Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 20 czerwca 2018 roku

Powód – Skarb Państwa reprezentowany przez Prokuraturę Krajową (dawniej Generalną) – wniósł o zasądzenie od strony pozwanej – (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. – 18.531,18 zł wraz z ustawowymi odsetkami od 15 lutego 2016 roku do dnia zapłaty oraz o zasądzenie zwrotu kosztów procesu.

Uzasadniając swoje żądanie powód podał, że zawarł z pozwaną umowę, w której to pozwana zobowiązała się do zaprojektowania i implementowania ujednoliconego środowiska witryn internetowych oraz świadczenia serwisu technicznego. Na wykonanie umowy strony wyznaczyły termin 110 dni, tj. do 11 października 2015 roku. Wykonanie umowy strony podzieliły na 4 etapy. Pozwana pozostawała w opóźnieniu już I etapu umowy, natomiast II etap został odebrany dopiero 15 października 2015 roku. Na skutek opóźnień w realizacji kolejnych etapów powód wyznaczył wykonawcy ostateczny termin wykonania umowy na dzień 26 listopada 2015 roku, pod rygorem odstąpienia od umowy. Pozwana nie wykonała umowy w zakreślonym terminie, a etapy III i IV nie zostały zakończone, stąd powód odstąpił od umowy z dniem 15 grudnia 2015 roku. Zgodnie z umową powód był upoważniony do pobrania kary umownej za opóźnienie, jak również za odstąpienie od umowy. Kara za opóźnienie wynosiła 0,5% wynagrodzenia za każdy dzień opóźnienia. W ocenie powoda pozwany pozostawał w opóźnieniu od 12 października do 15 grudnia 2015 roku. Karę umowną za okres od 12 do 31 października 2015 roku powód potrącił z zabezpieczenia udzielonego przez stronę pozwaną (8.236,08 zł), a pozostała jej części – za okres od 1 listopada 2015 roku do 15 grudnia 2015 roku – dochodzi niniejszym pozwem.

W sprawie wydano nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym.

W sprzeciwie strona pozwana – (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. – wniosła o oddalenie powództwa, zasądzenie od powoda na swoją rzecz zwrotu kosztów procesu oraz zażądała, tytułem powództwa wzajemnego, zasądzenia na swoją rzecz kwoty 8.236,08 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od 26 grudnia 2015 roku do dnia zapłaty i zasądzenia zwrotu kosztów procesu w zakresie powództwa wzajemnego.

Uzasadniając swoje stanowisko pozwana przyznała, że strony łączyła przedmiotowa umowa oraz, że doszło do opóźnienia w jej realizacji. W jej ocenie jednak opóźnienie to było spowodowane przez powoda, który nie był przygotowany do wykonania umowy. Powód w szczególności odmawiał przekazania danych koniecznych do realizacji kolejnego etapu i przygotowania się do niego przed odbiorem poprzedniego. Dodatkowo nie udostępnił wszystkich danych i sprzętu do czego był zobowiązany zgodnie z umową i wcześniejszymi zapewnieniami. Ponadto powód podczas wykonania umowy zmieniał zakres prac i interpretację zapisów umowy ich dotyczących. Z tych przyczyn – zdaniem pozwanej – opóźnienie zostało spowodowane przez powoda, a naliczenie kar umownych z tego tytułu było niezasadne. Dlatego też powód powinien zwrócić kwotę dochodzoną w powództwie wzajemnym, która stanowi równowartość zabezpieczenia umowy wpłaconego przez pozwaną, a którą powód zaliczył na poczet kary umownej za opóźnienie.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny.

W dniu 23 czerwca 2015 roku strony zwarły przedmiotową umowę po przeprowadzeniu postępowania o udzielenie zamówienia publicznego w trybie przetargu nieograniczonego zgodnie z ustawą z dnia 29 stycznia 2004 roku Prawo zamówień publicznych. Oferta pozwanej została uznana za najkorzystniejszą.

Zgodnie z umową powód był zamawiającym, a pozwana wykonawcą. W myśl § 2 przedmiotem niniejszej umowy było zaprojektowanie i implementacja ujednoliconego środowiska witryn internetowych powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury do szablonów o ustandaryzowanej szacie graficznej Prokuratury Generalnej oraz świadczenie usługi serwisu technicznego dla zainstalowanej w dniu zawarcia umowy wersji systemu dla wszystkich wersji i rozszerzeń systemu powstałych w okresie obowiązywania umowy oraz gwarancji (§ 2 ust. 1).

Wykonawca zobowiązany był wykonać przedmiot umowy zgodnie z jej treścią oraz jej załącznikami, w szczególności zaś z (...) oraz oferty wykonawcy z dnia 14 maja 2015 roku (§ 2 ust. 2). W myśl umowy wykonawca zobowiązany był wykonać Przedmiot umowy w terminie 110 dni, tj. do 11 października 2015 roku

Dodatkowo umowa w § 6 przewidywała zasady odbioru, który miał następować w 4 etapach, w terminach określonych w harmonogramie realizacji umowy oraz na
zasadach sprecyzowanych w umowie (§6 ust. 2-13):

„2. W terminie 3 dni od dnia zawarcia niniejszej Umowy, Strony ustalą szczegółowy Harmonogram realizacji Umowy, w szczególności w terminy wykonania i odbioru kolejnych Etapów, przy czym Etap 4 Wykonawca zobowiązany jest wykonać nie później, niż na 14 dni przed upływem terminu realizacji przedmiotu umowy.

3. Wykonawca zobowiązany jest każdorazowo zawiadomić Zamawiającego, w formie pisemnej pod rygorem nieważności, o gotowości odbioru wykonanego Etapu , na co najmniej 3 Dni robocze przed upływem terminu jego realizacji, wskazanego w Harmonogramie .

