Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 sierpnia 2021 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie – II Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: sędzia (del.) Anna Kiełek

Protokolant: Ewa Pigul

po rozpoznaniu w dniu 5 sierpnia 2021 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa S. K. i M. K.

przeciwko (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W.

o ustalenie i zapłatę

orzeka:

I.  Ustala, że umowa o kredyt hipoteczny nr (...) (...) zawarta w dniu 16 marca 2007 r. pomiędzy S. K. i M. K. a (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. jest nieważna;

II.  Zasądza od pozwanego (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. na rzecz S. K. i M. K. łącznie kwotę 559.766,80 zł (pięćset pięćdziesiąt dziewięć tysięcy siedemset sześćdziesiąt sześć złotych 80/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 31 stycznia 2020 r. do dnia zapłaty oraz łącznie kwotę 10.350,01 CHF (dziesięć tysięcy trzysta pięćdziesiąt franków szwajcarskich jeden centym) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 31 stycznia 2020 r. do dnia zapłaty;

III.  Zasądza od pozwanego (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. na rzecz S. K. i M. K. łącznie kwotę 11.817,00 zł (jedenaście tysięcy osiemset siedemnaście złotych 00/100), tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 10.800,00 zł (dziesięć tysięcy osiemset złotych 00/100) tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

sędzia (del.) Anna Kiełek

sygn. akt II C 3170/20

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 13 stycznia 2020 r. skierowanym przeciwko (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. – S. K. i M. K. wnieśli roszczenie główne o:

a.  zasądzenie od pozwanej na ich rzecz łącznie kwoty 599.693,51 zł tytułem zwrotu korzyści majątkowej uzyskanej przez pozwaną kosztem powodów bez podstawy prawnej, które to świadczenie było nienależne wraz z odsetkami ustawowymi za czas opóźnienia począwszy od dnia następującego po dniu doręczenia pozwu do dnia zapłaty, która to stanowi całość wpłaconego przez nich świadczenie z tytułu nieważnej umowy o kredyt mieszkaniowy (...) nr (...) z dnia 16 marca 2007 r.,

ewentualnie o:

b.  zasądzenie od pozwanej na ich rzecz kwoty 559.766,80 zł za okres od dnia 1 maja 2007 r. do dnia 3 grudnia 2018 r. oraz kwoty 10.350,01 CHF za okres od dnia 1 lutego 2019 r. do dnia 1 października 2019 r. tytułem zwrotu korzyści majątkowej uzyskanej przez pozwaną kosztem powodów bez podstawy prawnej, które to świadczenie było nienależne wraz z odsetkami ustawowymi za czas opóźnienia począwszy od dnia następującego po dniu doręczenia pozwu do dnia zapłaty, która to stanowi całość wpłaconego przez nich świadczenie z tytułu nieważnej umowy o kredyt hipoteczny

a.  ustalenie nieważności umowy o kredyt oraz wszelkich innych zobowiązań, oświadczeń czy umów do niej akcesoryjnych, wliczając w to także wszelkie regulaminy oraz inne wzorce umów,

ewentualnie o:

b.  ustalenie nieistnienia stosunku prawnego wynikającego z zobowiązania opisanego w umowie kredytu oraz wszelkich innych zobowiązań, oświadczeń, czy umów do niej akcesoryjnych, wliczając w to także wszelki regulaminy oraz inne wzorce umów,

ewentualnie o:

c.  ustalenie nieważności umowy kredytu oraz wszelkich innych zobowiązań, oświadczeń czy umów do niej akcesoryjnych, wliczając w to także wszelki regulaminy oraz inne wzorce umów – co do przyszłych świadczeń nieobjętych roszczeniem o zapłatę,

ewentualnie o:

d.  ustalenie nieistnienia stosunku prawnego wynikającego z zobowiązania opisanego w umowie kredytu oraz wszelkich innych zobowiązań, oświadczeń, czy umów do niej akcesoryjnych, wliczając w to także wszelki regulaminy oraz inne wzorce umów – co do przyszłych świadczeń nieobjętych roszczeniem o zapłatę

Jako roszczenie ewentualne wnieśli o:

I.  ustalenie, że w stosunku prawnym łączącym ich z pozwaną na podstawie umowy o kredyt hipoteczny, wraz z załącznikami oraz wszelkimi innymi umowami akcesoryjnymi, nie wiążą ich wszelkie postanowienia umowne dotyczące waloryzowania kwoty kredytu oraz rat kapitałowo-odsetkowych kursem franka szwajcarskiego , które zostały wymienione w części B pkt .I a-g ( str.4-6 pozwu),

a.  zasądzenie od pozwanej na ich rzecz łącznie kwoty 174.471,32 zł tytułem zwrotu korzyści majątkowej uzyskanej przez pozwaną kosztem powodów bez podstawy prawnej, które to świadczenie było nienależne wraz z odsetkami ustawowymi za czas opóźnienia począwszy od dnia następującego po dniu doręczenia pozwu do dnia zapłaty,

ewentualnie o:

b.  zasądzenie od pozwanej na ich rzecz łącznie kwoty 160.786,93 zł za okres od dnia 1 maja 2007 r. do dnia 3 grudnia 2018 r. oraz kwoty 10.350,01 CHF za okres od dnia 1 lutego 2019 r. do dnia 1 października 2019 r. tytułem zwrotu korzyści majątkowej uzyskanej przez pozwaną kosztem powodów bez podstawy prawnej, które to świadczenie było nienależne wraz z odsetkami ustawowymi za czas opóźnienia począwszy od dnia następującego po dniu doręczenia pozwu do dnia zapłaty.

Ponadto wnieśli o zasądzenie na ich rzecz łącznie zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych w wysokości dwukrotności stawki minimalnej – ze względu na znaczną zawiłość sprawy, duży nakład pracy pełnomocnika.

W uzasadnieniu żądań pozwu powodowie wskazali, że w dniu 16 marca 2007 r. zawarli z pozwaną umowę o kredyt hipoteczny, na podstawie której bank zobowiązał się oddać powodom do dyspozycji kwotę w wysokości 368.282,72 CHF, a powodowie zobowiązali się do spłaty kwoty kredytu w 360 równych ratach miesięcznych, zawierających rosnącą część raty kapitałowej i malejącą część raty odsetkowej. Powodowie wskazali, że zawierali umowę kredytu jako konsumenci. W odniesieniu do roszczenie głównego powodowie podnieśli, że wywodzą nieważność umowy kredytu z powodu braku oznaczenia świadczenia w stosunku prawnym, ponieważ pozostawienie bankowi swobodnego kształtowania wskaźnika waloryzacji skutkowało w istocie brakiem określenia wysokości świadczenia. Powodowie wskazali, że brak określenia wysokości świadczenia przesądza o sprzeczności treści spornej umowy kredytu z art. 353 ¹ k.c. i art. 69 ustawy prawo bankowe. Podkreślili również, że sprzeczne z istotą umowy jest uzgodnienie przez strony, że o zakresie obowiązków jednej z nich zadecyduje na zasadzie swobodnego uznania druga strona w toku wykonywania umowy. Powodowie powołali się również na sprzeczność z zasadami współżycia społecznego wskazując na wszelkie postanowienia, które zmierzają do naruszenia równorzędności stron umowy m.in. brak możliwości kontroli przez powodów nad ustaleniem wysokości świadczenia, ani możliwością odwołania się od niego, brak wskazania sposobu ustalania kursów, możliwość nieograniczonego i jednostronnego regulowania wysokości świadczenia. Jako materialnoprawną podstawę roszczenia powodowie wskazali na przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu. W odniesieniu do roszczenia ewentualnego powodowie powołali się na art. 385 ¹ k.c. wskazując na niedozwolony charakter następujących postanowień umowy - § 1 pkt 8 umowy, § 5 ust.3 pkt 2 umowy, § 5 ust. 4 umowy o kredyt, § 5 ust. 5 umowy o kredyt, § 13 ust. 7 umowy o kredyt, § 18 ust. 1 umowy o kredyt, § 19 ust. 1 umowy o kredyt.

