Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 grudnia 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku – Wydział V Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 29 listopada 2013 r. w Gdańsku na rozprawie

sprawy z powództwa P. G.

przeciwko Syndykowi Masy Upadłości Przedsiębiorstwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w upadłości likwidacyjnej w S.

o ustalenie nieważności oświadczenia woli i zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w S.

z dnia 4 czerwca 2013 r. sygn. akt I C 292/12

I.  oddala apelację;

II.  nie obciąża powoda kosztami postępowania apelacyjnego.

Na oryginale właściwe podpisy

UZASADNIENIE

Powód P. G. w pozwie skierowanym przeciwko Syndykowi Masy Upadłości Przedsiębiorstwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w upadłości likwidacyjnej w S. domagał się ustalenia nieważności oświadczenia woli wspólnika Przedsiębiorstwa (...) Sp. z o.o. w S. wyrażonego przy podejmowaniu uchwał Nadzwyczajnego Zgromadzenia Wspólników (...) Sp. z o.o. w S. podjętych w dniu 25 lipca 2011 r. – nr (...), nr (...) oraz w dniu 30 czerwca 2011 r. – (...) oraz wniósł o zasądzenie od pozwanego na jego rzecz kwoty 131.554,27 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 31 marca 2012 r.

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, iż domaga się ustalenia nieważności powyższych oświadczeń woli złożonych przez Przedsiębiorstwo (...) Sp. z o.o. w S. w związku z tym, iż z tych oświadczeń woli wynikł stosunek prawny – po pierwsze w postaci braku wypłaty dywidendy, po drugie rozpoczęcie procesu likwidacji spółki, co spowodowało utratę przez powoda prawa pierwokupu udziałów. Pozwany podniósł, iż powyższe roszczenie zgłasza na podstawie art. 189 kpc, a jego interes prawny polega na wykazaniu, iż działanie dłużnika (spółki) było bezprawne i miało na celu niewykonanie porozumienia, które zostało zawarte w dniu 1 września 2010 r. pomiędzy Przedsiębiorstwem (...) Sp. z o.o. w S. a P. G. i S. G., zabezpieczającym przyszłe roszczenia Wykonawców (P. G. i S. G.) z tytułu wykonania usług transportowych na rzecz Zamawiającego ( Przedsiębiorstwa (...) Sp. z o.o. w S.).

Odnośnie drugiego żądania jako podstawę prawną powód wskazał art. 471 kc, wywodząc, iż skoro Przedsiębiorstwo (...) Sp. z o.o. w S. nie wykonało warunków porozumienia z dnia 1 września 2010 r., którego celem było zabezpieczenie interesów finansowych powoda, to Syndyk Masy Upadłości Przedsiębiorstwa (...) Sp. z o.o. w S. w upadłości likwidacyjnej, który nie uchylił uchwał dotyczących procesu likwidacji spółki i nie podjął uchwały o wypłacie dywidendy pomimo, że miał taką możliwość jako jedyny wspólnik (...) Sp. z o.o. w S., ponosi odpowiedzialność za niewykonanie porozumienia z dnia 1 września 2010 r. Pozwany Syndyk, nie wykonując powyższego Porozumienia, naraził powoda na szkodę w wysokości 131.554,27 zł (kwota zgłoszonych wierzytelności powoda do postępowania upadłościowego). Powód domaga się zasądzenia tej kwoty wraz z odsetkami od dnia 30 marca 2012 r., gdyż w tym dniu pozwany Syndyk miał możliwość wykonania Porozumienia z dnia 1 września 2010 r. zgodnie z jego celem i istotą. W tym dniu powód winien otrzymać kwotę zgłoszonych do upadłości roszczeń, co zaspokoiłoby w pełni jego roszczenie.

Pozwany Syndyk Masy Upadłości Przedsiębiorstwa (...) Sp. z o.o. w upadłości likwidacyjnej w S. w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa.

W pierwszej kolejności pozwany zarzucił, iż powód nie wykazał interesu prawnego w ustaleniu nieważności oświadczeń woli wyrażonych przez wspólnika Przedsiębiorstwa (...) Sp. z o.o. w S. przy podejmowaniu uchwał przez Nadzwyczajne Zgromadzenie Wspólników (...) Sp. z o.o. w S. podjętych w dniu 25 lipca 2011 r. - uchwał od (...)oraz uchwały (...) podjętej w dniu 30 czerwca 2011 r., gdyż porozumienie z dnia 1 września 2010 r. stanowiło jedynie zabezpieczenie wierzytelności, a więc przysługuje powodowi dalej idące roszczenie zmierzające bezpośrednio do odzyskania przysługującej mu należności, której wykonanie miało zabezpieczać porozumienie.

Zdaniem pozwanego niezasadnym jest również domaganie się przez powoda zapłaty od pozwanego Syndyka kwoty 131.554,27 zł, albowiem żądanie zapłaty tej kwoty jest przedmiotem innego żądania powoda, zgłoszonego w postępowaniu upadłościowym, które toczy się przed Sądem Rejonowym w S. pod sygn. VI (...). Ponadto pozwany zarzucił, iż powód nie wykazał, aby w powyższej sprawie istniały przesłanki do zasądzenia od pozwanego Syndyka na rzecz powoda kwoty 131.554,27 zł na podstawie art. 471 kc.

Wyrokiem z dnia 4 czerwca 2013 r. Sąd Okręgowy w S. oddalił powództwo i zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 3617 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd ten ustalił, iż w dniu 1 września 2010 r. pomiędzy Przedsiębiorstwem (...) Sp. z o.o. w S. jako (...) a P. G. i S. G. jako (...) zostało zawarte porozumienie następującej treści:

1.  W związku ze współpracą między stronami polegającą na wykonywaniu usług transportowych przez Wykonawców na zlecenie Zamawiającego, z płatnością należności z odroczonym terminem płatności, Zamawiający ustanawia w celu zabezpieczenia przyszłych roszczeń Wykonawców, an rzecz Wykonawców prawo pierwokupu całości 4.940 udziałów spółki (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. 117, 76 – 039, zarejestrowaną w Krajowym Rejestrze Sądowym pod numerem (...), których Zamawiający jest wyłącznym właścicielem.

2.  Prawo pierwokupu może zostać również zrealizowane poprzez zakup części udziałów lub wskazanie nabywcy części lub całości udziałów w terminie 30 dni od dnia pisemnego zawiadomienia Wykonawców o zamiarze zbycia udziałów i wskazaniu ceny nabycia.

3.  Zamawiający nie może sprzedać bez zgody Wykonawców 4.940 udziałów spółki (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. 117, 76 – 039, chyba, że Zamawiający ureguluje wszystkie zobowiązania wobec Wykonawców, co Wykonawcy potwierdzą w formie złożonych pisemnych oświadczeń.

4.  Zamawiający na zabezpieczenie przyszłych roszczeń Wykonawców – potwierdzonych tytułem wykonawczym – przenosi solidarnie na rzecz Wykonawców przyszłe wierzytelności z tytułu dywidendy – zysku wynikającego z własności 4.940 udziałów spółki (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. (...)– (...) przysługującego Przedsiębiorstwu (...) sp. z o.o. w S..

