Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 05 czerwca 2012 r., skierowanym przeciwko J. P., powódka S. S. wniosła o ustalenie prawa do mieszkania nr (...), położonego przy Al. (...) w W. i ochronę posiadania tego mieszkania na podstawie art. 189 k.p.c., wskazując w uzasadnieniu, iż ma w tym interes prawny, gdyż mieszka w tym mieszkaniu z dziećmi od ponad 22 lat i grozi jej eksmisja. Powódka zakwestionowała prawidłowość zawarcia umowy sprzedaży przedmiotowego lokalu mieszkalnego, zawartej pomiędzy jej byłym mężem I. S. i J. C., w dniu 16 lutego 2000 r., przed asesorem notarialnym K. K.. Podniosła, że I. S. nie miał prawa podejmować żadnych czynności przesądzających o rozporządzeniu spornym majątkiem, gdyż mieszkanie to stanowiło wspólność małżeńską S. S. i I. S.. Na potwierdzenie posiadania tytułu prawnego do spornego lokalu, powódka załączyła dokumenty w postaci: deklaracji przystąpienia do spółdzielni (...) z dnia 31 maja 1988 r., zaświadczenie (...) Osiedle (...)” stwierdzające, że I. S. przysługuje wraz z małżonką S. S. własnościowe prawo do lokalu nr (...) przy ul. (...) w W. (pozew, k. 4–7).

Pozwany J. P. na rozprawie w dniu 28 stycznia 2016 r. wniósł o oddalenie powództwa w całości (protokół rozprawy, k. 200-201).

Postanowieniem z dnia 28 stycznia 2016 r. tut. Sąd umorzył postępowanie w sprawie na podstawie art. 355 § 1 k.p.c., wobec niedopuszczalności wydania wyroku z powodu prawomocnego osądzenia sprawy. Sąd ocenił wówczas, iż w przedmiotowej sprawie żądanie powódki S. S. sprowadzało się do ponownego badania jej tytułu prawnego do lokalu mieszkalnego nr (...), położonego w budynku przy Al. (...) w W., gdyż powódka żądała ustalenia, że przysługuje jej tytuł prawny do w/w lokalu jako wchodzącego do wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej z I. S.. Sąd wskazał wówczas, iż tytuł prawny S. S. do spornego lokalu mieszkalnego był przedmiotem badania Sądu Rejonowego dla Warszawy Pragi – Południe w Warszawie w sprawie I C 200/06 i z uwagi na brak tego tytułu prawnego, Sąd, uwzględniając żądanie eksmisji, nakazał pozwanej S. S. opuszczenie przedmiotowego lokalu mieszkalnego. Dalej Sąd wówczas stwierdził, iż w tej sytuacji należało uznać, że prawomocne rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego dla Warszawy Pragi – Południe w Warszawie o eksmisji powódki z przedmiotowego lokalu, sprawiło, że w tym zakresie (co do tytułu prawnego S. S. do tego lokalu, czy też braku tego tytułu), sprawa została prawomocnie osądzona (art. 366 k.p.c.) (postanowienie w sprawie II C 718/12, k. 202).

Postanowieniem z dnia 08 marca 2017 r. na skutek zażalenia powódki, Sąd Okręgowy Warszawa Praga w Warszawie w sprawie IV Cz 56/17 uchylił w/w postanowienie. Sąd II instancji wskazał, iż tut. Sąd procesował w sytuacji niedostatecznego sprecyzowania powództwa, gdyż powódka nie sprecyzowała istnienie jakiego prawa lub stosunku prawnego miałoby być przedmiotem postępowania. Sąd II instancji wskazał, iż tut. Sąd winien wezwać powódkę do sprecyzowania żądania poprzez określenie o ustalenie jakiego prawa lub jakiego stosunku prawnego wnosi. Nie jest bowiem wiadome czy powódka uznaje, że przysługuje jej spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, czy też wywodzi uprawnienie do jego zajmowania ze stosunków o innym charakterze i innej treści. Wówczas Sąd ma rozważyć czy w razie korelacji pomiędzy przedmiotami wcześniej toczących się spraw, właściwe byłoby umorzenie postępowania z powodu niedopuszczalności wydania wyroku, odrzucenie pozwu z uwagi na stan powagi rzeczy osądzonej, czy oddalenie powództwa z uwagi na brak interesu prawnego (postanowienie z uzasadnieniem, k. 299-301).

