Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 grudnia 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach

Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 7 grudnia 2016 r. w Katowicach

sprawy z odwołania B. S. (B. S. )

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gliwicach Ośrodka Zamiejscowego w Rybniku

z dnia 16 czerwca 2016 r. sygn. akt IX U 302/16

1. oddala apelację,

2. zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w R. na rzecz ubezpieczonego B. S. kwotę 360 zł (trzysta sześćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

/-/SSO del. A. Petri /-/SSA M. Małek-Bujak /-/SSA J. Ansion

Sędzia Przewodniczący Sędzia

Sygn. akt III AUa 1358/16

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 15.01.2016r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w R. odmówił ubezpieczonemu B. S. prawa do emerytury wobec
nie udokumentowania wymaganych 15 lat pracy w warunkach szczególnych: do pracy
w warunkach szczególnych nie zostały zaliczone okresy pracy od dnia 1.05.1977r.
do dnia 14.01.1993r. w Spółdzielni Kółek Rolniczych (...) oraz od dnia
15.01.1993r. do dnia 31.12.1998r. w Usługach Rolniczych i (...)
z powodu rozbieżności w zakresie zajmowanych przez ubezpieczonego stanowisk pracy
w zgromadzonej dokumentacji, gdy w pierwszym spornym okresie została ubezpieczonemu, w świadectwie wykonywania pracy w warunkach szczególnych, wykazana praca kierowcy ciągnika rolniczego - traktorzysty, usługi polowe, transport na stanowisku traktorzysty i kombajnisty, a na druku Rp-7 stanowisko traktorzysty - mechanika, prace polowe transport, a w drugim spornym okresie wykazano stanowisko traktorzysty - mechanika.

Ubezpieczony wniósł odwołanie od decyzji domagając się jej zmiany i przyznania mu prawa do emerytury z obniżonego wieku, po uprzednim zaliczeniu do pracy w warunkach szczególnych okresów od dnia 1.05.1977r. do dnia 14.01.1993r. w Spółdzielni Kółek Rolniczych (...) oraz od dnia 15.01.1993r. do dnia 31.12.1998r. w Usługach Rolniczych i (...).

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania.

Wyrokiem z dnia 16 czerwca 2016r., sygn. akt IX U 302/16 Sąd Okręgowy
w Gliwicach Ośrodek Zamiejscowy w Rybniku zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury od dnia 22 grudnia 2015r.

Za niesporne uznał Sąd I instancji, że ubezpieczony (ur. (...)) nie jest członkiem OFE, w dniu 15.12.2015r. złożył wniosek o przyznanie prawa do emerytury,
a organ rentowy uwzględnił ubezpieczonemu na dzień 1.01.1999r. łącznie 26 lat, 4 miesiące
i 4 dni okresów składkowych i nieskładkowych, w tym żadnych lat pracy wykonywanej stale
i w pełnym wymiarze w szczególnych warunkach.

Ponadto, Sąd I instancji ustalił, że ubezpieczony w spornym okresie od dnia 1.05.1977r. do dnia 14.01.1993r. pracował w Spółdzielni Kółek Rolniczych (...) stale
i w pełnym wymiarze jako kierowca traktorzysta. Pracę wykonywał w R., w okresie od kwietnia do października - wszelkiego rodzaju prace polowe. Do traktora były zaczepiane różne urządzenia pomocnicze. Ubezpieczony jako kierowca traktorzysta wykonywał orki, opryskiwania, bronowanie, kultywowanie, kosił trawy, wysiewał zboża; w czasie żniw pracował jako kombajnista. Jako traktorzysta wykonywał przewóz wapna, cegły do ocieplania dróg. W okresie zimowym jako traktorzysta wykonywał prace takie jak odśnieżanie dróg, posypywanie śliskiej nawierzchni dróg (za pomocą pługa lub rozrzutnika). W czasie, kiedy nie odśnieżał dróg traktorem zwoził w określony punkt drogowy piasek, żużel i sól, które następnie były rozsypywane po drogach.

Praca traktorzysty była to praca wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, często od rana do późnych godzin wieczornych. Traktorzyści nie wykonywali żadnych prac naprawczych. Warsztaty mechaniczne mieściły się w K., a w przypadku awarii ubezpieczony otrzymywał zamienny ciągnik.

Od dnia 15.01.1993r. do dnia 31.12.1998r. ubezpieczony pracował w Usługach Rolniczych i Pozarolniczych (...). Wykonywał prace polowe oraz prace w transporcie. Zimą pracował przy odśnieżaniu dróg, przy posypywaniu śliskiej nawierzchni dróg piaskiem, żwirem i solą.