4. W terminie nie dłuższym niż 3 Dni robocze od dnia doręczenia Zamawiającemu zawiadomienia, wskazanego w ust.1 powyżej, Zamawiający przystąpi do odbioru wykonanego etapu Systemu,
5. W razie stwierdzenia nieprawidłowości, Zamawiający prześle Wykonawcy wezwanie do ich usunięcia, sporządzone w formie pisemnej, pod rygorem nieważności, w terminie nie dłuższym niż 3 dni od dnia jego doręczenia.

6. Jeżeli na skutek okoliczności leżących po stronie Wykonawcy, stwierdzone nieprawidłowości nie zostaną usunięte w wyznaczonym terminie, Zamawiający, po bezskutecznym upływie dodatkowego, 2-dniowego terminu, liczonego od dnia doręczenia Wykonawcy wezwania w tym zakresie, sporządzonego w formie pisemnej pod rygorem nieważności, ma prawo odstąpić od niniejszej Umowy w termin 30 dni od dnia bezskutecznego upływu dodatkowego terminu bądź powierzyć wykonanie tych czynności osobie trzeciej, na koszt i ryzyko Wykonawcy, a ponadto naliczy karę umowną zgodnie z § 9 ust. 1 pkt c) poniżej.

7. W razie braku zastrzeżeń Zamawiającego w zakresie wykonania Etapu, bądź po usunięciu zgłoszonych nieprawidłowości, Zamawiający wezwie Wykonawcę do podpisania Protokołu odbioru etapu, w terminie 2 dni od dnia doręczenia Wykonawcy, sporządzonego w formie pisemnej pod rygorem nieważności, stosownego zawiadomienia.

8. Nieusprawiedliwiona nieobecność Wykonawcy w dniu wskazanym w zawiadomieniu, uprawnia Zamawiającego do skutecznego dokonania odbioru Etapu i podpisania Protokołu odbioru etapu, bez udziału Wykonawcy.

9. Zamawiający, w ciągu 3 dni od dnia dokonania odbioru Etapu 4, zgodnie z Harmonogramem, przystąpi do odbioru końcowego Systemu, do której odpowiednie .zastosowanie mają ust. 4-8 powyżej.

10. Dzień podpisania przez Strony, bądź zgodnie z ust. 6 powyżej, Protokołu odbioru końcowego, jest dniem Odbioru Przedmiotu umowy bez zastrzeżeń.

11. Postanowienia ust. 4 - 8 powyżej, z uwzględnieniem §4 ust. 1 - 5 powyżej, stosuje się odpowiednio do odbioru usług wsparcia technicznego.

12. Osoby, biorące ze strony Wykonawcy udział w czynnościach odbioru etapów, w szczególności w sporządzaniu i podpisywaniu Protokołów odbioru etapu, zobowiązane są doręczyć Zamawiającemu, najpóźniej w chwili przystąpienia do ich rozpoczęcia, upoważnienie Wykonawcy, sporządzone w formie pisemnej pod rygorem nieważności.

13. Dokonanie przez Zamawiającego odbioru Przedmiotu umowy oraz podpisanie przez Strony Protokołu odbioru końcowego, nie zwalnia Wykonawcy od jego zobowiązań z tytułu udzielonej Gwarancji jakości i Rękojmi za wady.”

W harmonogramie przewidziano następujące daty zakończenia etapów: 7 lipca, 25 sierpnia, 2 września i 9 października 2105 roku.

Strony w § 8 ustaliły wynagrodzenie brutto w wysokości: 82.360,80 zł Dodatkowo zamawiający upoważniony był dokonać potrącenia kwot należnych z tytułu kar umownych z należnego wykonawcy wynagrodzenia brutto, o którym mowa w umowie bądź z zabezpieczenia. Zabezpieczenie, które zobowiązany był wpłacić wykonawca przed podpisaniem umowy, wynosiło 10% wynagrodzenia brutto, tj. 8.236,08 zł (§11 ust. 1). Zabezpieczenie to zastało udzielone przez pozwaną spółkę.

Ponadto umowa w § 9 ustanawiała następujące kary umowne:

„1. Wykonawca zapłaci Zamawiającemu karę umowną:

a) w wysokości 0,5% Wynagrodzenia brutto , wskazanego w § 8 ust. 1 powyżej - w przypadku opóźnienia w wykonaniu Przedmiotu umowy, zgodnie z §5 powyżej, za każdy dzień opóźnienia;

b) w wysokości 0,01% Wynagrodzenia brutto, wskazanego w § 8 ust. 1 powyżej – w przypadku opóźnienia w realizacji Usług wsparcia technicznego i Usług gwarancji, w tym również realizacji obowiązków wynikających z Rękojmi, za każdy rozpoczęty dzień opóźnienia;

c) w wysokości 10% Wynagrodzenia brutto, wskazanego w § 8 ust. 1 powyżej – w przypadku odstąpienia przez Zamawiającego od Umowy, zgodnie z §6 ust. 4 u

powyżej.

