Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 25 marca 2020r. znak (...), nr sprawy (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. ustalił, iż podstawę wymiaru zasiłku macierzyńskiego przysługującego M. D. za okres 21 stycznia 2017r. – 19 stycznia 2018r. stanowi kwota 2099, 44 zł. Uzasadniając swoje stanowisko organ rentowy wskazał, że adresatka decyzji po okresie korzystania z zasiłku macierzyńskiego trwającym od 20 maja 2015r. do 17 maja 2016r., w którym to okresie podlegała jedynie ubezpieczeniu zdrowotnemu, przystąpiła ponownie do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego z tytułu prowadzonej działalności pozarolniczej od 4 czerwca 2016r., a od 17 czerwca 2016r. nabyła prawo do zasiłku chorobowego. Z uwagi na powstanie niezdolności do pracy przed upływem miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia po przerwie przekraczającej 30 dni podstawa świadczenia odpowiada najniższej miesięcznej podstawie wymiaru po odliczeniu 13,71%. Organ powołał się dodatkowo na uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 25 października 2018r. (nie podając jej pełnej sygnatury ani miejsca opublikowania) dotyczącą liczenia – w przypadku przerwy w ubezpieczeniu chorobowym po zasiłku macierzyńskim - podstawy wymiaru zasiłku zgodnie z art. 49 ust. 1, a nie art. 43 w zw. z art. 48 ust. 2 ustawy z dnia 25 czerwca 1999r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.

M. D. wniosła odwołanie od tej decyzji domagając się jej zmiany poprzez ustalenie na kwotę 8081,06 zł podstawy wymiaru zasiłku macierzyńskiego za okres objęty decyzją, nadto zaś wypłaty odsetek od wyrównanego świadczenia. Odwołująca się, podnosząc dodatkową argumentację, w pierwszym rzędzie wskazała na prawomocny wyrok Sądu Rejonowego Szczecin – Centrum w Szczecinie z dnia 25 października 2019r. wydany w sprawie o sygn. akt IX U 232/17, którym zmieniona została decyzja organu rentowego co do podstawy wymiaru zasiłku chorobowego za przypadający po przerwie w ubezpieczeniu okres jej niezdolności do pracy poprzedzający okres pobierania zasiłku macierzyńskiego poprzez przyjęcie właśnie kwoty 8081, 06 zł.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania oraz o zasądzenie od odwołującej się na jego rzecz kosztów procesu wywodząc jak w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny.

M. D. podlegała od 1 października 2014r. ubezpieczeniom społecznym, w tym dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu z tytułu prowadzonej działalności pozarolniczej.

Niesporne, nadto uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 13 lutego 2018r. sygn. akt III AUa 225/17 – k. 55 – 60 akt IX U 232/17 tutejszego sądu

W okresie 20 maja 2015r. – 17 maja 2016r. ubezpieczona korzystała z zasiłku macierzyńskiego. Miesięczna podstawa wymiaru tego świadczenia wynosiła 8081, 06 zł.

Niesporne, nadto uzasadnienie wyroku tutejszego sądu z dnia 25 października 2019r. sygn. akt IX U 232/17 – k. 129 – 134 akt IX U 232/17

Po okresie korzystania z zasiłku macierzyńskiego ubezpieczona zgłosiła się do ubezpieczenia chorobowego ponownie od 4 czerwca 2016r. w okresie niezdolności do pracy trwającym od 28 maja 2016r. do 11 lipca 2016r.

Organ rentowy wydał w dniu 11 sierpnia 2016r. decyzję dotyczącą przebiegu ubezpieczeń M. D., w której okresy ubezpieczenia chorobowego ustalono na 1 października 2014r. – 19 maja 2015r. i od 4 czerwca 2016r. Odwołanie ubezpieczonej od tej decyzji zostało prawomocnie oddalone przez Sąd Okręgowy w Szczecinie wyrokiem z dnia 20 grudnia 2016r. sygn. akt VI U 1831/16.

W efekcie w toczącym się między stronami procesu przed tutejszym sądem postępowaniu o sygn. akt IX U 470/16 oddalono wyrokiem z dnia 6 lipca 2018r. odwołanie ubezpieczonej od decyzji organu z dnia 28 czerwca 2016r. odmawiającej je prawa do zasiłku chorobowego za okres niezdolności do pracy 28 maja 2016r. – 11 lipca 2016r.

