Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 grudnia 2020 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Dorota Ochalska-Gola (spr.)

Sędziowie: Małgorzata Stanek

Wiesława Kuberska

Protokolant: sekr. sąd. Bartosz Kędziora

po rozpoznaniu w dniu 3 grudnia 2020 r. w Łodzi na rozprawie

sprawy z powództwa A. B., U. A. i K. I.

przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej im. (...) w Ł.

o stwierdzenie nieważności uchwały ewentualnie uchylenie uchwały

na skutek apelacji powódek

od wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi

z dnia 24 marca 2020 r. sygn. akt II C 1435/19

I.  zmienia zaskarżony wyrok na następujący:

„1. oddala powództwo o stwierdzenie nieważności uchwały;

2. uchyla uchwałę nr 6/WZ/XIV/2019 Walnego zgromadzenia Spółdzielni Mieszkaniowej im. W. J. (1) w Ł. o udzieleniu absolutorium dla Prezesa Zarządu E. W.;

3. zasądza od Spółdzielni Mieszkaniowej im. (...) w Ł. na rzecz A. B., U. A. i K. I. kwotę 577 (pięćset siedemdziesiąt siedem) zł tytułem zwrotu kosztów procesu.”;

II. oddala apelację w pozostałej części;

III. zasądza od Spółdzielni Mieszkaniowej im. (...) w Ł. na rzecz A. B., U. A. i K. I. kwotę 470 (czterysta siedemdziesiąt) zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn.akt: I ACa 630/20

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z 24 marca 2020 roku Sąd Okręgowy w Łodzi, w sprawie z powództwa A. B., U. A., K. I. przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej im. (...) w Ł. o stwierdzenie nieważności uchwały ewentualnie uchylenie uchwały nr 6/WZ/XIV/2019 Walnego Zgromadzenia pozwanej Spółdzielni, oddalił powództwo i zasądził solidarnie od powódek na rzecz strony pozwanej kwotę 377 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Powyższe orzeczenie Sąd pierwszej instancji oparł na następujących ustaleniach faktycznych:

Spółdzielnia Mieszkaniowa im. (...) w Ł. liczy ponad 500 członków, wobec czego na podstawie statutu Walne Zgromadzenie zostało podzielone na VI części.

Po odbyciu Walnego Zgromadzenia Spółdzielni Mieszkaniowej im. W. J. (1) w Ł. w dniach 17,18,19,24,25,26 czerwca 2019 r. zapadła uchwała nr 6/WZ/XIV/2019 w przedmiocie udzielenia absolutorium prezes Zarządu Spółdzielni E. W.. Absolutorium zostało udzielone znaczna przewagą głosów.

Powódki zostały prawidłowo zawiadomione o czynnościach związanych ze zwołaniem i odbyciem Walnego Zgromadzenia. Miały możliwość uczestniczenia w zebraniu, zabierania głosu, zgłaszania wniosków. Mimo wprowadzenia limitu czasu na wypowiedzi członków, żadnej wypowiedzi na przerwano, każdy z członków mógł wypowiedzieć się w pełnym zakresie.

Powódki K. I. i U. A. przed Walnym Zgromadzeniem były w Spółdzielni i zapoznawały się z wyłożonymi materiałami. Przeglądając materiały stwierdziły, że brakuje dokumentu dotyczącego przepływu środków pieniężnych i zmian funduszy. W związku z powyższym zaniosły notatkę do sekretariatu zarządu Spółdzielni. Nie otrzymały odpowiedzi na złożoną notatkę.

Przedmiotowe dokumenty były wyłożone do wglądu i mieściły się w informacji dodatkowej i objaśnieniach, które były elementem sprawozdania finansowego.

Powódki złożyły przed Walnym Zgromadzeniem projekty uchwał, które w części nie zostały poddane pod głosowanie. W dniu 3 czerwca 2019 roku na posiedzeniu zarządu i zapoznaniu się z opiniami prawnymi obsługi prawnej spółdzielni, uznano że część projektów uchwał nie spełnia warunków formalnych. Kwestie związane z niedopuszczeniem pod obrady niektórych projektów były omawiane także w trakcie Walnego Zgromadzenia. Pod obrady Zgromadzenia zgłosiły następujące projekty uchwał wraz z uzasadnieniem :

a)  Projekt uchwały z dn. 27 maja br. w sprawie zmiany treści Statutu w taki sposób, aby wprowadzić walne zgromadzenie obradujące w jednym terminie; projekt uchwały wprowadzony pismem do Spółdzielni zarejestrowanym pod L.DZ. 211 1 w zał. 5;

b)  Projekt uchwały z dn. 28 maja br. w sprawie nie przyjmowania przez WZ 2019 sprawozdania z działalności Zarządu Spółdzielni za okres od 1,01.2018 do 31.12.2018 r.; projekt uchwały wprowadzony pismem do Spółdzielni zarejestrowanym pod L.Dz. 21 12, w zał. 6;

c)  Projekt uchwały z dn. 28 maja br. w sprawie nie udzielenia absolutorium dla prezes Zarządu E. W. przez (...) za okres sprawowania funkcji od 1.01.2018 do 31.12.2018 r.; projekt uchwały wprowadzony pismem do Spółdzielni zarejestrowanym pod LDZ. 2113, w zał. 7;

d)  Projekt uchwały z dn. 28 maja br. w sprawie nie zatwierdzenia przez (...) sprawozdania finansowego za rok obrotowy 2018; projekt uchwały wprowadzony pismem do Spółdzielni zarejestrowanym pod L.DZ. 21 14, w zał. 8;

e)  Projekt uchwały z dn. 28 maja br. w sprawie nie udzielenia absolutorium dla członkini Zarządu, głównej księgowej E. P., obecnie E.

S., za okres sprawowania funkcji od 1.01.2018 do 31.12.2018 projekt uchwały wprowadzony pismem do Spółdzielni zarejestrowanym pod L.Dz. 21 15, w zał. 9;

a)  Projekt uchwały z dn. 27 maja br. w sprawie odwołania z funkcji przewodniczącego Rady Nadzorczej A. W.; projekt uchwały wprowadzony pismem do Spółdzielni zarejestrowanym pod L.DZ. 2116, w zał. 10;

b)  Projekt uchwały z dn. 27 maja br. w sprawie odwołania z funkcji zastępcy przewodniczącego Rady Nadzorczej B. G.; projekt uchwały wprowadzony pismem do Spółdzielni zarejestrowanym pod L.DZ. 2117, w zał. I 1;

c)  Projekt uchwały z dn. 27 maja br. w sprawie odwołania z funkcji członkini Rady Nadzorczej W. Ż., która od 26.07.2018 r. pełni funkcję członkini Zespołu (...) Rady Nadzorczej; projekt uchwały wprowadzony pismem do Spółdzielni zarejestrowanym pod L.Dz, 21 18, w zał. 12;

d)  Projekt uchwały z dn. 27 maja br. w sprawie odwołania z funkcji członka Rady Nadzorczej J. P., który od 26.07.2018 r. pełni funkcję członka Zespołu (...) Rady Nadzorczej; projekt uchwały wprowadzony pismem do Spółdzielni zarejestrowanym pod L.DZ.21 19, w zał. 13.

Ustalając powyższe okoliczności faktyczne, Sąd Okręgowy pominął w części zeznania świadków i stron, które dotyczyły oceny pracy zarządu, podejmowanych działań w kwestiach składanych pozwów, zbieranych zaliczek, sposobu funkcjonowania członków zarządu i rady nadzorczej oraz komisji rewizyjnej, uznając że dotyczyły faktów nieistotnych dla rozstrzygnięcia sprawy.

W tak ustalonym stanie faktycznym sprawy Sąd Okręgowy uznał powództwo za nieuzasadnione.