2. Zamawiający zastrzega sobie prawo dochodzenia odszkodowania przenoszącego wysokość zastrzeżonych kar umownych.

Umowa zawierała również szereg załączników, w tym nr 4 stanowiący ramowy harmonogram realizacji umowy odnoszący się do każdego etapu.

dowód: umowa wraz z załącznikami 1-3, k. 15-27, 180-190; harmonogram – załącznik 4, k. 28-29; potwierdzenie operacji, k. 128

W celu realizacji umowy strony postanowiły kontaktować się osobiście (co tygodniowe spotkania robocze, jak również telefonicznie oraz drogą pisemną – tradycyjną i e-mailową. Osobami odpowiedzialnymi za kontakt po stronie pozwanej spółki były: w głównej mierze A. W., jako kierownik projektu, pomocniczo M. H. jako prezes spółki, a sporadycznie inne osoby. Z kolei po stronie powoda osobami tymi były: A. M. - pracownik biura racjonalizacji i analiz, informatyk G. M. oraz dyrektor biura M. Z.. Wynik spotkań roboczych kończyły się notatka sporządzaną przez Prokuraturę. Jednocześnie były one udzielane do wglądu stronie pozwanej. W ocenie wykonawcy brak było potrzeby do aż tak częstych – cotygodniowych – spotkań.

dowód: notatki ze spotkania z 06/08/2015 i z 29/10/2015, k. 75-77, 78-80;notatka ze spotkania z 12/11/2015, k. 84-86; korespondencja e-mail, k. 191-192, 217-224; zeznania świadka A. M., k. 304-307; zeznania świadka M. W., k. 307-309, 312; zeznania występującego w imieniu pozwanej M. H., k. 314-315

Już na pierwszym etapie umowy doszło do rozminięcia się stron w zakresie wzajemnych oczekiwań, a w efekcie do opóźnienia prac. W dniu 29 czerwca 2015 roku odbyło się pierwsze spotkanie w siedzibie Prokuratury. Na nim wykonawca poprosił o przedstawienie kodu (...) obecnej strony PG, bazy danych poszczególnych jednostek oraz wykazu maili osób, które będą pełnić funkcję redaktora i które administratora. Jednocześnie strony realizowały etap I umowy. Sposób jego wykonania nie satysfakcjonował powoda, jako że zamawiający nie dość dokładnie przygotowywał dokumentację i projekt techniczny oraz nie odnosił się w należyty sposób do uwag powoda.

dowód: korespondencja e-mail z (...), k. 191-192; korespondencja e-mail z 03/07/2015, k. 211; zeznania świadka G. M., k 258; zeznania występującego w imieniu pozwanej M. H., k. 314-315

W dniu 7 lipca powód pisemnie wezwał wykonawcę do usunięcia nieprawidłowości w realizacji I etapu umowy z uwagi na braki opisu rozwiązania dotyczącego szczegółowych opisów: architektury systemu, rozwiązań bezpieczeństwa, dostępności witryn, delegacji domen i ich nazw, proponowanego rozwiązania panelu administracyjnego (...) ( content management system - system zarządzania treścią). Jednocześnie w piśmie wskazał, że udostępnia infrastrukturę wykonawcy w postaci:

-

łącza dostępowego 1x64 Mb, a docelowo 2x256 Mb,

-

serwer testowy: F. (...) S6 z procesorem I. (...), 24 (...)'s 2,40 GHz, RAM 72 GB, dyski 2 x 146 GB i 6 x 600 GB

-

serwer produkcyjny: 2 x H. (...) Blade z procesorem A. (...), 2,3 GHz, RAM 256 GB, dyski 2 x 300 GB.

Powyższa informacja o tej infrastrukturze była potrzebna dla wykonania I etapu prac, który zgodnie harmonogramem obejmował opracowanie analizy, projektu i dokumentacji z uwzględnieniem infrastruktury zamawiającego.

dowód: pismo powoda z (...), k. 30-32; zeznania świadka M. W., k. 307-309, 312

Jednocześnie powód, co ujawniono podczas wizyty w dniu 14 września 2015 roku, nie udostępnił maszyn zgodnie ze wskazanymi przez siebie specyfikacjami.

dowód: pismo pozwanej z 16/09/2018, k. 280; zeznania świadka M. W., k. 307- 309, 312

W dniu 13 lipca zamawiający wezwał ponownie wykonawcę do usunięcia powyższych uchybień, a w dniu 17 lipca wykonawca przedstawił poprawioną i uzupełnioną dokumentację. Mimo stwierdzonych kilku uchybień zamawiający zdecydował się odebrać ten etap prac w dniu 23 lipca 2015 roku. Wykonawca został jednak zobowiązany do uzupełnienia dokumentacji o uzasadnienie zastosowywania oprogramowania (...) dla rozwiązań HA ( high availability – wysoka dostępność – rozwiązania umożliwiające dostęp do infrastruktury dla podmiotów zewnętrznych nawet w wypadku awarii infrastruktury), określenia czasu niedostępności usługi w przypadku awarii serwera podstawowego i czasu niezbędnego do uruchomienia serwera zapasowego oraz przedłożenie zweryfikowanej na zgodność z umową analizy techniczno-ekonomicznej.

W tym dniu (23 lipca) powód przekazał również dane (kody źródłowe strony PG), o które prosił wykonawca już na spotkaniu 29 czerwca 2015 roku, a którą to prośbę ponowił 17 lipca.

W dniu 27 lipca 2017 roku strona pozwana jeszcze raz zażądała wykazu adresów e-mail osób, które miały pełnić funkcję redaktorów witryn i administratorów systemu, albowiem nie otrzymała takiego jednoznacznego wykazu. W piśmie tym pozwany wniósł również o udostępnienie zdalnego dostępu do konsoli serwerów i maszyn wirtualnych dla dwóch adresów IP. oraz o wydłużenie terminu do wykonania etapu II z uwagi na opóźnienie w uzyskaniu powyższych danych.

dowód: protokół odbioru prac z 23/07/2015, k. 33-38; wniosek wykonawcy z 27/07/2015, k. 39

Powód odmówił wykonawcy zdalnego dostępu do konsoli, albowiem z uwagi na bezpieczeństwo danych nie jest to możliwe. W ocenie powoda okoliczność ta była przedmiotem informacji w ramach postępowania przetargowego. W dokumencie z maja 2105 roku „ Wyjaśnienia i zmiana treści SIWZ” (specyfikacji istotnych warunków zamówienia) w odpowiedzi na pytanie 22. powód zastrzegł, że nie zapewni zdalnego dostępu do systemów i treści witryn poszczególnych jednostek prokuratury. Jednocześnie dokument ten wiązał wszystkich oferentów.