W odpowiedzi na pozew pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenia solidarnie od powodów na jej rzecz zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości dwukrotności stawki minimalnej, z uwagi na zawiłość sprawy oraz nakład pracy pełnomocnika. Pozwana podniosłą również zarzut przedawnienia roszczenia powodów. W uzasadnieniu pozwana wskazała, że sporny w niniejszej sprawie typ kredytu występuje w ustawie prawo bankowe i mieści się w zakresie zasady swobody umów. Pozwana podkreśliła, że umowa kredytu w § 2 ust. 2 wprost określa zarówno kwotę kredytu jak i walutę (CHF). Pozwana wskazała, że przystępując do zawarcia umowy powodowie posiadali wiedzę odnośnie jej charakteru i konstrukcji, a w szczególności powodowi został wyjaśniony mechanizm kredytu w walucie obcej i został również poinformowany o ryzykach związanych z tego typy kredytem. Pozwana zaprzeczyła jakoby tabele kursów walut były dowolnie ustalana przez pozwanego, lecz ustalane były na podstawie wewnętrznych sformalizowanych procedur, które uzależniały sposób ustalania kursu także od wytycznych NBP i danych międzynarodowej bazy (...). Ponadto pozwana zaznaczyła, że gdyby postanowienia umowy zostałyby uznane za niedozwolone, w ich miejsce weszłyby rozwiązania przewidziane w ustawie antyspreadowej i ustawie prawo bankowe, co wyklucza skutek w postaci nieważności umowy.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W 2007 r. powodowie S. K. i M. K. podjęli decyzję o zakupię większego mieszkania , albowiem zajmowane przez nich dotychczas mieszkanie okazało się zbyt małe dla pięcioosobowej rodziny. Doradca kredytowy na pierwszym spotkaniu zaproponował powodowi skorzystanie z kredytu walutowy. Przed podpisaniem umowy odbyło się kilka spotkań z doradcą kredytowym, podczas których obecny był wyłącznie M. K.. Powód w czasie tych spotkań nie otrzymał informacji w jaki sposób tworzona jest tabela kursu w banku, nie był poinformowani o ryzyku kursowym , nie została mu przedstawiona symulacja kredytu w przypadku zmian kursowych. Powódka S. K. nie brała udziału w tych spotkaniach, była obecna w banku tylko jeden raz , w dniu podpisania umowy . (przesłuchanie powoda k.272v-273, k.310v.-311, przesłuchanie powódki k.273)

W dniu 6 lutego 2007 r. S. K. i M. K. złożyli wniosek o udzielenie kredytu mieszkaniowego (...). Jako cel kredytowania wskazano nabycie lokalu mieszkalnego. Jako wnioskowaną walutę kredytu wskazano CHF. Wnioskowana kwota kredytu wyrażona w CHF wynosiła 368 282.72 Okres spłaty określono na 30 lat, a raty na annuitetowe. Małżonkowie zawnioskowali również o 10 miesięczną karencję w spłacie rat. ( wniosek kredytowy k. 172-175)

W dniu 16 marca 2007 r. pomiędzy (...) Bankiem (...) S.A. z siedzibą w W. (dalej także: bank lub (...)), a S. K. i M. K., jako kredytobiorcami, została zawarta umowa nr (...) o kredyt mieszkaniowy (...) hipoteczny (spłacanego w ratach annuitetowych, udzielonego w walucie wymienialnej).

Bank zobowiązał się na warunkach określonych w umowie postawić do dyspozycji kredytobiorcy kredyt w kwocie 368.282,72 CHF na zakup spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego położonego w W. przy ul. (...)wraz ze stanowiskiem postojowym nr (...), refinansowanie poniesionego zadatku w wysokości 20.000,00 zł, sfinansowanie kosztów przeprowadzenia transakcji w wysokości 50.000,00 zł i prowizji bankowej, z przeznaczeniem na potrzeby własne. (§ 2 ust. 1). Wypłata kredytu miała być dokonana jednorazowo, po potrąceniu prowizji banku bezpośrednio na rachunek zbywcy, pozostałą kwotę, z tytułu refinansowania zadatku i sfinansowania kosztów transakcji w formie przelewu na wskazany rachunek zgodnie z dyspozycją kredytobiorcy (§ 5 ust. 1). Całkowita wypłata kredytu miała nastąpić do dnia 15 grudnia 2008 r. (§ 5 ust. 2). Kredyt mógł być wypłacony:

1)  w walucie wymienialnej – na finansowanie zobowiązań za granicą i w przypadku zaciągnięcia kredytu na spłatę kredytu walutowego lub

2)  w walucie polskiej – na finansowanie zobowiązań w kraju (§ 5 ust. 3).