Oceniając zaskarżone uchwały na podstawie art. 42 ustawy z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r. poz. 1443 ze zm.) Sąd pierwszej instancji w pierwszej kolejności odniósł się do żądania stwierdzenia nieważności zaskarżonej uchwały polegającej na udzieleniu absolutorium prezes Zarządu Spółdzielni. Wskazał, że powódki podniosły zarzuty formalne dotyczące uchybień przy poprzedzających podjęcie uchwały, w tym dotyczące podjęcia uchwały w przedmiocie porządku obrad, wynikającego ze statutu spółdzielni ograniczenia udziału członków spółdzielni w Walnym Zgromadzeniu do grupy członkowskiej, nie dopuszczenia do procedowania projektów uchwał zgłoszonych przez członków spółdzielni. Podniósł, że obowiązujący statut reguluje obrady Walnego Zgromadzenia w grupach członkowskich, nie przewiduje dla ustalenia porządku obrad konieczności podjęcia uchwały, zaś procedowanie uchwał zgłoszonych przez członków użalenia od wstępnej oceny ich dopuszczalności. Wszystkie te elementy mają walor formalny i gdyby nawet uznać, ze sposób procedowania naruszał postanowienia statutu, to naruszenie nie prowadzi do nieważności uchwały. Nadto, w ocenie Sądu nie można odrywać procesu procedowania od przedmiotu który jest nim objęty. Przywołując stanowisko Sądu Najwyższego ( uchwała Sądu Najwyższego z dnia 4 kwietnia 1990 r., III CZP 7/90, OSNC 1990, nr 10-11, poz. 135, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 sierpnia 1992 r., I CRN 113/92, OSN 1993, nr 5, poz. 86, wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 26 marca 2002 r, III CKN 989/00, publ.Legalis) podniósł, że bezwzględna nieważność uchwał walnego zgromadzenia spółdzielni sprzecznych z prawem lub zasadami współżycia społecznego dotyczy tylko takich, które stanowią czynności prawne. Udzielenie absolutorium nie jest czynnością prawną , ale jest czynnością faktyczną polegającą na wyrażeniu akceptacji co do działań prezesa Zarządu Spółdzielni za konkrety rok, nie wywołuje skutków cywilno­prawnych. Ma ona charakter oświadczenia wiedzy opartego na uznaniu, a nie oświadczenia woli, zatem nie jest czynnością prawną w konsekwencji czego ocena uchwały o nieudzieleniu absolutorium w aspekcie przepisu art. 58 § 2 k.c. jest niedopuszczalna. Nie jest także możliwe odwoływanie się do konstrukcji nadużycia prawa podmiotowego (art. 5 k.c.).

Odnosząc się zaś do roszczenia o uchylenie przedmiotowej uchwały , Sąd Okręgowy uznał, że przyjęcie tej uchwały nastąpiło zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa, jak i statutem spółdzielni. Podkreślił raz jeszcze, że uchwała dotyczyła udzielenia absolutorium Prezes Spółdzielni i nie miała charakteru czynności prawnej, tylko była oświadczeniem wiedzy opartym na uznaniu. Jeżeli wolą członków spółdzielni wyrażoną w uchwale podjętej przez Walne Zgromadzenie było udzielenie absolutorium ,czyli zaakceptowanie sposobu prowadzenia spółdzielni przez prezes Zarządu Spółdzielni za konkretny rok, to niezależnie od odmiennej oceny działań prezes spółdzielni przez powódki, uchwała jest prawidłowo podjęta skoro oddała za nią głos większość członków.

Sąd Okręgowy podniósł także, że skoro przedmiotem uchwały nie była czynność prawna jako taka, to wynik głosowania jest wyrazem woli większości członków spółdzielni co do uznania, iż prezes Zarządu prawidłowo wykonywała swoje obowiązki. Tym samym, oczywistym jest że zarzuty powódek (choćby były uzasadnione merytorycznie) co do podejmowania konkretnych działań w toku roku obrachunkowego przez prezes nie mają znaczenia dla rozstrzygnięcia. Zakres badania uchwały przez Sąd w sprawie niniejszej ogranicza się do oceny , czy na skutek oddania głosów przez członków spółdzielni absolutorium udzielono czy też nie. Przewaga głosów za udzieleniem absolutorium prezes Zarządu Spółdzielni była tak znaczna, że nie ulega wątpliwości, że absolutorium udzielono. Powódki nie podnosiły zarzutów co do nieprawidłowego zaliczenia ich głosów. Powódki powoływały się na naruszenie zarówno ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych jak i statutu. Naruszenie to miało się sprowadzać do tego, że nie pojęto uchwały w przedmiocie porządku obrad. Powyższe nie stanowi żadnego uchybienia, bowiem z poczynionych ustaleń wynika, że członkowie wszystkich grup głosowali nad zatwierdzeniem porządku obrad. Dla tej czynności żaden przepis prawa nie przewiduje obowiązku podjęcia uchwały, nie wynika to także z przyjętego w spółdzielni statutu. Nie ma także żadnego znaczenia dla przyjęcia prawidłowości podjętej uchwały prezentowany przez powódki pogląd, iż zostało ograniczone prawo członków do udziału w obradach zgromadzenia w całości. Podział Walnego Zgromadzenia na części jest dopuszczalny prawnie i stosowany w spółdzielniach które mają znaczną liczbę członków. Obowiązujący statut przewiduje podział walnego Zgromadzenia na części.

Sąd Okręgowy odniósł się także do zarzutu powódek, iż do porządku obrad w ogóle nie wprowadzono złożonych przez członków Spółdzielni projektów uchwał. Wskazał że zgodnie z art.8 ³ust. 13 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych, zarząd jest zobowiązany do przygotowania pod względem formalnym i przedłożenia pod głosowanie na walnym zgromadzeniu projektów uchwał i poprawek zgłoszonych przez członków spółdzielni, natomiast część zgłoszonych projektów uchwał nie została skierowana na Walne Zgromadzenie wobec uznania że nie odpowiadają warunkom formalnym. Ocena tego, czy brak zakwalifikowania na zebranie projektów uchwał członków spółdzielni będzie prowadziło do uchylenia podjętej uchwały, będzie w oceni Sądu zależała od tego czy istnieje łączność miedzy procedowaną uchwałą na Walnym Zgromadzeniu a zgłoszonymi projektami. Wskazał jednak, że przedmiotem zaskarżonej uchwały było udzielenie absolutorium Prezes Zarządu, zaś żadna z proponowanych uchwał nie odnosi się do kręgu zagadnień z tym związanych. Większość proponowanych uchwał dotyczyła przedmiotu objętego już procedowaniem, a sprowadzała się do postawienia partykuły „nie” przed treścią uchwały. Skoro procedowana jest uchwała o udzielenie absolutorium prezes Zarządu Spółdzielni, to uchwała o nieudzielenie jej absolutorium jest w istocie tożsama, a tym samym niedopuszczalna.

Niezależnie od powyższej argumentacji, Sąd Okręgowy podniósł, że ewentualne uchybienia w trybie zwołania czy procedowaniu mogą prowadzić do uchylenia uchwały, jeżeli mogły mieć wpływ na jej przyjęcie. Powódki wskazywały także, że nie został zachowany ustawowy termin na zgłoszenie projektów uchwał. Skoro powódki zgłosiły projekty uchwał, ewentualne uchybienia w tym zakresie nie miały znaczenia.

Orzekając o kosztach procesu orzeczono na zasadzie odpowiedzialności za wynik procesu przewidzianej w art. 98 k.p.c.,

Powyższe orzeczenie zaskarżyły apelacją powódki w całości, zarzucając:

1.  naruszenie przepisów postępowania mające istotny wpływ na wynik sprawy, tj.:

a)  art. 233 § 1 k.p.c. przez:

i.  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia w postaci przyjęcia, iż powódki zostały prawidłowo zawiadomione o czynnościach związanych ze zwołaniem i odbyciem Walnego Zgromadzenia w 2019 r., podczas gdy z dokumentów w postaci zawiadomienia o zwołaniu Walnego Zgromadzenia oraz dowodu z przesłuchania stron i zeznań świadków wynika, że termin ten został ustalony nieprawidłowo, bowiem członkom Spółdzielni wyznaczono o dobę krótszy termin na wniesienie projektów uchwał i wniosków;

ii.  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia w postaci przyjęcia, iż materiały wyłożone przed Walnym Zgromadzeniem były kompletne podczas gdy prawidłowa ocena materiału dowodowego zebranego w sprawie winna prowadzić do wniosków przeciwnych;

(...).  uznania za wiarygodne zeznań świadka E. S. (e-protokól Re-Court od 05:09:33 do 05:13:00, k. 601) w zakresie, w którym świadek twierdził, że dokumenty wyłożone do wglądu członkom Spółdzielni były kompletne, a załączniki do sprawozdania finansowego za rok 2018 r. w postaci zmian w funduszach oraz sprawozdania z przepływów środków pieniężnych mieściły się w informacji dodatkowej i objaśnieniach sprawozdania finansowego, podczas gdy nie dość, że jest to niezgodne z rzeczywistością, to także niezgodne z przepisami ustawy o rachunkowości

iv.  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia w postaci przyjęcia, że powódki złożyły 9 projektów uchwal, które w części nie zostały poddane pod głosowanie z powodu niezachowania warunków formalnych, podczas gdy powódki złożyły 16 takich projektów i żaden z nich nie został poddany pod głosowanie, mimo że nie sposób projektom tym zarzucić naruszenie Statutu i powszechnie obowiązującego prawa

co doprowadziło do nieprawidłowego zastosowania przez Sąd Okręgowy prawa materialnego przez odstąpienie od merytorycznego zbadania prawidłowości zwołania Walnego Zgromadzenia w 2019 r. oraz wpływu ewentualnych uchybień w tym zakresie na ważność podjętych na nim uchwał, w tym uchwały zaskarżonej przez powódki,

b)  art. 227 w zw. z art. 245 k.p.c. przez pominięcie przez Sąd Okręgowy w postępowaniu dowodowym dokumentów w postaci:

i.  postanowienia Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 25 stycznia 2019 r. wydanego w sprawie o sygn. akt IC 276/18 (k. 559 - 567);

ii.  protokołu z posiedzenia Rady Nadzorczej Nr (...) z 26 lipca 2018 r. (k. 568 - 571 )