Mając powyższe na uwadze tut. Sąd w niniejszej sprawie toczącej się dalej pod sygn. akt II C 1428/17 wezwał powódkę do sprecyzowania żądania poprzez określenie, o ustalenie jakiego prawa lub jakiego stosunku prawnego wnosi (tj. czy powódka uznaje, że przysługuje jej spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, czy wywodzi uprawnienie do jego zajmowania ze stosunków o innym charakterze prawnym i o innej treści, a jeśli tak to o jakiej?), w terminie 7 dni, pod rygorem zwrotu pozwu (zarządzenie, k. 310).

W odpowiedzi na powyższe, powódka wniosła o ustalenie istnienia spółdzielczego własnościowego prawa do nabytego w dniu 26 maja 1988 r. w trakcie trwania związku małżeńskiego celem zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych rodziny lokalu numer (...) o pow. 31,7 m ² położonego w W. przy Al. (...), alternatywnie o ustalenie bezskuteczności czynności prawnej, na podstawie której pozwany J. P. nabył spółdzielcze własnościowe prawo do przedmiotowego lokalu. Powódka wskazała, iż prawo do lokalu stanowi majątek wspólny powódki i jej ówczesnego męża I. S., zatem nabycie go przez J. C. od byłego męża na podstawie umowy sprzedaży należy uznać za bezskuteczne i umowa nie miała skutku przeniesienia prawa (pisma powódki, k. 313-315, k. 325).

Powódka została zwolniona od koszów sądowych w zakresie opłaty od pozwu (postanowienie, k. 333, k. 344).

Pozwany J. P. zakwestionował roszczenie co do zasady (protokół rozprawy, k. 372).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 07 maja 1987 r. powódka S. S. zawarła z I. S. związek małżeński, który został rozwiązany przez rozwód w 2000 r. wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie w sprawie II C 634/96. Nie toczyła się sprawa o podział majątku byłych małżonków (bezsporne a nadto akta lokalowe: odpis skrócony aktu małżeństwa, k. 17; zeznania powódki, k. 372-372v.).

I. S. uzyskał spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu nr (...) przy Al. (...) w W. w drodze umowy zamiany nieruchomości zawartej przez jego ojca D. S., który w 1988 r. zamienił przysługujące mu spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu na dwa odrębne, z których jedno uzyskał I. S. (akta lokalowe: umowa zamiany z dnia 26.05.1988 r. k. 5; zaświadczenie (...) Osiedle (...)” k. 46, zawiadomienie o przyjęciu w poczet członków spółdzielni mieszkaniowej z dnia 31.05.1988 r. k. 20 a także k. 129 akt niniejszej sprawy; zeznania powódki, k. 372-372v.; zeznania pozwanego, k. 372v.).

W dniu 16 lutego 2000 r. I. S. dokonał sprzedaży na rzecz J. C. spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego nr (...), położonego w W. przy Al. (...), w budynku należącym do zasobów (...) Spółdzielni Mieszkaniowej „Osiedle (...)” w W., wraz z wkładem budowlanym (umowa sprzedaży, Rep. A nr 1096/2000, k. 5–5v. akt I C 200/06 oraz k. 14,16 akt niniejszej sprawy).

Następnie, J. C. wystąpiła z pozwem o eksmisję S. S. z przedmiotowego lokalu mieszkalnego. Postępowanie o eksmisję zostało zawieszone na podstawie art. 177 § 1 k.p.c., do czasu prawomocnego zakończenia sprawy toczącej się z powództwa S. S. przeciwko I. S. i J. C. o unieważnienie aktu notarialnego z dnia 16 lutego 2000 r. (akta I C 200/06: pozew, k. 2-3, postanowienie, k. 26).

Wyrokiem z dnia 13 lutego 2003 r. Sąd Okręgowy w Warszawie oddalił powództwo S. S. o unieważnienie w/w umowy sprzedaży zawartej w formie aktu notarialnego, zaś powódka S. S. złożyła apelację od tego wyroku.

