Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 listopada 2021 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Monika Rosłan - Karasińska

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 29 listopada 2021 r. w Warszawie

sprawy J. G.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziałowi w W.

o zasiłek chorobowy

na skutek apelacji organu rentowego

od wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy Pragi - Północ w Warszawie, VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 15 lipca 2021 r., sygn. VI U 140/20

1.  prostuje oczywistą omyłkę pisarską w zaskarżonym wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy Pragi - Północ w Warszawie, VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 15 lipca 2021 r., sygn. VI U 140/20 w ten sposób, że w tenorze wyroku prawidłowo wpisuje organ rentowy zamiast przeciwko: „Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziałowi w W.” wpisuje przeciwko: „Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziałowi w W.”;

2.  oddala apelację;

3.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziału w W. na rzecz odwołującej się J. G. kwotę 120,00 zł (sto dwadzieścia) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego przed sądem odwoławczym.

SSO Monika Rosłan - Karasińska

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 15 lipca 2021 r. Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi-Północ w W. VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w punkcie 1 zmienił zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 23 marca 2020 r., nr: (...) w ten sposób, że w punkcie 1 przyznał odwołującej J. G. zasiłek chorobowy od podstawy wymiaru wynoszącej 10.279,30 złotych oraz w punkcie 2 zasądził od organu rentowego na rzecz ubezpieczonej kwotę 180,00 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu ( wyrok z dnia 15 lipca 2021 r., k. 56 a. s.).

Sąd I instancji ustalił, że odwołująca prowadziła pozarolnicza działalność gospodarczą od 2011 r. W okresie od 18 lipca 2018 r. do 17 lipca 2019 r. ubezpieczona przebywała na urlopie macierzyńskim. Organ rentowy dokonał wypłaty zasiłku macierzyńskiego z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej za okres od 18 lipca 2018 r. do 17 lipca 2019 r. Prawo do zasiłku macierzyńskiego ustało z dniem 17 lipca 2019 r. ZUS nie poinformował odwołującej, że
z chwilą objęcia jej obowiązkowym ubezpieczeniem emerytalnym i rentowymi z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego jej dobrowolne ubezpieczenie chorobowe ustaje, a ponowne objęcie tym
w związku z prowadzoną działalnością pozarolniczą może nastąpić po zakończeniu pobierania tegoż zasiłku, co wymaga jednak złożenia stosownego wniosku. W dniu 30 lipca 2019 r. odwołująca złożyła do ZUS wniosek na formularzu (...) wnosząc o ponowne zarejestrowanie jej osoby z datą 17 lipca 2019 r. do obowiązkowego ubezpieczenia społecznego, w tym do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. W formularzu (...) jako podstawę składki wskazała kwotę 5.746,11 złotych. Ubezpieczona zadeklarowała księgowej wysokość składki, a ta opłaciła składki za lipiec 2019 r.
w ustawowo przewidzianym terminie, w tym na ubezpieczenie chorobowe za ten miesiąc
w wysokości odpowiadającej okresowi od 17 lipca 2019 r. do 31 lipca 2019 r., tj. w kwocie 2.307,30 złotych. W kolejnych miesiącach odwołująca odprowadzała składki na ubezpieczenia społeczne,
w tym na ubezpieczenie chorobowe w terminie i w pełnej wysokości, zgodnie ze złożonymi deklaracjami. W grudniu 2019 r. odwołująca wystąpiła o wypłatę zasiłku chorobowego. W decyzji
z dnia 23 marca 2020 r., znak: (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. przyznał odwołującej prawo do zasiłku chorobowego od podstawy wymiaru wynoszącej 5.071,11 złotych. Organ rentowy dokonał wyliczenia podstawy zasiłku chorobowego za okres od 1 grudnia 2019 r. do 13 stycznia 2020 r., a także od 14 stycznia 2020 r. do 2 marca 2020 r. wskazując za podstawę wymiaru zasiłku kwotę 5.071,11 złotych. Na tej podstawie dokonał wypłaty zasiłku chorobowego. ZUS powołał się na fakt, że nastąpiła przerwa w dobrowolnym ubezpieczeniu chorobowym od dnia 17 lipca 2019 r. do dnia 29 lipca 2019 r. Podstawa wymiaru zasiłku

chorobowego przy założeniu, że nie było przerwy w podleganiu w ubezpieczeniu chorobowym
w okresie od 17 lipca 2019 r. do 29 lipca 2019 r. wynosiła 10.279,30 złotych brutto.