W dniu 7 marca 2011 r. Sąd Okręgowy w K. w sprawie VI GNc (...) wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, na mocy którego nakazał pozwanemu Przedsiębiorstwu (...) Sp. z o.o. w S., aby zapłacił P. G. kwotę 137.408,52 zł z ustawowymi odsetkami od kwot:

- 16.951,36 zł od dnia 26 października 2010 r. do dnia zapłaty;

- 11.267,31 zł od dnia 3 listopada 2010 r. do dnia zapłaty;

- 19.980,11 zł od dnia 10 listopada 2010 r. do dnia zapłaty;

- 11.314,05 zł od dnia 17 listopada 2010 r. do dnia zapłat;

- 12.575,59 zł od dnia 24 listopada 2010 r. do dnia zapłaty;

- 11.457,81 zł od dnia 1 grudnia 2010 r. do dnia zapłaty;

- 8.927,42 zł od dnia 7 grudnia 2010 r. do dnia zapłaty;

- 12.766,78 zł od dnia 16 grudnia 2010 r. do dnia zapłaty;

- 12.908,89 zł od dnia 23 grudnia 2010 r. do dnia zapłaty;

- 15.765,13 zł od dnia 31 grudnia 2010 r. do dnia zapłaty;

- 3.494,07 zł od dnia 16 stycznia 2011 r. do dnia zapłaty

wraz z kosztami procesu w kwocie 5.335 zł.

Powyższy nakaz uprawomocnił się, a w dniu 31 maja 2011 r. wydano wierzycielowi P. G. drugi tytuł wykonawczy.

W dniu 5 kwietnia 2011 r. P. G. i S. G. wystosowali do Przedsiębiorstwa (...) Sp. z o.o. w S. wezwanie do wykonania Porozumienia z dnia 1 września 2010 r., tj. respektowania prawa pierwokupu całości udziałów w spółce (...) i nie sprzedawania udziałów w spółce (...) Sp. z o.o. bez ich zgody, a nadto wezwali do przekazania na ich rzecz dywidendy wypracowanej przez spółkę (...) Sp. z o.o. aż do spłaty należności zasądzonych w nakazach zapłaty wydanych przez Sąd Okręgowy w K. w sprawach VI GNc (...) i VI GNc(...).

Wyrażając wolę ugodowego zakończenia sporu P. G. i S. G. wezwali w tymże piśmie do zapłaty należności wynikających z powyższych nakazów zapłaty.

Powyższe wezwanie zostało wysłane również do Zarządu (...) Sp. z o.o. celem wykonania przyjętych zobowiązań oraz do B.‑ (...) Sp. z o.o. w S. jako udziałowca Przedsiębiorstwa (...) Sp. z o.o. w S..

W dniach 11 maja 2011 r., 13 czerwca 2011 r. i 3 sierpnia 2011 r. P. G. i S. G. kierowali do (...) Sp. z o.o. w S. i (...) Sp. z o.o. kolejne wezwania do wykonania Porozumienia z dnia 1 września 2010 r.

W dniu 30 czerwca 2011 r. Zgromadzenie Wspólników (...) Sp. z o.o. z siedzibą w S. podjęło uchwałę (...) o przeznaczeniu zysku wypracowanego w roku obrotowym 2010 w wysokości 27.293,35 zł na pokrycie strat poniesionych przez Spółkę w poprzednich latach obrotowych.

W dniu 25 lipca 2011 r. odbyło się Nadzwyczajne Zgromadzenie Wspólników (...) Sp. z o.o. z siedzibą w S., na którym zostały podjęte m.in. następujące uchwały:

- nr (...) w przedmiocie rozwiązania i otwarcia (...) Sp. z o.o.,

- nr(...) w przedmiocie wyboru likwidatora,

- nr(...)w przedmiocie wynagrodzenia likwidatora,

- nr (...) w przedmiocie uprawnień likwidatora.

Jedynym (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. na dzień zawarcia Porozumienia z dnia 1 września 2010 r., jak również podejmowania wyżej wymienionych uchwał było Przedsiębiorstwo (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w S..

W dniu 13 maja 2011 r. Przedsiębiorstwo (...) Sp. z o.o. w S. złożyło do Sądu Rejonowego w S. wniosek dłużnika o ogłoszenie upadłości z możliwością zawarcia układu.

W dniu 12 sierpnia 2011 r. Sąd Rejonowy w S. w sprawie VI GU (...) wydał postanowienie o ogłoszeniu upadłości dłużnika Przedsiębiorstwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S., wpisanej do KRS pod nr (...), obejmującej likwidację majątku. W powyższym postanowieniu Sąd wyznaczył Syndyka w osobie M. S..

W dniu 15 sierpnia 2011 r. pełnomocnik Przedsiębiorstwa (...) Sp. z o.o. w S. wystosował pismo do powoda – do rąk jego pełnomocnika, w którym oświadczył, iż (...) Sp. z o.o. w S. respektuje zapisy porozumienia z dnia 1 września 2010 r., z informacją, iż Spółka (...) nie wypracowała dywidendy na rzecz (...) Sp. z o.o. w S..

W dniu 19 września 2011 r. Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w S. J. M. w sprawie KM(...), w której prowadził egzekucję z wniosku wierzyciela P. G. na podstawie tytułu wykonawczego w postaci nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym wydanego przez Sąd Okręgowy w K. w dniu 7 marca 2011 r. w sprawie VI GNc (...), wydał postanowienie o umorzeniu postępowania na podstawie art. 146 ustawy prawo upadłościowe i naprawcze.

W dniu 20 września 2011 r. powód P. G. zgłosił sędziemu komisarzowi Przedsiębiorstwa (...) Sp. z o.o. w upadłości likwidacyjnej wierzytelność w wysokości 131.554,27 zł, wynikającą z wykonania usług transportowych i zasądzonej prawomocnym nakazem zapłaty Sądu Okręgowego w K. z dnia 7 marca 2011 r., sygn. akt VI GNc (...). W zgłoszeniu powód dokonał szczegółowego wyliczenia należnej mu wierzytelności, z uwzględnieniem kwot, które uzyskał w toku postępowania egzekucyjnego.

Nadto powód wskazał, iż zgłoszona wierzytelność jest zabezpieczona – Porozumieniem z dnia 1 września 2010 r. z datą prawną z dnia 22 czerwca 2011 r. oraz potwierdzona pismem pełnomocnika upadłego z dnia 15 sierpnia 2011 r. i na podstawie art. 70 ¹ ustawy prawo upadłościowe i naprawcze zgłosił żądanie realizacji tegoż porozumienia. Powód wniósł:

1.  o realizację prawa pierwokupu udziałów Spółki (...) Sp. z o.o.,

2.  nie sprzedawanie udziałów bez zgody wierzyciela,

3.  przekazanie środków finansowych – do wysokości zgłoszonej wierzytelności – z dywidendy Spółki (...) Sp. z o.o. lub w przypadku likwidacji Spółki z udziału przypadającego upadłemu (zgodnie z celem zawartego porozumienia) – zgodnie z art. 286 § 2 ksh – na podstawie art. 345 ust. 1 ustawy prawo upadłościowe i naprawcze.

