Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 maja 2021 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 26 maja 2021 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa (...) S.A. w K. (poprzednio (...)Sp. z o.o. w restrukturyzacji w K.)

przeciwko Grupie (...) S.A. w W.

o zapłatę

na skutek apelacji strony pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Kielcach

z dnia 2 czerwca 2020 r. sygn. akt VII GC 257/19

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od strony pozwanej na rzecz strony powodowej kwotę 4.050 zł (cztery tysiące pięćdziesiąt złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

SSA Sławomir Jamróg SSA Barbara Baran SSA Wojciech Żukowski

Sygn. akt I AGa 202/20

UZASADNIENIE

(...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w K. żądała zapłaty od Grupy (...) SA w W. kwoty 128.267,23 zł ze wskazanymi w pozwie odsetkami w wysokości ustawowej za opóźnienie w transakcjach handlowych.

W uzasadnieniu strona powodowa wskazała, że na zlecenie pozwanej wykonała odlewy sprzęgła, wykładzin oraz dźwigni a także odlewy korpusu tłocznego i korpusu ssawnego. Zamówienia zostały w całości wykonane i powódka wystawiała faktury VAT . Płatności nie zostały uregulowane w całości jak i nie były regulowane w terminie. W związku z nieterminową zapłatą faktur pozwanej zostały naliczone odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych oraz zryczałtowane rekompensaty kosztów odzyskiwania należności.

Nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym z dnia 2 lipca 2019 r. sygn. akt (...)Sąd Okręgowy w K. uwzględnił żądanie pozwu.

Strona pozwana w sprzeciwie od nakazu zapłaty wniosła o oddalenie powództwa w całości.

Odnosząc się do roszczenia o zapłatę kwoty 114.224,40 zł z faktur VAT przyznała, iż znajduje ono co do zasady oparcie w treści umowy stron. Podniosła jednak, że dostawa pierwszych ośmiu korpusów tłocznych i ssawnych miała zostać zrealizowana do dnia 15 stycznia 2018r., kolejnych ośmiu do dnia 30 stycznia 2018r. a ostatniej partii obejmującej 9 szt. korpusów ssawnych i 7 szt. korpusów tłocznych do dnia 14 lutego 2019r. Pomimo wydłużenia terminu realizacji dostaw poszczególnych kompletów, powódka dopuściła się zdaniem pozwanej w zwłoki w terminowym wykonaniu przyjętych do realizacji dostaw. Zgodnie z dyspozycją pkt 5.2. Ogólnych Warunków Zamawiania i Zakupów Grupa (...) S.A nr (...), pozwana obciążyła powódkę karą umowną w wysokości 0,5% wartości nieterminowo dostarczonego odlewu za każdy dzień opóźnienia. Łączna wartość należnych i naliczonych przez pozwaną kar umownych wyniosła 28.632,60 zł. Na skutek zwłoki powódki w wykonaniu odlewów, pozwana popadła w zwłokę w realizacji dostawy 9 pomp (...) i 12 pomp (...). Dostarczenie przez powódkę odlewów w terminach wymaganych zamówieniem z uwagi na plany produkcyjne pozwanej było niezbędne dla dostarczenia gotowych wyrobów do klienta końcowego, w ustalonych terminach i (...) S.A. obciążyła pozwaną karą umowną, z tytułu opóźnień na łączną kwotę 227.419,20 zł. Dnia 10 grudnia 2018r. pozwana obciążyła powódkę notą księgową w kwocie 198.786,60 zł, a po korekcie na 196.518,40 zł. Powyższe okoliczności skutkują zdaniem pozwanej ponadto odpowiedzialnością odszkodowawczą powódki wobec pozwanej. Ujęta w nocie księgowej kara umowna w kwocie 28.632,60 zł zaliczona została na poczet odszkodowania. W konsekwencji pozwanej przysługuje wobec powódki roszczenie o zapłatę odszkodowania w kwocie 167.885,80 zł. Pozwana wniosła jednocześnie o oddalenie roszczenia o zapłatę skapitalizowanych należności odsetkowych w wysokości 14.024,83 zł. Podała, że zgodnie z Ogólnymi Warunkami Zamawiania i Zakupów Grupy(...) S.A. nr (...), termin płatności wynosić miał 90 dni od daty otrzymania faktury. W wyniku wymiany oświadczeń woli, strony uzgodniły 30 dniowy termin płatności faktury, nie dokonując jednak modyfikacji początkowego terminu rozpoczęcia biegu wymagalności, którym był dzień doręczenia pozwanej faktury VAT.

Wyrokiem z dnia 2 czerwca 2020 r. , sygn. akt VII GC 257/19, Sąd Okręgowy w Kielcach zasądził od Grupy (...) SA w W. na rzecz (...) Sp. z o.o. w K. kwotę 125.016,43 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w transakcjach handlowych od kwot:- 34.830 zł od 29 maja 2018 r. do dnia zapłaty, - 29.224,80 zł od 16 czerwca 2018 r. do dnia zapłaty,

- 46.936,80 zł od 26 czerwca 2018 r. do dnia zapłaty - 14.024,83 zł od 28 maja 2019 r. do dnia zapłaty (pkt I), oddalił powództwo w pozostałej części (pkt II), zasądził od Grupy (...) SA w W. na rzecz (...) Sp. z o.o. w K. kwotę 5417 zł tytułem kosztów procesu (pkt III) i nakazał pobrać od Grupy (...) SA w W. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Kielcach kwotę 6414 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych (pkt IV).

Podstawę tego rozstrzygnięcia stanowił następujący stan faktyczny:

Strony od kilku lat prowadziły współpracę polegającą na wykonywaniu przez Odlewnię (...) Sp. z o.o. w K. na zlecenie pozwanego Grupa (...) SA w W., a wcześniej jego poprzednika (...), odlewów i innych wyrobów. Po złożeniu zapytania ofertowego i negocjacjach pozwana przesyłała powódce pisemne zamówienie, a pozwana wystawiała następnie pisemne potwierdzenie zamówienia. Od faktur VAT płaconych z opóźnieniem powódka naliczała odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych oraz zryczałtowane rekompensaty kosztów odzyskiwania należności w wysokości równowartości 40 euro.