Powyższy stan faktyczny Sąd Rejonowy ustalił na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego w aktach sprawy, w tym w aktach rentowych oraz zeznań odwołującej. Autentyczność i treść dokumentów złożonych do akt sprawy nie była kwestionowana. Zeznaniom odwołującej Sąd I instancji dał wiarę, bowiem były one zbieżne z dokumentami złożonymi do akt sprawy.

Sąd Rejonowy zważył, że odwołanie J. G., jako uzasadnione, zasługiwało na uwzględnienie. Stan faktyczny w sprawie w zasadzie nie był sporny między stronami. Decydujące znaczenie dla rozstrzygnięcia miał spór prawny dotyczący zastosowania przepisów obejmujących sposób wyliczenia podstawy wymiaru zasiłku chorobowego, jaką należało przyjąć do jego wypłaty. Różnica w wyliczeniach organu rentowego oraz odwołującej wynikała z faktu, że organ uznał, iż odwołująca podlegała nieprzerwanie ubezpieczeniu chorobowemu dopiero od dnia 30 lipca 2019 r. i do wyliczenia wysokości podstawy wymiaru zasiłku powołał się na przerwę w ubezpieczeniu nieprzekraczającą 30 dni w rozumieniu art 48a ustawy zasiłkowej. Natomiast ubezpieczona domagała się wyliczenia podstawy wymiaru zasiłku uznając, że podlegała nieprzerwanie ubezpieczeniu społecznemu bez przerwy od dnia 17 lipca 2019 r. Nadto odwołująca podniosła, że obowiązkiem organu rentowego wynikającym z art 8 i 9 k.p.a. jest pouczenie osoby prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą, iż z chwilą objęcia jej obowiązkowym ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego, jej dobrowolne ubezpieczenie ustaje a ponowne objęcie tym ubezpieczeniem wymaga złożenia stosownego wniosku. Wskazała, że nie została poinformowana w żaden sposób o konieczności złożenia wniosku.

Sąd I instancji podzielił stanowisko zawarte w uchwale składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 11 lipca 2019 r., III UZP 2/19, którą rozstrzygnięto zagadnienie prawne przedstawione przez Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego „Czy rozpoczęcie pobierania zasiłku macierzyńskiego przez osobę prowadzącą pozarolniczą działalność, która uprzednio została objęta dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym, skutkuje ustaniem tego ubezpieczenia na podstawie art. 14 ust. 2 pkt 3 w związku z art. 11 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych?" Podjęto uchwałę, że „rozpoczęcie pobierania zasiłku macierzyńskiego przez osobę prowadzącą pozarolniczą działalność, która uprzednio została objęta dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym powoduje ustanie ubezpieczenia chorobowego.” Uchwała została podjęta na skutek istotnych rozbieżności w dotychczasowym orzecznictwie co do kwestii stanowiącej istotę sporu
w niniejszej sprawie. Występowała również wykładnia powołana przez pełnomocnika odwołującej, która jednak nie została podzielona w przytoczonej uchwale. Niemniej jednak uchwała została podjęta w bezpośredniej bliskości terminów istotnych w rozpatrywanej sprawie. Uchwałę podjęto
w dniu 11 lipca 2019 r., natomiast prawo do zasiłku macierzyńskiego odwołującej ustało z dniem 17 lipca 2019 r. Ubezpieczona, jak również osoba odpowiedzialna za obsługę księgową, działała
w okresie, w którym omawiana kwestia była rozstrzygana w Sądzie Najwyższym oraz różne były zarówno stanowiska Oddziałów ZUS, jak i również stanowiska sądów powszechnych. Sąd Najwyższy wskazał, że do utraty tytułu do podlegania dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu dochodzi z mocy prawa na skutek rozstrzygnięcia zbiegu tytułów objęcia ubezpieczeniem społecznym. Jednocześnie uznał, że obowiązkiem organu rentowego wynikającym z art. 8 i 9 k.p.a. jest pouczenie osoby prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą, iż z chwilą objęcia jej obowiązkowym ubezpieczeniem emerytalnym i rentowymi z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego jej dobrowolne ubezpieczenie chorobowe ustaje, a ponowne objęcie tym ubezpieczeniem chorobowym w związku z prowadzoną działalnością pozarolniczą może nastąpić po zakończeniu pobierania tegoż zasiłku, co wymaga jednak złożenia stosownego wniosku. Podobne stanowiska wyraził Sąd Najwyższy w wyrokach z dnia 1 października 2019 r., I UK 41/18 oraz
z dnia 22 stycznia 2020 r., I UK 311/18.