Wierzytelność zgłoszona przez powoda do masy upadłości została wpisana pod pozycją 38 w pełnej zgłoszonej wysokości (w kat. IV). Jako podstawę wskazano nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym VI GNc (...), w pozycji 12 odnotowano: zabezpieczona w formie porozumienia stron.

Odnosząc się do pierwszego żądania dotyczącego ustalenia nieważności oświadczeń woli złożonych przez jedynego (...) Sp. z o.o., tj. (...) Sp. z o.o. w S. przy podejmowaniu przez Zgromadzenie Wspólników uchwały (...) z dnia 30 czerwca 2011 r. i uchwał od (...)z dnia 25 lipca 2011 r., Sąd Okręgowy zważył, iż powód nie wykazał interesu prawnego w wytoczeniu tego żądania. Powód bowiem przez wykazanie, iż powyższe oświadczenia woli były nieważne, z powodu ich sprzeczności z porozumieniem z dnia 1 września 2010 r., zmierza do wykazania, iż Syndyka Masy Upadłości Przedsiębiorstwa (...) Sp. z o.o. w upadłości likwidacyjnej w S. obciąża obowiązek wykonania tego porozumienia i wypłaty na rzecz powoda kwoty zgłoszonej przez niego na listę wierzytelności upadłego, z przedmiotu zabezpieczenia do wysokości zgłoszonej wierzytelności z pominięciem kolejności zaspokajania wierzytelności określonych w art. 342 ustawy prawo upadłościowe i naprawcze, tj. przy zastosowaniu prawa odrębności przewidzianego w art. 336 ust. 2 w związku z art. 70 ^{( 1)} prawa upadłościowego i naprawczego. Powód nie ma więc interesu prawnego w wytoczeniu tak określonego żądania. Jednocześnie bowiem powołując się na powyższą argumentację, powód wystąpił z żądaniem zasądzenia na jego rzecz od Syndyka Masy Upadłości (...) Sp. z o.o. w upadłości likwidacyjnej w S. kwoty zgłoszonej na listę wierzytelności upadłego, a więc zgłosił roszczenie zmierzające bezpośrednio do odzyskania przysługującej mu należności, w ramach odrębnego podziału sumy uzyskanej na podstawie realizacji porozumienia z dnia 1 września 2010 r.

Uznając, że powód nie ma interesu prawnego w wytoczeniu powództwa o ustalenie nieważności przedmiotowych oświadczeń woli Sąd I-instancji stwierdził, iż nie ma potrzeby analizy, czy tak sformułowane powództwo jest dopuszczalne.

Co do drugiego z żądań powoda dochodzonych w niniejszej sprawie, to - zdaniem Sądu Okręgowego - powód nie może domagać się od Syndyka realizacji swojej wierzytelności zgłoszonej na listę wierzytelności upadłego (...) Sp. z o.o. w S. w ramach prawa odrębności (art. 70 ¹ w związku z art. 336 prawo upadłościowe i naprawcze), z powołaniem się na Porozumienie z dnia 1 września 2010 r.

W chwili bowiem zgłoszenia przez powoda wierzytelności przysługującej mu wobec upadłego, na podstawie tytułu wykonawczego w postaci nakazu zapłaty wydanego przez Sąd Okręgowy w K. w dniu 7 marca 2011 r. w sprawie VI GNc (...), Spółka (...) Spółka z o.o. z siedzibą w S. na mocy uchwał Zgromadzenia Wspólników z dnia 25 lipca 2011 r. została zlikwidowana. Sąd w niniejszej sprawie nie był uprawniony do badania legalności uchwał podjętych przez Zgromadzenie Wspólników Spółki (...) na Zgromadzeniu w dniu 25 lipca 2011 r., jak również uchwały (...) z dnia 30 czerwca 2011 r., w tym również badania oświadczeń woli złożonych przez Przedsiębiorstwo (...) Sp. z o.o. w S. przy podjęciu tych uchwał.

Sąd I-instancji zważył, iż chwili wszczęcia postępowania upadłościowego przeciwko Przedsiębiorstwu (...) Sp. z o.o. w S., co nastąpiło 12 sierpnia 2011 r. (ogłoszenie postanowienia przez Sąd Rejonowy w S. o ogłoszeniu upadłości), na mocy uchwał podjętych przez Zgromadzenie Wspólników z dnia 6 czerwca 2011 r. i 25 lipca 2011 r. przedmioty zabezpieczenia, o których jest mowa w porozumieniu z dnia 1 września 2010 r., zostały usunięte z majątku upadłego. W chwili więc wszczęcia postępowania upadłościowego (...) Sp. z o.o. w S. realizacja tychże zabezpieczeń w toku tegoż postępowania w ramach „prawa odrębności” stała się niemożliwa. Natomiast kwestia rozważenia ważności bądź nie przedmiotowych uchwał (...) Sp. z o.o. jako jedynego (...) Sp. z o.o. z siedzibą w S. mogła nastąpić jedynie w trybie szczególnego postępowania, o którym jest mowa w art. 252 k.s.h., a o czym szczegółowo wypowiedział się Sąd Apelacyjny w Gdańsku w uzasadnieniu do wyroku wydanego w dniu 19 grudnia 2012 r. w sprawie V ACa(...). Ta sama uwaga jest wiążąca dla oceny oświadczenia woli złożonego przez jedynego wspólnika Spółki jako substratu tych uchwał.

Sąd Okręgowy oddalił wnioski dowodowe zgłoszone przez powoda, a dotyczące przesłuchania w charakterze świadków A. Ł., A. P., P. M. i K. B. uznając, że zeznania tych osób nie miały znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.

O kosztach procesu Sąd ten orzekł na podstawie art. 98 kpc.

We wniesionej apelacji powód P. G. zaskarżył wyrok Sądu Okręgowego w całości domagając się jego zmiany poprzez uwzględnienie powództwa w całości, ewentualnie uchylenia tego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I-instancji.