W oparciu o dokonane ustalenia Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie ubezpieczonego zasługuje na uwzględnienie.

Odwołując się do art. 184 i art. 32 ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2015r., poz. 748) w związku
z § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.02.1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze
(Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) Sąd I instancji wskazał na przesłanki nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnych warunkach: ukończenie przez mężczyznę wieku 60 lat, posiadanie na dzień 1.01.1999r. okresu 25 lat zatrudnienia i co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach, wykonywanej stale
i w pełnym wymiarze czasu pracy, nieprzystąpienie do OFE.

W myśl § 2 ust. 1 powołanego rozporządzenia okresami pracy, uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w tym akcie prawnym są okresy, w których praca w szczególnych warunkach jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Bezspornym było, że ubezpieczony ukończył 60 lat w dniu 22.12.2015r., na dzień 1.01.1999r. posiada wymagany okres składkowy i nieskładkowy wynoszący 25 lat, nie jest członkiem OFE.

Spór w niniejszej sprawie sprowadzał się do tego, czy ubezpieczony ma wymagany okres pracy w warunkach szczególnych w wymiarze 15 lat.

W ocenie Sądu Okręgowego przeprowadzone postępowanie dowodowe pozwala na przyjęcie, że ubezpieczony co najmniej od dnia 1.05.1977r. do dnia 14.01.1993r. pracując
w (...) wykonywał stale i w pełnym wymiarze faktycznie prace kierowcy
ciągnika oraz kierowcy kombajnisty w czasie żniw, czyli prace w warunkach szczególnych wymienione w wykazie A dziale VIII poz. 3 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów
z dnia 7.02.1983r.

Zdaniem Sądu w przedmiotowej sprawie ubezpieczony bez wątpienia był narażony przez cały okres wskazanego zatrudnienia na działanie czynników szkodliwych dla zdrowia
i bez względu na to, czy kierował traktorem w transporcie wożąc wapno, cegły czy obsługując podczas prac polowych traktor z odpowiednimi przyczepami.

W obu przypadkach jest to ciężka praca wymagająca dużej koncentracji i wysiłku psychofizycznego. W obu sytuacjach ubezpieczony co najmniej przez 8 godzin na dobę był kierowcą ciągnika.

Sąd I instancji podkreślił, że brak jest zatem podstaw do odróżnienia pracy kierowcy ciągnika pracującego w transporcie i przewożącego różnego rodzaju towary od kierowcy ciągnika pracującego na polu.

Zajmując takie stanowisko Sąd miał na uwadze spójne zeznania słuchanych
w sprawie świadków, zeznania ubezpieczonego, ale też ugruntowane orzecznictwo sądowe ukształtowane w tym zakresie.

Prawodawca w tej samej pozycji działu VIII rozporządzenia z dnia 7.02.1983r.
w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43), obok prac kierowców ciągników wymienił prace kierowców kombajnów lub pojazdów gąsienicowych. Oczywistym jest zaś, że urządzenie, jakim jest kombajn nie jest środkiem transportu, lecz maszyną rolniczą wykonującą prace polowe. Zestawienie trzech rodzajów prac (kierowca ciągnika, kombajnu
i pojazdu gąsienicowego) łącznie pod poz. 3 działu VIII - w transporcie spowodowane było uznaniem tych prac za prace w warunkach szczególnych właśnie ze względu na samo kierowanie tymi pojazdami, a nie ze względu na wykonywanie takiej pracy wyłącznie
w transporcie - w ruchu publicznym .

Prace kierowców ciągników i kombajnów zostały zaliczone do prac wykonywanych
w szczególnych warunkach, czyli prac o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości i wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne bądź otoczenia. W związku z tym przyjęcie, że tylko kierowcy ciągników czy kombajnów zatrudnieni w firmach transportowych wykonywali pracę
w warunkach szczególnych w rozumieniu art. 32 ust. 2 ustawy emerytalnej, wypaczałoby sens tej regulacji, bowiem ze względu na ich specyfikacje, pojazdy te wykorzystywane są do określonych dla nich czynności, w tym prac polowych, z którymi wiąże się także szereg czynności transportowych .

Zaliczenie wskazanego okresu powoduje, iż ubezpieczony legitymuje się wymaganym stażem 15 lat pracy w warunkach szczególnych, a w konsekwencji spełnił on wszystkie przesłanki do nabycia prawa do żądanego świadczenia od dnia (...)., tj. od ukończenia wieku emerytalnego 60 lat, zgodnie z uregulowaniem art. 100 ust. 1 ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach o rentach z FUS.

Apelację od wyroku wniósł organ rentowy.