Jak wynika z zeznań ubezpieczonej oraz z całokształtu materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie organ rentowy nie pouczył jej w żaden sposób co do konieczności złożenia nowego wniosku po zakończeniu korzystania z zasiłku macierzyńskiego. Organ, który decyduje
o wypłacie świadczenia niekoniecznie musi wydawać decyzję pozytywną (deklaratoryjną), przyznającą dane świadczenie, w związku z czym nie ma przy takiej sposobności możliwości odpowiedniego pouczenia strony. Jednak jest to w istocie rzeczy obowiązek organu, którego realizację powinien uwzględnić w swoich procedurach. Ma to znaczenie zwłaszcza wówczas, gdy stanowisko ZUS nie jest jednolite oraz, jeżeli powoduje określone rozbieżności w orzecznictwie. Taka sytuacja miała miejsce w niniejszej sprawie. Brak zgłoszenia wniosku nie wykluczał możliwości uznania podlegania ubezpieczeniu chorobowemu, zwłaszcza, że odwołująca uiściła składkę
w należnej wysokości za lipiec 2019 r. w terminie. W konsekwencji zasiłek chorobowy powinien zostać wyliczony na podstawie art. 48 ustawy zasiłkowej. Kwota podana w punkcie 1 wyroku została wyliczona przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych i nie była kwestionowana przez odwołującą, która wniosła o zmianę zaskarżonej decyzji z jej uwzględnieniem.

O kosztach procesu Sąd I instancji orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. Odwołująca była reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika - adwokata, w związku z czym należało uwzględnić koszty zastępstwa procesowego, które ustalono na podstawie § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie w kwocie 180 złotych ( uzasadnienie wyroku z dnia 15 lipca 2021 r., k. 67-74 a. s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. w dniu 11 października 2021 r. złożył apelację zaskarżając wyrok Sądu I instancji w całości i zarzucając mu naruszenie przepisów prawa materialnego mającego istotny wpływ na wynik sprawy, tj,:

- art. 9 ust. 1c w związku z art. 14 ust. 2 pkt 3 w związku z art. 11 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych polegających na błędnej wykładni i uznaniu, że brak pouczenia organu rentowego o konieczności ponownego zgłoszenia do ubezpieczenia chorobowego przez osobę prowadzącą działalność gospodarczą po okresie pobierania przez nią zasiłku macierzyńskiego skutkuje ciągłością ubezpieczenia chorobowego nawet w przypadku braku terminowego złożenia wniosku o ponowne objęcie tym ubezpieczeniem;

- art. 48 ustawy o świadczeniach pieniężnych w razie choroby i macierzyństwa poprzez jego zastosowanie w zakresie sposobu wyliczenia podstawy wymiaru zasiłku ubezpieczonej, pomimo braku 12 miesięcy nieprzerwanego okresu podlegania ubezpieczeniom społecznym, w tym ubezpieczeniu chorobowemu, z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej;

- art. 48a ustawy o świadczeniach pieniężnych w razie choroby i macierzyństwa poprzez brak jego zastosowania w zakresie sposobu wyliczenia podstawy wymiaru zasiłku chorobowego ubezpieczonej, pomimo że zaistniały przesłanki do obliczenia podstawy wymiaru zasiłku w trybie wskazanym w tym przepisie.

Mając na uwadze powyższe ZUS wniósł o zmianę wyroku Sądu I instancji poprzez oddalenie odwołania, bądź ewentualnie o jego uchylenie w zaskarżonej części i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

W uzasadnieniu apelacji organ rentowy na wstępie powołał treść przepisów art. 9 ust. 1c i art. 36 ust. 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych oraz fragment uchwały 7 Sędziów Sądu Najwyższego z 11 lipca 2019 r., III UZP 2/19. W jego ocenie z treści uchwały wynika obowiązek pouczenia płatnika składek przez organ rentowy, jednakże z powyższym nie są związane żadne konsekwencje. Zatem brak jest podstaw do stwierdzenia, że brak pouczenia ubezpieczonej o konieczności złożenia wniosku w terminie 7 dni wyklucza przerwanie ciągłości ubezpieczenia chorobowego, co w konsekwencji skutkowałoby przyjęciem innej podstawy prawnej wyliczenia podstawy wymiaru zasiłku chorobowego ( apelacja z dnia 11 października 2021 r., k. 78-81 a. s.).