Skarżący zarzucił:

1.  naruszenie przepisów prawa procesowego:

a)  art. 227 kpc, 232 kp, 235 kpc w zw. z art. 146 ust. 3 ustawy prawo upadłościowe i naprawcze – poprzez pominięcie na rozprawie w dniu 4.06.2013 r. dowodów z zeznań świadków, mimo wcześniejszego dopuszczenia tych dowodów, mimo iż wnioskowane dowody maja dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie, w zakresie dokonania ustaleń, co do zakresu i sposobu wykonania porozumienia z dnia 1 września 2010 r., a także możliwości wykonania tego porozumienia przez Syndyka, przebiegu Zgromadzeń Wspólników spółki (...) sp. z o.o., a także błędne wskazanie jako podstawy oddalenia wniosków dowodowych art. 146 ust. 3 pun, w sytuacji gdy wskazany przepis całkowicie nie ma w sprawie zastosowania,

b)  art.233 § 1 kpc – poprzez dowolną ocenę dowodów i pominięcie, iż na Zgromadzeniach Wspólników spółki (...) sp. z o.o. w dniach 30 marca 2012 r. i 8 maja 2012r. pozwana działając jako syndyk wykonała uprawnienia wspólnika spółki i miała pełną prawną możliwość podjęcia uchwał umożliwiających realizację porozumienia z dnia 1.09.2010 r. w sposób zgodny z jego intencją, w tym na podstawie art. 278 hsh mogła podjąć uchwałę o odwołaniu likwidacji spółki, na której udziałach powód miał zabezpieczenie,

c)  art. 233 § 1 kpc – poprzez brak dokonania ustaleń faktycznych, mimo dopuszczenia dowodów w zakresie uczestniczenia przez Syndyka masy upadłości w Zgromadzeniach Wspólników spółki (...) sp. z o.o. w dniach 30 marca 2012 r. oraz w dniu 8 maja 2012 r., a także co do podjętych uchwał na tych Zgromadzeniach, z których to uchwał - powód wywodzi roszczenie odszkodowawcze,

d)  art. 233 § 1 kpc – poprzez dowolną ocenę dowodów i ustalenie, iż na dzień 12 sierpnia 2011 r. w majątku dłużnika (...) sp. z o.o. nie znajdowały się udziały w spółce (...) sp. z o.o., w sytuacji gdy spółka została zlikwidowana dopiero rok później tj. w momencie wykreślenia z KRS tj. w dniu 16 maja 2012 r,

e)  art. 233 § 1 kpc – poprzez dowolną ocenę dowodu z dokumentu – listy wierzytelności dłużnej spółki, w której wpisane jest zabezpieczenie powoda w postaci porozumienia z dnia 1.09.2010 r. – poprzez brak wyciągnięcia przez Sąd prawidłowych wniosków z tego faktu tj. iż strona pozwana nie kwestionuje ważności i skuteczności zabezpieczenia powoda, a także iż strona pozwana była zobowiązana wykonać to porozumienie, a nie było żadnych prawnych przeszkód do jego wykonania,

f)  art. 328 § 2 kpc – poprzez sporządzenie uzasadnienia wyroku w sposób uniemożliwiający kontrolę instancyjną, w związku z tym, iż nie wiadomo jakie fakty Sąd uznał za udowodnione, a jakie nie, a także w żaden sposób Sąd nie wyjaśnił podstawy prawnej wyroku.

Nadto „z ostrożności procesowej” powód podniósł zarzut naruszenia art. 102 kpc poprzez brak jego zastosowania i obciążenie powoda kosztami procesu w pkt. 2 wyroku, w sytuacji gdy szczególne okoliczności sprawy przemawiają za nie obciążaniem powoda kosztami.

2.  naruszenie przepisów prawa materialnego tj.

a)  art. 1 ust. 1 a) ustawy prawo upadłościowe i naprawcze w zw. z art. 1 kpc w zw. z art. 471 kc – poprzez błędną wykładnię i brak rozróżnienia między szczególnym sposobem prowadzenia egzekucji jakim jest postępowanie upadłościowe, a dochodzeniem roszczenia z odpowiedzialności kontraktowej pozwanej przez powoda w procesie, z tytułu szkód wyrządzonych przez pozwana, po ogłoszeniu upadłości,

b)  art. 471 kc w zw. z art. 336 § 1 ustawy p.u.n. w zw. z art. 355 § 1 i 2 kodeksu cywilnego i art. 160 ost. 1 puin – poprzez niezastosowanie i bezzasadne oddalenie alternatywnego żądania powoda w zakresie zasądzenia od pozwanego na rzecz powoda kwoty 131.554,27 zł, na podstawie wskazanych przepisów w sytuacji, gdy pozwany nie wykonał w sposób należyty zobowiązania wynikającego z zawartego porozumienia z dnia 1 września 2010 r. i postępował w sposób niestaranny, gdyż miał możliwość nie przeprowadzać postępowania likwidacyjnego spółki (...) sp. z o.o. i wykonać porozumienie z dnia 1.09.2010 r.

c)  art. 471 k.c. w zw. z art. 355 § 1 i 2 kc poprzez brak zastosowania wskazanych przepisów i analizy prawnej w zakresie zastosowania przepisów w stanie faktycznym sprawy i pominięcie, że roszczenie powoda wynika z nienależytego wykonania przez pozwanego umowy, tj. nie zrealizowania porozumienia z dnia 1 września 2010 r. (okoliczność bezsporna), oraz pominięcie, iż pozwana miała możliwość wykonania porozumienia poprzez uchylenie procesu (...) sp. z o.o., wypłaty powodowi dywidendy przysługującej z udziałów w spółce (...) sp. z o.o. ale również zaproponować zakup udziałów w spółce,

d)  art. 70 ¹ ustawy p.u.n. w zw. z art. 336 § 1 p.u.n. poprzez brak zastosowania i błędne przyjęcie, że powód domaga się zapłaty kwoty określonej w żądaniu w ramach prawa odrębności w sytuacji, gdy jego roszczenie opiera się na nienależytym wykonaniu umowy przez pozwanego – art. 471 k.c. i dotyczy nienależytego wykonania zobowiązania przez Syndyka, który podjął bezprawne – sprzeczne z zasadami współżycia społecznego uchwały na Zgromadzeniach Wspólników spółki (...) sp. z o.o, a także jego działania były bezprawne, gdyż na podstawie przepisów ustawy prawo upadłościowe i naprawcze był zobowiązany wykonać zabezpieczenie roszczeń powoda,

e)  art. 252 k.s.h. poprzez błędne przyjęcie, że powód miałby legitymację czynną do wystąpienia z powództwa o stwierdzenie nieważności uchwał (...) Sp. z o.o. w S. jako jedynego wspólnika (...) sp. z o.o. w S. w sytuacji, gdy ta okoliczność nie jest związana z tym postępowaniem i nie ma wątpliwości, iż powód nie ma takiej legitymacji, w związku w czym powód nie wystąpił z takim roszczeniem,

f)  art. 65 § 2 kc – poprzez brak dokonania ustaleń i błędną wykładnię treści porozumienia z dnia 1.09.2010 r. w zakresie zgodnego zamiaru stron i celu umowy – jakim było pełne zabezpieczenie roszczeń powoda poprzez całkowity brak możliwości rozporządzania majątkiem, dochodami i udziałami w spółce (...) sp. z o.o., a tym samym podjęcie uchwał o likwidacji spółki, a następnie kontynuowanie procesu likwidacji przez pozwaną było sprzeczne z istotą zawartego porozumienia z dnia 1.09.2010 r.,

g)  art. 278 ksh – poprzez jego pominięcie, a w konsekwencji pominięcie, iż pozwana będąc (...) sp. z o.o.. miała pełne możliwości uchylenia uchwał o likwidacji spółki na Zgromadzeniach Wspólników w dniach 30 marca 2012 r. i 8 maja 2012 r., a tym samym miała możliwość wykonać porozumienie z dnia 1.09.2010 r. zgodnie z jego istota,

h)  art. 189 kpc – poprzez błędną wykładnię i przyjęcie, iż powód nie ma interesu prawnego w domaganiu się nieważności oświadczeń woli wspólnika Przedsiębiorstwa (...) sp. z o.o. w S. na zgromadzeniach wspólników spółki (...) sp. z o.o.