(...).  protokołu z posiedzenia Rady Nadzorczej Nr (...) z 29 lutego 2019 r. (k. 572 - 574 )

poprzez błędne przyjęcie, że nie mają znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, podczas gdy z w/w dokumentów tych wynika, iż Rada Nadzorcza Spółdzielni oceniała sprawozdanie finansowe za rok 2018 r. i sprawozdanie Zarządu za rok 2018 r. w okresie kiedy wykonanie uchwały o powołaniu Rady Nadzorczej było wstrzymane, a w późniejszym okresie nieprawomocnym wyrokiem stwierdzono nieważność w/w uchwały, co bezpośrednio przekłada się na wadliwość zaskarżonej uchwały Walnego Zgromadzenia nr (...);

2) naruszenie przepisów prawa materialnego, tj.:

a)  art. 8 ³ ust. 6 oraz 10 - 11 oraz 13 u.s.m. przez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie polegające na:

i.  niestwierdzeniu uchybień przy zwołaniu Walnego Zgromadzenia Spółdzielni w 2019 r. w postaci skrócenia o jeden dzień możliwości wniesienia projektów uchwał, wniosków i poprawek przez członków Spółdzielni, podczas gdy okoliczność ta wynika jednoznacznie z materiału dowodowego zebranego w sprawie, a nadto miała istotny wpływ na treść zaskarżonej uchwały;

ii.  niestwierdzeniu wpływu uchybień w postaci pominięcia przez Zarząd projektów uchwał członków Spółdzielni, w tym w szczególności powódek, i niepoddanie ich pod głosowanie na treść zaskarżonej uchwały, podczas gdy uchybienie takie ma wpływ na prawidłowość ustalenia porządku obrad, a w konsekwencji ważność obrad Walnego Zgromadzenia;

b)  art. 42 § 2 i 3 pr. spółdz. w zw. z art. 1 ust. 7 u.s.m. - przez ich niezastosowanie, tj. niestwierdzenie nieważności zaskarżonej uchwały w całości bądź nie uchylenie jej w całości, pomimo tego, że zaskarżona uchwała została podjęta z naruszeniem prawa, narusza przepisy prawa powszechnie obowiązującego, jak też godzi w interesy członków spółdzielni;

Ponadto powódki wniosły o kontrolę postanowienia Sądu Okręgowego wydanego na rozprawie w dniu 10 marca 2020 r. w przedmiocie oddalenia wniosków dowodowych powódek o: zobowiązanie pozwanej do złożenia do akt sprawy protokołu nr (...) z posiedzenia Zarządu Spółdzielni z dnia 3 czerwca 2019 r.; zobowiązanie pozwanej do złożenia do akt sprawy sprawozdania z działalności Zarządu za rok 2018; zobowiązania pozwanej do złożenia do akt sprawy rachunków za organizację Walnych Zgromadzeń w latach 2017 - 2019; zobowiązanie pozwanej do złożenia do akt sprawy raportów z głosowań na Walnym Zgromadzeniu w (...), oraz o przeprowadzenie dowodu z dokumentu w postaci kopii postanowienia Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 25 stycznia 2019 r. w sprawie o sygn. akt I C 276/18 w sprawie wstrzymania wykonania uchwały Walnego Zgromadzenia Spółdzielni Mieszkaniowej im. W. J. w Ł. nr 7/WZ/XII/20i8 do czasu prawomocnego zakończenia postępowania w sprawie (k. 559 - 567); przeprowadzenie dowodu z dokumentów w postaci protokołu Rady Nadzorczej nr (...) z posiedzenia plenarnego Rady Nadzorczej z dnia 26 lipca 2018 r. i protokołu Rady Nadzorczej nr (...) z posiedzenia z dnia 28 lutego 2019 r. (k. 568-574) na okoliczność nieprawidłowości w zwołaniu Walnego Zgromadzenia, zatwierdzenia sprawozdania finansowego Spółdzielni za rok 2018, sprawozdania z działalności Zarządu za rok 2018 przez organ nieuprawniony, istotnego wpływu w/w wadliwości na ważność zaskarżonej uchwały, bezpodstawności pominięcia projektów uchwal, poprawek i wniosków złożonych przez członków Spółdzielni, braku wyjaśnień ze strony władz Spółdzielni co do pominięcia projektów uchwal, poprawek i wniosków złożonych przez członków Spółdzielni, zbędnych kosztów obciążających członków Spółdzielni związanych z przeprowadzaniem Walnych Zgromadzeń w częściach oraz zmianę przedmiotowego postanowienia przez przeprowadzenie w/w dowodów;

Wskazując na powyższe zarzuty strona skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku przez stwierdzenie nieważności uchwały Walnego Zgromadzenia Spółdzielni Mieszkaniowej im. W. J. w Ł. nr (...) obradującego w VI-ciu częściach w dniach: 17/18/19/24/25/26 czerwca 2019 r., ewentualnie jej uchylenie oraz zasądzenie od pozwanej na rzecz powódek kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje, według norm przepisanych; ewentualnie o uchylenie w całości zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpatrzenia wraz z orzeczeniem o kosztach postępowania odwoławczego.

Strona pozwana wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie na jej rzecz kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny akceptuje i przyjmuje za własne przedstawione wyżej ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji, za wyjątkiem ustaleń dotyczących wyłożenia do wglądu przed terminem Zgromadzenia oraz ujęcia w informacji dodatkowej i objaśnieniach dokumentów w postaci rachunku przepływów pieniężnych i zmian w kapitale (funduszu) własnym. W tym zakresie Sąd drugiej instancji ustalił co następuje:

„Zestawienie zmian w kapitale (funduszu) własnym” oraz „rachunek przepływów pieniężnych” stanowią odrębne dokumenty, sporządzane według ustawowego wzorca i w takiej formie stanowiły element sprawozdania finansowego strony pozwanej za rok obrachunkowy 2018. Dokumenty te nie są częścią „informacji dodatkowej i objaśnień” , choć niektóre dane rachunkowe ujęte w „zestawieniu zmian w kapitale własnym” oraz w „rachunku przepływów pieniężnych” zostały zawarte także w „informacji dodatkowej i objaśnieniach”( rachunek przepływów pieniężnych k 694 – 695, zestawienie zmian w kapitale własnym k 696 -697, informacja dodatkowa i objaśnienia k 702 – 721). Uchwała nr 5/WZ/XIV/2019 podjęta przez Walne Zgromadzenie pozwanej Spółdzielni odbyte w częściach w dniach 17,18,19,24,25 i 26 czerwca 2019 r. zatwierdziła sprawozdanie Zarządu z działalności Spółdzielni za rok 2018 oraz sprawozdanie finansowe Spółdzielni za okres od 1 stycznia 2018 r. do 31 grudnia 2018 r. , na które składają się: bilans, rachunek zysków i strat – wariant porównawczy, wprowadzenie do sprawozdania finansowego, dodatkowe informacje i objaśnienia, rachunek przepływów pieniężnych – metoda pośrednia, zestawienie zmian w funduszach Spółdzielni ( kopia uchwały k 188).

W oparciu o dowody zebrane w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji oraz uzupełnione na etapie postępowania apelacyjnego Sąd Apelacyjny dodatkowo ustalił, co następuje:

Rada nadzorcza pozwanej Spółdzielni w aktualnym składzie została wybrana na mocy uchwały Walnego Zgromadzenia nr (...) podjętej w dniach od 4 stycznia 2018 r. do 15 stycznia 2018 r. i ujawniona w Krajowym Rejestrze na podstawie wpisu z dnia 8 lutego 2018 r. (okoliczność niesporna – informacja odpowiadająca odpisowi pełnemu z Rejestru Przedsiębiorców pod nr (...) dostępna w internecie w wersji informatycznej w Centralnej Informacji KRS; sprawozdanie RN z działalności w 2018 r. k 273).