Zamówieniem z dnia 5 września 2017 roku pozwana zleciła powódce wykonanie w sumie 18 odlewów sprzęgła, wykładziny dolnej, wykładziny górnej oraz dźwigni. W zamówieniu określono warunki płatności 30 dni od otrzymania faktury. Powódka w dniu 8 września 2017 roku potwierdziła pisemnie przyjęcie zamówienia na kwotę 76.011,54 zł, wskazując warunki płatności „przelewem 30 dni”. Po wykonaniu zamówienia powódka wystawiła na rzecz pozwanej:

- fakturę VAT nr (...) z 29 września 2017 r. na kwotę 2.762,58 zł z terminem zapłaty do dnia 30 października 2017 roku. Faktura ta została zapłacona w dniu 13 listopada 2017 r., w związku z czym powódka naliczyła odsetki w kwocie 10,70 zł i rekompensatę 172,36 zł (faktura k. 42, dowód przelewu k. 44)

- fakturę VAT nr (...) z 30 września 2017 r. na kwotę 56.028,96 zł z terminem zapłaty do dnia 31 października 2017 roku. Faktura ta została zapłacona w kwotach: 6.028,96 zł w dniu 13 listopada 2017 roku, 30.000 zł w dniu 28 listopada 2017 r. i 20.000 zł w dniu 14 grudnia 2017 r., w związku z czym powódka naliczyła odsetki w kwotach: 20,40 zł, 218,63 zł i 229,04 zł oraz rekompensatę 172,36 zł (faktura k. 41, dowody zapłaty 44-46),

- fakturę VAT nr (...) z 27 października 2017 r. na kwotę 17.220,00 zł z terminem zapłaty do dnia 27 listopada 2017 r. Faktura ta została zapłacona w dniu 30 stycznia 2018 r., w związku z tym powódka naliczyła odsetki w wysokości 286,84 zł i rekompensatę 169,99 zł (faktura k. 43, dowód zapłaty k. 48).

Zamówieniem datowanym na 23 listopada 2017 roku, wysłanym e-mailem 27 listopada 2017 roku, pozwana zleciła powódce wykonanie 22 odlewów korpusu tłocznego i 24 odlewów korpusu ssawnego o wartości 357.120 zł netto. W zamówieniu określono warunki płatności 30 dni od otrzymania faktury oraz zamawiający wskazał, że załączone Ogólne Warunki Zamawiania i Zakupów Grupa (...) S.A nr (...) stanowią integralną część zamówienia. Zgodnie z pkt 5.2. OWZiZ, w przypadku opóźnienia w wykonaniu przedmiotu umowy, zamawiający miał prawo żądać od dostawcy kary umownej w wysokości 0,5% wartości przedmiotu umowy brutto za każdy dzień opóźnienia, jednakże nie więcej, niż 10% zamówienia. Powódka przyjęła zamówienie i przystąpiła do jego realizacji.

Następnie e-mailem z dnia 23 stycznia 2018 roku pozwana rozszerzyła zamówienie o 1 odlew korpusu tłocznego i 1 odlew korpusu ssawnego, składając następnie zaktualizowane zamówienie z dnia 23 listopada 2017 roku na wykonanie 23 odlewów korpusu tłocznego i 25 odlewów korpusu ssawnego .

Powódka w dniu 24 stycznia 2018 roku potwierdziła przyjęcie zaktualizowanego zamówienia o wartości 458.298 złotych, określając warunki płatności „przelewem 30 dni”. W potwierdzeniu wskazano terminy dostarczenia:

- 8 sztuk korpusu tłocznego i 8 sztuk korpusu ssawnego: 15. 01. 2018 r.

- 8 sztuk korpusu tłocznego i 8 sztuk korpusu ssawnego: 30. 01. 2018 r.

- 7 sztuk korpusu tłocznego i 9 sztuk korpusu ssawnego: 14. 02. 2018 r.

Strona powodowa wykonała w całości zamówienie, dostarczając wyroby w dniach:

- z pierwszej partii korpusów tłocznych: 2 sztuki 22 grudnia 2017 r., 4 sztuki 24 stycznia 2018 r., 2 sztuki 30 stycznia 2018 r.,

- z pierwszej partii korpusów ssawnych: 2 sztuki 9 stycznia 2018 r., 2 sztuki 24 stycznia 2018 r., 3 sztuki 30 stycznia 2018 r., 1 sztukę 12 lutego 2018 r.,

- z drugiej partii korpusów tłocznych: 1 sztukę 30 stycznia 2018 r., 3 sztuki 12 lutego 2018 r., 3 sztuki 28 lutego 2018 r., 1 sztukę 16 kwietnia 2018 r.,

- z drugiej partii korpusów ssawnych: 2 sztuki 12 lutego 2018 r., 4 sztuki 28 lutego 2018 r., 2 sztuki 12 marca 2018 r.,

- z trzeciej partii korpusów tłocznych: 1 sztukę 16 kwietnia 2018 r., 2 sztuki 27 kwietnia 2018 r., 1 sztukę 16 maja 2018 r., 3 sztuki 25 maja 2018 r.

- z trzeciej partii korpusów ssawnych: 3 sztuki 6 kwietnia 2018 r., 2 sztuki 27 kwietnia 2018 r., 2 sztuki 16 maja 2018 r., 2 sztuki 25 maja 2018 r.

Po wykonaniu zamówienia powódka wystawiła faktury VAT, wystawiane co do zasady w dniu dostarczenia partii wyrobów:

1. nr (...)z dnia 22 grudnia 2017 r. za 2 sztuki korpusu tłocznego na kwotę 17.712 zł z terminem zapłaty do 22 stycznia 2018 r. Faktura ta została zapłacona w dniu 19 marca 2018 roku, za co powód naliczył odsetki 258,16 zł i rekompensatę 166,83 zł ,

2 nr (...)z dnia 9 stycznia 2018 r. za 2 sztuki korpusu ssawnego na kwotę 20.368,80 zł z terminem zapłaty do dnia 8 lutego 2018 roku. Faktura ta została zapłacona 8 marca 2018 roku w wysokości 20.014,56 zł i 28 lutego 2018 r. kompensatą do wysokości 354,24 zł, w związku z czym powód naliczył odsetki 145,86 zł i 1,84 zł oraz rekompensatę 165,95 zł,

3. nr(...)w dniu 24 stycznia 2018 roku za 2 sztuki korpusu ssawnego i 4 tłocznego na 55.792,80 zł z terminem zapłaty do dnia 23 lutego 2018 r. Faktura ta została zapłacona w dniu 4 kwietnia 2018 r., za co powód naliczył odsetki 580,86 zł i rekompensatę 165,95 zł ,

4. nr (...) w dniu 31 stycznia 2018 roku za 3 sztuki korpusu ssawnego i 3 tłocznego na 57.121,20 zł z terminem zapłaty do dnia 2 marca 2018 roku. Faktura ta została zapłacona do kwoty 30.000 zł 12 kwietnia 2018 r. i do kwoty 27.121,20 zł 17 kwietnia 2018 r., w związku z czym powód naliczył odsetki w wysokości 320,14 zł i 324,71 zł oraz rekompensatę 167,11 zł ,

5. nr (...) w dniu 12 lutego 2018 roku za 3 sztuki korpusu ssawnego i 3 tłocznego na 57.121,20 zł z terminem zapłaty do dnia 14 marca 2018 r. Faktura ta została zapłacona w kwocie 639,97 zł kompensatą na dzień 25 czerwca 2018 r. i w kwocie 56.481,23 zł 16 października 2018 roku, w związku z czym powód naliczył odsetki 17,16 zł i 3.175,33 zł oraz rekompensatę 167,11 zł ,

6. nr (...) w dniu 28 lutego 2018 r. za 4 sztuki korpusu ssawnego i 3 tłocznego na kwotę 67.305,60 zł z terminem zapłaty do dnia 30 marca 2018 roku. Faktura ta została zapłacona 4 maja 2018 r. i powód naliczył odsetki 613,13 zł oraz rekompensatę 167,11 zł ,