W przypadku wypłaty w walucie polskiej stosowany był kurs kupna dla dewiz (aktualna Tabela Kursów) obowiązujący w dniu realizacji zlecenia płatniczego. Zgodnie z § 1 pkt 8 Tabela Kursów to Tabela Kursów (...) S.A. obowiązująca w chwili dokonywania przez (...) S.A. określonych w umowie przeliczeń kursowych, dostępna w (...) S.A. oraz na stronie internetowej (...) S.A.

Bank pobierał odsetki od kredytu w walucie kredytu wg zmiennej stopy procentowej w stosunku rocznym, której wysokość była ustalana w dniu rozpoczynającym pierwszy i kolejne trzymiesięczne okresy obowiązywania stawki referencyjnej, jako suma stawki referencyjnej i stałej marży (§ 6 ust. 1 zd. 1).

Kredytobiorcy zobowiązali się do zapłaty należnej (...) S.A. prowizji od udzielonego kredytu, w wysokości 0,1% kwoty kredytu, to jest kwotę 368,28 CHF. (§ 10 ust. 1)

W dniu zawarcia umowy stawka referencyjna wynosiła 2,28%, marża 0,90 punktów procentowych, a oprocentowanie kredytu wynosiło 3,18 % w stosunku rocznym. (§ 7 ust.1)

Jako zabezpieczenie kredytu ustalono hipotekę zwykłą w kwocie 368.282,72 CHF oraz hipotekę kaucyjną do kwoty 81.030,00 CHF na spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w W. przy ul. (...) , ubezpieczenie w (...) S.A. kredytowanego wkładu finansowego w wysokości 73.582,89 CHF, weksel własny in blanco, oświadczenie o poddaniu się egzekucji i cesja praw do odszkodowania na rzecz (...) S.A. (§ 11 ust. 1).

W § 11 ust. 2 określono, że do czasu ustanowienia zabezpieczenia kredytu z § 11 ust. 1, kredytobiorcy dokonać mieli zabezpieczenia w formie ubezpieczenia kredytu w (...) S.A. – miesięczny koszt ubezpieczenia wynosił 494,55 zł (tj. 0,0542% kredytu).

Na mocy § 12 ust. 1 kredytobiorcy skorzystali z karencji w spłacie kredytu w okresie do dnia 15 listopada 2007 r. W okresie tym kredytobiorca miał spłacać miesięcznie należne bankowi odsetki od dnia wypłaty do dnia poprzedzającego dzień zakończenia karencji (§ 12 ust. 2).

Po okresie karencji kredytobiorcy mieli spłacać zadłużenie z tytułu kredytu i odsetek do 1 marca 2037 r. w ratach annuitetowych (§ 12 ust. 4). Pierwsza i ostatnia rata miały być ratami wyrównującymi (§ 12 ust. 6).

Spłata zadłużenia kredytobiorców z tytułu kredytu i odsetek następować miała w drodze potrącania przez bank swoich wierzytelności z rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego kredytobiorcy (§ 13 ust. 1). Kredytobiorcy zobowiązali się do posiadania na rachunku środków w pierwszym dniu każdego miesiąca kalendarzowego w wysokości umożliwiającej uregulowanie należności z tytułu kredytu (§ 13 ust. 3). Potrącania środków z rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego w walucie polskiej miało następować w wysokości stanowiącej równowartość kwoty kredytu lub raty w walucie wymienialnej, w której udzielony był kredyt, wg obowiązującego w banku w dniu wymagalności kursu sprzedaży dla dewiz (aktualnej Tabeli Kursów). (§ 13 ust. 7)

W § 18 ust. 1 określono, że niespłacanie przez kredytobiorców części lub całości raty w terminie umówionym spowoduje, że należność z tytułu zaległej spłaty staje się zadłużeniem przeterminowanym i może zostać przez bank przeliczona na walutę polską wg kursu sprzedaży dewiz (aktualnej Tabeli Kursów) obowiązującego w banku w dniu przypomnienia.