Uchwała nr 7/WZ/XII/2018 została zaskarżona przez członków pozwanej Spółdzielni i była przedmiotem sporu w postępowaniu zawisłym przed Sądem Okręgowym w Łodzi pod sygn. I C 276/18. W toku tego postępowania postanowieniem z dnia 25 stycznia 2019 r. Sąd Okręgowy w Łodzi zabezpieczył powództwo poprzez wstrzymanie wykonania zaskarżonej uchwały do czasu prawomocnego zakończenia postępowania w sprawie. Postanowienie o zabezpieczeniu zostało zaopatrzone we wzmiankę o jego natychmiastowej wykonalności (kopia postanowienia ze wzmianką o wykonalności k 559, postanowienie z uzasadnieniem k 560 -567).

W dalszym toku postępowania postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia na skutek kontroli instancyjnej zostało uchylone postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 25 kwietnia 2019 r. W sprawie sygn. I C 276/18 zapadł nieprawomocny wyrok stwierdzający nieważność uchwały nr 7/WZ/XII/2018 (okoliczności niesporne – uznane za przyznane na podstawie art. 230 k.p.c.)

Rada Nadzorcza pozwanej Spółdzielni w składzie ukonstytuowanym uchwałą nr 7/WZ/XII/2018 na posiedzeniu w dniu 28 lutego 2019 r. podjęła uchwałę nr 7/ (...) o zatwierdzeniu sprawozdania zarządu z działalności Spółdzielni za 2018 r. , a na posiedzeniu w dniu 11 kwietnia 2019 r. podjęła uchwałę nr 14/ (...) o zbadaniu i zatwierdzeniu sprawozdania finansowego Spółdzielni za 2018 rok ( kopia protokołu z posiedzenia RN nr (...) k 572 -574; kopia uchwały nr 14/ (...)).

Kwestia umocowania Rady Nadzorczej do działania w okresie obowiązywania postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia była przedmiotem dyskusji w ramach III części Walnego Zgromadzenia członków pozwanej Spółdzielni z dnia 19 czerwca 2019 r. Obecni na zgromadzeniu pełnomocnicy Spółdzielni wskazali, że postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia nie wywołało skutku w postaci wstrzymania działania Rady, gdyż nie zostało zaopatrzone w klauzulę wykonalności, a ponadto w jego treści nie zawieszono członków Rady Nadzorczej w ich działalności (kopia protokołu k 378).

Wszystkie pisma powódek A. B. i U. A. zawierające projekty uchwał nosiły tytuł „Pismo wnoszące pod obrady Walnego Zgromadzenia członków Spółdzielni obradujących w dniach 17/18/19/24/25/26 czerwca 2019 r. projekt uchwały” i zawierały odwołanie do podstawy prawnej tj. § 10 ust. 14 oraz § 80 ust. 2 statutu (kopie projektów uchwał k 33, 35,38, 41, 43,46, 49,52,55, 58, 61, 64, 67, 70, 73).

Na posiedzeniu w dniu 3 czerwca 2019 r. Zarząd pozwanej Spółdzielni postanowił nie przedłożyć wskazanych projektów uchwał , kierując się opinią prawną, iż pisma powódek nie zawierają żądania o umieszczeniu w porządku obrad Walnego Zgromadzenia projektów powyższych uchwał, a wnioskujący członkowie nie wypełnili przesłanek, o których mowa w art. 8 ³ ust. 10 i 11 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych (kopie protokołu k 81 -83).

Zgodnie z zawiadomieniem o zwołaniu Walnego Zgromadzenia skierowanym do członków Spółdzielni porządek obrad oraz materiały sprawozdawcze wraz ze sprawozdaniem finansowym (bilans, rachunek zysków i strat, informacja dodatkowa obejmująca wprowadzenie do sprawozdania finansowego oraz dodatkowe informacje i objaśnienia ) sprawozdaniem z badania przez biegłego rewidenta oraz projektami uchwał miały być wyłożone do wglądu w siedzibie Spółdzielni od dnia 24 maja 2019 r. do dnia 17 czerwca 2019 r. do godziny 15 ⁰⁰. Projekty uchwał i żądania zmieszenia oznaczonych spraw w porządku obrad uprawnieni mogli zgłaszać do dnia 1 czerwca 2019 r. do godziny 24 ⁰⁰. Projekty uchwał przygotowanych w trybie art. 8 ³ ust. 10 i 11 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych miały być wyłożone do wglądu w siedzibie Spółdzielni na 14 dni przed dniem posiedzenia pierwszej części Walnego Zgromadzenia tj. od dni 3 czerwca 2019 r. do dnia 17 czerwca 2018 r. (treść oryginalna) do godziny 15 ⁰⁰ (kopia zawiadomienia k 30).

W żadnym z protokołów z VI części Walnego Zgromadzenia odbytego w dniach 17,18,19,24,25,26 czerwca 2019 r. nie odnotowano ,by przeprowadzone zostało głosowanie w przedmiocie przyjęcia porządku obrad oraz ewentualnych wyników takiego głosowania (protokoły k 240 – 529).

Powyższych ustaleń faktycznych Sąd Apelacyjny dokonał na podstawie powołanych dowodów z dokumentów, których wiarygodność nie była kwestionowana przez żadną ze stron. Sąd Apelacyjny odmówił wiary zeznaniom przesłuchanych w charakterze strony pozwanej – E. W. oraz E. S. (2) w zakresie wniosków, jakie wywiódł z nich Sąd pierwszej instancji. Wbrew ustaleniom Sądu Okręgowego, zestawienie zmian w kapitale (funduszu) własnym oraz rachunek przepływów pieniężnych w sensie faktycznym i w znaczeniu prawnym w świetle przepisu art. 45 ust. 3 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości stanowią odrębne dokumenty, a nie część dokumentu zatytułowanego „Informacja dodatkowa i objaśnienia”. Uważna analiza relacji wskazanych reprezentantek strony pozwanej nie prowadzi także do wniosku, jaki stał się udziałem Sądu pierwszej instancji, że tak rozumiane odrębne dokumenty zostały wyłożone do wglądu w siedzibie Spółdzielni. Prezes zarządu stwierdziła, że dokumenty te były w materiałach, ale „…były inaczej nazwane” odsyłając w szczegółach do zeznań E. S. (2). Ta ostatnia wskazała zaś, że informacje księgowe dotyczące przepływów pieniężnych i kapitałów (ale nie odrębne dokumenty ) zawarte były w wyłożonej do wglądu Informacji dodatkowej i objaśnieniach. Zeznania te są spójne z treścią zawiadomienia skierowanego do członków Spółdzielni, w którym nie wymienia się zestawienia zmian w kapitale (funduszu) własnym oraz rachunku przepływów pieniężnych wśród wykazu dokumentów, które można przeglądać w siedzibie Spółdzielni.

Sąd Apelacyjny odmówił wiary zeznaniom prezesa zarządu pozwanej Spółdzielni w zakresie, w jakim stwierdziła ona, że projekty uchwał zgłoszone przez A. B. nie zostały zaakceptowane przez Zarząd , gdyż ich ewentualne podjęcie nie należało do kompetencji Walnego Zgromadzenia, a także w części, w której E. W. podała, że na każdej części Walnego Zgromadzenia było głosowanie nad przyjęciem porządku obrad. Pierwsza z wypowiedzi pozostaje w oczywistej opozycji do treści protokołu z posiedzenia zarządu z dnia 3 czerwca 2019 r., podpisanego zresztą przez E. W., gdzie rzeczywiste przyczyny nie poddania projektów uchwał pod obrady Walnego Zgromadzenia zostały inaczej przedstawione. Natomiast relacja prezes zarządu o głosowaniu nad porządkiem obrad pozostaje w opozycji do treści protokołów z wszystkich części Walnego Zgromadzenia. W żadnym z nich nie ujęto nawet wzmianki o przeprowadzeniu głosowania nad porządkiem obrad i choćby informacji o uzyskaniu większości. W protokołach znalazły się jedynie informacje o odczytaniu porządku obrad lub o zapoznaniu obecnych z porządkiem obrad.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja powódek jest częściowo uzasadniona.

Nie można odmówić zasadności niektórym argumentom przedstawionym przez skarżące w ramach wniosku o dokonanie kontroli w trybie art. 380 k.p.c. niezaskarżalnego postanowienia Sądu pierwszej instancji z dnia 10 marca 2020 r. o oddaleniu wniosków dowodowych powódek.