7. nr (...)w dniu 12 marca 2018 roku za 2 sztuki korpusu ssawnego na kwotę 20.368,80 zł z terminem płatności do dnia 11 kwietnia 2018 roku. Faktura ta została do kwoty 4.313 zł skompensowana na dzień 14 maja 2018 r. oraz do kwoty 16.055,80 zł zapłacona w dniu 9 lipca 2018 r., w związku z czym powód naliczył odsetki 37,04 zł i 371,92 zł oraz rekompensatę 168,34 zł ,

8. nr (...) w dniu 6 kwietnia 2018 roku za 3 sztuki korpusu ssawnego na kwotę 30.553,20 zł z terminem płatności do dnia 7 maja 2018 roku. Faktura ta została zapłacona 29 sierpnia 2018 r. i powód naliczył odsetki 906,55 zł oraz rekompensatę 168,81 zł ,

9. nr (...)w dniu 17 kwietnia 2018 r. za 2 sztuki korpusu tłocznego na kwotę 17.712,00 zł z terminem płatności do dnia 17 maja 2018 roku. Faktura ta została zapłacona 16 października 2018 r. i powód naliczył odsetki 700,72 zł oraz rekompensatę 168,81 zł ,

10. nr (...) w dniu 27 kwietnia 2018 roku za 2 sztuki korpusu ssawnego i 2 tłocznego na kwotę 38.080,80 zł z terminem płatności do dnia 28 maja 2018 r. Faktura ta nie została zapłacona i powód naliczył rekompensatę 168,81 zł ,

11. nr (...) w dniu 16 maja 2018 roku za 2 sztuki korpusu ssawnego i 1 tłocznego na 29.224,80 zł z terminem płatności do 15 czerwca 2018 r. Faktura ta nie została zapłacona i powód naliczył rekompensatę 172,78 zł ,12. nr(...)w dniu 24 maja 2018 roku za 3 sztuki korpusu tłocznego na kwotę 26.568,00 zł z terminem płatności do 25 czerwca 2018 r. Faktura ta nie została zapłacona i powód naliczył rekompensatę 172,78 zł,

13. nr (...) w dniu 25 maja 2018 roku za 2 sztuki korpusu ssawnego na kwotę 20.368,80 zł z terminem płatności do 25 czerwca 2018 roku. Faktura ta nie została zapłacona i powód naliczył rekompensatę 172,78 zł ,

Zamówieniem z dnia 8 grudnia 2017 roku pozwana zleciła powódce wykonanie remontu omodelowania, wskazując warunki płatności 30 dni od otrzymania faktury. Powódka w dniu 18 grudnia 2017 roku potwierdziła przyjęcie zamówienia, określając w potwierdzeniu zamówienia, iż płatność ma nastąpić „przelewem 30 dni”.

Po wykonaniu zamówienia powódka wystawiła w dniu 22 grudnia 2017 roku fakturę VAT nr (...) na kwotę 9.348 złotych z terminem zapłaty do dnia 22 stycznia 2017 roku. Faktura ta została zapłacona w dniu 15 marca 2018 roku, wobec czego powód naliczył odsetki w wysokości 126,52 zł oraz rekompensatę 166,83 zł.

Zamówieniem z dnia 22 grudnia 2017 roku pozwana zleciła powódce wykonanie w sumie 12 odlewów korpusu stopniowego, korpusu ssawnego oraz korpusu tłocznego, wskazując warunki płatności 30 dni od otrzymania faktury. Powódka 19 stycznia 2018 r. potwierdziła przyjęcie zamówienia, wskazując płatność „przelewem 30 dni”. Po wykonaniu zamówienia powódka wystawiła:

1. fakturę VAT nr (...) w dniu 31 stycznia 2018 r. na kwotę 3.301,32 zł z terminem zapłaty do dnia 2 marca 2018 roku. Faktura ta została zapłacona 26 marca 2018 r. i powód naliczył odsetki 20,62 zł oraz rekompensatę 167,11 zł ,

2. fakturę VAT nr (...) w dniu 28 lutego 2018 r. na kwotę 45.886,38 zł z terminem zapłaty do dnia 30 marca 2018 roku. Faktura ta została zapłacona 9 maja 2018 r. i powód naliczył odsetki 477,72 zł oraz rekompensatę 167,11 zł ,

3. fakturę VAT nr (...) w dniu 12 marca 2018 roku na kwotę 16.506,60 zł z terminem zapłaty do dnia 11 kwietnia 2018 roku. Faktura ta została zapłacona 9 lipca 2018 r. i powód naliczył odsetki 382,37 zł oraz rekompensatę 168,34 zł,

Zamówieniem z dnia 18 stycznia 2018 roku pozwana zleciła powódce wykonanie remontu oraz adaptacji omodelowania, wskazując warunki płatności 30 dni od otrzymania faktury. Powódka w dniu 22 stycznia 2018 roku potwierdziła przyjęcie zamówienia, wskazując „płatność: przelewem 30 dni”.

Po wykonaniu zamówienia powódka wystawiła:

1. fakturę VAT nr (...) z 30 marca 2018 r. na 1.476 zł z terminem zapłaty do dnia 30 kwietnia 2018 roku. Faktura ta została zapłacona w dniu 9 lipca 2018 r. i powód naliczył odsetki w wysokości 26,89 zł oraz rekompensatę 168,81 zł ,

2. fakturę VAT nr (...) z 28 lutego 2018 r. na 2.214 zł z terminem zapłaty do dnia 30 marca 2018 roku. Faktura ta została zapłacona 9 maja 2018 r. i powód naliczył odsetki w wysokości 23,05 zł oraz rekompensatę w wysokości 167,11 zł .

Zamówieniem z dnia 22 grudnia 2017 roku pozwana zleciła powódce wykonanie odlewu osłony wirnika, wskazując warunki płatności 30 dni od otrzymania faktury. Powódka w dniu 6 lutego 2018 roku potwierdziła przyjęcie wskazując „płatność: przelewem 30 dni”.

Po wykonaniu zamówienia powódka wystawiła w dniu 30 marca 2018 r. fakturę VAT nr (...) na kwotę 44.802,75 zł z terminem zapłaty do 30 kwietnia 2018 roku. Faktura ta została zapłacona w kwocie 40.961,60 zł w dniu 9 lipca 2018 r. i 3.841,15 zł w dniu 29 sierpnia 2018 r. Powód naliczył odsetki w wysokości 746,29 zł i 120,97 zł oraz rekompensatę 168,81 zł .