Jeżeli spłata zadłużenia przeterminowanego i odsetek nastąpiłaby w walucie innej niż waluta polska:

1)  w formie bezgotówkowej – kwota wpłaty miała zostać przeliczona na kwotę stanowiącą równowartość w walucie polskiej – wg kursu kupna dla dewiz (aktualna Tabela Kursów) obowiązującego w banku w dniu wpływu środków;

2)  w formie gotówkowej – kwota wpłaty miała przeliczona na kwotę stanowiącą równowartość w walucie polskiej – wg kursu kupna dla pieniędzy (aktualna Tabela Kursów) obowiązującego w banku w dniu wpływu środków (§ 19).

Kredytobiorcy oświadczyli, że zostali poinformowania o ryzyku zmiany kursów waluty polegającym na wzroście wysokości zadłużenia z tytułu kredytu oraz wysokości rat kredytu, wyrażonych w walucie polskiej, przy wzroście kursów waluty kredytu oraz ryzyku stopy procentowej polegającym na wzroście raty spłaty przy wzroście stawki referencyjnej oraz, że ryzyko takie ponosi. (§ 30 ust. 1)

W § 30 ust. 2 wskazano, że w całym okresie kredytowania kredytobiorca może dokonać zmiany waluty kredytu i w przypadku takiej zmiany może ulec zmianie wysokość zadłużenia z tytułu kredytu, wysokość stawki referencyjnej, wysokość marży oraz wysokość rat kredytu. (umowa nr (...) o kredyt mieszkaniowy (...) hipoteczny k. 104-110)

W dniu 3 stycznia 2019 r. pomiędzy (...) Bankiem (...) S.A. z siedzibą w W. a S. K. i M. K. został zawarty aneks, zgodnie z którym dla celów związanych z obsługą kredytu (...) S.A. prowadzi dla kredytobiorcy dodatkowy, bezpłatny lub płatny, nieoprocentowany rachunek prowadzony w walucie kredytu, a spłaty kapitału i odsetek będą dokonywane z wskazanych w aneksie rachunków. (aneks nr 1 do umowy k. 110v-111)

Środki z kredytu wypłacono w dniu 21 marca 2007 r. w kwocie 368.282,72 CHF, z tego:

368,28 CHF – prowizja za udzielenie kredytu,

168 185,30 CHF co stanowiło równowartość 395 000,00 zł (zastosowany kurs: 2,3486),

168 185,30 CHF co stanowiło równowartość 395 000,00 zł (zastosowany kurs: 2,3486),

31 543,84 CHF co stanowiło równowartość 74 083,86 zł (zastosowany kurs: 2,3486).

(zaświadczenie k.112-115v.)

W okresie od dnia 1 maja 2007 r. do dnia 1 października 2019 r. kredytobiorcy spłacili kwotę 131.341,96 CHF tytułem spłaty kapitału (tj. 430.238,65 zł) oraz kwotę 46.449,36 CHF tytułem spłaty odsetek (tj. 129.558,17 zł) . ( zaświadczenie k. 112-115)

Stan faktyczny w powyższym kształcie, został przez Sąd ustalony w oparciu o materiał dowodowy zgromadzony na potrzeby niniejszego postępowania, w zakresie w jakim został powołany w toku dotychczasowych ustaleń. W szczególności Sąd oparł się o dokumentację złożoną do akt sprawy (w tym wydruki, art. 309 k.p.c.), których prawdziwość nie była kwestionowana przez żadną ze stron, Sąd zaś nie znalazł podstaw, by czynić to z urzędu. Sąd oparł się nadto na przeprowadzonym w sprawie dowodzie z przesłuchania powodów.