Niesporne, nadto wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 13 lutego 2018r. sygn. akt III AUa 225/17 wraz z uzasadnieniem – k. 55 – 60 akt IX U 232/17 tutejszego sądu, uzasadnienie wyroku tutejszego sądu z dnia 25 października 2019r. sygn. akt IX U 232/17 – k. 129 – 134 akt IX U 232/17, odwołanie od decyzji z dnia 28 czerwca 2016r. – k. 2 – 5 akt IX U 232/17

Od 18 lipca 2016r. ubezpieczona ponownie pozostawała niezdolna do pracy. Niezdolność ta trwała nieprzerwanie do 20 stycznia 2017r.

Niesporne, nadto karta zasiłkowa – k. 28, zaświadczenia (...) k. 29 – 35

W dniu 21 stycznia 2017r. ubezpieczona urodziła dziecko i z tego tytułu wystąpiła do (...) Oddziału w S. w lutym 2017r. o zasiłek macierzyński na okres 52 tygodni.

Niesporne, nadto skorygowane zaświadczenie płatnika składek – k. 7 - 9 akt zasiłkowych w aktach sprawy, wniosek – k. 6 akt zasiłkowych, zaświadczenie o urodzeniu dziecka – k. 4 akt zasiłkowych, odpis skrócony aktu urodzenia – k. 10 akt zasiłkowych

Organ rentowy wypłacał M. D. zasiłek chorobowy za okres 18 lipca 2016r. – 20 stycznia 2017r. i zasiłek macierzyński za okres 21 stycznia 2017r. – 19 stycznia 2018r. od podstawy wymiaru 2099, 44 zł.

Niesporne, nadto karta zasiłkowa – k. 28, k. 20 akt zasiłkowych

Decyzją z dnia 15 marca 2017r. znak (...) – (...) organ rentowy ustalił podstawę wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego ubezpieczonej za okres 18 lipca 2016r. – 19 stycznia 2017r. na kwotę 2099, 44 zł.

Wskutek wniesionego przez M. D. odwołania prawidłowość tej decyzji była przedmiotem badania tutejszego sądu w sprawie o sygn. akt IX U 232/17. Wyrokiem z dnia 25 października 2019r. sąd zmienił decyzję organu ustalając podstawę wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego ubezpieczonej za okres 18 lipca 2016r. – 19 stycznia 2017r. na kwotę 8081,06 zł.

U podstaw takiego rozstrzygnięcia legło uznanie, iż okres pobierania zasiłku macierzyńskiego nie stanowi przerwy w ubezpieczeniu chorobowym (jako że zgodnie z przepisami jest on traktowany jak okres opłacania składek), a tym samym, z uwagi na przerwę krótszą niż 30 dni (18 maja 2016r. – 3 czerwca 2016r.), ubezpieczenie uznać należy za nieprzerwane. To z kolei nie pozwala na ustalenie podstawy wymiaru świadczenia jak w przypadku powstania niezdolności do pracy przed upływem pierwszego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia chorobowego, a nakazuje zastosować podstawę przyjętą dla zasiłku macierzyńskiego z uwagi na krótszą niż 3 miesiące przerwę pomiędzy okresami pobierania zasiłków.

Wyrok ten jest prawomocny. Organ rentowy nie wnosił od niego apelacji.

Niesporne, nadto dokumenty w aktach IX U 232/17 tutejszego sądu: odwołanie – k. 21 – 24, wyrok – k. 126, uzasadnienie wyroku – k. 129 – 134, zarządzenie o prawomocności – k. 137

W efekcie tego orzeczenia organ rentowy dokonał wyrównania wypłaty zasiłku chorobowego za okres 18 lipca 2016r. – 20 stycznia 2017r. przyjmując do podstawy świadczenia kwotę wskazaną przez sąd.

Niesporne, nadto karta zasiłkowa – k. 28, k. 20 akt zasiłkowych

W związku z wyrokiem tutejszego sądu z dnia 25 października 2019r. sygn.. akt IX U 232/17 ubezpieczona wystąpiła w dniu 28 stycznia 2020r. o wyrównanie wypłaty zasiłku macierzyńskiego od dnia 21 stycznia 2017r. do dnia 19 stycznia 2018r. po przyjęciu podstawy 8081, 06 zł.

Niesporne, nadto wniosek – k. 13 akt zasiłkowych.