J. G. w odpowiedzi na apelację z dnia 17 listopada 2021 r. wniosła
o oddalenie apelacji jako oczywiście bezzasadnej oraz o zasądzenie od organu rentowego na swoją rzecz kosztów sądowych, w tym kosztów zastępstwa procesowego za instancję odwoławczą według norm przepisanych. W uzasadnieniu swojego stanowiska wskazała, że w apelacji ZUS nie można znaleźć merytorycznych argumentów przemawiających za zmianą zaskarżonego orzeczenia. W jej ocenie organ rentowy w sposób nieuprawniony polemizuje z treścią uchwały składu powiększonego Sądu Najwyższego, z której wynika jego obowiązek pouczenia osoby prowadzącej działalność gospodarczą o konieczności wystąpienia z nowym wnioskiem o objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym po zakończeniu pobierania zasiłku macierzyńskiego, co wynika z art. 8 i 9 k.p.a. Odwołująca podniosła, że brak takiego pouczenia wskazuje, iż organ rentowy powinien objąć ją dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym bez jakiejkolwiek przerwy od 17 lipca 2019 r. Dodatkowo za przyjęciem poglądu ubezpieczonej świadczy złożenie przez nią w dniu 30 lipca
2019 r. do ZUS wniosku na formularzu (...) o ponowne zarejestrowanie jej z datą 17 lipca
2019 r. do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych, w tym do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, co oznacza, że nie było jakiejkolwiek przerwy w podleganiu. Strona odwołująca się jednocześnie wskazała, że dokonała opłacenia w terminie składek na ubezpieczenie społeczne, w tym na ubezpieczenie chorobowe za lipiec 2019 r. w wysokości odpowiadającej okresowi od 17 lipca 2019 r. do 31 lipca 2019 r., natomiast organ rentowy nie stwierdził jakiejkolwiek nadpłaty na jej koncie w zakresie opłaconych składek ( odpowiedź na apelację z 17 listopada 2021 ., k. 89-92 a. s.).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego, jako niezasadna, nie zasługiwała na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności Sąd II instancji w punkcie 1 wyroku sprostował oczywistą omyłkę pisarską występującą w zaskarżonym wyroku wydanym przez Sąd Rejonowy, ponieważ błędnie wskazano w komparycji, że jedną ze stron postępowania jest Zakład Ubezpieczeń Społecznych
(...) Oddział w W.. Stosownie do treści art. 350 § 1 k.p.c. sąd może z urzędu sprostować
w wyroku niedokładności, błędy pisarskie albo rachunkowe lub inne oczywiste omyłki. Wobec powyższego, nie ulega wątpliwości, że pozwanym w sprawie jest Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.. Zatem sprostowanie orzeczenia w trybie art. 350 k.p.c. było uzasadnione.

Sąd Okręgowy przytaczając obowiązujące przepisy prawa materialnego wskazuje, że art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych ( Dz. U. z 2020 r., poz. 226 z późn. zm.), zwanej dalej ,,ustawą systemową”, określa krąg osób podlegających obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu. Zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy systemowej, obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają,
z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi. W świetle art. 12 ust. 1 ustawy systemowej, w stosunku do takich osób istnieje również obowiązek ubezpieczenia wypadkowego. Jeśli chodzi natomiast o ubezpieczenie chorobowe osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą, to zgodnie z art. 11 ust. 2 ustawy systemowej, takiemu ubezpieczeniu osoby te podlegają dobrowolnie na swój wniosek. W myśl art. 14 ustawy systemowej, objęcie dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym, następuje od dnia wskazanego we wniosku o objęcie tymi ubezpieczeniami, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został zgłoszony,
z zastrzeżeniem ust. 1a, który przewiduje, że objęcie dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym następuje od dnia wskazanego we wniosku tylko wówczas, gdy zgłoszenie do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych zostanie dokonane w terminie określonym w art. 36 ust. 4. Z kolei zgodnie z art. 14 ust. 2 ustawy systemowej dobrowolne ubezpieczenia chorobowe ustają:

- od dnia wskazanego we wniosku o wyłączenie z tych ubezpieczeń, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został złożony;

- od pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego, za który nie opłacono w terminie składki należnej na to ubezpieczenie - w przypadku osób prowadzących pozarolniczą działalność i osób z nimi współpracujących, duchownych oraz osób wymienionych w art. 7; w uzasadnionych przypadkach Zakład, na wniosek ubezpieczonego, może wyrazić zgodę na opłacenie składki po terminie,
z zastrzeżeniem ust. 2a;

- od dnia ustania tytułu podlegania tym ubezpieczeniom.

Okres podlegania obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i chorobowemu w przypadku osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą – w myśl art. 13 pkt 4 ustawy systemowej – trwa od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności, z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności zostało zawieszone na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej.

Ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Rejonowy były prawidłowe a ponadto nie zostały objęte zarzutami wyprowadzonymi przez organ rentowy. Odwołująca podlegała dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej. Następnie z powodu urodzenia dziecka przysługiwało jej prawo do zasiłku macierzyńskiego do 17 lipca 2019 r. a w dniu 30 lipca 2019 r. złożyła wniosek o objęcie jej dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym z datą od dnia 17 lipca 2019 r. Sąd Rejonowy doszedł do przekonania, że odwołanie ubezpieczonej od decyzji organu rentowego jest zasadne na podstawie wykładni art. 14 ust. 2 pkt 3 ustawy systemowej oraz
w oparciu o obowiązujące poglądy orzecznictwa. Zgodnie z tym przepisem dobrowolne ubezpieczenie chorobowe ustaje od dnia ustania tytułu podlegania temu ubezpieczeniu.

Organ rentowy w swoich wywodach apelacyjnych skupił się na stwierdzeniu, że osoba prowadząca działalność gospodarczą po zakończeniu pobierania zasiłku macierzyńskiego powinna złożyć wniosek o objęcie jej dobrowolnym ubezpieczeniem społecznym. Sąd Okręgowy rzeczywiście zgadza się, że co do zasady ponowne objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym może nastąpić dopiero po zakończeniu pobierania zasiłku macierzyńskiego, co rodzi po stronie osoby prowadzącej pozarolniczą działalność obowiązek ponownego złożenia wniosku
o objęcie jej dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym. Wskazuje na to bowiem literalna wykładnia przytoczonych przepisów przez organ rentowy. Jednakże w tej materii należy przywołać poglądy orzecznictwa, które wskazywały na dość istotne różnice w obowiązującej wykładni przepisów powoływanej ustawy. Sąd Najwyższy przyjmował, że przystąpienie do ubezpieczenia chorobowego jest możliwe po upływie okresu urlopu macierzyńskiego w związku z przekształceniem się dobrowolnego ubezpieczenia emerytalnego i rentowego z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego w ubezpieczenie obowiązkowe z uwagi na prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej. Jednocześnie podkreślano, że ponowne objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą po ustaniu tytułu podlegania temu ubezpieczeniu wymaga zgłoszenia pisemnego wniosku przez ubezpieczonego ( wyroki Sądu Najwyższego z dnia 7 grudnia 2016 r., sygn. akt II UK 478/15 oraz z dnia 29 marca 2012 r., sygn. akt I UK 339/11).

Następnie zmieniła się linia orzecznicza Sądu Najwyższego, który wskazywał, że pobieranie zasiłku macierzyńskiego nie powoduje ustania dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego osoby prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą, chyba że spełnione zostaną przesłanki ustania tego ubezpieczenia z art. 14 ustawy systemowej ( wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 lutego 2018 r., sygn. akt II UK 698/16). W związku z tym osoba prowadząca taką działalność, która - będąc zgłoszoną do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego - pobierała zasiłek chorobowy, a następnie zasiłek macierzyński - nie musi ponownie zgłaszać się do tego ubezpieczenia po zakończeniu okresu zasiłkowego. W uzasadnieniu tego orzeczenia Sąd Najwyższy wskazał, że regulacja ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby
i macierzyństwa nie wprowadza zróżnicowania w zakresie prawa do dłuższego zasiłku macierzyńskiego ze względu na tytuł ubezpieczenia, czyli również w odniesieniu do prowadzących działalność gospodarczą. Zasiłek macierzyński nie oznacza zaprzestania prowadzenia działalności gospodarczej w rozumieniu art. 13 pkt 4 ustawy systemowej. O ustaniu dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego decyduje wola ubezpieczonego albo obiektywna sytuacja składająca się na ustanie tytułu podlegania ubezpieczeniom łączona z reguły z wyrejestrowaniem działalności z ewidencji.