Zaskarżając w całości wyrok Sadu I instancji apelujący zarzucił mu naruszenie prawa materialnego - art. 184 w zw. z art. 32 ust. 1 ustawy z 17.12.1998r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2015r., poz. 748 z późn. zm.), oraz
§ 2 i 4 rozporządzenia Rady Ministrów z 7.02.1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze
(Dz. U. z 1985r., nr 7, poz. 21 z późn. zm.) dalej przez niewłaściwe zastosowanie
i uznanie, że ubezpieczony legitymuje się wymaganym co najmniej 15-letnim stażem pracy w szczególnych warunkach wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, stanowiące następstwo uwzględnienia okresu zatrudnienia od 1.05.1977r. do 14.01.1993r. na stanowisku traktorzysty, wymienionym w wykazie A, dział VIII, poz. 3 załącznika do rozporządzenia
z 7.02.1983r.

W oparciu o podniesione zarzuty apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku
i oddalenie odwołania, ewentualnie o uchylenie orzeczenia Sądu I instancji i przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania.

W uzasadnieniu apelacji organ rentowy podniósł, że przesłankami nabycia prawa do wcześniejszej emerytury w oparciu o wymienione wyżej przepisy ustawy emerytalnej
oraz rozporządzenia z 1983r. są: zatrudnienie na jednym ze stanowisk enumeratywnie wymienionych w wykazach zamieszczonych w załączniku oraz legitymowanie się określonym stażem pracy stale i pełnym wymiarze obowiązującym na danym stanowisku oraz, że nie każdy pracownik wykonujący prace wymienione w wykazie zalicza się do osób pracujących w szczególnych warunkach w rozumieniu rozporządzenia z 1983r. ale ten dla którego praca jest stała i w pełnym wymiarze.

Sąd Okręgowy ustalił, że ubezpieczony pracując jako traktorzysta w okresie od kwietnia do października wykonywał wszelkiego rodzaju prace polowe, jednakże określone
w poz. 3 prace traktorzysty zgodnie z nazwą działu mają być pracami w transporcie.

Ubezpieczony będąc zatrudnionym na stanowisku traktorzysty wykonywał nie tylko prace transportowe ujęte w dziale VIII, poz. 3 wykazu A ale także prace polowe, które nie są wymienione w wykazie. Nie można przyjąć, że praca kierującego ciągnikiem jest zawsze pracą „w transporcie” nawet jeżeli kierujący niczego nie transportuje lecz wykonuje przy pomocy ciągnika prace polowe, a wymienienie w wykazie A, dziale VIII pod pozycją
3 prac kierowców ciągników i kombajnów nie oznacza, że należy uznać za pracę w szczególnych warunkach kierowanie tymi pojazdami przy jakichkolwiek zadaniach a nie tylko transportowych. Odesłanie w art. 32 ust. 4 ustawy emerytalnej do przepisów dotychczasowych (w zakresie rodzaju prac i stanowisk) nie dotyczy kompetencji do tworzenia wykazów obejmujących stanowiska, na których świadczy się pracę w szczególnych warunkach, natomiast obejmuje samą treść tych wykazów.

Prace kierowców ciągników zostały wymienione w dziale VIII wykazu - w transporcie i łączności a nie w dziale X - w rolnictwie i przemyśle rolno-spożywczym ani w dziale XIV
- prace różne.

Tym samym nie ma przesłanek do przyjęcia, że wykonywanie pracy na wskazanym stanowisku niezależnie od branży, w której praca jest wykonywana skutkuje zaliczeniem spornego okresu zatrudnienia do pracy w warunkach szczególnych. Umieszczenie stanowisk traktorzysty w dziale VIII w transporcie i łączności mimo ujęcia ich odrębnie od pracy kierowców samochodów ciężarowych, autobusów i pojazdów specjalistycznych łączy szkodliwość tejże pracy nie z faktem prowadzenia tychże pojazdów lecz z faktem prowadzenia tychże pojazdów przy uwzględnieniu specyfiki pracy w transporcie i łączności
i obciążeń psychofizycznych związanych z uczestniczeniem takich pojazdów w ruchu publicznym.

W odpowiedzi na apelację pełnomocnik ubezpieczonego wniosła o jej oddalenie
w całości i zasądzenie od organu rentowego na rzecz ubezpieczonego zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego, według norm prawem przepisanych.

W uzasadnieniu odpowiedzi podniosła, że praca kierującego ciągnikiem jest zawsze pracą „w transporcie”, nawet jeżeli kierujący niczego nie transportuje, lecz wykonuje przy pomocy ciągnika prace polowe; praca na stanowisku kierowcy ciągnika wykonywana
w sektorze rolnym, jest równoważna pracy wykonywanej na stanowisku kierowcy ciągnika
w transporcie i łączności (wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 1.04.2015r., sygn. akt III AUa 1006/14).