Sąd zważył, co następuje.

Odwołanie podlegało uwzględnieniu.

Stan faktyczny w niniejszej sprawie ustalony w oparciu o złożone do akt oraz znajdujące się w aktach o sygn. IX U 232/17 dokumenty, których rzetelność i autentyczność nie były kwestionowane przez strony i nie budziły wątpliwości sądu, leżał w całości poza sporem.

Spór stron miał jedynie charakter prawny i wynikał z odmiennych stanowisk co do znajdujących zastosowanie dla ustalania podstawy wymiaru świadczenia przepisów ustawy z dnia 25 czerwca 1999r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (obecnie t.j. Dz.U. 2020.870 ze zm.), zwanej dalej ustawą zasiłkową.

W myśl art. 48 ust. 1 tej ustawy podstawę wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego ubezpieczonemu niebędącemu pracownikiem stanowi przeciętny miesięczny przychód za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Odpowiednie zastosowanie przy ustalaniu podstawy wymiaru świadczenia dla takiego ubezpieczonego znajdują, z zastrzeżeniem art. 48a-50, przepisy art. 36 ust. 2-4, 38 ust. 1, 42, 43 i 46 ustawy zasiłkowej dotyczące ustalania podstawy wymiaru zasiłku dla ubezpieczonego – pracownika.

Z dniem 1 stycznia 2016r. (a zatem w okresie korzystania przez ubezpieczoną po raz pierwszy z zasiłku macierzyńskiego) doszło do modyfikacji przepisów dotyczących ustalania podstawy wymiaru zasiłku chorobowego osób nie będących pracownikami, dla których podstawę wymiaru składek stanowi zadeklarowana kwota, a które podlegały ubezpieczeniu krócej niż 12 miesięcy. Do końca 2015r. w przypadku takich osób podstawa wymiaru zasiłku wyliczana była jako przeciętny przychód z pełnych miesięcy kalendarzowych ubezpieczenia (art. 36 ust. 2 w zw. z art. 48 ust. 1 ustawy). Z dniem 1 stycznia 2016r. do ustawy zasiłkowej wprowadzony został, ustawą z dnia 15 maja 2015r. o zmianie ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.2015.1066 ze zm.), zwanej dalej ustawą zmieniającą, art. 48a. Zgodnie z ust. 1 wymienionego przepisu w przypadku ubezpieczonego, dla którego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe stanowi zadeklarowana kwota, podlegającego ubezpieczeniu chorobowemu przez okres krótszy niż okres, o którym mowa w art. 48a ust. 1, podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi suma:

1) przeciętnej miesięcznej najniższej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniach, o których mowa w art. 3 pkt 4, za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia, z których przychód podlega uwzględnieniu w podstawie wymiaru zasiłku, oraz

2) kwoty stanowiącej iloczyn jednej dwunastej przeciętnej kwoty zadeklarowanej jako podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, w części przewyższającej najniższą podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniach, o których mowa w art. 3 pkt 4, za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia, z których przychód podlega uwzględnieniu w podstawie wymiaru zasiłku, oraz liczby tych miesięcy.

W myśl art. 48a ust. 2 ustawy zasiłkowej jeżeli okres ubezpieczenia chorobowego rozpoczął się po przerwie nieprzekraczającej 30 dni od ustania ubezpieczenia chorobowego z innego tytułu, w liczbie pełnych miesięcy kalendarzowych ubezpieczenia, o której mowa w ust. 1 pkt 2, uwzględnia się również pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia z poprzedniego tytułu, przy czym liczba pełnych miesięcy kalendarzowych ubezpieczenia uwzględnionych z poprzedniego i aktualnego tytułu nie może przekraczać 12. Sposób liczenia podstawy wymiaru zasiłku w takiej sytuacji określa art. 48a ust. 3 ustawy zasiłkowej.

Jeżeli przerwa w ubezpieczeniu chorobowym, o której mowa w art. 48 ust. 2 ustawy zasiłkowej nie jest związana z ustaniem tytułu do ubezpieczeń społecznych, a jedynie z nieopłaceniem składki na ubezpieczenie chorobowe bądź z opóźnieniem w jej opłaceniu, w podstawie wymiaru zasiłku uwzględnia się również przeciętny miesięczny przychód za miesiące przed przerwą (art. 48a ust. 4 ustawy)

Art. 48 ust. 1 i art. 48a stosuje się odpowiednio przy ustalaniu podstawy zasiłku macierzyńskiego, podobnie jak art. 36 ust. 2 – 4, art. 38 ust. 1, art. 42, art. 43, art. 49 i art. 50 ustawy zasiłkowej, o czym stanowi art. 52 tej ustawy.