Dodatkowo powód odmówił wydłużenia terminu dla realizacji II etapu, stwierdzając, że wszystkie dane dotyczące jego realizacji zostały przekazana pozwanemu dopiero po realizacji I etapu, a opóźnienie w wykonaniu I etapu leży po stronie pozwanej. Jednocześnie zamawiający wskazał, że przesłał listę obecnych redaktorów i administratorów systemu i jest to lista tożsama z osobami, które mają pełnić tę funkcję w przyszłości (zgodnie z umową). W piśmie tym podał również adresy e-mail administratorów wskazując, że kontakt do nich przekazywany był podczas spotkań projektowych.

dowód: pismo powoda z 29/07/2015, k. 40-43; wyjaśnienia i zmiana treści SIWZ, k. 111-120

Kwestia przedstawienia pożądanego przez Prokuraturę szablonu była przedmiotem kilku spotkań roboczych i korespondencji między stronami. Ostateczną wersję szablonu jako plik tekstowy (.docx) i plik graficzny (.png) powód przedstawił dopiero 31 lipca. Plik graficzny nie zawierał stopki strony internetowej PG, która w oryginale zawierała mapę, miejsce na logo oraz odnośniki do portali społecznościowych. Również tego dnia przedstawiono pozwanemu kopię baz danych oraz kody (...) 10 jednostek organizacyjnych prokuratury.

dowód: korespondencja e-mail z (...), k. 121-123; pismo powoda z 31/07/2015, k. 212-213; dowód zeznania świadka G. M., k.258; zeznania świadka A. M., k. 304-307; zeznania świadka M. W., k. 307-309, 312; zeznania występującego w imieniu pozwanej M. H., k. 314-315

Strona pozwana zgłosiła 4 sierpnia 2105 roku gotowość do odbioru II etapu prac. Prace te nie zostały odebrane przez zamawiającego. Powód wskazał na to, że testowe strony wracały do układu strony Prokuratury Generalnej, a jednocześnie ich szata graficzna i nazewnictwo nie została zmieniona. Również nazwy witryn powinny odnosić się do nazw prokuratur, a nie być jedynie ciągiem liczb. Jednocześnie w ocenie Prokuratury wykonawca nie ustalił właściwie uprawnień dla administratorów i redaktorów w zakresie tworzenia nowych kont i modyfikacji treści. Jednocześnie ani umowa, ani (...) nie wskazywały sposobu zarządzania zawartością oraz zakresu uprawnień administratorów poszczególnych jednostek. W ocenie powoda te kwestie powinny zostać ustalone w trakcie spotkań roboczych.

dowód: oświadczenie wykonawcy z 04/08/2015, k. 44; wezwanie z 11/08/2015 oraz 18/08/2015, k. 45-50 oraz 51-56; protokół nieodebrania II etapu, 57-69; umowa wraz z załącznikami 1-3, k. 15-27, 180-190; harmonogram – załącznik 4, k. 28-29;

Wskazane nieprawidłowości były przyczyną nieodebrania etapu II prac. W jego trakcie pojawiły się również rozbieżności dotyczące zgodności prac z HA. Powód wymagał takiej zgodności już dla środowiska testowego. W ocenie pozwanej nie było o tym mowy w umowie, tym bardziej, że środowisko testowe udostępnione przez powoda zaopatrywane było przez jeden serwer, co uniemożliwia zastosowanie zgodności z HA. Jednocześnie zamawiający odmówił dostępu do drugiej testowej instancji oraz do systemów produkcyjnych.

dowód: oświadczenie wykonawcy z 04/08/2015, k. 44; wezwanie z 11/08/2015 oraz 18/08/2015, k. 45-50 oraz 51-56; protokół nieodebrania II etapu, k. 57-69; notatka ze spotkania z 06/10/2015, k. 196-198; pismo powoda z 24/08/2015, k. 203-205; pismo pozwanej z 10/08/2010, k. 206-209;

Umowa w § 2 ust. 3 lit g wskazywała, że jej przedmiotem jest utworzenie witryn internetowych, które po zmigrowaniu zawartości z obecnie eksploatowanych witryn spełniać będą wymagania określone w § 19 Rozporządzenia (Dz. U. 2012, poz. 52) zmienionego Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 27 listopada 2014 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie Krajowych Ram Interoperacyjności, minimalnych wymagań dla rejestrów publicznych i wymiany informacji w postaci elektronicznej oraz minimalnych wymagań dla systemów teleinformatycznych (Dz. U. 2014, poz. 1671).

dowód: umowa, k. 15-27

Drugi etap strony odebrały dopiero 15 października 2015 roku.

dowód: protokół odbioru II etapu, k. 72-74, 124-126

Jedną z najistotniejszych kwestii będących źródłem nieporozumień pomiędzy stronami było utworzenie szablonu i zmigrowanie jego treści, a dokładnie rozróżnienie pomiędzy szablonem – za który odpowiadała pozwana spółka, a treścią, który miała dostarczyć pozwana. W toku realizacji umowy, jak również dalej w toku procesu ujawniło się, że strona pozwana rozumie, na gruncie przedmiotowej umowy, szablon jako szkielet dokumentu (...) wypełniony treścią, a szablon graficzny jako kolekcję plików zawierających elementy wystroju. Taki szablon ma być dowolnie zapełniany treścią, co należy rozumieć również, jako pozostawienie zamawiającemu decyzji o rozmieszczeniu treści i jej przyporządkowaniu. Z kolei w ocenie powoda szablon miał mieć szerszy zakres. Miał obejmować również dane zindywidualizowane dla danej prokuratury, a przede wszystkim podział systematyczny treści w zakładkach, taki sam jak na stronie Prokuratury Generalnej. Stąd powód nie zgodził się z wykonaniem zadania przez stronę pozwana, w którym strona dla każdej poszczególnej jednostki organizacyjnej prokuratury, zawierała szatę graficzną i funkcjonalną strony PG, ale ilość zakładek i ich treść wynikajała z dotychczasowego układu stron tych jednostek prokuratury.