Rozważania w tym przedmiocie należy poprzedzić konstatacją, że na zasadzie przepisu art. 9 ust. 2 ustawy z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2019 r. poz. 1469) od dnia 7 listopada 2019 r. w postępowaniu przed Sądem Okręgowym zastosowanie miały przepisy Kodeksu postępowania cywilnego w brzmieniu nadanym powołaną ustawą nowelizacyjną. Tym samym kwestię przeprowadzenia dowodu z dokumentów załączonych do akt sprawy regulował przepis art. 243 ² k.p.c., zaś przesłanki pominięcia dowodu i wymaganą treść postanowienia sądu o pominięciu dowodu normował art. 235 ² k.p.c. Protokół elektroniczny rozprawy z dnia 10 marca 2020 r. dowodzi, że wskazane przepisy nie zostały w sprawie zastosowane. Zgodnie z przepisem art. 243 ² k.p.c. dokumenty znajdujące się w aktach sprawy lub do nich dołączone stanowią dowody bez wydawania odrębnego postanowienia. Pomijając dowód z takiego dokumentu, sąd wydaje postanowienie. Z kolei w przepisie art. 235 ² § 1 k.p.c. zastrzeżono przesłanki pominięcia dowodu, w tym dowodu z dokumentu, zaś w § 2 art. 235 ² k.p.c. nałożono na sąd obowiązek wskazania podstawy prawnej takiego postanowienia dowodowego. Z utrwalonego za pomocą zapisu elektronicznego przebiegu rozprawy w dniu 10 marca 2020 r. wynika, że pełnomocnik powódek popierał w jej toku wnioski dowodowe o załączenie dokumentów zgłoszone w pozwie oraz w piśmie procesowym powódek, odnosząc się w pogłębiony sposób do wniosku o załączenie do akt sprawy sprawozdania zarządu Spółdzielni za 2018 r. oraz sprawozdania finansowego Spółdzielni za ten sam rok obrachunkowy, zaś Sąd pierwszej instancji - bez wskazania podstawy prawnej - oddalił wnioski dowodowe powódek o „…załączenie dokumentów wskazanych w pozwie i na rozprawie”, nie precyzując o jakie dokumenty chodzi. Rzecz w tym, że przeważająca część dokumentów, których złożenia powódki zażądały w pozwie stanowiła załącznik do odpowiedzi na pozew i została załączona przed datą rozprawy do akt sprawy przez stronę pozwaną, a część złożona została przez same powódki przy piśmie procesowym z dnia 28 października 2019 r. Brak postanowienia o ich pominięciu wydanego na podstawie art. 243 ² k.p.c. w związku z art. 235 ² § 1 i 2 k.p.c. sprawiał, że zarówno wniosek powódek poparty na rozprawie, jak i postanowienie Sądu Okręgowego o oddaleniu tego wniosku w zakresie, w jakim dokumenty wskazane w punkcie 3 pozwu zostały już załączone do akt sprawy, pozostawały całkowicie bezprzedmiotowe. Dotyczy to np. zaskarżonej uchwały, protokołów z wszystkich części Walnego Zgromadzenia, protokołów Kolegium Walnego Zgromadzenia, Regulaminu Zarządu i Regulaminu Rady Nadzorczej, protokołów obejmujących wyniki głosowań. Do akt sprawy załączone zostały także objęte aktualnie wnioskiem z art. 380 k.p.c.: protokół z posiedzenia Rady Nadzorczej nr 2/R/2019 r., postanowienie Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 25 stycznia 2019 r. wydane w sprawie sygn. I C 276/18 oraz protokół nr (...) z posiedzenia Zarządu Spółdzielni z dnia 3 czerwca 2019 r. Treść art. 243 ² k.p.c. i brak odpowiadającego wymogom z art. 235 ² § 1 i 2 k.p.c. postanowienia Sądu pierwszej instancji o ewentualnym pominięciu wskazanych środków dowodowych sprawia, że w odniesieniu do wskazanych wyżej dokumentów wniosek w trybie art. 380 k.p.c. jest całkowicie bezprzedmiotowy. Należy bowiem uznać, że przez sam fakt ich załączenia do akt stały się one dowodami w sprawie, do których Sąd Okręgowy winien się odnieść, oceniając ich moc dowodową i wiarygodność. Tym samym bezzasadny pozostaje zarzut naruszenia w tym zakresie przepisów prawa procesowego tj. art. 227 k.p.c. w związku z art. 245 k.p.c. Postępowanie dowodowe w zakresie wskazanych dokumentów zostało przeprowadzone, tyle tylko , że Sąd pierwszej instancji pozostawił wskazane dowody poza podstawą faktyczną rozstrzygnięcia bez wyjaśnienia w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku motywów takiej decyzji. Uchybienie to zostało jednak usunięte i wyjaśnione na etapie postępowania apelacyjnego, w ramach którego Sąd Apelacyjny wprost dopuścił dowody z tych dokumentów i uzupełnił ustalenia faktyczne przedstawione w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku o okoliczności wynikające z powołanych wyżej dokumentów.

Dla porządku należy wskazać, iż analogiczna argumentacja dotyczy wniosku z art. 380 k.p.c. oraz zarzutu naruszenia przepisów prawa procesowego tj. art. 227 k.p.c. w związku z art. 245 k.p.c. w części dotyczącej dowodu z dokumentu w postaci protokołu z posiedzenia Rady Nadzorczej nr (...) z 26 lipca 2018 r. W tym zakresie apelujące nie zdołały jednak dowieść, iż powyższe uchybienie procesowe przełożyło się na treść zaskarżonego wyroku. Analizowany dokument nie zawiera bowiem tego rodzaju informacji, które dotyczyłyby okoliczności relewantnych prawnie w rozumieniu art. 227 k.p.c. dla rozstrzygnięcia sporu. W szczególności, wskazany protokół nie potwierdza czynności związanych z badaniem i zaaprobowaniem przez Radę Nadzorczą sprawozdania finansowego za 2018 r. , które odpowiadało wymogom z art. 45 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (tekst jedn. Dz.U. z 2019 r. poz. 351) i było przedmiotem uchwały Walnego Zgromadzenia nr (...). Reasumując, choć w świetle art. 243 ² k.p.c. dowód z powyższego dokumentu został przeprowadzony, to jednak sam dokument pozbawiony jest mocy dowodowej , a jego pominięcie w podstawie faktycznej rozstrzygnięcia nie stanowi naruszenia prawa procesowego.

Postanowienie Sądu pierwszej instancji wydane na rozprawie w dniu 10 marca 2020 r. należy jednak uznać za wadliwe w części, w jakiej dotyczyło oddalenia wniosku powódek o załączenie do akt sprawy kompletnego sprawozdania finansowego pozwanej Spółdzielni za 2018 r. oraz uchwały Rady Nadzorczej nr (...) z dnia 11 kwietnia 2019 r. Okoliczności, jakie powódki zamierzały wykazać za ich pomocą pozostają istotne dla oceny przesłanek udzielenia absolutorium członkowi zarządu Spółdzielni, gdyż czynność ta powinna być podjęta w oparciu o pełne dane dotyczące sytuacji finansowej podmiotu zawarte w sprawozdaniu finansowym za dany rok obrachunkowy. W tym zakresie, w ramach kontroli w trybie art. 380 k.p.c. Sąd Apelacyjny zobowiązał stronę pozwaną do przedstawienia wskazanych dokumentów na rozprawie apelacyjnej w dniu 3 grudnia 2020 r. zgodnie z art. 224 § 2 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c. Sprawozdanie finansowe oraz dokumenty potwierdzające jego zatwierdzenie przez organy Spółdzielni stanowią element prowadzonych przez sąd rejestrowy akt rejestrowych (art. 9 ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym ) i są jawne nie tylko dla stron sporu, ale dla wszystkich zainteresowanych podmiotów (art. 9a oraz art. 10 ust. 1 powołanej ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym). W ocenie Sądu Apelacyjnego nie zachodziła zatem potrzeba przeprowadzenia co do tych dokumentów rozprawy. Dokumenty złożone w wykonaniu nałożonego na stronę pozwaną zobowiązania stały się podstawą uzupełniających ustaleń faktycznych poczynionych na etapie postępowania apelacyjnego.

Wniosek złożony przez powódki na podstawie art. 380 k.p.c. okazał się natomiast bezzasadny w odniesieniu do pozostałych żądanych w apelacji dokumentów. Apelujące nie wykazały , jakie znaczenie dla przedmiotu sporu mają rachunki za organizację Walnych Zgromadzeń w latach 2017 -2019 oraz raporty z bliżej nieokreślonych głosowań na Walnym Zgromadzeniu w 2019 r. i jak ich brak przełożył się na treść rozstrzygnięcia. Tego rodzaju zależności nie dostrzegł również Sąd Apelacyjny.

Kompleksowa analiza dowodów zebranych w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji i uzupełnionych przed Sądem Apelacyjnym przekonuje, iż zasadne pozostają zarzuty apelacji dotyczące naruszenia przepisu prawa procesowego tj. art. 233 § 1 k.p.c. oraz wynikających z tego naruszenia błędów w ustaleniach faktycznych.

