Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 września 2021 r.

Sąd Apelacyjny w (...) I Wydział Cywilny i Własności Intelektualnej

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Ryszard Marchwicki

Protokolant: st. sekr. sąd. Katarzyna Kaczmarek

po rozpoznaniu w dniu 8 września 2021 r. w (...)

na rozprawie

sprawy z powództwa W. L.

przeciwko L. K.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w (...)

z dnia 19 grudnia 2019 r. sygn. akt I C 511/19

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od powoda na rzecz pozwanego 8.100 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Ryszard Marchwicki

"Niniejsze pismo nie wymaga podpisu własnoręcznego na podstawie § 21 ust. 4 zarządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 19 czerwca 2019 r. w sprawie organizacji i zakresu działania sekretariatów sądowych oraz innych działów administracji sądowej) jako właściwie zatwierdzone w sądowym systemie teleinformatycznym"

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 7 grudnia 2017 r. powód W. L. domagał się od pozwanego L. K.:

1.  nakazania nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym, aby zapłacił na rzecz powoda kwotę 272.120,00 zł (słownie: dwieście siedemdziesiąt dwa tysiące sto dwadzieścia złotych 00/100) tytułem zwrotu zadatku wpłaconego przez powoda w związku z umową przedwstępną zawartą między stronami w dniu 22 maja 2002 r. wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 1 kwietnia 2003 r. do dnia zapłaty,

2.  nakazania nakazem zapłaty w postepowaniu upominawczym, aby zapłacił na rzecz powoda koszty sądowe według norm przepisanych, w tym koszty zastępstwa procesowego w podwójnej minimalnej stawce tj. kwoty 14.400 zł oraz 17 zł tytułem zwrotu opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

W dniu 2 marca 2018 r. Sąd Okręgowy w (...) wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym zgodny z żądaniem pozwu.

Pozwany wniósł sprzeciw od nakazu zapłaty z dnia 2 marca 2018 r. wnosząc o:

1.  oddalenie wytoczonego w niniejszej sprawie powództwa w całości z uwagi na jego bezzasadność,

2.  zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania, w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych oraz zwrot kwoty 17,00 zł tytułem opłaty od pełnomocnictwa.

Wyrokiem z dnia 19 grudnia 2019 r Sąd Okręgowy w (...):

1.  oddalił powództwo;

2.  tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 10817 zł.

Podstawą rozstrzygnięcia były następujące ustalenia i wnioski Sądu I Instancji.

Powód W. L. jako zamawiający zawarł w dniu 22 maja 2002 r. umowę przedwstępną, mocą której zamówił u pozwanego L. K. samochód M. (...) rok produkcji (...). Powód wpłacił pozwanemu kwotę 272.120,00 zł tytułem zadatku. Pozwany zobowiązał się do wykonania zobowiązania do dnia 31 lipca 2002 r. Strony zastrzegły, że jeżeli pozwany nie wywiąże się z umowy w terminie, zwróci powodowi w całości zadatek, co stwierdzone zostanie pismem.

Pozwany nie wykonał zobowiązania. W dniu 6 lipca 2012 r. powód nadał na adres pozwanego (ul. (...), (...)-(...) P.) wezwanie do zapłaty obejmujące kwoty dochodzone pozwem.

Następnie powód wytoczył przeciwko pozwanemu powództwo o zapłatę kwot objętych wezwaniem do zapłaty. Powód nie uiścił kosztów sądowych w postaci opłaty sądowej od wpisu, a także prawomocnie nie został zwolniony od ich poniesienia. W związku z bezskutecznym upływem terminu do uzupełnienia braków pozwu w dniu 18 grudnia 2012 r. Sąd Okręgowy w (...) zarządził zwrot pozwu na podstawie art. 130 § 2 k.p.c.

Pozwany od dnia 25 kwietnia 2007 r. był zameldowany na pobyt stały w P. przy ul. (...). Natomiast od dnia 12 grudnia 2014 r. zameldowany jest on w N. przy ul. (...). Pozwany prowadzi działalność gospodarczą pod firmą (...), dla której w (...) ujawniony został adres do doręczeń w B. przy ul. (...).