Wymagania stawiane przez powoda okazały się przysparzać kolejnych problemów, albowiem układ treści w zakładkach oraz same nazewnictwo i ilość zakładek na stronach internetowych poszczególnych jednostek organizacyjnych prokuratur był odmienny. Stąd nie było możliwe proste zmigrowanie obecnej treści witryn internetowych poszczególnych jednostek organizacyjnych prokuratury, albowiem każda pojedyncza treść musiała być na nowo przypisana do nomenklatury i ilości zakładek wynikającej z systemu zastosowanego na stronach PG. Dlatego też strona pozwana zmuszona była żądać nie tylko danych, które miały podlegać migracji, ale również klucza dla każdej jednostki, który wyjaśniałby jak przypisywać dane do zakładek. Początkowo po stronie powoda pojawiło się zdanie, że przypisywanie treści do zakładek jest częścią migracji, a zatem podpinanie treści po poszczególne zakładki należy do powoda (weryfikacja treści danych).

W ocenie strony pozwanej takie zadanie nie wynikało z umowy, zgodziła się jednak dostosować zawartość do szablonu. Dopiero w trakcie spotkań i wymiany korespondencji w sierpniu 2015 roku strony ustaliły, że strona pozwana otrzyma od każdej z jednostek prokuratury dane wraz z opisem, gdzie powinny być umieszczone. Strona pozwana samodzielnie zawracała się do poszczególnych jednostek o powyższe dane, które były przez każdą z 46 jednostek przesyłane oddzielnie

dowód: pismo pozwanej z 14/08/2015, k. 277; wniosek wykonawcy z 29/10/2018; pismo pozwanej z 20/10/2015, k. 281 protokół nieodebrania II etapu, k. 57-69; pisma pozwanej z 23/11/2015 i 26/11/2015, k. 134-136 i 130-133; pismo powoda z 23/10/2015, k. 225-230; dowód zeznania świadka G. M., k.258; zeznania świadka A. M., k. 304-307; zeznania świadka M. W., k. 307-309, 312

W toku umowy powód żądał wykonania prac, które w ocenie wykonawcy wykraczały poza przedmiot umowy. W szczególności pozwany zmienił szablon wynikający ze strony Prokuratury Generalnej poprzez usunięcie ikony portali społecznościowych, miejsca przeznaczonego na logo oraz mapy. Pozwany dodatkowo zgodził się na spersonalizowanie uprawnień dla administratorów oraz redaktorów oraz utworzenie kont dla „super administratorów”

dowód: pismo pozwanej z 19/08/2015, k. 271-273; zeznania świadka M. W., k. 307-309, 312

Udostępnienie przez powoda baz danych jednostek organizacyjnych napotykało problemy. Dane przekazywane przez jednostki prokuratury były niekompletne, bądź nieczytelne. Wnioski w tym zakresie składane były przez wykonawcę tylko w samym miesiącu sierpniu w dniach 13, 14, 20, 27 sierpnia. Zbieranie danych trwało w istocie do końca trwania umowy. Wykonawca do dnia 4 listopada otrzymał informacje od 43 z 46 jednostek, przy czym w 34 przypadkach były to informacje niepełne.

dowód: wnioski wykonawcy, k. 268, 269-270, 274, 275, pismo pozwanej z 04/11/2015, k. 283-284; zeznania świadka M. W., k. 307-309, 312; zeznania występującego w imieniu pozwanej M. H., k. 314-315

Z uwagi na powyższe już w dniu 9 września 2015 roku pozwany stwierdził, że nie jest w stanie zrealizować w terminie wszystkich etapów umowy, z uwagi na błędnie oceniony czas na ich realizację.

dowód: pismo pozwanej z 09/09/2015

W międzyczasie we współpracy stron wyniknęły kolejne problemy. W listopadzie wykonawca zwracał się o kolejne dane dotyczące polityki ciasteczek ( cookies), polityki prywatności, treści instrukcji obsługi (...) oraz zdjęć do rotara na stronach Prokuratury. Wykonawca nie otrzymał tych materiałów. Jednocześnie na spotkaniu w dniu 12 listopada 2015 roku strony ustaliły, że treść polityki prywatności przedstawi wykonawca, w miejscu „instrukcji obsługi (...) umieszczone zostaną linki do (...)ów poszczególnych jednostek prokuratury oraz że rotar będzie zawierał granatowe tło, które uzupełnią poszczególni administratorzy.

dowód: wnioski wykonawcy, k. 282, 285; notatka ze spotkania z 12/11/2015, k. 84-86; z eznania świadka M. W., k. 307-309, 312

Jednocześnie w listopadzie strona pozwana domagała się aktualizacji maszyn wirtualnych zainstalowanych w środowisku produkcyjnym zmawiającego. Było to w jej ocenie konieczne albowiem wirtualne maszyny generowały błąd przy testach wydajnościowych. Co prawda strona pozwana nie umiała określić, co to jest za błąd, jednakże stała na stanowisku, że bez tej aktualizacji nie można było przeprowadzić testów wydajnościowych na sprzęcie zmawiającego, ani stwierdzić z całą pewnością, gdzie leży błąd. Z drugiej strony testy na sprzęcie wykonawcy wypadały dobrze. Powód odmawiał aktualizacji maszyn wirtualnych, żądając wskazania konkretnego błędu.