Uzasadniając zaskarżoną decyzję organ rentowy wskazywał, iż z uwagi na przerwę w ubezpieczeniu chorobowym nie przekraczającą 30 dni, w czasie której tytuł ubezpieczenia M. D. trwał, oraz na powstanie niezdolności do pracy przed upływem miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia po przerwie podstawę wymiaru świadczenia należało ustalić nie na podstawie wskazanych wyżej regulacji, a w oparciu o art. 49 ust. 1 ust. 1 pkt 1 ustawy zasiłkowej, w myśl którego w przypadku powstania niezdolności do pracy przed upływem pełnego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia chorobowego podstawę wymiaru zasiłku stanowi dla ubezpieczonych, dla których określono najniższą podstawę wymiaru składki, najniższa podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe za miesiąc, w którym powstało prawo do zasiłku po odliczeniach, o których mowa w art. 3 pkt 4 ustawy (tj. po odjęciu 13, 71% tej podstawy) ustawy zasiłkowej.

Ubezpieczona natomiast powoływała się na konieczność zastosowania w jej przypadku art. 43 ustawy zasiłkowej, zgodnie z którym podstawy wymiaru zasiłku nie ustala się na nowo, jeżeli pomiędzy okresami pobierania zasiłków zarówno tego samego rodzaju jak i innego rodzaju nie było przerwy albo przerwa była krótsza niż 3 miesiące kalendarzowe.

Stosowanie art. 43 ustawy zasiłkowej budzi rozbieżności w orzecznictwie. Sąd w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę prezentuje pogląd, iż wskazany przepis nie zawsze znajdzie zastosowanie. Nie może być on bowiem czytany w oderwaniu od pozostałych przepisów dotyczących ustalania podstawy wymiaru świadczeń – traktowany jako wyjątek wyłączający ich stosowanie. Pamiętać należy, że zasiłek chorobowy (także opiekuńczy, macierzyński) stanowi rekompensatę za wynagrodzenie utracone w związku z okresową niemożnością wykonywania pracy warunkowaną określonymi zdarzeniami. Stąd powiązanie jego wysokości z trwającym tytułem ubezpieczenia (art. 36 ust. 4 ustawy zasiłkowej). Uznanie, iż art. 43 ustawy zasiłkowej (umiejscowiony w rozdziale dotyczącym podstawy wymiaru świadczeń dla pracowników, a znajdujący zastosowanie do innych ubezpieczonych na mocy odesłania zawartego w art. 48 ust. 1 ustawy zasiłkowej) wprowadza zakaz ustalenia na nowo podstawy wymiaru świadczeń w każdej sytuacji, gdy przerwa między okresami zasiłków była nie dłuższa niż 3 miesiące, pozostawałoby w sprzeczności z funkcją zasiłku. W przypadku bowiem zmiany zatrudnienia pomiędzy okresami pobierania świadczeń polegającej na nawiązaniu stosunku pracy z istotnie wyższym lub istotnie niższym wynagrodzeniem niż poprzednio oznaczałoby ono albo nieuzasadnione pokrzywdzenie ubezpieczonego albo jego uprzywilejowanie polegające na otrzymaniu zbyt niskich lub zbyt wysokich w stosunku do wynagrodzenia, jakie zastępują, świadczeń. Nie sposób uznać, by taka wola przyświecała ustawodawcy. O tym, że wymiar zasiłku nie jest uzależniony od wysokości składek z ostatnich 12 miesięcy, a od wysokości wynagrodzenia, jakie pracownik traci w związku z bieżącą niemożnością wykonywania pracy, świadczy połączenie liczenia podstawy wymiaru nie tylko z okresem trwającego ubezpieczenia, ale i z bieżącym wymiarem etatu, jeśli zmiana wymiaru czasu pracy pociągająca za sobą zmianę wysokości wynagrodzenia nastąpiła w okresie 12 miesięcy przed zachorowaniem, a nawet w miesiącu powstania niezdolności do pracy (art. 40 ustawy zasiłkowej). Wprowadzenie regulacji art. 43 ustawy zasiłkowej warunkowało założenie, że dochód pracownika z reguły nie ulega takim wahaniom, by podstawa wymiaru zasiłku istotnie zmieniła się w przypadku przyjęcia w miejsce podstawy wymiaru składek z niektórych tylko (nie więcej niż 3 na 12) miesięcy podstawy z innych. Regulacja ta nie może wyłączać zasady powiązania wysokości świadczeń z wysokością wynagrodzenia. Znajdzie ona zatem w przypadku pracowników zastosowanie tylko wówczas, gdy zasiłki przed i po przerwie wypłacane są z tego samego wciąż trwającego nieprzerwanego tytułu ubezpieczenia, a w okresie przerwy nie uległ zmianie wymiar czasu pracy wpływający na zmianę wynagrodzenia. Odpowiednie stosowanie wskazanej regulacji do ubezpieczonych nie będących pracownikami oznacza, iż także w ich przypadku może znaleźć ona zastosowania, jeśli zasiłki przed przerwą i po przerwie nie dłuższej niż 3 miesiące wypłacane były w ramach nieprzerwanego ubezpieczenia z danego tytułu. Nie wystarczy, by zachodziła tożsamość tytułu (działalność pozarolnicza), konieczna jest jeszcze ciągłość ubezpieczenia.