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy uznał , że powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności Sąd Okręgowy stwierdził , że umowa która stanowiła źródło obowiązku nie jest umową przedwstępną lecz umową zlecenia, mocą której powód zlecił pozwanemu nabycie rzeczy oznaczonej co do tożsamości, a wykonanie jej miało nastąpić w oznaczonym przez strony terminie. Po jego bezskutecznym upływie pozwany miał zwrócić powodowi wniesiony zadatek w wysokości 272.120,00 zł.

Strony oznaczyły termin wykonania zobowiązania na 31 lipca 2002 r. Skoro pozwany nie wykonał w tym czasie zobowiązania, to począwszy od 1 sierpnia 2002 r. znajdował się w zwłoce ze zwrotem wpłaconego mu zadatku. Strony postanowiły bowiem w umowie, że zwrot powinien nastąpić do 31 lipca 2002 r.

Tym samym z dniem 1 sierpnia 2002 r. zaczął swój bieg dziesięcioletni termin przedawnienia roszczenia powoda o zwrot kwoty 272.120,00 zł tytułem zwrotu zadatku wpłaconego pozwanemu w sytuacji niewykonania przez niego umowy.

Dalej sąd wskazał , że termin przedawnienia nie został przerwany przez wniesienie w dniu 31 lipca 2021 r przez powoda pozwu do Sądu Okręgowego w (...) o zapłatę obejmujący roszczenia z tytułu umowy z pozwanym.

Pozew został mu bowiem zwrócony na mocy zarządzenia z dnia 18 grudnia 2012 r.

Zgodnie z art. 130 § 2 k.p.c. po bezskutecznym upływie terminu przewodniczący zwraca pismo stronie. Pismo zwrócone nie wywołuje żadnych skutków, jakie ustawa wiąże z wniesieniem pisma procesowego do sądu.

Zdaniem sądu termin nie został również przerwany przez złożenie w lipcu 2012 r wniosku o zwolnieni od ponoszenia kosztów sądowych w sprawie z powództwa powoda przeciwko pozwanemu o zapłatę spornej kwoty.

Sąd powołał się na postanowienie Sądu Apelacyjnego w (...) z dnia 3.06.2019 r. oddalającego zażalenie powoda na postanowienie Sadu Okręgowego z dnia 27.12.2018 roku.

Terminu tego nie przewały również kierowane przez powoda do pozwanego pisma wzywające do zapłaty.

Nie doszło również do niewłaściwego uznana pozwu poprzez brak odpowiedzi na w/w pisma.

Sąd uznał, że brak jest podstaw, w związku z podniesieniem zarzutu przedawnienia, do zastosowania w niniejszej sprawie art. 5 k.c. ( nadużycie prawa). Powód reprezentowany przez fachowego pełnomocnika nie przedstawił żadnej argumentacji na powyższe. Także Sąd rozpoznający sprawę nie doszukał się żadnych okoliczności uzasadniających zastosowanie tego przepisu. Należy zauważyć, iż od chwili wytoczenia powództwa przez powoda po raz pierwszy ( nieskutecznego i nie wywołującego żadnych skutków prawnych w związku z prawomocnym zarządzeniem zwrotu pozwu) do momentu złożenia pozwu w niniejszej sprawie, powód nie podejmował żadnych poza procesowych działań mających na celu przymuszenie pozwanego do zwrotu zadatku.

W takim stanie sprawy, na podstawie dokonanych ustaleń faktycznych i rozważań prawnych, wobec przedawnienia roszczenia, Sąd Okręgowy powództwo oddalił na podstawie art. 117 § 2 k.c.