Nadto Sąd Okręgowy ustalił, że od połączenia się spółek (...) miały miejsce opóźnienia z płatnościami należnymi od pozwanej dla strony powodowej. W związku ze złą sytuacją finansową strony powodowej i opóźnieniami w zapłacie za wystawiane faktury, w 2018 roku nie miał on własnych środków na zakup materiałów do produkcji zamówienia pozwanego, o czym pracownik powoda M. S. informował pozwanego. W listopadzie i grudniu 2017 roku M. S. w imieniu powoda monitował pozwanego o zapłatę zaległych faktur VAT, między innymi e-mailami z dnia 10 listopada 2017 r. oraz 12 grudnia 2017 r. W odpowiedziach z 15 listopada i 15 grudnia 2017 r. kierownik działu zaopatrzenia pozwanego informował o płatnościach i przepraszał za opóźnienie. Następnie e-mailami z 8 stycznia, 23 stycznia i 26 stycznia 2018 r. ponownie pracownik powoda monitował o zapłatę zaległych faktur. E-mailem z 14 lutego 2018 r. powód ponaglił o zapłatę wymagalnych faktur (...) (nieobjęta sprawą), (...)podnosząc, że pieniądze przeznaczone będą na zakup materiałów niezbędnych do realizacji zleceń, a brak wpłaty będzie skutkował opóźnieniem realizacji zleceń pozwanego. E-mailem z 19 lutego 2018 r. powód poinformował pozwanego, że ma duże problemy z dostawcami materiałów do produkcji spowodowane nieterminowymi płatnościami z (...), a obiecana w zeszłym tygodniu płatność nie wpłynęła.

Opóźnienie w dostawie korpusów pomp spowodowało opóźnienie w wykonaniu pomp przez pozwanego dla jego kontrahenta – (...) Grupy (...), na skutek czego (...) obciążyła pozwanego 22 października 2018 r. karą umowną w wysokości 272.169,20 zł, następnie skorygowaną na 241.268,40zł .

Pismem z dnia 12 kwietnia 2019 r. strona pozwana złożyła (...) oświadczenie o potrąceniu wierzytelności pozwanego w kwocie 28.632,60 zł z tytułu kary umownej i 167.885,80 zł z tytułu odszkodowania z wierzytelnościami powódki ujętymi w fakturach VAT nr (...) na kwotę w sumie 114.242,40 zł.

Sąd Okręgowy uznał, że pozwana miała podstawy do naliczenia kary umownej za opóźnienie w dostawach urządzeń zamówionych zamówieniem z 23 listopada 2017 r. w kwocie łącznie 28.632,60 zł. Strona pozwana nie kwestionowała w tym zakresie związania Ogólnymi Warunkami Zamówień i Zakupów, na które powołała się pozwana w zamówieniu, a które przewidywały taką karę.

Sąd Okręgowy zwrócił uwagę, że wprawdzie większość odlewów została dostarczona z opóźnieniem w stosunku do terminów zadeklarowanych przez samego powoda (między 15 stycznia 2018 r. a 14 lutego 2018 r. i zamówieniu pozwanego terminy były wcześniejsze (między 29 grudnia 2017 r. a 9 lutego 2018r.), jednak zdaniem Sądu Okręgowego nie było w odniesieniu do pozostałych dostaw po dniu 22 stycznia 2018 r. podstaw do naliczenia kar umownych czy też żądania odszkodowania. Wpływ na opóźnienie bowiem tej części dostaw miała zwłoka strony pozwanej z zapłatą ceny za dwie dostarczone pompy – a później za dalsze sukcesywnie dostarczane pompy. Sąd podkreślił, że kara umowna przewidziana w art. 483 k.c. stanowi substrat odszkodowania umownego , a odszkodowanie przysługuje na zasadzie winy. Zobowiązany do zapłaty kary umownej może więc bronić się zarzutem, że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi (art. 471 k.c.). W razie zastrzeżenia kary umownej na wypadek przekroczenia terminu spełnienia zobowiązania niepieniężnego, kara umowna należy się jedynie w razie zwłoki dłużnika (art. 476 k.c.), nie przysługuje natomiast, jeżeli dłużnik nie ponosi winy w przekroczeniu terminu.

Sąd Okręgowy zauważył, że strona powodowa miała do 15 stycznia 2018r. wykonać 16 korpusów pomp, a wykonała cztery. Od tej pory zatem pozostawała w zwłoce z wykonaniem 12 pomp, dostarczonych dopiero w dniach 24 i 30 stycznia. Termin wykonania kolejnych 16 pomp, niedotrzymany już przez powoda, wypadał 30 stycznia 2018 r. Jednakże, wcześniej w dniu 22 stycznia 2018 r. przypadał termin zapłaty pierwszej faktury VAT z tego kontraktu nr (...)wystawionej za dwie pierwsze pompy – która została zapłacona dopiero 19 marca 2018 r. W dniu 8 lutego 2018 r. przypadał termin płatności drugiej faktury za dwie pompy z dostawy 9 stycznia – która została zapłacona 8 marca 2018 r. Kolejne faktury również każdorazowo były płacone z opóźnieniem w stosunku do wskazanych na nich terminów płatności, w niespornych datach ustalonych w stanie faktycznym na podstawie pozwu i załączonych doń dokumentów.

Sąd Okręgowy nie podzielił przy tym zarzutu pozwanej, że strony umawiały się na zapłatę w terminie 30 dni od daty doręczenia faktury, tym bardziej, że pozwana wskazywała także termin 90 dni, określony w Ogólnych Warunkach Zamówień i Zakupów. Co prawda w zamówieniach wskazywano warunki płatności „30 dni od otrzymania faktury”, lecz powód każdorazowo w potwierdzeniu zamówienia, stanowiącym nieistotną modyfikację oferty w rozumieniu art. 68 ^{( 1)} §1 kc, określał termin zapłaty jako „przelew 30 dni”. W ocenie Sądu pierwszej instancji oświadczenie strony powodowej było typowe w stosunkach między przedsiębiorcami określenie terminu zapłaty od wystawienia faktury VAT, stanowiącej zarazem wezwanie do zapłaty i konkretyzującej tym samym każdorazowo warunki zapłaty płynące z ogólnej umowy. Termin zapłaty określony na 30 dni od otrzymania faktury mógłby co prawda wynikać z umowy stron i wówczas pozwany mógłby się na niego powoływać, lecz taka wola stron nie została wyrażona. Strony nie miały ogólnej umowy handlowej, a treść zamówień była każdorazowo modyfikowana w potwierdzeniach zamówień przez powoda w zakresie terminu zapłaty. Zdaniem Sądu Okręgowego nie sposób uznać, żeby sformułowanie „przelew 30 dni” dotyczyło doręczenia faktury, gdyż jest to rozwiązanie niestandardowe, utrudniające podanie konkretnego terminu zapłaty na fakturze VAT, i jako takie, powinno być ustalone przez obie strony w sposób niewątpliwy. Typowe zaś jest wskazywanie na fakturze konkretnego terminu zapłaty – czy to w formie daty, czy liczby dni od wystawienia faktury. Sąd zwrócił też uwagę, że faktury wystawiane były na ogół w datach wydania pozwanemu poszczególnych partii wyrobów wynikających z dowodów WZ, toteż miał on wiedzę jaki towar jest mu dostarczany i za jaką umówioną wcześniej cenę. Miesięczne terminy odroczenia płatności od dostawy towaru były i tak dość długie. Niezależnie od tego pozwany nie wykazał kiedy otrzymał sporne faktury VAT – a w tym wypadku ciężar dowodu, że zapłacił w terminie, leżał po jego stronie. Stanowisku procesowemu pozwanego o terminowej zapłacie przeczyła ponadto także treść korespondencji stron, w której przedstawiciel pozwanego przepraszał za wcześniejsze opóźnienia. Pozwany nie wykazał też, żeby kiedykolwiek kwestionował wobec powoda wskazywanie przez niego dat płatności na fakturach jako niezgodne z umową stron. Takiego dowodu nie stanowi informacja w e-mailu, że według księgowości pozwanego, terminy płatności faktur są dłuższe i rozpoczynają się od 23 lutego 2018 r.