Dodatkowo w tym okresie pozwany sygnalizował, że nie wszystkie dane udostępnione przez powoda mające podlegać migracji spełniały wymogi (...) i niemożliwe było ich dostosowanie w tym zakresie ( Web C. G. – wymogi dotyczące dostępności treści witryn dla osób niepełnosprawnych). Zamawiający stanął na stanowisko, aby wykonawca stworzył listę tych danych. W ocenie wykonawcy przedstawienie takiej listy byłoby zbyt czasochłonne i odmówił jej wykonania.

dowód: pisma pozwanej z 09/11/2015 oraz z 16/11/2015, k. 286-288, 289-290; notatka ze spotkania z 12/11/2105, k. 84-86, pismo z 27/11/2015, k. 127-129; zeznania świadka M. W., k. 307-309, 312

W dniach 23 października i 2 listopada 2015 roku powód obciążył pozwaną kwotami w wysokości odpowiednio 4.941,60 zł i 3.294,40 zł tytułem kary umownej za opóźnienie, które to kwoty potrącono z zabezpieczenia udzielonego przez stronę pozwaną.

dowód: oświadczenia o obciążeniu, k. 232, 231

W dniu 18 listopada 2015 roku powód pisemnie wyznaczył wykonawcy termin wykonania umowy na 26 listopada 2015 roku po rygorem odstąpienia od umowy.

dowód: pismo powoda z 18/11/2015, k. 82

Jednakże to wykonawca już w dniu 27 listopada 2015 roku złożył pisemne oświadczenie o odstąpieniu od umowy, z uwagi na bezskuteczny upływ terminu na dostarczenie materiałów niezbędnych do realizacji umowy wskazanych w piśmie z dnia 23 czerwca 2015 roku.

dowód: odstąpienie od umowy z 27.11.2015, k. 137

Powód odstąpił od umowy na podstawie pisemnego oświadczania z dnia 11 grudnia 2015 roku, które pozwana spółka otrzymała w dniu 15 grudnia 2015 roku.

dowód: oświadczenie o odstąpieniu z potwierdzeniem odbioru, k. 88 i 89-90

Tego samego dnia (15 grudnia) pozwana spółka wezwała Prokuraturę Generalną do zwrotu kwoty pobranej tytułem zabezpieczenia w terminie 7 dni od dnia otrzymania pisma.

dowód: pismo pozwanej z 15/12/2015, k 139

W dniu 15 lutego 2016 roku Prokuratura wezwała pozwaną spółkę do zapłaty kar umownych za okres od 1 listopada do 15 grudnia 2015 roku w terminie 14 dni od dnia otrzymania wezwania.

dowód: wezwanie z 15/02/2016, k. 87

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie wyżej powołanych dokumentów, zeznań świadków oraz zeznań M. H., występującego w charakterze osoby reprezentującej pozwana spółkę / powódkę wzajemną.

W ocenie Sądu wszystkie powyższe dokumenty (będące dokumentami prywatnymi) zasługują na wiarę. Nie były one kwestionowane przez strony, a ich treść nie odbiega od oświadczeń i twierdzeń stron oraz treści innych dowodów. Oceniając je, Sąd miał na względzie jednak, że w dużej mierze nie odzwierciedlają one faktów, lecz ich ocenę dokonywaną przez strony oraz wskazują przyczyny zaistnienia różnych faktów. Ich treść wzajemnie się uzupełniała, jedyny dokument, który był niewiarygodny, to wniosek wykonawcy z 29 października 2018 roku, w którym stwierdził, że migracja trwała do 12 października 2015 roku (przedstawienie II etapu do odbioru). Podczas gdy migracja ta trwała jeszcze dłużej, na co wskazuje choćby pismo wykonawcy z 4 listopada 2015 roku, czy zeznania samego M. H.. Jednakże ta ocena nie ma istotnego wpływu na całokształt sprawy.

Sąd również za wiarygodne ocenił zeznania świadków. Tylko pozornie są one sprzeczne. Ich pozorna sprzeczność polega na wskazywaniu innych przyczyn niepowodzenia zawartej umowy oraz wskazywania tylko na błędy popełniane przez stronę przeciwną. Jednocześnie jednak Sąd nie znalazł w żadnym z tych zeznań stwierdzeń (nie ocen), które byłyby odmienne od stwierdzeń innych świadków. Także tu odmienność opierała się na wskazywaniu innych przyczyn sytuacji, które doprowadzały do opóźnienia w realizacji umowy.

Sąd również uznał za wiarygodne zeznania M. H., zeznającego w imieniu strony pozwanej / powoda wzajemnego.

Sąd odstąpił od pogłębionej analizy wiarygodności tych dowodów, z uwagi na to, że praktycznie żadnemu nie odmówił wiarygodności i mocy dowodowej (art. 328 § 2 k.p.c.).

W toku procesu Sąd oddalił wniosek z dnia 1 grudnia 2016 roku o dopuszczenie opinii biegłego sądowego informatyka-programisty. W ocenie Sądu dowód ten po pierwsze był spóźniony – a z pewnością doprowadziłby do przedłużenia postępowania (czego nie można powiedzieć o dowodach z dokumentów) – a przede wszystkim jego teza zmierzała do wykazania okoliczności faktycznych, niezwiązanych z wiedzą fachową, które powinny zostać przedstawione innymi środkami dowodowymi w postaci dokumentów i zeznań świadków.

Sąd zważył, co następuje.