O kosztach Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. stanowiącym zasadę odpowiedzialności strony za wynik procesu, w związku z czym obciążył nimi w całości powoda, jako stronę przegrywającą. Na ustalone przez Sąd koszty postępowania w wysokości 10.817,00 zł złożyły się: koszty zastępstwa procesowego pozwanej w wysokości 10.800,00 zł, na podstawie § 2 pkt 7 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2015 r. poz. 1804 z późn. zm.) i opłata od pełnomocnictwa w wy wysokości 17,00 zł. Sąd uznał, że brak jest podstaw do zastosowania w niniejszej sprawie art.102 kpc, zgodnie z którym w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Pozew w niniejszej sprawie został bowiem złożony za pośrednictwem profesjonalnego pełnomocnika, a nie samodzielnie przez powoda. A zatem powód nie może powoływać się na ewentualną nieznajomość prawa w kwestiach dotyczących przedawnienia roszczeń, oraz subiektywne przekonanie o zasadności złożenia pozwu.

Apelację od powyższego wyroku wniósł powód zarzucając:

1.  błąd w ustaleniach faktycznych, który negatywnie wpłynął na zaskarżone orzeczenie,

2.  naruszenie przepisów postępowania cywilnego - art, 123 § 1 pkt 1 kpc - poprzez brak uwzględnienia treści przepisu, co do istoty, że Powód podjął „czynność przed sądem (...) powziętą bezpośrednio w celu dochodzenia (...) roszczenia" polegającą na złożeniu wniosku o zwolnienie z kosztów sądowych od wpisu od pozwu, który został w pełnym procesie postępowania prawomocnie rozpoznany.

Wskazując na powyższe powód wniósł o:

1.  uchylenie zaskarżonego wyroku i orzeczenie co do istoty sprawy;

2.  zasądzenie na rzecz Wnioskodawczyni kosztów postępowania apelacyjnego według norm przypisanych;

3.  na podstawie art. 390 kpc - wniósł o przedstawieni Sądowi Najwyższemu w (...) zagadnienia prawnego budzącego poważne wątpliwości w przedmiocie ustalenia czy złożenie wniosku o zwolnienie z kosztów sądowych w postaci opłaty od pozwu zalicza się do kategorii „każdej czynności przed sądem (...) powziętej bezpośrednio celu dochodzenia (...) roszczenia" powoda, zwłaszcza z uwagi na skutek prawny braku uiszczenia opłaty od pozwu w postaci zwrotu pozwu i braku możliwości prowadzenia procesu bez wymaganej opłaty sądowej”.

Pozwany wniósł o:

1)  oddalenie apelacji powoda w całości;

2)  zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja jako nieuzasadniona podlegała oddaleniu.

Sąd Apelacyjny w całości podziela ustalenia Sądu Okręgowego które zresztą co do zasady nie były sporne między stronami oraz poczynione na ich podstawie ustalenia i wnioski prawne

Skarżący zarzucił Sądowi

1.  błąd w ustaleniach faktycznych, który negatywnie wpłynął na zaskarżone orzeczenie,

2.  naruszenie przepisów postępowania cywilnego - art, 123 § 1 pkt 1 kpc - poprzez brak uwzględnienia treści przepisu, co do istoty, że Powód podjął „czynność przed sądem (...) powziętą bezpośrednio w celu dochodzenia (...) roszczenia" polegającą na złożeniu wniosku o zwolnienie z kosztów sądowych od wpisu od pozwu, który został w pełnym procesie postępowania prawomocnie rozpoznany.

Co do pierwszego zarzutu to wskazać należy Sąd Apelacyjny po analizie całego materiału dowodowego uznał powyższy zarzut za nieuzasadniony.

Skarżący zarzucił , błąd w ustaleniach faktycznych, który negatywnie wpłynął na zaskarżone orzeczenie.

W celu ustalenia stanu faktycznego Sąd musi dokonać oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego i przypisać poszczególnym dowodom walor wiarygodności i moc dowodową. Tylko bowiem dowody wiarygodne mogą stanowić podstawę odtworzenia zdarzeń faktycznych które składają się na stan faktyczny sprawy.

Dokonując oceny materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie sąd stosuje przepis art. 233 § 1 k.p.c. .

Jeżeli skarżący konstruuje zarzut błędu w ustaleniach faktycznych to koniecznym jest takie wskazanie błędu procesowego popełnionego przez sąd , który zaważył na tym ustaleniu.

W apelacji skarżący nie wskazał na czym to błędne ustalenie stanu faktycznego polegało , a więc zarzut nie może być uwzględniony.