W niniejszej sprawie organ wskazywał na brak takiej ciągłości podnosząc, iż pomiędzy okresami wypłaty pierwszego zasiłku macierzyńskiego (20 maja 2015r. – 17 maja 2016r.) i zasiłku chorobowego (18 lipca 2016r. – 20 stycznia 2017r.) nastąpiła przerwa w ubezpieczeniu chorobowym, co więcej okres pobierania zasiłku macierzyńskiego również nie był okresem podlegania takiemu ubezpieczeniu.

Argumentacja taka mogła okazać się trafna w przypadku ustalania podstawy wymiaru zasiłku chorobowego za okres 18 lipca 2016r. – 20 stycznia 2017r. Nie sposób jednak odnosić jej wprost do podstawy wymiaru zasiłku macierzyńskiego za okres od 21 stycznia 2017r. Między okresami pobierania zasiłków: chorobowego (18 lipca 2016r. – 20 stycznia 2017r.) i macierzyńskiego (21 stycznia 2017r. – 19 stycznia 2018r.) nie wystąpiła bowiem żadna przerwa. M. D. podlegała ubezpieczeniu chorobowemu nieprzerwanie od 4 czerwca 2016 r. Korzystanie z zasiłku chorobowego w przypadku przedsiębiorcy nie powoduje, inaczej aniżeli korzystanie z zasiłku macierzyńskiego (co szczegółowo było omawiane przez sądy w przywołanych w stanie faktycznych: sprawie o podleganie ubezpieczeniom społecznym i sprawie IX U 232/17 i co sąd w składzie rozpoznającym sprawę podziela), ustania ubezpieczenia chorobowego z mocy prawa. Ciągłość ubezpieczenia i brak przerwy między okresami pobierania zasiłków nakazuje zastosowanie art. 43 ustawy zasiłkowej w stosunku do zasiłku macierzyńskiego za okres objęty sporem. Nie ma żadnych podstaw do wyliczania na nowo podstawy wymiaru, zwłaszcza że w międzyczasie nie doszło do zmiany przepisów, zastosowanie znajduje więc podstawa ustalona dla zasiłku chorobowego przysługującego za okres bezpośrednio poprzedzający okres zasiłku macierzyńskiego.

Argumentacja organu w tej sprawie odnosi się w istocie do liczenia podstawy zasiłku chorobowego, o czym świadczy chociażby powoływanie się na przerwę w ubezpieczeniu przed 4 czerwca 2016r. Z niezrozumiałych dla sądu względów organ w ogóle nie zauważa, iż podstawa ta została ustalona prawomocnym już wyrokiem tutejszego sądu wydanym w sprawie o sygn. akt IX U 232/17. Z wyrokiem tym organ nie może skutecznie polemizować w decyzjach dotyczących świadczeń za kolejne okresy, a to właśnie czyni w niniejszym postępowaniu. Argumentacja organu (zarówno w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji jak i w odpowiedzi na odwołanie) w żaden sposób nie odnosi się do stanu faktycznego niniejszej sprawy. Sąd podejmował czynności mające na celu wyjaśnienie nieuwzględnienia przez organ wyroku wydanego w sprawie IX U 232/17, jednak odpowiedź sprowadzała się do wskazania, że w sprawie chodzi o inny rodzaj zasiłku. Uznać zatem należy, iż organ wydając decyzję, działał na zasadzie automatyzmu, odwołując do podstaw wypłaty zasiłku macierzyńskiego od podstawy jak uprzednio wypłacanego zasiłku chorobowego określonej decyzją z dnia 15 marca 2017r. z pominięciem zdarzeń zaistniałych po tej wypłacie, a to wyroku tutejszego sądu wydanego w sprawie IX U 232/17.