Przede wszystkim rację mają skarżące zarzucając uchybienia w zakresie zasad swobodnej oceny dowodu przy ocenie dowodu z przesłuchania strony pozwanej, z którego Sąd pierwszej instancji wywiódł całkowicie nieuprawniony wniosek o tym, iż sprawozdanie finansowe za 2018 r. wyłożone do wglądu przed terminem Walnego Zgromadzenia było kompletne i zawierało wszystkie obligatoryjne części, o których mowa w art. 45 ust. 2 i 3 powołanej wyżej ustawy o rachunkowości. Prawidłowa ocena zeznań E. W. i E. S. (2) w żadnym razie nie potwierdza tego rodzaju konkluzji Sądu Okręgowego. Wynika z nich jedynie, że pewne dane, które ustawodawca nakazuje zamieścić w odrębnych dokumentach nazwanych „rachunek przepływów pieniężnych” oraz „zestawienie zmian w kapitale (funduszu) własnym”, zostały także ujęte w „Informacji dodatkowej i objaśnieniach”. Jak wskazano wyżej w ramach wywodów poświęconych uzupełniającym ustaleniom faktycznym taki wniosek płynie także z uważnej analizy treści zawiadomienia o zwołaniu Walnego Zgromadzenia.

Wbrew tezom przedstawionym w odpowiedzi na apelację ustalenie , czy i jakie dokumenty oraz w jakiej formie sporządzone, składają się na sprawozdanie finansowe spółdzielni mieszkaniowej nie jest kwestią faktów, których analiza wymaga odwołania do wiadomości specjalnych, a zatem dowodu z art. 278 k.p.c., a kwestią prawa materialnego , które Sądy obu instancji winny stosować z urzędu. Sposób, forma i termin sporządzenia sprawozdania finansowego nie jest zagadnieniem pozostawionym swobodnej ocenie danego podmiotu, lecz wynika z regulacji ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości, która w art. 45 ust. 3 nakłada m.in. na spółdzielnie obowiązek sporządzenia zestawienia zmian w kapitale (funduszu) własnym oraz rachunku przepływów pieniężnych, jako odrębnych części składających się na sprawozdanie finansowe, ponad te wymienione w art. 45 ust. 2 powołanej ustawy. Z zestawienia wskazanych przepisów z art. 48 powołanej ustawy , regulującym dane zamieszczane w informacji dodatkowej i objaśnieniach, jasno wynika, że zestawienie zmian w kapitale własnym i rachunek przepływów pieniężnych nie są elementami dokumentu , o którym mowa w art. 45 ust. 2 pkt 3 ustawy o rachunkowości, innymi słowy nie „ nie zawierają się” w informacji dodatkowej i objaśnieniach. Co więcej, ustawodawca nie pozostawia podmiotom zobligowanym do ich złożenia dowolności co do formy obu dokumentów wskazanych w art. 45 ust. 3 powołanej ustawy i danych, jakie winny się w nich znaleźć. W przypadku zestawienia zmian w kapitale (funduszu) własnym jego forma i dane wynikają z art. 48 a ustawy o rachunkowości , zaś w odniesieniu do rachunku przepływów pieniężnych odpowiednio z art. 48 b powołanej ustawy, a także z załącznika nr 1 do ustawy o rachunkowości. Bez odwoływania się do wiadomości specjalnych, na zasadzie prostego porównania dostępnego w ramach wiedzy powszechnej można także stwierdzić, że w realiach sporu „Informacja dodatkowa i objaśnienia do sprawozdania finansowego pozwanej Spółdzielni za 2018 r.” ( w szczególności w zakresie danych na kartach 704 - 705 i 713 akt sprawy) nie zawiera tych wszystkich danych księgowych, które zamieszczone zostały w „Rachunku przepływów pieniężnych” (karta 694 -695) i „Zestawieniu zmian w kapitale (funduszu) własnym” (karta 696 -697). Ponadto porównawcza forma obu dokumentów z art. 45 ust. 3 ustawy o rachunkowości nie tylko dostarcza większej liczby informacji o sytuacji finansowej Spółdzielni i jej zmianach na przestrzeni roku obrachunkowego, ale ułatwia ich znalezienie i analizę. W tym stanie rzeczy nie sposób zaaprobować tezy, że przed terminem Walnego Zgromadzenia strona pozwana umożliwiła członkom Spółdzielni zapoznanie się z pełnym sprawozdaniem finansowym za 2018 r., sporządzonym w formie przewidzianej przepisami art. 45 ust. 2 i 3 oraz art. 48a i art. 48b ustawy o rachunkowości. Wniosek taki jest tym bardziej aktualny, jeśli zważyć, iż zastrzeżenie powódek zgłoszone w tej kwestii pisemnie w dniu 27 maja 2019 r. (k 558 akt) pozostało bez jakiejkolwiek odpowiedzi ze strony pozwanej Spółdzielni.

Analiza zebranego w sprawie materiału dowodowego prowadzi również do odmiennej oceny dowodu z zeznań strony pozwanej i w konsekwencji do odmiennych ustaleń co do rzeczywistych przyczyn nie poddania pod głosowanie projektów uchwał złożonych przez powódki. Zarząd podjął taką decyzję nie z tej przyczyny, że projektowane uchwały były sprzeczne z prawem czy wadliwe pod względem formalnym, a jedynie dlatego, iż w jego ocenie pisma powódek nie zawierały żądania umieszczenia w porządku obrad owych projektów uchwał.

Z przeprowadzonych w sprawie i prawidłowo ocenionych dowodów wynikają również terminy wyznaczone członkom Spółdzielni dla zgłoszenia projektów uchwał oraz terminy wyłożenia do wglądu tych projektów. Ocena prawna, czy zostały zachowane wymogi z art. 8 ³ ust. 10 i 11 nie należy jednak do sfery ustaleń faktycznych i nie może być zwalczana za pomocą zarzutu naruszenia przepisu art. 233 § 1 k.p.c. i twierdzenia o błędach w ustaleniach faktycznych.

Żądanie pozwu w rozpatrywanej sprawie zostało ukształtowane na zasadzie roszczeń ewentualnych. Powódki w pierwszej kolejności domagały się stwierdzenia nieważności zaskarżonej uchwały, a na wypadek nieuwzględnienia tego żądania, jako ewentualne zgłosiły roszczenie o jej uchylenie. W orzecznictwie podkreśla się, że żądanie ewentualne jest zgłaszane jako dodatkowe na wypadek niemożności uwzględnienia przez sąd żądania zasadniczego. Przy uwzględnieniu żądania zasadniczego sąd nie orzeka w ogóle o żądaniu ewentualnym, a czyni to jedynie, gdy brak podstaw do uwzględnienie żądania zasadniczego. Innymi słowy, w razie uwzględnienia żądania głównego sąd nie oddala ewentualnego (tak m.in. SN w wyroku z dnia 18 stycznia 2017 r. w sprawie V CSK 198/16, LEX nr 2255438; podobnie SA w Katowicach w wyroku z dnia 27 kwietnia 2015 r. w sprawie I ACa 597/14, LEX nr 1740606). Jednakże w razie bezzasadności żądania głównego podlega ono oddaleniu, co z kolei otwiera drogę do badania roszczenia zgłoszonego jako ewentualne.