Nieuzasadniony jest również drugi z zarzutów podniesionych w apelacji.

Przepis art. 123 § 1 pkt 1 k.c. stanowi, że bieg przedawnienia przerywa się przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia.

Z powyższego wynika , że czynność procesowa wtedy przerywa bieg przedawnienia, gdy można ją uznać za " przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia".

Czynność procesowa jest więc podjęta bezpośrednio w celu dochodzenia, ustalenia, zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia wówczas, gdy skutkiem tej czynności jest prowadzenie przez organ jakiegoś wyodrębnionego zespołu działań (postępowania w szerokim znaczeniu), które mogą zakończyć się wydaniem orzeczenia zasądzającego (bądź zawarciem ugody sądowej), wydaniem orzeczenia ustalającego czy zabezpieczającego roszczenie lub też zaspokojeniem roszczenia (uzyskaniem świadczenia od zobowiązanego). Nie zmierza natomiast bezpośrednio do wymienionych celów czynność wszczynająca wyodrębniony zespół działań organu zmierzający do innego skutku, choćby skutek ten był koniecznym warunkiem wszczęcia następnego zespołu działań, prowadzącego już do dochodzenia, ustalenia, zabezpieczenia czy zaspokojenia roszczenia (zob. też R. Klimek, Dyskusyjne, s. 659 i n.; por. również M. Pyziak-Szafnicka (red.), Kodeks, 2009, s. 1078 i n.). Podobny pogląd do tu prezentowanego wyrażono w uzasadnieniu wyroku SN z 25 października 2012 r. (I CSK 155/12, L.) (por. E. Gniewek, P. Machnikowski (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Wyd. 8, Warszawa 2017, opublik. Legalis).

Aby czynność przedsięwzięta przez uprawnionego wywołała skutek w postaci przerwania biegu przedawnienia musi „bezpośrednio” zmierzać do dochodzenia, ustalenia, zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia. Poprawne jest dominujące wąskie rozumienie tego terminu, które oznacza, że czynność wprost, a więc bez potrzeby dokonania innej czynności, pozwoli zrealizować cel, jakim jest np. dochodzenie roszczenia

Czynnościami uprawnionego przerywającymi bieg przedawnienia są przede wszystkim:

1) wytoczenie powództwa o świadczenie będące przedmiotem roszczenia;

2) wytoczenie powództwa o ustalenie roszczenia (art. 189 k.p.c.) - jeżeli jednak powód dochodzi ustalenia stosunku prawnego o złożonym charakterze, to wytoczenie powództwa nie przerywa biegu przedawnienia wszystkich roszczeń występujących w tym stosunku prawnym, a tylko roszczeń wyraźnie określonych w pozwie;

3) złożenie przez powoda wniosku o wezwanie do udziału w sprawie na podstawie art. 194 § 1 lub 3 k.p.c.;

4) postanowienie sądu o wezwaniu do udziału w sprawie osoby, która powinna być pozwaną, wydane na wniosek pozwanego (art. 194 § 1 k.p.c.);

5) oznaczenie przez powoda osób połączonych węzłem współuczestnictwa koniecznego, a niewystępujących w charakterze pozwanych (art. 195 § 1 k.p.c.);

6) zmiana powództwa (art. 193 k.p.c.) polegająca na zgłoszeniu nowego roszczenia zamiast lub obok dotychczasowego - chodzi tu o nowe roszczenie w znaczeniu materialnoprawnym, które może pojawić się w formie zmiany żądania pozwu, ale także w postaci zmiany podstawy prawnej przy zachowaniu tożsamości żądania (gdy powód sam wskazuje nową podstawę prawną lub zmienia podstawę faktyczną żądania na taką, z której wynika inna jego podstawa prawna);

7) zarzut potrącenia zgłoszony przez pozwanego w procesie (zdaniem większości doktryny; w orzecznictwie kwestia ta nie jest jednoznacznie rozstrzygnięta - za przerwaniem biegu przedawnienia wypowiedział się SN w wyr. z 4 października 2006 r., II CSK 202/06 i uchw. z 19 października 2007 r., III CZP 58/07; przeciwko - w wyr. z 26 maja 2006 r., V CSK 105/06, z glosą krytyczną M. P.-S.;