W konsekwencji Sąd uznał, że po dniu 22 stycznia 2018 r. pozwany znalazł się w zwłoce z zapłatą ceny za dwie dostarczone mu pompy – a później za dalsze dostarczane mu sukcesywnie pompy. Pozwany nie miał przy tym żadnej podstawy prawnej, aby powstrzymywać się z zapłatą za dostarczone partie towaru. W konsekwencji, do momentu pierwszej zapłaty kwoty 20.014,56 zł za fakturę z tego kontraktu (8 marca 2018 r.), upłynęły już terminy zapłaty czterech faktur na ponad 150 tys. zł, a powód wystawił w tym czasie jeszcze dwie dalsze na ponad 120 tys. zł, każdorazowo dostarczając zamówione pompy.

Nie bez znaczenia dla sprawy była też okoliczność, że pozwany z opóźnieniem płacił powodowi także za faktury z wcześniejszych kontraktów, a powód stale monitował o zapłatę, powołując się na konieczność regulowania zobowiązań wobec swoich dostawców, czego dowodzi korespondencja z 10 listopada 2017 r., 12 grudnia 2017 r., 8 stycznia, 23 stycznia, 26 stycznia i 14 lutego 2018 r. (k. 111-118). W tym ostatnim e-mailu pracownik powoda wprost wskazał, że pieniądze przeznaczone będą na zakup materiałów niezbędnych do realizacji zleceń, a brak wpłaty będzie skutkował opóźnieniem realizacji zleceń pozwanego. Ponownie informację taką przekazał w e-mailu z 19 lutego 2018 r.

W ocenie Sądu, strona powodowa wykazała więc, że nie ponosi winy za opóźnienie wykonania zobowiązania po 23 stycznia 2018 roku. Sąd Okręgowy odwołał się do wynikającego z art. 354 §2 kc obowiązku współdziałania przy wykonaniu zobowiązania . Pozwany zobowiązany był do zapłaty w oznaczonych terminach, czego nie dokonał, a ponadto winien był, po uzyskaniu informacji o braku pieniędzy na zakupy materiałów, ułatwić dłużnikowi (powodowi) wykonanie zobowiązania z najmniejszym możliwym opóźnieniem.

Sąd Okręgowy nie kwestionował stanowiska, że każdy podmiot powinien planować swoją działalność i zabezpieczyć w odpowiednim zakresie środki na wykonanie zobowiązania, jednakże w jego ocenie, planowanie takie nie może być oderwane także od środków uzyskanych zgodnie z umową od kontrahenta. Jeżeli kontrahent nie wywiązywał się z obowiązku terminowej zapłaty za dostarczone mu wyroby (a także za wyroby dostarczone wcześniej na podstawie innych umów), a środki z tego płynące były ujęte w planie dłużnika na zakup surowców, to dłużnik nie może ponosić winy za to, że nie miał środków na dalsze finansowanie produkcji, a tym samym nie wywiązał się z zobowiązania w terminie.

Mając powyższe na uwadze, w ocenie Sądu zasadna była jedynie kara umowna 0,5% wartości zamówienia za niedostarczenie 6 korpusów pomp o wartości 8280 zł i 6 o wartości 7200 zł (łącznie 92.880 zł) przez 7 dni, czyli 3250,80 zł i do takiej tylko kwoty zarzut potrącenia jest zasadny.

Z uwagi na to, że powód spełnił swoje świadczenie i nie otrzymał zapłaty w terminie, a transakcje między stronami niewątpliwie były transakcjami handlowymi w rozumieniu ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych (Dz. U. z 2013 r. poz. 403), zasadne było żądanie powoda zasądzenia skapitalizowanych odsetek za opóźnienie w transakcjach handlowych (art. 7 ust. 1 ustawy) określonych w pozwie. Pozwany przy tym nie kwestionował samych wyliczeń, a jedynie kwestionował terminy wymagalności.

Zgodnie z art. 10 ust. 1 tej ustawy, wierzycielowi przysługiwała od dłużnika, od dnia nabycia uprawnienia do odsetek, także rekompensata za koszty odzyskiwania należności równowartość kwoty 40 euro przeliczonych na złote według średniego kursu euro ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski ostatniego dnia roboczego miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym świadczenie pieniężne stało się wymagalne.

W konsekwencji, Sąd Okręgowy zasądził na podstawie art. 535 §1 kc od pozwanego na rzecz powoda kwotę 110 991,60 zł tytułem ceny sprzedaży oraz na podstawie wskazanych przepisów 14.024,83 zł tytułem odsetek i rekompensat, łącznie 125.016,043 zł.

Od poszczególnych kwot Sąd zasadził dalsze odsetki za opóźnienie zgodnie z żądaniem pozwu, od dat następujących po dniu wymagalności – potrącając karę umowną z najwcześniej wymagalną fakturą VAT. W przypadku kwoty 14.024,83 zł zasądzono odsetki od dnia wniesienia pozwu, zgodnie z żądaniem.

W pozostałym zakresie Sąd oddalił powództwo.

Jako podstawę rozstrzygnięcia o kosztach Sąd pierwszej instancji powołał art. 100 k..p.c. wskazując, że powództwo oddalono tylko w nieznacznej części. Na podstawie art. 113 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w zw. z art. 100 kpc Sąd ściągnął od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Kielcach nieuiszczone koszty sądowe w kwocie opłaty 6414 zł, od której powód był zwolniony.

Apelację od tego wyroku wniosła strona pozwana zaskarżając orzeczenie w punktach I, II i IV, zarzucając:

1. naruszenie przepisów postępowania a to art.233§1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów przeprowadzonych w sprawie i dowolne rozważenie materiału dowodowego poprzez:

- uznanie, iż termin płatności wierzytelności powódki objętych pozwem, wynosił 30 dni od daty wystawienia faktury, w sytuacji gdy w treści zamówień pozwana określała termin wymagalności wierzytelności powódki na „50 dni od daty otrzymania faktury”, a powódka składając oświadczenie o przyjęciu zamówienia do realizacji wyłącznie potwierdzała termin i warunki płatności „przelewem 30 dni”, w żadnym wypadku nie dokonując modyfikacji biegu terminu płatności na dzień wystawienia faktury VAT,

- ustalenie nieposiadania przez powódkę środków finansowych pozwalających na zakup materiałów niezbędnych do produkcji odlewów objętych przedmiotem zamówienia nr (...) z dnia 23 listopada 2017r., w konsekwencji nieterminowego regulowania przez pozwaną innych wymagalnych wierzytelności, wyłącznie na podstawie oświadczenia kierownika działu handlu i marketingu Pana M. S., w sytuacji gdy powódka nie przedłożyła żadnych dokumentów finansowych potwierdzających w/w okoliczność, a ponadto w treści pisma procesowego z dnia 18 października 2019 r., stanowiącego odpowiedź na sprzeciw od nakazu zapłaty wskazała wprost, iż wstrzymała się z realizacją dostaw z uwagi na złą sytuację pozwanej a nie powódki,