W odpowiedzi na apelację pozwany domagał się jej oddalenia oraz zasądzenia kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja powoda nie jest zasadna.

Rozpoczynając ocenę apelacji od zarzutów dotyczących naruszeń prawa procesowego stwierdzić należy, iż nie zasługuje na uwzględnienie zarzut naruszenia art. 227 kpc, 232 kp, 235 kpc w zw. z art. 146 ust. 3 prawa upadłościowego i naprawczego poprzez pominięcie dowodu z zeznań wskazanych świadków, albowiem okoliczności na jakie świadkowie ci mieli składać zeznania były niesporne pomiędzy stronami, a więc nie wymagały dowodu albo nie miały żadnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy. Także powołanie przez Sąd błędnego przepisu prawa stanowiącego podstawę wydania postanowienia w przedmiocie oddalenia omawianych wniosków dowodowych, nie ma żadnego wpływu na ocenę zasadności tej decyzji procesowej Sądu I-instancji. Chybione są także zarzuty naruszenia art. 233 § 1 kpc. Słusznie Sąd Okręgowy dokonując ustaleń faktycznych pominął dopuszczone i przeprowadzone dowody w postaci protokołu Nadzwyczajnego Zgromadzenia Wspólników (...) K.” spółki z o.o. w S. z dnia 30.03.2012 r. i z dnia 8.05.2012r, bowiem okoliczności z tych dokumentów wynikające, a więc udział pozwanego Syndyka w tych Zgromadzeniach oraz treść podjętych na nich uchwał nie miały żadnego znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, co zostanie wyjaśnione w dalszej części uzasadnienia. W tym miejscu wskazać jedynie należy, iż sama potencjalna możliwość podjęcia przez pozwanego Syndyka wykonującego uprawnienia upadłego wspólnika spółki uchwały „o odwołaniu likwidacji” nie oznacza istnienia po jego stronie takiego obowiązku, którego wykonanie można realizować za pomocą przymusu państwowego. Pozostałe zarzuty naruszenia art. 233 § 1 kpc nie dotyczą oceny dowodów, lecz kwestionują ocenę prawną okoliczności z tych dowodów wynikających, a zatem są właściwe dla zarzutów naruszenia przepisów prawa materialnego, szczegółowo przez skarżącego wyartykułowanych.

Oczekiwanego przez skarżącego skutku nie może też odnieść zarzut naruszenia art. 328 § 2 kpc. Wbrew stanowisku powoda uzasadnienie zaskarżonego wyroku nie uniemożliwia kontroli instancyjnej zaskarżonego wyroku bowiem zawiera niezbędne elementy określone w powołanym przepisie, w tym przede wszystkim zawiera szczegółowe ustalenia faktyczne. Natomiast zarzucany Sądowi brak ustaleń (czy porozumienie z dnia 1.09.2010 r. było wiążące i skuteczne dla pozwanego, czy pozwany jak Syndyk był zobowiązany wykonać to porozumienie, czy miał faktyczne i prawne ku temu możliwości, dlaczego w taki a nie inny sposób wpisał wierzytelność powoda na listę wierzytelności) nie odnosi się do faktów, ale wynikających z ustalonych faktów skutków prawnych i nie może stanowić podstawy zarzutu braku czy niepełności ustaleń faktycznych.

W niniejszej sprawie powód wystąpił z dwoma kumulatywnymi żądaniami. Po pierwsze – domagał się ustalenia nieważności oświadczenia woli (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S. złożonego przy podejmowaniu uchwał Nadzwyczajnego Zgromadzenia Wspólników (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S. podjętych w dniu 30 czerwca 2011 r. oraz w dniu 25 lipca 2011 r., po drugie – domagał się zasądzenia do pozwanego Syndyka na swoją rzecz kwoty 131 554,27 zł ze wskazanymi odsetkami, tytułem odszkodowania za niewykonanie umowy z dnia 1.09.2010 r. łączącej powoda z upadłym Przedsiębiorstwem (...) spółka z o.o. w S..

Pierwsze z dochodzonych roszczeń powód opierał na treści art. 189 kpc w związku z art. 58 § 2 kc. podnosząc, że ma interes prawny w żądaniu ustalenia nieważności oświadczenia woli upadłego Przedsiębiorstwa (...) spółki z o.o. w S. wyrażonego w formie kwestionowanych uchwał z tej przyczyny, że są one sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Przy takiej konstrukcji żądania, w pierwszej kolejności rozstrzygnąć należy, czy w świetle obowiązujących przepisów prawa jest ono dopuszczalne.

Punktem wyjścia dla tych rozważań musi być odniesienie się do stanowiska powoda, zaprezentowanego w uzasadnieniu pozwu, a wskazującego na różnice pomiędzy uchwałami wspólników a ich konstruktywnym elementem jakim jest oświadczenie woli wspólnika spółki kapitałowej wyrażonego przy podejmowaniu uchwał. Przytoczone przez powoda poglądy judykatury i doktryny prawa odnoszą się do charakteru uchwał organów osób prawnych, w tym uchwał wspólników, a w szczególności tego, czy uchwały te są czynnościami prawnymi czy też faktycznymi, tylko bowiem w przypadku tych pierwszych dochodzi do wyrażenia zbiorowych oświadczeń woli wspólników wobec odrębnego podmiotu jakim jest spółka. W przypadku spółki jednoosobowej jest to oświadczenie woli jednego wspólnika stanowiące w istocie także samą uchwałę. W związku z tym wyłania się problem, czy kwestionowanie takiej uchwały będącej jednocześnie oświadczeniem woli jedynego wspólnika odbywać się może na zasadach ogólnych przewidzianych w kc, czy też w szczególnym trybie odnoszącym się do uchwał wspólników uregulowanym k.s.h.