8) wniosek o zabezpieczenie powództwa (jeżeli nie jest zawarty w pozwie - art. 730 § 2 k.p.c.);

9) wniosek o zawezwanie zobowiązanego do próby ugodowej (art. 185 k.p.c.);

10) wniosek o wszczęcie postępowania nieprocesowego, jeżeli jest ono drogą dochodzenia roszczenia (zob. art. 618 § 1 k.p.c.);

11) wniosek o rozpoznanie sprawy przez sąd polubowny (jeżeli zapis na sąd polubowny był skuteczny; zob. wyr. SN z 18 lutego 2005 r., V CK 467/04);

12) wytoczenie powództwa adhezyjnego w postępowaniu karnym (zob. nieobowiązujące już art. 62 i n.k.p.k.);

13) wniosek o nadanie tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności (art.

781 i n.k.p.c.) - w myśl panującego obecnie poglądu orzecznictwa, opartego na rozumieniu przesłanki "bezpośredniości" jako niemożliwości pominięcia danej czynności w drodze do uzyskania zaspokojenia roszczenia (miarodajną wypowiedzią judykatury jest obecnie uchw. SN z 16 stycznia 2004 r., III CZP 101/03). Konsekwentnie należy przyjąć, że bieg terminu przedawnienia przerywa też wniosek o stwierdzenie wykonalności wyroku sądu polubownego.

Nie przerywa natomiast biegu przedawnienia (gdyż nie zmierza bezpośrednio do dochodzenia, ustalenia, zaspokojenia ani zabezpieczenia roszczenia): przypozwanie (art. 84 k.p.c.); wniosek o wyznaczenie sądu do rozpoznania sprawy (art. 44 i 45 k.p.c.); wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych (art. 100 i n. K.) i o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego dla strony zwolnionej od kosztów sądowych.

Pogląd , że złożenie wniosku o zwolnienie od ponoszenia kosztów sądowych nie przerywa biegu przedawnienia jest dominujący zarówno w orzecznictwie -wyr. SN z 4 grudnia 1975 r., II CR 644/75, L. , orzecz. SA w P. w sprawie I ACz 579/19 oraz w doktrynie ( patrz K. kom do art. 123 k.p.c. ).

Z powyższych względów Sąd Apelacyjny uznał zarzut naruszenia art. 123 § 1 pkt 1 k.p.c. za nieuzasadniony.

Sąd Apelacyjny nie znalazł również żadnych podstaw do zwrócenia się do Sądu Najwyższego i przedstawienia w trybie art. 390 § 1 k.p.c. Sądowi Najwyższemu zagadnienia prawnego do rozstrzygnięcia.

Zgodnie z wskazanym przepisem jeżeli przy rozpoznawaniu apelacji powstanie zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości, sąd może przedstawić to zagadnienie do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu, odraczając rozpoznanie sprawy. Sąd Najwyższy władny jest przejąć sprawę do rozpoznania albo przekazać zagadnienie do rozstrzygnięcia powiększonemu składowi tego Sądu.

W ocenie Sądu Apelacyjnego kwestia czy wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych jest czynnością która przerywa bieg przedawnienia roszczenia nie budzi żadnych wątpliwości i jest jednoznacznie oceniane zarówno w doktrynie jak i orzecznictwie SN i Sądów Powszechnych .

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny apelację jako bezzasadną oddalił.

O kosztach Sąd Orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z art. 108§ 1 k.p.c. oraz §2 pkt 7 w zw. z § 10 ust.1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r w sprawie opłat za czynności radców prawnych. ( Dz.U z 2018 r poz. 265).

Ryszard Marchwicki

"Niniejsze pismo nie wymaga podpisu własnoręcznego na podstawie § 21 ust. 4 zarządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 19 czerwca 2019 r. w sprawie organizacji i zakresu działania sekretariatów sądowych oraz innych działów administracji sądowej) jako właściwie zatwierdzone w sądowym systemie teleinformatycznym"