- uznanie, iż pozwana nie współdziałała z powódką przy realizacji zamówienia nr (...) z dnia 23 listopada 2017 r., co skutkowało przyjęciem nieterminowej realizacji i uwzględnieniem skuteczności potrącenia roszczenia odszkodowawczego, z uwagi na opóźnienie pozwanej w regulowaniu zobowiązań wynikających z innych stosunków prawnych łączących strony postępowania, w sytuacji gdy zgodnie z treścią łączącej Strony umowy pozwana zobowiązania była do zapłaty powódce po dostawie zamówionych odlewów, a tym samym pozwana przyjmując zamówienie do realizacji winna posiadać zabezpieczone środki finansowe pozwalające na jego wykonanie,

- uznanie, iż zwłoka powódki w wykonaniu zamówienia nr (...) z dnia 23 listopada 2017 r. spowodowana była nieterminowym regulowaniem zobowiązań przez pozwaną, co skutkować miało pozbawieniem powódki środków finansowych niezbędnych na zakup materiałów przeznaczonych do wykonania odlewów, w sytuacji gdy powódka po raz pierwszy oświadczyła, iż w/w okoliczności mogą mieć wpływ na realizację rzeczonego zamówienia dopiero 14 lutego 2018 r., a więc ostatniego dnia dostawy zamówionych przez pozwaną odlewów, ponaglając jednocześnie do zapłaty wierzytelności o wartości 47.428,80 zł, przy zwłoce w dostawie odlewów na kwotę 203.400.00 zł, co w konsekwencji doprowadziło do błędnego ustalenia terminu wymagalności oraz wysokości wierzytelności objętej przedmiotem pozwu, jak również stwierdzenia braku winy powódki w nieterminowym wykonaniu zamówienia (...) z dnia 23 listopada 2017 r., co w ocenie Sądu I instancji wykluczyło istnienia po stronie pozwanej przedstawionego do potrącenia wierzytelności odszkodowawczej.

2. naruszenie przepisów prawa materialnego:

1. art. 6 k.c. w zw. z art. 455 k.c. poprzez jego błędne zastosowanie i uznanie, iż to na pozwanej ciążył obowiązek dowodowy wykazania terminu wymagalności roszczeń powódki objętych przedmiotem pozwu.

2. art. 6 k.c. w zw. z art. 354 §2 k.c. w zw. z art 476 k.c. poprzez ich błędną wykładnie polegająca na przyjęciu, iż to na pozwanej ciąży obowiązek wykazania, iż opóźnienie w dostawie odlewów objętych przedmiotem zamówienia nr (...) z dnia 23 listopada 2017 r., obarcza powódkę.

3. art. 498 k.c. w zw. z art. 484 §1 k.c. poprzez ich niezastosowanie i nie oddalenie powództwa, pomimo złożenia przez pozwaną skutecznego oświadczenia o potrąceniu wzajemnych wierzytelności pieniężnych w kwocie 196.518,40 zł, z wierzytelnościami powódki objętymi przedmiotem pozwu w kwocie 114.242,20 zł, a wynikającymi z faktur VAT nr (...).

Strona pozwana wniosła zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości i o zasądzenie od powódki na rzecz pozwanej zwrotu kosztów postępowania sądowego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych.

Strona powodowa wniosła o oddalenie apelacji i o zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Rozpoznając apelację Sąd Okręgowy uznał za własne ustalenia Sadu Okręgowego i zważył co następuje:

W pierwszej kolejności należy wskazać, że po dacie wyroku Sądu Okręgowego doszło do połączenia (...)Spółki z o.o. w K. z Zakładami (...) SA. w K. poprzez przeniesienie w trybie art. 492§1 pkt 1 ksh majątku strony powodowej na spółkę przejmującą tj Zakładów (...) SA. w K., która na podstawie art. 494§1 ksh wstąpiła w prawa i obowiązki strony powodowej (k471-472). Sukcesja uniwersalna po zlikwidowanej osobie prawnej obejmuje ze swej istoty - bez potrzeby wyraźnego wyrzeczenia nie tylko następstwo materialnoprawne, ale też następstwo procesowe.

W toku postępowania apelacyjnego doszło następnie do zmiany nazwy Zakładów (...) S.A. na (...) S.A. w K. ( wypis z rejestru k 496).

Odnosząc się do zarzutów pozwanej należy podkreślić, że skuteczne postawienie zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. wymaga wykazania, że Sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego. Nie jest natomiast wystarczające przekonanie strony o innej, niż przyjął Sąd wadze (doniosłości) poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie niż ocena Sądu (vide: wyroki Sądu Najwyższego z dnia 31 marca 2004r. sygn. akt III CK 410/02 Lex nr 585804, z dnia 16 grudnia 2005 r. III CK 314/05 LEX nr 172176 i z dnia 8 kwietnia 2009 r. II PK 261/08 LEX nr 707877). Sąd pierwszej instancji uznał wiarygodność zeznań M. S., co do faktu, że ten informował pozwanego, że strona powodowa bez uregulowania zaległości przez pozwaną nie ma środków na realizację zamówień. Ta ocena nie naruszała zasad logiki w sytuacji, gdy jeszcze w 2017r. strona powodowa monitowała o regulowanie terminowe faktur wskazując, że pieniądze są konieczne na materiały do realizacji kolejnych zamówień (k.112-116). Zasady doświadczenia życiowego wskazują, że nieterminowość w zapłacie zaczyna się od stosunkowo niewielkich kwot i szczególnie w sytuacji ciągłości produkcji powoduje ciąg zatorów płatniczych, co musiało się przekładać na terminowość dostaw odlewów dla strony pozwanej. Zeznania tego świadka są spójne z zeznaniami B. R. kierownika zakładu strony pozwanej, z których wynika, że materiały na odlewy będące przedmiotem zamówień pozwanej są droższe niż w typowych odlewach. Mimo, że świadek ten nie przypominał sobie by strona powodowa informowała o wstrzymaniu dostaw to jednak potwierdzał, że były spotkania z M. S. i potwierdzał też , że kierownik strony powodowej informował go, że odlewnia nie ma pieniędzy na zakup materiałów. Nie było więc konieczności weryfikowania sytuacji finansowej strony powodowej poprzez dokumentację księgową. Nie narusza zasad postępowania dowodowego uznanie wiarygodności( w tym częściowej) przeciwstawnych dowodów (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 października 2003r. sygn. akt IV CK 283/02, LEX nr 602280).