Analizując pod tym kątem przywołane w apelacji zarzuty naruszenia przepisów prawa materialnego tj. art. art. 8 ³ ust. 6 oraz 10 - 11 oraz 13 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (tekst jedn. Dz.U. z 2020 r. poz. 1465 – dalej jako u.s.m.) oraz art. 42 § 2 i 3 ustawy z dnia 16 września 1982 r. - Prawo spółdzielcze (Dz. U. z 2020 r. poz. 275) w zw. z art. 1 ust. 7 u.s.m. i odnosząc je do uzupełnionych ustaleń faktycznych. brak jest podstaw, by zanegować stanowisko Sądu pierwszej instancji o bezzasadności żądania zasadniczego, nakierowanego na stwierdzenie nieważności uchwały nr 6/WZ/XIV/2019 Walnego Zgromadzenia pozwanej Spółdzielni. Sąd Apelacyjny aprobuje przedstawione w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku rozważania dotyczące braku podstaw dla uznania, że zaskarżona uchwała w zakresie jej treści pozostaje sprzeczna z bezwzględnie obowiązującymi przepisami prawa. Wydaje się , że z tym stanowiskiem nie polemizują także powódki na etapie postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny częściowo podziela wywody apelacji w zakresie uchybień, jakie popełnione zostały na etapie zwoływania Walnego Zgromadzenia pozwanej Spółdzielni odbytego w dniach 17,18,19,24,25,26 czerwca 2019 r. Należy zgodzić się ze skarżącymi, że w realiach sporu nie było podstaw dla decyzji zarządu o odmowie poddania pod głosowanie projektów uchwał zgłoszonych z zachowaniem terminu z art. 8 ³ ust. 11 u.s.m. przez powódki A. B. i U. A.. Projekty te odpowiadały wymogom z art. 8 ³ ust. 10 i 11 u.s.m. , a treść projektowanych uchwał z pewnością nie godziła w żadne obowiązujące przepisy prawa i dotyczyła kwestii należących do kompetencji Walnego Zgromadzenia. Za całkowicie błędne należy uznać stanowisko strony pozwanej, jakoby powódki nie zgłosiły żądania umieszczenia projektowanych uchwał w porządku obrad Walnego Zgromadzenia. Z przepisu art. 8 ³ ust. 10 doprawdy trudno wyprowadzić wniosek, że pismo osób uprawnionych zawierające projekt uchwały obligatoryjnie musi również zawierać żądanie ujęcia owych projektów uchwał w porządku obrad, odpowiadające literalnie co do swej treści sformułowaniu ustawy. Przeciwnie, wystarczy by takie pismo dostatecznie odzwierciedlało wolę wnioskodawców w tej kwestii, przy zachowaniu wymogów z przepisu art. 60 k.c. oraz reguł wykładni z art. 65 § 1 k.c. Z pewnością pisma powódek interpretowane z zachowaniem powołanych przepisów prawa materialnego dostatecznie odzwierciedlają ich wolę w zakresie poddania projektów uchwał pod obrady zwołanego już Walnego Zgromadzenia, a zatem objęcia ich porządkiem obrad. Nie inaczej bowiem należy wykładać jednoznaczny w swej treści tytuł pism „Pismo wnoszące pod obrady Walnego Zgromadzenia członków Spółdzielni obradujących w dniach 17/18/19/24/25/26 czerwca 2019 r. projekt uchwały” i odwołanie do podstawy prawnej tj. § 10 ust. 14 statutu Spółdzielni.

Podobnie za zasadne należy uznać obszerne wywody apelacji, odwołujące się do poglądów orzecznictwa (vide uzasadnienie wyroku SN z dnia 27 maja 2015 r. w sprawie II CSK 512/14 , LEX nr 1755909) w zakresie obliczania terminów zastrzeżonych w art. 8 ³ ust. 10 i 11 u.s.m. dla zgłaszania projektów uchwał i ich wyłożenia przed terminem zgromadzenia oraz niezachowania tych zasad w rozpatrywanej sprawie. Bez potrzeby powielania tej argumentacji wypada zgodzić się ze skarżącymi, że nie został zachowany ani termin dla składania projektów uchwał, ani wymagany ustawą 14 dniowy termin na ich wyłożenie, skoro 3 czerwca 2019 r. Zarząd Spółdzielni prowadził jeszcze obrady co do tego, które ze złożonych projektów uchwał poddać dalszemu procedowaniu, zaś pierwsza część Walnego Zgromadzenia rozpoczęła się 17 czerwca 2019 r. Uchybienia te nie oznaczają jednak ani „nieważności” samego Walnego Zgromadzenia jak wywodziły skarżące, ani bezwzględnej nieważności uchwał objętych pierwotnym porządkiem obrad, w tym zaskarżonej uchwały nr 6/WZ/XIV/2019, których projekty pochodziły od strony pozwanej i zostały udostępnione członkom Spółdzielni z zachowaniem terminu z art. 8 ³ ust. 6 u.s.m.

Skutku w postaci bezwzględnej nieważności zaskarżonej uchwały o udzieleniu absolutorium prezes Zarządu pozwanej Spółdzielni nie można również zasadnie wyprowadzić z faktu, iż na żadnej z sześciu części zgromadzenia nie podjęto uchwały o przyjęciu ustalonego porządku obrad. Przedmiot obrad obejmujący sporną uchwałę był bowiem znany wszystkim członkom Spółdzielni, którzy zostali o nim zawiadomieni zgodnie z art. 8 ³ ust. 6 u.s.m., a zaskarżona uchwała odpowiada wymogom przepisu art. 8 ³ ust. 7 u.s.m. Poza sferą rozważań Sądu Apelacyjnego pozostaje natomiast kwestia, czy przyjęta przez stronę pozwaną praktyka braku głosowania nad uzupełnieniem porządkiem obrad, jaka wyłania się z protokołów z sześciu części Walnego Zgromadzenia odbytego w dniach 17/18/19/24/25/26 jest prawidłowa, gdyż zagadnienie to w żaden sposób nie przekłada się na rozstrzygnięcie sporu.

Wreszcie, dostrzegając uchybienia na etapie przygotowania Walnego Zgromadzenia związane z wyłożeniem do wglądu w trybie art. 8 ³ ust. 6 u.s.m. niekompletnego sprawozdania finansowego, pozbawionego obligatoryjnych elementów wynikających z ustawy o rachunkowości, oraz z naruszeniem procedury zatwierdzenia tego sprawozdania przez Radę Nadzorczą jako organ w istocie zawieszony w swych czynnościach na skutek postanowienia wydanego na podstawie art. 730 k.p.c. , o czym w dalszych rozważaniach, nie sposób przyjąć, by opisane wadliwości wywołały rozszerzone skutki prawne w postaci bezwzględnej nieważności uchwały o udzieleniu absolutorium prezes Zarządu strony pozwanej. Tego rodzaju argumentów nie zawiera także uzasadnienie apelacji.

Z tych względów brak było podstaw dla uwzględnienia apelacji w zakresie, w jakim skarżące domagały się uwzględnienia powództwa co do żądania zasadniczego.

Oczywista zależność między badaniem i zatwierdzeniem sprawozdania finansowego a udzieleniem absolutorium osobom sprawującym funkcję członka zarządu spółdzielni w danym roku obrachunkowym sprawia jednak, iż w przekonaniu Sądu Apelacyjnego spełnione zostały przesłanki z art. 42 § 3 prawa spółdzielczego w związku z art. 1 ust. 7 u.s.m. skutkujące uchyleniem zaskarżonej uchwały.

W judykaturze podkreśla się, że walne zgromadzenie działając na podstawie art. 38 § 1 pkt 2 ustawy z 1982 r. - Prawo spółdzielcze zatwierdza roczne sprawozdania finansowe i roczne sprawozdania z zarządu i jedynie w oparciu o nie może udzielić lub odmówić udzielenia absolutorium członkom zarządu. Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 15 kwietnia 2015 r. w sprawie IV CSK 452/14 (OSNC 2016/3/39) , „…istnieje funkcjonalny związek pomiędzy absolutorium a rozpatrywaniem przez walne zgromadzenie rocznego sprawozdania z zarządu oraz rocznego sprawozdania finansowego, ponieważ sprawozdania te stanowią podstawowe i konieczne, choć nie jedyne źródła informacji dla walnego zgromadzenia, na podstawie których podejmuje ono decyzję w przedmiocie absolutorium . Nie jest to związek nierozerwalny, gdyż zatwierdzenie sprawozdań nie oznacza konieczności udzielenia absolutorium , a odmowa zatwierdzenia sprawozdań nie oznacza automatycznie konieczności odmowy udzielenia absolutorium , jednak niewątpliwie podstawą decyzji o udzieleniu lub odmowie udzielenia absolutorium musi być pełne sprawozdanie z działalności oraz pełne sprawozdanie rachunkowe za dany rok obrachunkowy, skoro udzielnie absolutorium oznacza zwolnienie członka zarządu z odpowiedzialności odszkodowawczej wobec spółdzielni.”