Sąd Apelacyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 21 stycznia 2004 r. oddalił apelację powódki S. S. od powyższego wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie. W uzasadnieniu wyroku Sąd Apelacyjny w Warszawie wskazał, iż błędne są wywody skarżącej dotyczące naruszenia przez Sąd I instancji obowiązującego w dacie nabycia spółdzielczego prawa do lokalu art. 215 ustawy z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze (Dz. U. z 1995 r., nr 54, poz. 288), bowiem art. 215 § 2 pr. spółdz. miałby zastosowanie tylko wtedy, gdyby pozwany I. S. otrzymał przydział mieszkania bezpośrednio od spółdzielni mieszkaniowej w ramach realizacji członkowskiego uprawnienia do mieszkania. Jednakże spółdzielcze prawo do lokalu własnościowego, jak wskazał Sąd Apelacyjny, może być także nabyte w następstwie umowy przeniesienia tego prawa przez dotychczasowego uprawnionego na nabywcę bądź w drodze spadkobrania i do tych sposobów nabycia art. 215 pr. spółdz. nie ma zastosowania, lecz zasady ogólne prawa cywilnego, zawarte przede wszystkim w k.r.o.

Następnie, Sąd Apelacyjny wywiódł, iż skoro pozwany I. S. nabył spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego nr (...) położone w W. przy Al. (...) w drodze czynności prawnych z osobami trzecimi (a nie wskutek przydziału spółdzielni mieszkaniowej), to do oceny, czy prawo to stanowi majątek wspólny, czy majątek odrębny I. S., zastosowanie ma art. 32 k.r.o. i art. 33 k.r.o. Skoro pozwany prawo to nabył wskutek darowizny dokonanej wyłącznie na jego rzecz przez ojca D. S., to brak jest podstaw do kwestionowania stanowiska, że z mocy art. 33 pkt 2 k.r.o. spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego stanowiło majątek odrębny I. S. (akta I C 200/06: odpis wyroku SA w Warszawie z dnia 21.01.2004 r., sygn. I ACa 928/03, k. 62–66).

Wyrokiem z dnia 18 maja 2006 r. Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi – Południe w Warszawie nakazał pozwanej S. S. opuszczenie i opróżnienie lokalu mieszkalnego nr (...), położonego przy Al. (...) w W. wraz ze wszystkimi rzeczami i osobami prawa jej reprezentującymi oraz wydanie przedmiotowego lokalu w stanie wolnym od osób i rzeczy J. C., w pozostałym zakresie – co do żądania zapłaty – powództwo oddalił oraz orzekł o braku uprawnienia pozwanej S. S. do otrzymania lokalu socjalnego. Wyrok uprawomocnił się z dniem 21 maja 2007 r. (akta I C 200/06: wyrok z dnia 18.05.2006 r., k. 164).

W dniu 05 marca 2009 r. J. C. dokonała sprzedaży na rzecz J. P. spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego nr (...), położonego w W. przy Al. (...), w budynku należącym do zasobów (...) Spółdzielni Mieszkaniowej „Osiedle (...)” w W. (umowa sprzedaży, Rep. A nr 637/2009 w nienumerowanych aktach lokalowych oraz k. 17-21 akt niniejszej sprawy).

Postanowieniem z dnia 06 maja 2009 r. Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi – Południe w Warszawie nadał prawomocnemu wyrokowi z dnia 18 maja 2006 r. w sprawie I C 200/06, klauzulę wykonalności na rzecz J. P., na którego przeszło uprawnienie wierzycielki J. C. (k. 300 – 301 akt I C 200/06, k. 7-8 akt II C 571/09 – postanowienie).

Wyrokiem z dnia 14 kwietnia 2011 r. Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi – Południe w Warszawie, w sprawie z powództwa J. P. przeciwko B. S. i małoletniej W. S., reprezentowanej przez przedstawicielkę ustawową S. S., nakazał pozwanym B. S. i małoletniej W. S., reprezentowanej przez przedstawicielkę ustawową S. S., aby opuścili i opróżnili z rzeczy ich prawa reprezentujących lokal mieszkalny nr (...) w budynku przy ul. (...) w W. oraz aby wydali ten lokal powodowi – J. P., ponadto Sąd orzekł o uprawnieniu pozwanych do otrzymania lokalu socjalnego i nakazał wstrzymanie wykonania opróżniania lokalu mieszkalnego opisanego w pkt 1 wyroku – do czasu złożenia pozwanym przez (...) W. oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego (akta sprawy II C 571/09: wyrok z dnia 14.04.2011 r., k. 96).