Prawomocny wyrok sądu korzysta z powagi rzeczy osądzonej, co oznacza niemożność poczynienia w innym toczącym się postępowaniu ustaleń pozostających z nim w sprzeczności. Zgodnie bowiem z art. 365 § 1 k.p.c. orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy i organy państwowe. Chociaż powagą rzeczy osądzonej objęta jest w zasadzie jedynie sentencja wyroku (w tym konkretnym wypadku podstawa wymiaru zasiłku chorobowego za okres 18 lipca 2016r. – 19 stycznia 2017r.), to w orzecznictwie trafnie zwraca się uwagę, że powaga ta rozciąga się również na motywy wyroku w takich granicach, w jakich stanowią one konieczne uzupełnienie rozstrzygnięcia, niezbędne dla wyjaśnienia jego zakresu. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 czerwca 2011r. II PK 4/11, OSNP 2012/15 -16/192 i powołane tam orzeczenia).

Rozstrzygnięcie wydane w sprawie IX U 232/17 motywowane było uznaniem, iż w przypadku ubezpieczonej nie ma podstaw do liczenia na nowo podstawy wymiaru świadczenia po okresie przerwy w ubezpieczeniu i to uznanie jest wiążące dla sądu w tej sprawie. Organ rentowy nie podzielając stanowiska wyrażonego w sprawie IX U 232/17 mógł kwestionować je w drodze apelacji, czego nie uczynił. Negowanie prawidłowości tego uznania (do którego sprowadza się w istocie uzasadnienie zaskarżonej decyzji) w niniejszym postępowaniu nie może być skuteczne.

Bez znaczenia pozostaje, że wyrok sądu, podobnie jak decyzja, którą zmienił, nie objął dnia 20 stycznia 2017r. Ciągłość zwolnień lekarskich oznaczała, że i za ten dzień w związku z treścią rozstrzygnięcia sądu organ musiał wypłacić świadczenie od wyższej podstawy, co zresztą uczynił. Identycznie winien postąpić w przypadku przypadającego po 20 stycznia 2017r. zasiłku macierzyńskiego.

W przepisach ustawy zasiłkowej nie sposób znaleźć regulacji dających możliwość ustalania na nowo podstawy zasiłku macierzyńskiego przypadającego bezpośrednio po zasiłku chorobowym. Również orzecznictwo nie wskazuje na taką możliwość. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 25 października 2018r. III UZP 8/18 (bo jak się wydaje, to o nią chodzi w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji) dotyczy stanu prawnego obowiązującego do 31 grudnia 2015r., nadto zaś odnosi się do stosowania art. 43 ustawy zasiłkowej w przypadku przerwy w podleganiu dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu po zakończeniu pobierania danego zasiłku. Do stanu prawnego po 31 grudnia 2015r. odnosi się uchwała Sądu Najwyższego z dnia 4 października 2018r. III UZP 6/18 (opubl. na stronie internetowej tego Sądu), w której wskazano, iż od 1 stycznia 2016r. wystąpienie po zakończeniu pobierania zasiłku macierzyńskiego nieprzekraczającej 30 dni przerwy w podleganiu dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu przez ubezpieczonego niebędącego pracownikiem powoduje, że podstawę wymiaru zasiłku chorobowego dla tego ubezpieczonego ustala się zgodnie z art. 48 a ustawy zasiłkowej, natomiast nie stosuje się art. 43 tej ustawy. Do uchwały tej odnosił się tutejszy sąd w sprawie IX U 232/17. Szersze rozważanie w niniejszej sprawie trafności stanowiska Sądu Najwyższego nie może mieć miejsca, skoro dotyczy ono liczenia podstawy wymiaru zasiłku po przerwie w ubezpieczeniu. O takiej zaś podstawie orzekł już prawomocnie tutejszy sąd w sprawie IX U 232/17. Wprowadzona od 1 stycznia 2016r. zmiana przepisów dotyczących liczenia podstawy wymiaru świadczeń z ubezpieczenia chorobowego dla osób nie będących pracownikami nie wyłączyła stosowania art. 43 ustawy zasiłkowej do tej grupy ubezpieczonych. Jeśli zatem pomiędzy okresami pobierania zasiłków nie doszło do żadnych nowych zdarzeń związanych z tytułem ubezpieczenia ani zmiany przepisów dotyczących liczenia podstawy, nie ma podstaw do liczenia podstawy na nowo.