Wskazała, że charakter pracy kierowcy ciągnika wykonującego wyłącznie transport oraz kierowcy ciągnika wykonującego w pewnych okresach wyłącznie transport, w innych zaś przemiennie transport i prace polowe nie różni się - polega bowiem na kierowaniu określonym pojazdem mechanicznym, co więcej praca polowa może być bardziej uciążliwa, gdyż może być wykonywana w znacznie cięższych warunkach niż praca kierowcy wykonującego transport (np. na pochyło umiejscowionych polach i łąkach, na błotnistych terenach, przy użyciu maszyn wytwarzających duży hałas). Przy tej konstatacji nie ma znaczenia, że prace kierowców ciągników ujęte zostały w dziale VIII rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.02.1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.)
– „w transporcie” (wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 24.02.2016r., sygn. akt
III AUa 1766/15, z dnia 1.04.2015r., sygn. akt III AUa 1842/14).

Stąd rozważania organu rentowego pełnomocnik ubezpieczonego uznała za chybione.

Wykonywanie przez ubezpieczonego obowiązków traktorzysty zarówno w transporcie, jak i w pracach polowych, pociągało za sobą negatywny wpływ na jego
zdrowie, który na gruncie ustawowym jest określany jako praca w szczególnych
warunkach. Ubezpieczony wykonywał pracę przede wszystkim w warunkach ciągłego, ponadnormatywnego hałasu i to niezależnie, czy wykonywał ją w transporcie bądź w pracach na roli.

Pełnomocnik ubezpieczonego podkreśliła, że „prace kierowcy ciągników, kombajnów lub pojazdów gąsienicowych zostały wymienione w dziale VIII pkt 3 wykazu A, stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.02.1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983r. Nr 8, poz. 43 ze zm.). Stąd zestawienie w jednej jednostce redakcyjnej kierowców ciągników, kombajnów i pojazdów gąsienicowych wyraźnie wskazuje na fakt, że praca świadczona na każdej z tych maszyn, stanowi pracę w warunkach szczególnych, a tym samym nie jest konieczne spełnienie żadnych dodatkowych przesłanek, by za taką mogła być uznana (wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 17.05.2016r., sygn. akt III AUa 731/15).

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego nie zasługuje na uwzględnienie.

Przede wszystkim podkreślenia wymaga, że zgodnie z art. 387 § 2 ¹ k.p.c. jeżeli sąd drugiej instancji nie przeprowadził postępowania dowodowego ani nie zmienił ustaleń faktycznych sądu pierwszej instancji, a w apelacji nie zgłoszono zarzutów dotyczących tych ustaleń, uzasadnienie wyroku może zawierać jedynie wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku
z przytoczeniem przepisów prawa.

Sąd drugiej instancji nie przeprowadził zatem postępowania dowodowego ani nie zmienił ustaleń faktycznych sądu pierwszej instancji z uwagi na brak podstaw ku temu, dokonując jedynie oceny stanu faktycznego ustalonego przed Sądem I instancji oraz prawidłowości subsumpcji, albowiem apelujący nie kwestionował ustaleń.

Stąd kwestią sporną była jedynie ocena zgromadzonego i niekwestionowanego przez organ rentowy materiału dowodowego.

W tym zakresie Sąd Apelacyjny w całości podzielił ustalenia oraz stanowisko
zawarte w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia, a to wobec trafności ustaleń oraz oceny dokonanych przez Sąd I instancji, zawartych w obszernym i precyzyjnym pisemnym uzasadnieniu oraz uzupełnionych trafnymi zarzutami apelacji pełnomocnika ubezpieczonego.

Przedstawione przez apelujący organ rentowy argumenty nie wnoszą do sprawy żadnych nowych okoliczności faktycznych ani prawnych, mogących stanowić podstawę zmiany zaskarżonego orzeczenia, a stanowią wyłącznie polemikę z dokonaną przez
Sąd I instancji w ramach swobodnej oceny dowodów interpretacją przepisów ustawy.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny, na mocy art. 385 k.p.c. orzekł
o oddaleniu apelacji jako bezzasadnej.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Apelacyjny orzekł w oparciu
o art. 98 k.p.c. w zw. z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości
z dnia 22.10.2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U.2015.1800)
przy uwzględnieniu § 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3.10.2016r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U.2016.1668).

/-/SSO del. A. Petri /-/SSA M. Małek-Bujak /-/SSA J. Ansion

Sędzia Przewodniczący Sędzia

MP