Z dotychczasowych rozważań wynika, że w realiach sporu te wymogi nie zostały spełnione. Z zachowaniem terminu z art. 8 ³ ust. 6 u.s.m. członkowie pozwanej Spółdzielni nie zostali zapoznani ze sprawozdaniem finansowym odpowiadającym ustawowym wymogom z art. 45 ust. 2 i 3 ustawy o rachunkowości, bowiem wyłożone dokumenty były niekompletne i nie zawierały wszystkich przewidzianych ustawą części sprawozdania. Uchybienia tego nie sanuje możliwość samodzielnego poszukiwania przez członków Spółdzielni danych rachunkowych - które powinny zostać ujęte w zestawieniu zmian w kapitale (funduszu) własnych oraz w rachunku przepływów pieniężnych - w innych dokumentach składających się na sprawozdanie finansowe, które zostały wyłożone do wglądu. Nie budzi wątpliwości, że „Informacja dodatkowa i objaśnienia” nie zawiera tych wszystkich danych, które pozwana Spółdzielnia zobligowana była zawrzeć i ostatecznie zawarła w dokumentach z art. 48 a i art. 48 b ustawy o rachunkowości. Wniosek taki doznaje dodatkowo wzmocnienia w zestawieniu z bezsporną okolicznością dotycząca braku jakiejkolwiek reakcji Spółdzielni, w tym nawet ewentualnego odesłania do „Informacji dodatkowej”, powódek, które pisemnie wskazały na niekompletność wyłożonych do wglądu dokumentów. W rezultacie członkowie Spółdzielni uczestniczący w obradach Walnego Zgromadzenia nie tylko zostali pozbawieni możliwości zapoznania się z pełnym sprawozdaniem rachunkowym za 2018 r. , ale podejmując uchwałę nr 5/WZ/XIV/2019 w istocie głosowali za zatwierdzeniem dokumentów , których nie znali. W treści uchwały nr 5/WZ/XIV/2019 Walnego Zgromadzenia „rachunek przepływów pieniężnych” i „zestawienie zmian w funduszach Spółdzielni” zostały wprost wymienione jako odrębne elementy, które łącznie składają się na sprawozdanie finansowe. W konsekwencji opisanych uchybień także zaskarżona uchwała podjęta została w oparciu o niepełne dane dotyczące wyników finansowych i sytuacji majątkowej Spółdzielni w 2018 r. , co niewątpliwie miało wpływ na możliwość oceny pracy zarządu i pozostaje w związku przyczynowo – skutkowym ze skutkami, jakie wywołuje uchwała o udzieleniu absolutorium w postaci zwolnienia członka zarządu od odpowiedzialności odszkodowawczej.

Na opisane wyżej nieprawidłowości nałożyły się ponadto akcentowane przez apelujące wadliwości związane z obligatoryjnym w świetle przepisów art. 46 § 1 pkt 2a i 7 prawa spółdzielczego oraz § 90 ust. 2a statutu zatwierdzeniem sprawozdania Zarządu za 2018 r. oraz sprawozdania finansowego za 2018 r. przez Radę Nadzorczą pozwanej Spółdzielni. Nie budzi wątpliwości, że obie uchwały z dnia 28 lutego 2019 r. i 11 kwietnia 2019 r. zostały podjęte przez ten organ w okresie obowiązywania postanowienia Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 25 stycznia 2019 r. w sprawie sygn. I C 276/18. , którym w ramach zabezpieczenia wstrzymano wykonanie uchwały o powołaniu członków Rady Nadzorczej. Przekonanie strony pozwanej o braku wykonalności powyższego orzeczenia z uwagi na brak klauzuli wykonalności i o braku jakichkolwiek skutków udzielonego zabezpieczenia w kontekście funkcjonowania organu jest wadliwe. Po pierwsze, postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia wydane w toku postępowania o stwierdzenie nieważności uchwały Walnego Zgromadzenia o powołaniu członków Rady Nadzorczej w aktualnym składzie, jak każde postanowienie , stało się z mocy art. 360 k.p.c. skuteczne z chwilą jego podpisania. Dodatkowo z uwagi na swoją treść podlegało regulacji art. 743 § 2 k.p.c., a zatem nie zostało zaopatrzone z urzędu w klauzulę wykonalności, a opatrzone wzmianką stwierdzającą jego wykonalność. Bezspornie zatem wiązało pozwaną Spółdzielnię jako stronę postępowania w sprawie sygn. I C 276/18 i adresata postanowienia o zabezpieczeniu. Dla Sądu Apelacyjnego oczywiste pozostają także prawne następstwa wstrzymania wykonania uchwały nr 7/WZ/XII/2018, które wyrażały się we wstrzymaniu skutku polegającego na umocowaniu członków Rady Nadzorczej do pełnienia ich funkcji. Innymi słowy, w okresie obowiązywania zabezpieczenia udzielonego w sprawie sygn. I C 276/18 Rada Nadzorcza w składzie ukonstytuowanym uchwałą nr 7/WZ/XII/2018 nie mogła działać, w tym podejmować działań przewidzianych w art. 46 § 1 pkt 2a i 7 prawa spółdzielczego oraz § 90 ust. 2a statutu. Całkowicie mylne pozostaje wyobrażenie strony pozwanej, że wywołanie takiego skutku możliwe byłoby jedynie w razie zawieszenia członków Rady Nadzorczej w pełnieniu ich funkcji. Zawieszenie możliwie jest bowiem w przypadku zaistnienia następczej przyczyny wykluczającej możliwość pełnienia funkcji w organie spółdzielni, a nie wtedy, gdy przyczyna ma charakter pierwotny tj. wadliwy jest sam akt umocowania w postaci uchwały o powołaniu.

Późniejsza zmiana wydanego w sprawie sygn. I C 276/18 postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia w wyniku kontroli instancyjnej nie oznacza, że orzeczenie to należy uznać za nieistniejące ex tunc. W okresie jego obowiązywania wywołało ono określone skutki prawne, które strona pozwana zobligowana była respektować. Oznacza to, że nie zostały w sposób prawidłowy dopełnione czynności z art. 46 § 1 pkt 2a i 7 prawa spółdzielczego oraz § 90 ust. 2a statutu. Jedynie na marginesie wypada zauważyć, że nieprawomocnym wyrokiem w sprawie sygn. I C 276/18 została stwierdzona nieważność uchwały nr 7/WZ/XII/2018 o powołaniu Rady Nadzorczej w obecnym składzie. Uprawomocnienie się tego orzeczenia wywoła definitywny skutek w postaci wyeliminowania tej uchwały ex tunc.

W rozpatrywanej sprawie pozwana Spółdzielnia nie tylko w wadliwy sposób pojmowała kwestię wykonalności i skutków prawnych postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia wydanego w sprawie sygn. I C 276/18, ale dodatkowo takie nieprawidłowe informacje zostały przekazane przez pełnomocników pozwanej członkom Spółdzielni w toku Walnego Zgromadzenia, na którym podjęto zaskarżoną uchwałę. Informacje te z pewnością wpłynęły na ocenę sprawozdania finansowego za 2018 r. i jego zatwierdzenie przez członków Spółdzielni, a w konsekwencji na dokonaną przez nich ocenę przesłanek podjęcia zaskarżonej uchwały o udzieleniu absolutorium.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego, opisane wyżej nieprawidłowości polegające na braku możliwości zapoznania się przez członków Spółdzielni z kompletnym sprawozdaniem finansowym przed terminem Walnego Zgromadzenia, a także na niedopełnieniu ustawowego obowiązku zbadania i zatwierdzenia przez Radę Nadzorczą sprawozdania, które stanowiło zasadniczą podstawę dla oceny działań zarządu w 2018 r., przekonują, że zaskarżona uchwała godzi w interesy Spółdzielni , a także narusza interesy powódek jako członków Spółdzielni. Jej skutkiem jest bowiem zwolnienie prezes Zarządu od ewentualnej odpowiedzialności odszkodowawczej wobec Spółdzielni, mimo ewidentnego zakłócenia procedury badania i zatwierdzania sprawozdania finansowego za 2018 r. Tymczasem tego rodzaju prawidłowo przeprowadzona procedura jest elementem koniecznym, a poprawnie sporządzone, kompletne i zbadane przez Radę Nadzorczą sprawozdanie finansowe determinuje ocenę, czy istotnie dany członek zarządu powinien uzyskać skwitowanie za dany rok obrachunkowy. Tym samym zaistniały przewidziane w art. 42 § 3 prawa spółdzielczego w związku z art. 1 ust. 7 u.s.m. dla uchylenia zaskarżonej uchwały.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok i orzekł jak w punkcie I. Uwzględnienie żądania ewentualnego nakazuje przyjąć, że powódki są stroną wygrywającą proces, co skutkowało orzeczeniem o kosztach procesu na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. Na poniesione przez powódki koszty złożyła się opłata sądowa od pozwu – 200 zł, opłata skarbowa od pełnomocnictwa – 17 zł oraz wynagrodzenie pełnomocnika w wysokości 360 zł, ustalone na podstawie § 8 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 265).

W pozostałym zakresie tj. co do popieranego w apelacji żądania zasadniczego, apelacja powódek podlegała oddaleniu jako bezzasadna na podstawie art. 385 k.p.c.

Ponieważ żądanie apelacji w zakresie roszczenia ewentualnego zostało uwzględnione, o kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c. Na poniesione przez powódki koszty złożyło się opłata sądowa od apelacji – 200 zł oraz wynagrodzenie pełnomocnika w kwocie 270 zł, ustalone na podstawie § 8 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 10 ust 1 pkt 2 powołanego wyżej rozporządzenia.