W spornym lokalu nadal zamieszkują S. S. wraz z dwojgiem uczących się dzieci - 25-letnim B. S. i 24-letnią W. S.. Powódka ma 55 lat, nie posiada żadnego majątku, oszczędności, utrzymuje rodzinę z wynagrodzenia za pracę (1.237,20 zł miesięcznie) (bezsporne, a nadto oświadczenie o stanie rodzinnym i dochodach, k. 330-330v.).

Od 2013 r. dla spornego lokalu Sąd Rejonowy dla Warszawy - Mokotowa w W. prowadzi księgę wieczystą o numerze (...) (bezsporne).

Powyższe ustalenia faktyczne sąd poczynił na podstawie powołanych wyżej dokumentów znajdujących się w aktach sprawy oraz w załączonych aktach lokalowych i aktach spraw I C 200/06 i II C 571/09, a także na podstawie osobowych środków dowodowych w postaci przesłuchania stron.

Sąd zważył, co następuje:

W pierwszej kolejności Sąd chce zwrócić uwagę, iż w świetle poczynionych ustaleń brak było podstaw do umorzenia postępowania albowiem brak jest przesłanek prowadzących do niedopuszczalności wyroku, nie zachodzi również stan rzeczy osądzonej, który uzasadniałby odrzucenie pozwu. Sąd na datę zamknięcia rozprawy nie dysponuje bowiem orzeczeniem sądowym, z którego wynikałoby, że prawo, ustalenia istnienia którego żąda powódka w niniejszej sprawie, zostało już ustalone albo by ustalone zostało, że prawo takie nie istnieje. Brak jest orzeczenia merytorycznego w przedmiocie ustalenia prawa powódki do przedmiotowego lokalu, nie zostały również podważone umowy cywilnoprawne, na podstawie których doszło do jej zbycia.

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Zgodnie bowiem z art. 189 k.p.c. powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa jedynie wtedy, gdy ma w tym interes prawny.

Interes prawny stanowi merytoryczną przesłankę powództwa o ustalenie i jest rozumiany jako obiektywna potrzeba uzyskania ochrony prawnej. Nie można zakwestionować interesu prawnego w żądaniu ustalenia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma ono znaczenie zarówno dla obecnych, jak i przyszłych możliwych, ale obiektywnie prawdopodobnych stosunków prawnych i praw. Powództwo o ustalenie prawa lub stosunku prawnego jest zatem możliwe nie tylko wówczas, gdy interes prawny wynika z bezpośredniego zagrożenia prawa powoda, ale także gdy zmierza do zapobieżenia temu zagrożeniu. Natomiast o braku interesu prawnego w ustaleniu można mówić nie tylko wówczas, gdy powód nie ma jakiejkolwiek potrzeby ustalenia prawa lub stosunku prawnego, lecz także wtedy, gdy może osiągnąć w pełni ochronę swych praw w inny sposób, np. w sprawie o świadczenie albo ukształtowanie prawa lub stosunku prawnego (vide: wyrok SN z 2 lutego 2006 r., II CK 395/05, wyrok SN z 22 listopada 2002 r., IV CKN 1529/00, wyr. SN z 18 czerwca 2009 r., II CSK 33/09). Wówczas wyłączona jest możliwość skutecznego wystąpienia z powództwem o ustalenie, skoro sfera podlegająca ochronie jest w takiej sytuacji szersza, a rozstrzygnięcie o różnicy zdań w stanowiskach stron nabiera charakteru przesłankowego (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 marca 2002 roku II CKN 919/99, LEX nr 54376).. Innymi słowy, interes prawny istnieje, gdy zachodzi niepewność stanu prawnego, przy czym chodzi tu o niepewność obiektywną, a nie tylko subiektywną. Nie ma zaś interesu prawnego w ustaleniu istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa ten kto może skorzystać równocześnie z innej istniejącej formy ochrony swych praw. Przepis ten nie będzie miał zatem zastosowania, gdy przepisy szczególne przewidują odrębne powództwa, których treścią jest ustalenie istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, np. powództwo o usunięcie niezgodności treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym. Interes prawny zachodzi w sytuacji, gdy sytuacja powoda wymaga udzielenia mu ochrony przy równoczesnym braku możliwości uzyskania jej na innej drodze. Interes prawny zachodzi, więc jeżeli sam skutek, jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego, zapewni powodowi ochronę jego prawnie chronionych interesów, czyli definitywnie zakończy spór istniejący lub prewencyjnie zapobiegnie powstaniu takiego sporu w przyszłości (wyrok Sądu Okręgowego w Toruniu z dnia 5 marca 2014 roku; VIII Ca 700/13).