Powództwo główne podlegało oddaleniu.

Powództwo wzajemne było zasadne.

Strony łączyła umowa cywilno-prawna mająca cechy umowy o działo. W przedmiotowej sprawie roszczenie powoda (pozwanego wzajemnego) oparte jest o ogólne zasady prawa zobowiązań, które przewidują instytucję kary umownej. Zgodnie z art. art. 483 § 1 k.c. można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kara umowna). W orzecznictwie przyjmuje się, że kara taka (co do wykonania zobowiązania niepieniężnego) może obejmować również sytuację odstąpienia od umowy (zob. wyrok SA w Warszawie z 13.11.2015, I ACa 324/15, wyrok SN z 28.05.2014, I CSK 345/13) oraz zwłoki w wykonaniu świadczenia (por. wyrok SN z 17.12.2008, I CSK 240/08).

W przedmiotowej sprawie strony zawarły obie możliwości. Kara umowna została przewidziana na wypadek odstąpienia od umowy przez zamawiającego na wypadek opóźnienia w odbiorze poszczególnych etapów powstałego z przyczyn leżących po stronie wykonawcy w wysokości 10% wynagrodzenia brutto (§ 6 ust. 6 w zw. z § 9 ust. 1 c umowy) oraz na wypadek opóźnienia w wykonaniu przedmiotu umowy przez wykonawcę wysokości 0,5% wynagrodzenia brutto za każdy dzień.

W przedmiotowej sprawie to strona pozwana złożyła jako pierwsza oświadczenie o odstąpieniu od umowy w dniu 27 listopada 2015 roku. W ocenie Sądu odstąpienie to nie było jednak skuteczne. Umowa nie przewidywała takiego uprawnienia dla pozwanej spółki, dlatego zastosowanie znajdzie art. 491 § 1 k.c. zgodnie, z którym jeżeli jedna ze stron dopuszcza się zwłoki w wykonaniu zobowiązania z umowy wzajemnej, druga strona może wyznaczyć jej odpowiedni dodatkowy termin do wykonania z zagrożeniem, iż w razie bezskutecznego upływu wyznaczonego terminu będzie uprawniona do odstąpienia od umowy. W przedmiotowej sprawie brak jest dowodu na wyznaczenie takiego terminu z zagrożeniem o odstąpieniu od umowy. W aktach brak jest pisma z 23 czerwca 2015 roku, które zawierałoby podobne oświadczenie. To na stronie pozwanej ciążył w tym zakresie ciężar dowodu, aby wykazać zaistnienie przesłanek do odstąpienia od umowy. Co więcej istnienie takiego pisma jest nieprawdopodobne, trudno bowiem przyjąć, że już w dniu podpisania umowy zamawiający jest w zwłoce, a wykonawca wyznacza mu termin do przedstawienia materiałów pod rygorem odstąpienia od umowy.

Dlatego też, w ocenie Sądu, wypowiedzeniem, które było skuteczne było wypowiedzenie złożone przez powoda w dniu 15 grudnia 2015 roku. zostało ono poprzedzone wyznaczeniem dodatkowego terminu zgodnie z wymogami ustawy i umowy.

Wobec powyższego rodzi się pytanie, czy skoro powód odstąpił od umowy i przewidziana jest za to kara umowna ciążąca na pozwanej spółce, to czy może on domagać się kary umownej za opóźnienie również zastrzeżonej w umowie. W orzecznictwie istnieje silny nurt, który opowiada się za poglądem, że odstąpienie od umowy przez stronę nie uniemożliwia jej dochodzenia kary umownej z tytułu opóźnienia w spełnieniu świadczenia przez stronę przeciwną (zob. wyrok SN z 05.10.2006. IV CSK 157/05, wyrok SN z 12.06.2013, II CSK 585/14, wyrok SA w Warszawie z 07.11.2013, I ACa 752/13), jednak przyjmuje się tak jedynie w sytuacjach, gdy w umowie nie przewidziano odrębnej kary z uwagi na odstąpienie od umowy (tak wprost: uchwała SN z 18.07.2012, II CZP 39/12).

Dlatego też skoro w sprawie doszło do odstąpienia od umowy przez powoda, to może on domagać się jedynie kary umownej za to odstąpienie, a nie za powstałe opóźnienie.

Niezależnie od powyższego Sąd ustalił, ze w sprawie nie zaszły przesłanki do obciążenia wykonawcy karą umowna ani za odstąpienie, ani za opóźnienie. Umowa przewidywała, że kara umowna za odstąpienie dopuszczalne jest tylko wtedy, gdy nie dojdzie do odebrania poszczególnych etapów umowy w terminie (po wyznaczaniu dodatkowego) z przyczyn lezących po stronie wykonawcy. Dodatkowo kara umowna była przewidziana również za opóźnienie w wykonaniu przedmiotu umowy przez wykonawcę. Opóźnienie jest formą nienależytego wykonania zobowiązania, o którym mowa w art. 471 k.c. (Dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi). Zawinione opóźnienie, będące zwłoką, obciąża dłużnika. Nie każde opóźnienie jest zwłoką, jednak to zgodnie z art. 471 k.c. na dłużniku spoczywa ciężar wykazania, że nie ponosi on odpowiedzialności za powstałe opóźnienie (że nie jest ono jego zwłoką).