Rozstrzygnięcie tego problemu wymaga uwzględnienia relacji pomiędzy przepisami art. 58 § 1 i 2 kc, a przepisami k.s.h. dotyczącymi sankcji uchwał zgromadzenia wspólników naruszających ustawę (art. 252 ksh) oraz dobre obyczaje (art. 299 ksh). Analiza tych przepisów, dokonana przez pryzmat art. 2 k.s.h. prowadzi do wniosku, że przepisy zawarte w kodeksie spółek handlowych dotyczące zaskarżalności uchwał zgromadzenia wspólników z powodu ich sprzeczności z ustawą lub dobrymi obyczajami są przepisami szczególnymi w odniesieniu do ogólnych przepisów kc, przewidujących sankcję nieważności czynności prawnych sprzecznych z ustawą lub zasadami współżycia społecznego. Sąd Apelacyjny podziela stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 20.10.2011 r. w spr. III CSK 5/11, LEX nr 1084736), według którego zawarte w kodeksie spółek handlowych przepisy dotyczące zaskarżenia uchwał (art. 249-254 w odniesieniu do uchwał zgromadzenia wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością) w sposób kompleksowy pod względem podmiotowym przedmiotowym regulują kwestię zaskarżenia uchwał organów stanowiących spółek kapitałowych, zarówno co do ich zgodności z umową spółki, lub dobrymi obyczajami (art. 249 ksh), jak i zgodności z przepisami ustawy (art. 252 ksh). Oznacza to, że wobec szczególnej regulacji ksh, brak jest podstaw do stosowania art. 58 kc w zakresie oceny, czy mamy do czynienia z nieważnością uchwały. Należy przychylić się przy tym do poglądu Sądu Apelacyjnego w Katowicach wyrażonego w wyroku z dnia 3 lipca 2008 r., w spr. V ACa 227/08 (LEX nr 470081), że nie występują też względy celowościowe, które miałyby uzasadniać stosowanie przepisów k.c. do sankcji uchwały sprzecznej z ustawą lub dobrymi obyczajami, gdyż w istocie uchwała jest inną czynnością konwencjonalną aniżeli czynność prawna. Jest ona wyrazem woli zgromadzenia wspólników spółki w interesie której leży, aby nie można było w sposób prosty, jak zapewnia to art. 58 kc i art. 189 kpc, podważać skuteczności podjętych na tym zgromadzeniu uchwał. Stąd ustawodawca kwestię tą uregulował w swoisty sposób w art. 252 k.s.h., wyraźnie wyłączając stosowanie regulacji z art. 189 kpc i przewidując, że stwierdzenie nieważności uchwały może nastąpić tylko na podstawie prawomocnego wyroku Sądu w szczególnym trybie wydanego w sprawie z powództwa, z którym wystąpić mogą tylko określone osoby i w ściśle oznaczonym terminie zawitym. Bez uruchomienia przewidzianych w k.s.h. środków i poza trybem w nim przewidzianym nie można domagać się ustalenia nieważności uchwały zgromadzenia wspólników. Jedynie w razie gdyby na podstawie uchwały sprzecznej z ustawą lub zasadami współżycia społecznego wystąpiono z procesem przeciwko określonej osobie przysługuje jej nieograniczony w czasie zarzut nieważności (art. 252 §4 k.s.h.) Przepis ten pełni funkcję ochronną i byłby zbędny w razie istnienia równoległej możliwości zakwestionowania uchwały przez każdego zainteresowanego, w każdym czasie na podstawie art. 189 kpc.

Zarzut z art. 252 § 4 k.s.h. nie eliminuje jednak wszystkich skutków kwestionowanej uchwały. Do tego celu może bowiem doprowadzić tylko wyrok stwierdzający jej nieważność. Wyrok taki nie ma charakteru deklaratoryjnego lecz konstytutywny, wywiera skutek ex tunc, co nie oznacza jednak, że zaskarżona uchwała była do początku nieważna. Ze względu na pewność i bezpieczeństwo obrotu ustawodawca przyjął konstrukcję, zgodnie z którą jedynym dowodem potwierdzającym istnienie skutku w postaci nieważności uchwały jest prawomocny wyrok uwzględniający powództwo z art. 252 § 1 ksh. W art. 252 § 2 ksh ustawodawca wprowadził więc postać nieważności, która różni się od tradycyjnie pojmowanej nieważności bezwzględniej przewidzianej w art. 58 § 1 kc i bliższa jest konstrukcji nieważności względnej. (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 20.12.2012 r., III CZP 84/12, OSNC 2013/7-8/83 i powołane w jej uzasadnieniu dalsze orzeczenie SN)

W uzasadnieniu wyżej powołanej uchwały Sąd Najwyższy dokonał też oceny relacji pomiędzy art. 58 § 2 kc i art. 249 § 1 ksh wskazując, że skoro ustawodawca ze względu na ochronę bezpieczeństwa uczestników obrotu zmodyfikował w art. 252 ksh, w stosunku do art. 58 § 1 kc skutki wynikające z podjęcia uchwały sprzecznej z prawem, to z tych samych przyczyn uzasadniona jest wykładnia art. 249 § 1 ksh zakładająca, że przepis ten miał również na celu odmienne określenie sankcji wobec uchwały wspólników naruszającej zasady współżycia społecznego w stosunku do sankcji wynikającej z art. 58 § 2 kc. Odmienne założenie prowadziłoby do niespójności systemowej polegającej na tym, że naruszenie ustawy uchwałą wspólników byłoby dotknięte sankcją łagodniejszą, zbliżona do nieważności względnej, niż naruszenie przez uchwałę zasad współżycia społecznego, co skutkowałoby bezwzględną nieważnością tej uchwały w razie przyjęcie, że art. 58 § 2 kc ma zastosowanie poprzez art. 2 ksh. Podważałoby to sens regulacji zawartej w art. 252 ksh ograniczającej możliwość podważenia podjętych uchwał.

Podsumowując powyższe rozważania Sąd Apelacyjny w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę stał na stanowisku, że jedynym możliwym trybem kwestionowania ważności uchwał wspólników w spółkach kapitałowych jest tryb przewidziany w przepisach ksh. Oznacza to, że ze względu na ograniczenia podmiotowe, określone w art. 250 ksh, nie jest możliwe skuteczne zaskarżenie uchwały wspólników przez osobę w tym przepisie niewymienioną. W szczególności osobie takiej nie służy żądanie ustalenia nieważności uchwały, na podstawie art. 189 kpc i art. 58 kc.

Nawet jednak gdyby przyjąć odmiennie i uznać, że osoba trzecia (jakim jest powód) nie będąca podmiotem wymienionym w art. 250 ksh może, na podstawie art. 189 kpc, żądać ustalenia przez Sąd nieważności uchwały, to w pierwszej kolejności obowiązana byłaby wykazać swój interes prawny w domaganiu się wydania wyroku ustalającego.

Interes prawny – jak wynika z treści art. 189 kpc – stanowi pierwszoplanową przesłankę zasadności powództwa o ustalenie. Sąd winien zbadać tę przesłankę w pierwszej kolejności i dopiero po pozytywnym jej zweryfikowaniu może przystąpić do badania, czy twierdzenia powoda co do istnienia podstaw do stwierdzenia nieważności kwestionowanej czynności prawnej są uzasadnione.

W niniejszej sprawie Sąd Okręgowy uznał, że powód nie posiada interesu prawnego w domaganiu się ustalenia nieważności kwestionowanych oświadczeń woli, bowiem wystąpił kumulatywnie z roszczeniem dalej idącym, w którym domaga się zasądzenia od pozwanego Syndyka na swoją rzecz kwoty zgłoszonej na listę wierzytelności, a więc zgłosił roszczenie zmierzające bezpośrednio do odzyskania mu przysługującej należności od upadłego.