Prezentowane wyżej stanowisko podzielił też Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 17 kwietnia 2018 r. ( sygn. akt I UK 73/17) wskazując, że fakt objęcia osoby prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego nie powoduje ustania dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Urodzenie dziecka w czasie ubezpieczenia chorobowego uprawnia do zasiłku macierzyńskiego. Może się jednak zdarzyć, że
w czasie wydłużonego zasiłku macierzyńskiego ubezpieczona ponownie stanie się niezdolna do pracy lub będzie w kolejnej ciąży. Niezasadny był zdaniem Sądu Najwyższego kierunek wykładni stwierdzający ustanie dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego ze względu na inny tytuł ubezpieczenia łączony z prawem do zasiłku macierzyńskiego. Sąd Najwyższy zwrócił przy tym uwagę, że należałoby wskazać przepis, który wyłączałby w takiej sytuacji ubezpieczenie chorobowe albo powodował przerwę w tym ubezpieczeniu, zwłaszcza, że nie doszło do zmiany art. 14 ustawy systemowej. Jak zauważono, punktem odniesienia nie jest ubezpieczenie emerytalne i rentowe
z tytułu zasiłku macierzyńskiego, lecz nadal ubezpieczenie ze względu na podstawowy tytułu ubezpieczenia chorobowego. Dla pracownika jest to zatrudnienie, a dla prowadzącego działalność gospodarczą ta działalność, której ubezpieczeni nie wykonują wobec opieki nad dzieckiem w okresie zasiłku macierzyńskiego. Zasiłek natomiast nie był tytułem ubezpieczenia, a stał się nim na mocy szczególnej regulacji, przy czym nie oznacza to, że jej wprowadzenie ma pogarszać sytuację ubezpieczonych przez rozstrzyganie, że ustaje dobrowolne ubezpieczenie chorobowe, skoro nie jest to sytuacja objęta hipotezą normy art. 14 ust. 2 pkt 3 ustawy systemowej. Pogląd taki wyrażano jednostkowo również we wcześniejszym orzecznictwie, m.in. Sądu Apelacyjnego w Katowicach, który wskazywał, że dobrowolne ubezpieczenie chorobowe w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą nie ustaje z uwagi na podleganie obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu
i rentowym z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego. Po zakończeniu jego pobierania nie zachodzi potrzeba ponownego zgłoszenia do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą, konieczne natomiast jest opłacenie składki na to ubezpieczenie ( wyroki Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 20 maja 2016 r., sygn. akt III AUa 424/16 i z dnia 9 grudnia 2016 r., sygn. akt III AUa 321/16).

Aktualnie po raz kolejny nastąpiła zmiana poglądów w orzecznictwie Sądu Najwyższego, choć zachowało się stanowisko, zgodnie z którym należy objąć prowadzących działalność gospodarczą dobrowolnym ubezpieczeniem społecznym nawet w przypadku niewystąpienia ze stosownym wnioskiem, o ile nie zostali w sposób odpowiedni pouczeni przez organ rentowy. Powyższe stanowiło podstawę orzeczenia Sądu Rejonowego, z czym nie polemizował organ rentowy w apelacji.

Obecnie Sąd Najwyższy stoi na stanowisku, że udzielenie przez organ rentowy osobie prowadzącej działalność pozarolniczą nieprawidłowej informacji co do czynności niezbędnych dla dalszego podlegania dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu, może być podstawą stwierdzenia, że taka osoba podlegała dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu od pierwszego dnia przypadającego bezpośrednio po zakończeniu pobierania zasiłku macierzyńskiego, choćby złożyła

ona dopiero w późniejszym czasie ponowny wniosek o objęcie jej ubezpieczeniem chorobowym. ( wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 sierpnia 2020 r., sygn. akt II UK 384/18).