Sąd Okręgowy logicznie też ocenił treść wyrażonego na zewnątrz zachowania stron, ustalając termin wymagalności świadczenia pieniężnego należnego stronie powodowej za wykonanie umowy. Tu jednak trzeba zauważyć, że brak w potwierdzeniu zamówienia wyraźnego wskazania od jakiego zdarzenia należało liczyć termin 30 dni mógł budzić pewne wątpliwości w świetle treści zamówienia i warunków zamówień pozwanej. Niewątpliwie bowiem w ogólnych warunkach Zamówień i Zakupów Grupy – (...)wskazano, że płatność za wykonanie przez dostawcę przedmiotu umowy zostanie dokonana w terminie 90 dni od otrzymania faktury. Ogólne warunki umowy zastrzegały jednak pkt 6.1 (k198),że to postanowienie będzie aktualne jeżeli umowa nie stanowi inaczej. Postanowienia wzorca umowy wiążącego drugą stronę, poprzez dostarczenie przed zawarciem umowy nie mogą więc stanowić elementu umowy stron, jeżeli kwestia terminu zapłaty została inaczej określona w umowie. Już sama zaś treść zamówień wskazuje, że sama strona pozwana zakładała możliwość innego określenia terminu zapłaty.

Strona pozwana składając zamówienie traktowała jednak niewątpliwie, że zapłata w terminie 30 dni ma nastąpić licząc od dnia doręczenia pozwanej przez wykonawcę faktury. Był to element jej własnej oferty skierowanej do strony powodowej odmiennej nieco niż wynikało to z pkt. 6.1 Ogólnych Warunków Zamówienia i Zakupów. W sytuacji więc gdy strona pozwana złożyła odpowiedź na ofertę z zastrzeżeniem zmian niezmieniających istotnie treści oferty to poczytuje się wprawdzie za przyjęcie ofert, w takim jednak wypadku strony wiąże umowa o treści określonej w ofercie, z uwzględnieniem zastrzeżeń zawartych w odpowiedzi na nią (art. 68 ¹§1 k.c.). Określenie terminu płatności przy umowie dostawy nie stanowi elementu istotnego, skoro w braku uregulowania w tym zakresie zastosowanie miałby art. 488 k.c. Należało więc dokonać wykładni treści potwierdzeń zamówienia w kontekście całokształtu zachowania strony powodowej. Trzeba przy tym zauważyć, że brak było dowodów wskazujących, że wcześniejsze dostawy dokonywane były stale przy płatnościach w terminach liczonych od dostarczenia faktury.

W potwierdzeniach zamówień wskazywano wyraźnie, że zastrzeżono tamże zmiany i uzupełnienia. Jeżeli wyraźnie podawano, że miała tam być zmiana względem zamówienia to należało ocenić w jakim zakresie potwierdzenie odbiegało od tego zamówienia. Strona powodowa wyraźnie bowiem w potwierdzeniach zamówienia albo wskazywała, że ogólne warunki zamówienia i zakupów pozwanej nie mają zastosowania i warunku realizacji zamówienia określać miało potwierdzenie (k. 40) albo też wprost określała, że w potwierdzeniach zawarto zastrzeżenie zmian i uzupełnień (k.55, k.92, k.96, k.104, k.108 ). Termin płatności określano na 30 dni, czyniono to jednak w układzie w zestawieniu z danymi dotyczącymi dostawy. Chodziło więc o zastrzeżenie zmian względem oferty strony powodowej, niezmieniające istotnie treści oferty w zakresie terminu płatności pozostałe zaś elementy to jedynie uzupełnienia. W zakresie terminu można doszukiwać się takich zmian, szczególnie wobec konsekwentnego zachowania strony powodowej przy wystawianiu faktur i przy korespondencji stron. Treść potwierdzenia zamówienia należało więc traktować jako zastrzeżenie, o jakim mowa w art. 68 ¹§1 k.c.

Sąd Okręgowy prawidłowo wyłożył treść oświadczenia strony powodowej zawartego w potwierdzeniu zamówienia, także w kontekście typowych stosunków gospodarczych, uznając, że płatność przelewem powiązana była z początkiem trzydziestodniowego terminu liczonym od daty wystawienia faktury. Świadczy o tym także sama treść faktur wystawianych jeszcze zanim rozpoczął się spór pomiędzy stronami.

Należy wskazać, że w przypadku profesjonalistów wykładnia treści oświadczenia woli nie może być oderwana od praktyk rynkowych. W typowych stosunkach termin początkowy zapłaty powiązany jest z chwilą realizacji świadczenia wzajemnego. Ustalenia zaś w sprawie wskazują, że w tym przypadku termin wystawienia faktur był zbieżny z datą odbioru przedmiotu zamówienia przez stronę pozwaną. Przy dość długim terminie (30 dni), przyjęcie, że termin zapłaty miałby rozpocząć bieg od odebrania faktury byłby dalszym udzieleniem zwłoki dłużnikowi. Stan faktyczny nie wskazuje na uzasadnienie takiego bonusu dla strony pozwanej, szczególnie w aspekcie sytuacji finansowej strony powodowej. Strona powodowa wyraźnie wskazywała, że jej sytuacja nie pozwala na wydłużenie terminu płatności(dowód mail k.204). Mail ten dodatkowo uwiarygadnia zeznania M. S.. Zarzut, że strona pozwana przed otrzymaniem nie faktury nie miałaby świadomości daty rozpoczęcia biegu terminu nie jest zasadny w sytuacji, gdy po pierwsze nie wykazała by termin odbioru faktury odbiegał na niekorzyść pozwanej od daty odbioru przedmiotu zamówienia, po drugie pozwana nie wykazała by kwestionowała kiedykolwiek sposób określenia terminu zapłaty w fakturach. W ustalonych zaś stosunkach strona powodowa konsekwentnie wskazywała w fakturach termin zapłaty 30 dni od daty wystawienia faktur, traktując datę wystawienia także jako datę sprzedaży, co należy wiązać z chwilą dostawy.

Ewentualne przyjęcie, że strona pozwana inaczej interpretowała kwestię terminu początkowego wskazanego w potwierdzeniu zamówienia oznaczałoby, że nie doszło do uzgodnień w tej części. Zachowanie strony powodowej wskazywała, że miała ona wolę określenia wymagalności na 30 dni od dnia wystawienia faktur. Choć już jednak samych faktur nie kwestionowała i nie żądała korekty w tym zakresie. Przyjęcie, że strony nie doszły do porozumienia oznaczałoby zaś obowiązek niezwłocznego świadczenia pieniężnego strony pozwanej z chwilą dostarczenia świadczenia wzajemnego strony powodowej. W sytuacji bowiem braku zgodnego stanowiska stron co do określenia terminu zapłaty, nie można także przyjąć, że strony uzgodniły, iż strona powodowa obowiązana jest do wcześniejszego świadczenia. Jeżeli zaś istniał obowiązek jednoczesności świadczeń, to wykluczało to zastosowanie powołanego w apelacji art. 455 k.c. W braku porozumienia w umowie sprzedaży jako umowy wzajemnej co do terminu świadczeń i postanowień określających odroczenie w czasie jednego z tych wzajemnych obowiązków świadczenia stron powinny być spełnione równocześnie (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 stycznia 2012 r. III CSK 139/11 LEX nr 1164735). W takim wypadku argumentacja Sądu Okręgowego powołująca się na obowiązek wierzyciela (strony pozwanej) współdziałania z dłużnikiem (strona powodową) przy wykonaniu odlewów, byłaby jeszcze bardziej aktualna.