Za utrwalony w orzecznictwie należy uznać pogląd, że nie ma interesu prawnego – w rozumieniu art. 189 kc – ten, kto może poszukiwać ochrony prawnej w drodze powództwa o świadczenie. Zasada ta opiera się na założeniu, że wydanie wyroku zasądzającego wymaga przesłankowego ustalenia istnienia (ważności) stosunku prawnego z którego roszczenie to wynika (a więc tego, co jest bezpośrednio przedmiotem powództwa o świadczenie) oraz, że wyrok ustalający, nie zapewni powodowi ostatecznej ochrony prawnej, ponieważ nie jest – w przeciwieństwie do wyroków zasądzających wykonalny w drodze egzekucji sądowej (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10.06.2011 r. II CSK 568/10, LEX nr 932343 i powołane w jego uzasadnieniu dalsze orzeczenia SN). Z powyższego wynika, iż brak interesu prawnego w domaganiu się ustalenia (art. 189 kpc) z tej przyczyny, że powodowi przysługuje roszczenie dalej idące odnosi się do sytuacji gdy przesłanką zasadności tego dalej idącego roszczenia jest stosunek prawny lub prawo, którego powód domaga się ustalenia na podstawie art. 189 kpc. Taka jednak sytuacja nie zachodzi w niniejszej sprawie. Powód bowiem domaga się zasądzenia od pozwanego Syndyka kwoty 131.554,27 zł z tytułu odszkodowania za niewykonanie przez upadłego porozumienia (umowy) z dnia 1.09.2010 r., a więc źródłem jego roszczenia jest to porozumienie. Natomiast żądanie ustalenia nieważności czynności prawnej, nie odnosi się do porozumienia z dnia 1.09.2010 r., lecz uchwał Nadzwyczajnego Zgromadzenia Wspólników (...) K. z dnia 30.08.2011 r. i 25.07.2011 r. których przedmiotem było przeznaczenie zysku wypracowanego w roku obrotowym 2010 na pokrycie strat poniesionych przez spółkę w poprzednich latach oraz w przedmiocie likwidacji tej spółki. Nie zachodzi więc tożsamość przedmiotu ustalenia w żądaniu o ustalenie i żądaniu dalej idącym – o świadczenie. W tych warunkach zawarty w apelacji zarzut naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 186 kpc – choć bliżej nierozwinięty w jej uzasadnieniu – okazał się zasadny. Nie oznacza to jednak, że przesłanka istnienia po stronie powoda interesu prawnego w domaganiu się ustalenia nieważności oświadczeń woli zawartych w kwestionowanych uchwałach została spełniona.

Przede wszystkim bowiem interes prawny należy rozumieć jako obiektywnie występującą potrzebę ochrony sfery prawnej powoda, którego prawa zostały naruszone lub mogą być zagrożone bądź też co do istnienia lub treści których występuje stan niepewności. Powództwo z art. 189 kpc musi być celowe, ma bowiem spełniać realną funkcję prawną. Jedną z przesłanek badanych przy rozważaniu celowości powództwa o ustalenie jest znaczenie, jakie wyrok ustalający wywarłby na sytuację prawną powoda (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 29.03.2012 r., I CSK 325/11, LEX nr 1171285, z dnia 15.05.2013 r., III CSK 254/12, LEX nr 1353202).

Tymczasem z niespornych okoliczności niniejszej sprawy wynika, że ewentualny wyrok uwzględniający żądanie w przedmiocie ustalenia nieważności kwestionowanych uchwał nie wpłynąłby na sytuację prawną powoda. Proces (...) spółki (...) został zakończony i spółka ta została prawomocnie wykreślona z rejestru z dniem 16.05.2012 r., co oznacza, że ustał jej byt prawny. W tych warunkach ustalenie nieważności uchwał z dnia 25.07.2011 r. otwierających proces likwidacji tej spółki nie doprowadziłoby do reaktywowania tej spółki jako podmiotu prawnego, a w konsekwencji do reaktywowania udziałów upadłego w tej spółce, które były przedmiotem zastrzeżonego dla powoda prawa pierwokupu w porozumieniu z dnia 1.09.2010 r.

Podobnie rzecz się ma odnośnie uchwały z dnia 30.06.2011 r. w przedmiocie przeznaczenia zysku wypracowanego w roku obrotowym 2010 na pokrycie strat poniesionych przez spółkę (...) w latach poprzednich. Brak podmiotu, którego dotyczyła ta uchwała powoduje, że bezprzedmiotowa stała się jakakolwiek ocena tej uchwały, także w zakresie ewentualnej jej nieważności. Wyrok uwzględniający w omawianym zakresie powództwo nie doprowadziłby do tego, że powodowi przysługiwałoby nadal prawo pierwokupu udziałów w spółce (...) ani też nie otworzyłby drogi do żądania wypłaty dywidendy.

Na marginesie jedynie zaznaczyć należy, iż istotą prawa pierwokupu jest pierwszeństwo nabycia określonej rzeczy lub prawa w razie gdyby druga strona sprzedała rzecz lub prawo osobie trzeciej (art. 596 kc). Prawo pierwokupu zostało więc ściśle powiązane z umową sprzedaży i nie ma zastosowania do innych form zbycia. Tymczasem w okolicznościach niniejszej sprawy ani upadły, ani pozwany Syndyk nie sprzedawali udziałów w spółce (...) ale wszczęto proces likwidacji tej spółki poprzez połączenie z inną spółką Przedsiębiorstwem Budownictwa (...) spółki z o.o. w S. (d: dokumenty k: akt IC (...) So w S.).

Podsumowując ten wątek rozważań stwierdzić więc trzeba, że powód nie posiada interesu prawnego w domaganiu się ustalenia nieważności oświadczeń woli Przedsiębiorstwa (...) spółki z o.o. w S. wyrażonego przy podejmowaniu kwestionowanych uchwał. Nie zachodzi więc podstawowa przesłanka zasadności powództwa opartego na treści art. 189 kpc. W tych warunkach zbędne było badanie, czy kwestionowane uchwały naruszały zasady współżycia społecznego w rozumieniu art. 58 § 2 kc.

Przechodząc do oceny zasadności drugiego z dochodzonych przez powoda roszczeń, tj. roszczenia o zasądzenie kwoty 131.554,27 zł z tytułu odszkodowania za niewykonanie przez upadłego lub Syndyka porozumienia z dnia 1.09.2010 r. stwierdzić należy, iż opierało się ono na treści art. 471 kc regulującego odpowiedzialność kontraktową dłużnika. Przesłankami tej odpowiedzialności są niewykonanie lub nienależyte wykonanie przez dłużnika zobowiązania, szkoda w majątku wierzyciela oraz istnienie związku przyczynowego pomiędzy niewykonaniem /nienależytym wykonaniem zobowiązania a powstałą szkodę.