W procesie o ustalenie to powód musi przy tym udowodnić, że ma interes prawny skierowania powództwa przeciwko konkretnemu pozwanemu, zgodnie z ogólną zasadą wynikającą z art. 6 k.c. Natomiast sąd z urzędu bada istnienie interesu prawnego, który stanowi materialno - prawną przesłankę powództwa. W sprawie niniejszej tak definiowany interes prawny nie występował.

Powódka wniosła o ustalenie istnienia na jej rzecz spółdzielczego własnościowego prawa do nabytego w dniu 26 maja 1988 r. w trakcie trwania związku małżeńskiego celem zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych rodziny lokalu mieszkalnego numer (...) o pow. 31,7 m ² położonego w W. przy Al. (...). Istnienie interesu prawnego w zainicjowaniu niniejszego postępowania powódka wywodziła de facto z konieczności uregulowania stanu prawnego przedmiotowej nieruchomości, a mianowicie ustalenia komu przysługuje tytuł prawny do władania lokalem.

W ocenie Sądu jednak, żądanie ustalenia zgłoszone przez powódkę nie jest właściwą drogą do ochrony jej praw.

Skoro powódka ma możliwość żądania usunięcia niezgodności treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym – co jest żądaniem dalej idącym, to już z tego tylko względu uznać należało, że nie ma ona interesu prawnego w żądaniu ustalenia. Dopiero ustalenie, czy istnieje interes prawny w wytoczeniu danego powództwa warunkuje dopuszczalność badania i ustalania drugiej przesłanki merytorycznej, jaką jest prawdziwość twierdzeń powódki, że wymieniony w powództwie stosunek prawny lub prawo istnieje.

Sąd zważył, że ustalenie przez Sąd, iż powódce przysługuje spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, wbrew temu co wynika z przedłożonych dokumentów, spowodowałoby konieczność zmiany zapisów w księdze wieczystej prowadzonej dla nieruchomości. Uzyskanie wyroku ustalającego o treści, jakiej żąda powódka, nie zmieniłoby więc tego, że i tak musiałaby wystąpić w odrębnym postępowaniu z powództwem o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym. Dlatego, zdaniem Sądu, żądanie ustalenia zgłoszone przez powódkę, nie jest właściwą drogą do ochrony jej interesów. Ochronę tę powódka może uzyskać na innej drodze i wobec tego zgłoszone przez nią żądanie ustalenia podlegało oddaleniu.

Powódka nie jest pozbawiona możliwości skorzystania z innej formy ochrony, w szczególności praw tych może i powinna dochodzić w postępowaniu o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym), w którym badany będzie zarzut drugiej strony przysługiwania tytułu prawnego do władania lokalem. Tym samym powódka nie posiada interesu prawnego w wytaczaniu niniejszego powództwa o ustalenie.

Z uwagi na oddalenie żądania ustalenia, zasadność żądania alternatywnego nie zostało w żaden sposób wykazane i dlatego Sąd nie uwzględnił roszczenia powódki również w tym zakresie.

O kosztach procesu, Sąd orzekł na podstawie art. 102 k.p.c., zgodnie z którym w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. W ocenie Sądu, okoliczności niniejszej sprawy przemawiały za zastosowaniem dyspozycji powołanego przepisu i nieobciążaniem powódki kosztami postępowania. Powódka przegrała proces w całości, jednakże w ocenie sądu jej sytuacja materialna jest trudna i dlatego też należało odstąpić od obciążania jej kosztami procesu. Nie bez znaczenia jest też przedmiot sprawy, który dotyczy podstawowej potrzeby powódki, jaką jest mieszkanie.

Z uwagi na zwolnienie powódki od kosztów sądowych w zakresie opłaty od pozwu, Sąd nieuiszczoną opłatę od pozwu na podstawie art. 113 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych przejął na rachunek Skarbu Państwa.

Mając na uwadze powyższe należało orzec jak w sentencji.

ZARZĄDZENIE

Odpis wyroku z uzasadnieniem doręczy powódce z pouczeniem o apelacji.