Obowiązkiem organu rentowego wynikającym z art. 8 i 9 k.p.a. jest pouczenie osoby prowadzącej pozarolniczą działalność, że z chwilą objęcia jej obowiązkowymi ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego, jej dobrowolne ubezpieczenie chorobowe ustaje a ponowne objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym w związku
z prowadzoną pozarolniczą działalnością może nastąpić dopiero po zakończeniu pobierania zasiłku macierzyńskiego, co wymaga jednak złożenia stosownego wniosku. Źródłem powyższego obowiązku informacyjnego jest uwzględnienie tego, że utrata tytułu do podlegania dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu przez osobę prowadzącą działalność pozarolniczą następuje z mocy samego prawa z chwilą rozpoczęcia pobierania przez tę osobę zasiłku macierzyńskiego. Przywołane stanowisko jest potwierdzeniem i zarazem rozwinięciem wcześniejszego poglądu judykatury, zgodnie z którym błędne pouczenie osoby prowadzącej pozarolniczą działalność przez organ rentowy o braku konieczności złożenia ponownego wniosku o objęcie ubezpieczeniem chorobowym po ustaniu zasiłku macierzyńskiego i o nieprzerwanym podleganiu ubezpieczeniu chorobowemu, uprawnia osobę prowadzącą pozarolniczą działalność do złożenia wniosku o ponowne objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym w dowolnie obranym przez nią terminie liczonym od dnia zakończenia pobierania zasiłku macierzyńskiego ( wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 sierpnia 2018 r., II UK 213/17). Inaczej mówiąc, udzielenie przez organ rentowy osobie prowadzącej działalność pozarolniczą nieprawidłowej informacji co do czynności niezbędnych dla dalszego podlegania dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu, może być podstawą stwierdzenia, że taka osoba podlegała dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu od pierwszego dnia przypadającego bezpośrednio po zakończeniu pobierania zasiłku macierzyńskiego, choćby złożyła ona dopiero
w późniejszym czasie ponowny wniosek o objęcie jej ubezpieczeniem chorobowym ( wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 stycznia 2020 r., I UK 311/18).

Taka też interpretacja przepisów odnosi się do sytuacji, w której ZUS w ogóle nie poinformował osoby prowadzącej działalność gospodarczą o konieczności złożenia ponownego wniosku w sytuacji, gdy po upływie prawa do zasiłku macierzyńskiego ma zamiar nadal podlegać dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu lub uczynił powyższe już po zakończeniu pobierania zasiłku macierzyńskiego przez odwołującą. Skoro organ nie dopełnił tej powinności w określonym czasie do 17 lipca 2019 r., w którym zaprzestała pobierać zasiłek macierzyński, to ubezpieczona mogła zasadnie pozostawać w usprawiedliwionym - choć błędnym - przekonaniu, że jej ubezpieczenie chorobowe "reaktywuje się". Potwierdzeniem tego stanu rzeczy jest kolejny wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 stycznia 2020 r. ( sygn. akt I UK 311/18). Wprawdzie ustawa nie określa wprost sankcji za niewywiązanie się organu rentowego z obowiązku informacyjnego, tym niemniej trzeba uznać, że ubezpieczona nie powinna ponosić ujemnych konsekwencji wynikających
z wadliwego zachowania organu rentowego. To oznacza, że zarzuty podniesione przez ZUS
w uzasadnieniu środka zaskarżenia nie zasługują na uwzględnienie w rozpatrywanej sprawie. Skoro bowiem skarżąca nie została we właściwym czasie należycie pouczona o skutkach, jakie
w płaszczyźnie podlegania dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu wywołuje zaprzestanie pobierania przez nią zasiłku macierzyńskiego, to organ rentowy nie może przerzucać na ubezpieczoną ciężaru odpowiedzialności za skutki własnych zaniedbań.

Wreszcie Sąd Najwyższy w składzie siedmiu Sędziów podjął uchwałę z dnia 11 lipca 2019 r., III UZP 2/19, którą rozstrzygnięto zagadnienie prawne przedstawione przez Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego „Czy rozpoczęcie pobierania zasiłku macierzyńskiego przez osobę prowadzącą pozarolniczą działalność, która uprzednio została objęta dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym, skutkuje ustaniem tego ubezpieczenia na podstawie art. 14 ust. 2 pkt 3 w związku z art. 11 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych?" W tej uchwale Sąd Najwyższy przyznał rację dotychczasowym i aktualnym poglądom orzecznictwa, które wskazują, że organ rentowy ma obowiązek pouczyć przedsiębiorcę o konieczności złożenia wniosku o ponowne objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą po upływie pobierania zasiłku macierzyńskiego.