Mając na uwadze powyższe sąd na podstawie art. 477 § 2 k.p.c. sąd zmienił zaskarżoną decyzję w sposób wskazany w punkcie I wyroku.

Dla porządku należy wskazać (gdyż organ rentowy kwestii tej nie podnosił), iż nie doszło do przedawnienia roszczenia o wypłatę wyrównania zasiłku pomimo upływu 6 miesięcy od ostatniego dnia, za który zasiłek przysługiwał do dnia złożenia wniosku o wyrównanie (art. 67 ust. 1 ustawy zasiłkowej). Niewypłacenie zasiłku w części było następstwem błędu organu (nieprawidłowego zastosowania prawa potwierdzonego wyrokiem tutejszego sądu wydanym w sprawie IX U 232/17), co oznacza że zastosowanie ma trzyletni termin przedawnienia określony w art. 67 ust. 4 ustawy zasiłkowej. Prawomocny wyrok sądu wydany w sprawie IX U 232/17 stanowi nową okoliczność pozwalającą na ponowne rozstrzygniecie o prawie do świadczenia zgodnie z art. 83 a ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. 2021.423 ze zm.) zwanej dalej ustawą systemową.

W sprawie nie mogło zostać rozpoznane żądanie odsetek. W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych sąd bada prawidłowość zaskarżonej odwołaniem decyzji organu rentowego, władny jest zatem rozstrzygać wyłącznie o kwestiach nią objętych. W toku postępowania sądowego ubezpieczony może żądać jedynie korekty stanowiska zajętego przez organ rentowy i wykazywać swoją rację, odnosząc się do przedmiotu sporu objętego zaskarżoną decyzją, natomiast nie może dochodzić świadczeń, o których organ rentowy nie rozstrzygał. Występuje tu czasowa niedopuszczalność drogi sądowej – strona może wystąpić do sądu dopiero z odwołaniem od niekorzystnej dla siebie decyzji organu rentowego lub w razie bezczynności tego organu. Jeżeli ubezpieczony zgłasza nowe żądanie, dotychczas nie rozpoznane przez organ rentowy, sąd przyjmuje żądanie do protokołu i przekazuje go do rozpoznania organowi rentowemu (art. 477 ¹⁰ § 2 k.p.c.). Podobnie postąpić należy w przypadku, gdy nowe żądanie zgłoszone zostanie już w odwołaniu, a organ rentowy nie potraktuje go jako wniosek i nie rozstrzygnie o nim odrębną decyzją. Przekazanie sprawy w tej części następuje w oparciu o art. 464 § 1 k.p.c. obligujący sąd w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych w przypadku niedopuszczalności drogi sądowej do przekazania sprawy do rozpoznania innemu właściwemu organowi. Odsetki od zasiłku macierzyńskiego jako roszczenie akcesoryjne względem niego są świadczeniem z ubezpieczenia społecznego i władnym do rozstrzygnięcia o prawie do nich w drodze decyzji zgodnie z art. 83 § 1 pkt 4 ustawy systemowej jest Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Decyzja zaskarżona w niniejszym postępowaniu nie zawiera rozstrzygnięcia o odsetkach. Gdyby zatem sąd orzekł o prawie do tego świadczenia, pozbawiłby ubezpieczoną możliwości jego dochodzenia w pełnym toku instancji. Stąd należało sprawę w tym zakresie przekazać organowi rentowemu. Sąd ubezpieczeń społecznych będzie władny rozstrzygać o odsetkach od zasiłku macierzyńskiego dopiero w przypadku zakwestionowania przez ubezpieczoną decyzji w tym przedmiocie.

Sygn. akt IX U 292/20

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

3.  (...)