Logicznie Sąd pierwszej instancji wskazywał, że w dniu 22 stycznia 2018r. przypadał termin zapłaty pierwszej faktury VAT z kontraktu nr (...), wystawionej za dwie pierwsze pompy – która została zapłacona dopiero 19 marca 2018 r. W dniu 8 lutego 2018 r. przypadał termin płatności drugiej faktury za dwie pompy z dostawy 9 stycznia – która została zapłacona 8 marca 2018 r. Kolejne faktury również każdorazowo były płacone z opóźnieniem w stosunku do wskazanych na nich terminów płatności, w niespornych datach ustalonych w stanie faktycznym na podstawie pozwu i załączonych doń dokumentów. Niewątpliwie więc opóźnienia w dostarczaniu dalszych pomp wykonywanych po tej dacie miały związek z nieterminowym świadczeniem strony powodowej, skoro jak ustalono, wykonanie zamówień wymaga zwiększonych nakładów materiałowych wykonawcy, a strona pozwana przecież nie uiszczała żadnych zaliczek na poczet zamówienia.

Strona pozwana mogła częściowo naliczać kary umowne skoro strona powodowa nie wykazała powiązania pomiędzy brakiem płatności a terminem wykonania. To jednak uwzględnił Sąd pierwszej instancji. Niewątpliwie jednak już wcześniej były problemy z płatnościami (k.3219-321)i. Zamówienie (...) z dnia 23 listopada 2017r. dotyczyło początkowo tylko dwóch pomp z terminem realizacji na 2 lutego 2018r. Aktualizacja nastąpiła dopiero w potwierdzeniach zamówień w dniu 24 stycznia 2018r. Wbrew więc zarzutom pozwanej strona powodowa mogła przyjąć to zamówienie licząc, że zaległości zostaną uregulowane. W dniu 19 lutego 2018r. strona powodowa niewątpliwie pozostawała w opóźnieniu z dostawą odlewów z zamówienia (...). Po aktualizacji zamówienia (k.50 -52) , potwierdzonego w dniu 24 stycznia 2018r. zgodnie z zamówieniem (...) strona powodowa miała dostarczyć 16 odlewów (8+8) do 15 stycznia 2018r. (k.119), z czego w terminie dostarczono 4. Brakujące 12 pomp zostało wykonane do 24 stycznia i 30 stycznia. Zgodnie z umową do 30 stycznia 2018r miało zostać wykonane dalsze 16 odlewów(8+8), a do 14 lutego 2018 kolejne 16 odlewów (9+7). Wykonane one były do kwietnia 2018r. Jeżeli jednak należność z faktury nr (...) w kwocie 17.712 zł nie została zapłacona w dniu 22 stycznia 2018r. , to nie było nielogiczne przyjęcie przez Sąd pierwszej instancji, że brak płatności miał wpływ na możliwość realizacji 16 pomp , które miały być wykonane do 30 stycznia 2018r. Trzeba także uwzględnić brak zapłaty do dnia 8 lutego 2018r. za fakturę nr (...)w kwocie 20368,80zł (k.57 i k.323) na wykonanie odlewów, które miały być przekazane do 14 lutego 2018r.

Wbrew zarzutom pozwanej nie jest decydująca wartość łączna 16 odlewów, które miały być dostarczone do 16 stycznia 2018r. ( tj.123840 zł). W tym przypadku bowiem dostawy odlewów były dokonywane cyklicznie i każda zapłata miała znaczenie dla kolejnej w związku z wartością nakładów koniecznych dla zrealizowania zamówienia. Ustalenia wskazują, że stosunkowo wysoki był koszt materiałów. Jak ponadto ustalono także już wcześniej istniały problemy z terminowością wpłat. Strona powodowa w dniu 19 lutego 2018r. informowała , że ma problemy z dostawami materiałów do produkcji z uwagi na nieterminowe płatności pozwanej w łącznej kwocie 47.428zł (k.118-119). W sytuacji zaś, gdy z ustaleń wynika, że także inne faktury płatne w lutym marcu i kwietniu 2018r. były płacone po terminie, to musiało to wpłynąć na realizację kolejnych zamówionych odlewów. W marcu 2018r. strona powodowa informowała o zaległościach na poziomie 103.221,60zł (k.326), w kwietniu 2018r. na poziomie 291.722,43 zł (k.328) a w maju 2018r. na 170.828,55 zł. 9k.329).

Skoro więc stronie pozwanej nie udało się zakwestionować ustaleń, że brak terminowości wpłat pozwanej miał wpływ na termin wytworzenia zamówionych odlewów i ich dostarczenia po 23 stycznia 2018 roku do pozwanej, to niezasadnie strona pozwana kwestionuje prawidłowość przyjęcia braku podstaw do naliczenia kar umownych i potrącenia odszkodowania. Treść punktu 6 OWU wiąże kary umowne i odszkodowanie z opóźnieniem, które stanowi nienależyte wykonanie zobowiązania. Zastrzeżenie kar umownych nie stanowiło więc przyjęcia na siebie przez stronę powodową ryzyka naliczenia kar umownych za każde opóźnienie lecz była to kara umowna za zwłokę. Prawidłowo zaś Sąd Okręgowy uznał, że wykazano, że przyczyna opóźnień w dostawach wynikała z braku terminowego regulowania należności przez pozwaną. Stanowi to okoliczność ekskulpującą, co wyklucza zarówno podstawy do naliczania na podstawie art. 483§1 k.c. kar umownych jak i żądania odszkodowania w oparciu o art. 471 k.c. Domniemanie zwłoki związane z faktem opóźnienia zostało w tym przypadku obalone, stąd zarzut naruszenia art. 6 k.c. w zw. z art. 354§2 k.c. i art. 476 k.c. nie mógł zostać uwzględniony.

W konsekwencji braku podstaw do naliczenia kary umownej o jakiej mowa w art. 484§1 k.c. i braku podstaw do naliczenia odszkodowania, nie mogło dojść do zarzucanego w apelacji naruszenia art. 498 k.c.

Na marginesie można dodatkowo zauważyć, że strona pozwana przedstawiła do potrącenia wierzytelność odszkodowawczą, wynikającą z obciążenia pozwanej karą umowną przez (...) Grupę (...) , w związku z dostarczeniem pomp odwadniających po terminie, w sytuacji gdy pozwana przyjęła na siebie obowiązek realizacji dostaw dla (...) do końca marca 2018r. Zakładając, że odlewy były tylko elementem pomp, to sama strona pozwana musiała mieć czas na realizację własnego zobowiązania ( w §3 wskazano termin realizacji na 12 tygodni k.224). Poddać więc należy w wątpliwość możliwość zachowania terminu określonego w §3 ust. 2 umowy z (...), w sytuacji gdy pozwana otrzymała potwierdzenie realizacji ostatnich odlewów z zamówienia (...) na dzień 14 lutego 2018r. a ponadto dalsze zamówienia odlewów pozwana składała u strony powodowej jeszcze w maju 2018r.

Z tych względów apelację jako niezasadną oddalono na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach orzeczono na podstawie art. 98§1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 391§1 k.p.c. i § 2 pkt 6 i §10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2018r. poz. 265).

SSA Sławomir Jamróg SSA Barbara Baran SSA Wojciech Żukowski