W ocenie Sądu Okręgowego bezspornym pozostaje w sprawie, że organ rentowy nie pouczył odwołującej o przysługujących jej prawach. Mając na uwadze zaprezentowane powyżej orzecznictwo należy podkreślić, że ustalenie, czy ZUS poinformował daną osobę, iż wymagane jest zgłoszenie nowego wniosku o objęcie jej dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym ma fundamentalne znaczenie w kontekście uwzględnienia bądź oddalenia odwołania od zaskarżonej decyzji. Do utraty tytułu podlegania dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu dochodzi z mocy prawa (ex lege) na skutek rozstrzygnięcia zbiegu tytułów objęcia ubezpieczeniem społecznym. Obowiązkiem jednak organu rentowego wynikającym z art. 8 i 9 k.p.a. jest pouczenie osoby prowadzącej pozarolniczą działalność, że z chwilą objęcia jej obowiązkowymi ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi
z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego jej dobrowolne ubezpieczenie chorobowe ustaje,
a ponowne objęcie tym dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym w związku z prowadzoną pozarolniczą działalnością może nastąpić po zakończeniu pobierania zasiłku macierzyńskiego, co wymaga jednak złożenia stosownego wniosku ( wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 listopada 2019 r., sygn. akt I UK 264/18).

Wymaga ponownego podkreślenia, że art. 14 ust. 2 pkt 3 i art. 9 ust. 1c ustawy systemowej nie zostały naruszone przez Sąd I instancji. Treść przepisu art. 14 ust. 2 pkt 3 została już wyłuszczona w treści uzasadnienia, a jego wykładnia została w prawidłowy sposób zinterpretowana. Natomiast
z art. 9 ust. 1c ustawy systemowej wynika, że osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 2, 4–5a, 8
i 10, spełniające jednocześnie warunki do objęcia ich obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym
i rentowymi z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego lub zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego, podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego lub zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego. Mogą one jednak dobrowolnie, na swój wniosek, być objęte ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi także z pozostałych, wszystkich lub wybranych, tytułów. Wobec przyjętej linii orzeczniczej Sądu Najwyższego, że w przypadku odwołującej podleganie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym oraz dobrowolnemu chorobowemu w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą nie ustało
z mocy prawa ze względu na fakt pobierania przez nią zasiłku macierzyńskiego, nie można zastosować tych przepisów w takim zakresie, jak oczekuje tego organ rentowy. Powyższe oznacza, że należało przyznać zasiłek chorobowy ubezpieczonej na mocy art. 48 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Brak stosownego pouczenia organu rentowego przed zakończeniem pobierania zasiłku chorobowego przez odwołującą o obowiązku wyrejestrowania i ponownego zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych, w tym do dobrowolnego chorobowego, daje podstawy do uznania, że stała się ona niezdolna do pracy w trakcie trwania ubezpieczenia chorobowego. W oparciu o powyższe należało uznać, że Sąd I instancji w sposób prawidłowy zastosował dyspozycję znajdującą się w art. 48 ustawy o świadczeniach pieniężnych w razie choroby i macierzyństwa.

Ponadto Sąd Okręgowy zważył, że nie było podstaw do uchylenia zaskarżonego wyroku na podstawie art. 328 § 2 k.p.c. Organ rentowy w treści apelacji nie uargumentował z jakich powodów rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego nie nadaje się do przeprowadzenia kontroli orzeczniczej. W ocenie Sądu II instancji w sposób zgodny z obowiązującymi procedurami przeprowadzono postępowanie,
z którego wynikał ustalony a następnie oceniony stan faktyczny w niniejszej sprawie.

Mając na uwadze powyższe, Sąd oddalił apelację na podstawie art. 385 k.p.c., jak w punkcie 2 wyroku.

O kosztach procesu Sąd Okręgowy orzekł w punkcie 3 wyroku zasądzając od organu rentowego na rzecz odwołującej kwotę 120,00 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej na podstawie § 9 ust. 2 w związku z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie ( Dz. U. z 2015 r., poz. 1800).