W przedmiotowej sprawie, zebrany w sprawie materiał dowodowy wykazał, że zarówno przyczyny opóźnienia w realizacji umowy, jak również w odstąpieniu od niej leżały bezsprzecznie po obu stronach. Na pierwszym etapie, to pozwana spółka – z nieznanych bliżej przyczyn – spowodowała opóźnienie wynoszące 16 dni. Tłumaczono to później brakiem specyfikacji sprzętu od powoda. Faktycznie taka specyfikacja została wskazana dopiero 7 lipca 2015 roku. Na tym etapie powodowi przysługiwało już teoretycznie prawo do odstąpienia od umowy, jednak z niego nie skorzystał. Trudno tez stwierdzić, czy gdyby strony współdziałały należycie na dalszych etapach umowy, to ostateczny termin umowy zostałby dochowany. Sytuacja te nie może mieć więc wpływu na ocenę ostatecznego opóźnienia.

Strony jednak nie współdziałały ze sobą również na dalszych etapach. Strona pozwana nie była w stanie w wystarczającym czasie zrealizować poleceń zamawiającego. Jednocześnie sama umowa miedzy stronami była mocno niedookreślona. Nie wskazywała w szczególności, co jest dokładnie szablonem oraz jak ma być ustalona nomenklatura stron, czy uprawnienia administratorów oraz redaktorów stron. Świadek ze strony powoda – A. M. – wprost stwierdziła, że wiele tych elementów miało być uzgodnionych na spotkaniach roboczych. Wyniki tych spotkań były niejednoznaczne. Jednocześnie strona pozwana – bezzasadnie – uznawała, ze nie są one potrzebne. Z drugiej strony zamawiający nie był przygotowany do umowy. Należy mieć na względzie, że – co prawda zgodnie z przepisami sprawa nie ma charakteru gospodarczego – nie można podmiotu jakim jest Skarb Państwa uznać za quasi konsumenta. Trzeba podkreślić, że statio fisci w tej sprawie to Prokuratura Generalna (obecnie Krajowa), a więc podmiot posiadający wyspecjalizowane komórki dotyczące zamówień oraz obsługi informatycznej. Oczekiwać trzeba od niego profesjonalizmu. Należy przez to uznać, że strony uzgadniając termin wykonania umowy musiały mieć w tym względzie zaufanie do siebie, jak do profesjonalistów. Tymczasem powód nie był w stanie przedstawić zaproponowanego przez siebie szablonu. Elementy – które również w ocenie Sądu dotyczą treści, a nie szablonu (jak nazwa zakładek) – uznawał za część szablonu. A koronnym przykładem nieprzygotowania do wykonania umowy był sposób zbierania danych do migracji, który się nie zakończył. Oczywiście wszystkie te okoliczności obciążają również pozwana spółkę, która – zwłaszcza na pierwszym etapie umowy – nie wykazywała należytej inicjatywy. Z kolei na etapie drugim przedstawiała pracę wykonana w sposób jak najdalej nienależyty (m.in. powrót stron poszczególnych jednostek do układu strony PG po kliknięciu). Natomiast fakt, że umowa nie określa dość dokładnie świadczeń stron i następujący w tym zakresie rozdźwięk (choćby dotyczący rzeczonego szablonu) obciąża obie strony.

Z uwagi na powyższe Sąd stwierdził, że opóźnienie, a co za tym idzie odstąpienie od umowy i brak woli jej kontynuowania wynika z działań i zaniechań obu stron. Stąd niezasadne jest dochodzenie kary umownej przez powoda od strony pozwanej (punkt I wyroku w części dotyczącej powództwa głównego).

Niezasadnym było również nałożenie tej kary przez powoda na pozwaną spółkę, a tym bardziej jej potrącenie z przedmiotu zabezpieczenia. Zgodnie z art. 151 ust. 1 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 roku Prawo zamówień publicznych zamawiający zwraca zabezpieczenie w terminie 30 dni od dnia wykonania zamówienia i uznania przez zamawiającego za należycie wykonane. W przedmiotowej sprawie z uwagi na odstąpienie od umowy z dniem 15 grudnia 2015 roku przez zamawiającego niweczyło możliwość uznania zamówienia za należycie wykonane. Tym samym od tego dnia zwrot zabezpieczenia przez powoda stawał się świadczeniem bezterminowym (art. 455 k.c.). Pozwana spółka wezwała do zwrotu zabezpieczenia w dniu 15 grudnia 2015 roku (powód nie wykazywał, aby było inaczej), w terminie 7 dni od otrzymania wezwania. Stąd Sąd zasądził zwrot kwoty tytułem zabezpieczenia na rzecz strony pozwanej / powódki wzajemnej (punkt III wyroku w części dotyczącej powództwa wzajemnego). O odsetkach od tego żądania Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c, zgodnie z którym jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia. W przypadku nieoznaczonej stopy odsetek za opóźnienie, należą się odsetki ustawowe za opóźnienie. Pozwany dochodził zasądzenia odsetek od dnia 26 grudnia 2015 roku, a więc w kilka dni po upływie terminu wyznaczonego w piśmie z 15 grudnia 2015 roku.

O kosztach obu powództw Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. kierując się zasadą odpowiedzialności za wynik procesu. Stroną przegrywającą co do obu roszczeń był Skarb Państwa – Prokuratura Krajowa i to do niej na rzecz (...) sp. z o.o. Sąd zasądził:

- odnośnie powództwa głównego - tytułem zwrotu kosztów procesu kwotę 4.800 zł (wynagrodzenie pełnomocnika - § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie w brzmieniu sprzed 27 października 2016 roku),

- odnośnie powództwa wzajemnego – tytułem zwrotu kosztów procesu kwotę 2.812 zł (2.400 zł - wynagrodzenie pełnomocnika - § 2 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie w brzmieniu sprzed 27 października 2016 roku; 412 zł opałata stosunkowa od pozwu).

asesor sądowy Jan Maśnica

Zarządzenie (05.07.2018)

Sekretariat, proszę doręczyć odpis wyroku wraz z odpisem uzasadnienia pełnomocnikom stron.

asesor sądowy Jan Maśnica