Co do pierwszej z wymienionych przesłanek dotyczących porozumienia z dnia 1.09.2010 r. w którym Przedsiębiorstwo (...) spółka z o.o. w S. ustanowiło na rzecz powoda i S. G. prawo pierwokupu 4940 udziałów w spółce (...), odwołać należy się do poczynionych już wyżej rozważań co do charakteru i istoty prawa pierwokupu. Skoro udziały będące przedmiotem prawa pierwokupu nigdy nie były przeznaczone do sprzedaży i taka czynność prawna nie miała miejsca, to nie zaktualizowało się też zastrzeżone na rzecz powoda prawo pierwokupu. Nawet gdyby nie przeprowadzono procesu (...) Spółki (...) i spółka ta funkcjonowałaby w obrocie, to powód (i S. G.) nie mieliby roszczenia o zawarcie umowy sprzedaży udziałów w tej spółce. Podstawowym bowiem założeniem instytucji prawa pierwokupu jest to, że prawo to może być realizowane tylko wtedy, gdy zmianę stanu prawnego zainicjuje osoba zobowiązana z prawa pierwokupu, nigdy zaś do realizacji tego prawa nie może doprowadzić sam uprawniony. Oznacza to, że z samego porozumienia z dnia 1.09.2010 r. ustanawiającego prawo pierwokupu nie wynikał obowiązek upadłego lub pozwanego Syndyka sprzedaży powodowi udziałów w spółce (...). Nie można więc skutecznie zarzucić pozwanemu w omawianym zakresie niewykonania zobowiązania, w rozumieniu art. 471 kc.

Również nie istnieją podstawy do przyjęcia, że pozwany nie wykonał porozumienia w części dotyczącej wypłaty dywidendy. Z postanowień tej części porozumienia z dnia 1.09.2010 r. wynika, że Przedsiębiorstwo (...) sp. z o.o. w S. (upadły) przeniosło solidarnie na powoda i S. G. przyszłe wierzytelności z tytułu dywidendy – zysku wynikającego z własności 4940 udziałów w spółce (...). Przeniesienie wierzytelności przyszłej staje się skuteczne tylko wtedy, gdy wierzytelność taka powstanie. Tymczasem z ustalonych okoliczności sprawy wynika, że wierzytelność upadłego o wypłatę dywidendy w ogóle nie powstała, co było nie tyle skutkiem podjętej uchwały z dnia 30.06.2011 r., ile występowania w spółce strat w poprzednich latach. Zgodnie z treścią art. 192 ksh zysk może być przeznaczony na wypłatę dywidendy dopiero w razie uprzedniego pokrycia strat z lat ubiegłych. Oznacza to, że nie powstała na rzecz upadłego wierzytelność o wypłatę dywidendy, a w konsekwencji nie mogło dojść do skutecznego nabycia tej wierzytelności przez powoda.

Niezależnie od powyższego istotne wątpliwości wywołuje też zaistnienie przesłanki szkody w majątku powoda. Według jego twierdzeń szkoda jakiej doznał polega na tym, że wobec ogłoszenia upadłości Przedsiębiorstwa (...) spółki o.o. w S., nie wyegzekwował całości kwoty zasądzonej na jego rzecz prawomocnym nakazem zapłaty z dnia 7.03.2011 r. w sprawie VI GNc (...) SO w K. i zmuszony jest do realizacji wykonania tego nakazu w postępowaniu upadłościowym poprzez zgłoszenie na listę wierzytelności, co nie daje mu gwarancji pełnego zaspokojenia.

Rzecz jednak w tym, że do chwili ukończenia postępowania upadłościowego nie jest znany jego wynik, a w tym zakres zaspokojenia powoda. Wierzytelność powoda zgłoszona na listę wierzytelności została zatwierdzona i jej realizacja będzie się odbywać na podstawie przepisów prawa upadłościowego. To w ramach tego postępowania rozstrzygane będzie, czy wierzytelność powoda winna być zaspokojona z pominięciem kolejności z art. 342 prawa upadłościowego i naprawczego przy zastosowaniu prawa odrębności z art. 336 ust. 2 w zw. z art. 70 ¹ prawa upadłościowego i naprawczego. Kwestie te mogą być rozstrzygane w niniejszym procesie. Stąd, do chwili zakończenia postępowania upadłościowego nie jest możliwe ustalenie czy i w jakim stopniu roszczenie powoda zostanie zaspokojone, a więc nie jest możliwe, ustalenie przesłanki zaistnienia szkody i jej wysokości.

Także zatem z omawianych wyżej względów roszczenie odszkodowawcze powoda nie mogło zostać uwzględnione wobec niewykazania podstawowych przesłanek odpowiedzialności opartej na treści art. 471 kc.

Sąd Apelacyjny nie znalazł też podstaw do uwzględnienia zarzutu naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 102 kpc poprzez niezastosowanie tego przepisu wobec powoda. Przypomnieć należy, iż w świetle jego treści nieobciążanie strony przegrywającej sprawę kosztami procesu, może nastąpić w „wypadkach szczególnie uzasadnionych”. Regulacja ta znajduje więc zastosowanie w wyjątkowych sytuacjach, gdy z uwagi na okoliczności konkretnej sprawy, zastosowanie reguł ogólnych kpc dotyczących zwrotu kosztów procesu byłoby nieuzasadnione. Powód powołuje się na okoliczności dotyczące głównie tego, że nastąpiła upadłość jego dłużnika, co w sposób szczególny utrudnia mu możliwość uzyskania zaspokojenia i wpływa na jego sytuację materialną. Jednak okoliczność ta znana była powodowi jeszcze przed wytoczeniem powództwa w niniejszej sprawie, a więc nie może być obecnie okolicznością usprawiedliwiającą przeświadczenie powoda o słuszności dochodzonych przez niego roszczeń.

Mając powyższe względy na uwadze, Sąd Apelacyjny, na mocy art. 385 kpc orzekł jak w sentencji wyroku. Orzekając o kosztach postępowania apelacyjnego Sąd odwoławczy zastosował art. 102 kpc w zw. z art. 391 § 1 kpc uznając, że na tym etapie postępowania zachodzi przypadek „szczególnie uzasadniony”. Ocena prawna dochodzonego przez powoda roszczenia dokonana przez Sąd I-instancji w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku była niejasna, niespójna i częściowo wadliwa.

Mimo, że rozstrzygnięcie zawarte w zaskarżonym wyroku w ostatecznym wyniku odpowiadało prawu, powód po zapoznaniu się z pisemnymi jego motywami mógł mieć subiektywne przekonanie co do szansy uwzględnienia jego apelacji. Mając przy tym na względzie okoliczności dotyczące trudnej sytuacji materialnej powoda, które legły u podstaw udzielenia mu częściowego zwolnienia od kosztów sądowych, Sąd Apelacyjny uznał za uzasadnione zastosowanie art. 102 kpc w zakresie kosztów postępowania apelacyjnego.