W zakresie, w jakim złożona do akt dokumentacja oraz wydruki, nie została powołana w toku rekonstrukcji stanu faktycznego, została przez Sąd pominięta jako irrelewantna dla rozstrzygnięcia sprawy.

Zeznania świadka J. P. nie miały znaczenia dla oceny ważności umowy.

Odnośnie zaś oceny zeznań powodów, Sąd miał na uwadze, iż dowód w tym zakresie ze swej istoty ma subsydiarny charakter i powinien być oceniony z ostrożnością, jako że strona powodowa niewątpliwie była bezpośrednio zainteresowana uzyskaniem korzystnego dla siebie rozstrzygnięcia. Tak przeprowadzony dowód dostarczył jednak istotnych informacji na okoliczności związane z zawarciem przedmiotowej umowy, w tym w szczególności motywacji, jaką kierowali się powodowie zawierając umowę i jak wyglądała procedura udzielenia im kredytu. W ocenie Sądu, relacja przedstawiona przez powodów była relacją wiarygodną.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w całości.

Bezsporne pomiędzy stronami było samo zawarcie umowy kredytowej w dniu 16 marca 2007 r. (...) nr (...).

Stan sprawy uzasadnia przyjęcie, iż powodowie występowali wobec banku jako konsumenci w rozumieniu art. 22 ¹ k.c ^..

Brak jest jakichkolwiek okoliczności świadczących o tym, że cel finansowany z przedmiotowej umowy kredytu był związany bezpośrednio z działalnością gospodarczą.

Umowa zawarta 16 marca 2007 r. stanowi umowę o kredyt w rozumieniu art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe.

Zgodnie z art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe, istotą umowy kredytu jest to, że bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji. Ponadto art. 69 ust. 2 tej ustawy określa elementy powinny w szczególności zostać zawarte w zawieranej przez strony umowie kredytu.

Umowa kredytu jest to czynność prawna konsensualna, dwustronnie zobowiązująca, odpłatna, ale nie wzajemna ( Z. Radwański, J. Panowicz-Lipska, Zobowiązania-część szczegółowa, 2 wydanie 2, s. 170). W ramach tej umowy nie dochodzi do przeniesienia (ani konsensualnego, ani faktycznego) własności środków pieniężnych przez bank na rzecz kredytobiorcy ( E. Niezbecka, A. Jakubecki, J. Mojak, Prawne zabezpieczenia wierzytelności bankowych, Kraków 2000, s. 27–28). Z umowy kredytu wynika natomiast zobowiązanie banku polegające na oddaniu do dyspozycji kredytobiorcy określonej kwoty środków pieniężnych. Bank powinien więc dokonać stosownych czynności faktycznych umożliwiających kredytobiorcy korzystanie z udzielonego mu kredytu. Określa je bliżej umowa; ogólnie biorąc sposoby postawienia do dyspozycji środków pieniężnych sprowadzają się do realizowania przez bank rozliczeń pieniężnych w granicach sumy kredytu (forma bezgotówkowa) albo polegają na wypłacie sumy kredytu w całości albo częściami ( por. Z. Radwański, J. Panowicz-Lipska, Zobowiązania…, s. 172 oraz B. Paxford [w:] Prawo bankowe. Komentarz. pod red. H. Gronkiewicz-Waltz, Legalis 2013, kom. do art. 69 Pr. bankowego). Oddanie do dyspozycji środków pieniężnych ma zapewnić kredytobiorcy ich wykorzystanie w sposób odpowiadający interesom tego ostatniego, uwidoczniony w umowie kredytowej ( wyrok SN z 10.02.2004 r., IV CK 437/02, Legalis ). W art. 69 ustawy nie przesądzono samego sposobu wykonania przez bank świadczenia polegającego na oddaniu środków pieniężnych do dyspozycji kredytobiorcy. Jest to zwykłe oddanie środków pieniężnych kredytobiorcy (kredytobiorca wie o istnieniu „rachunku kredytowego”, wykorzystywanie sumy kredytowej następuje z jego inicjatywy i powoduje zarazem obowiązek zwrotu sumy wykorzystanej) ( por. M. Bączyk, Prawo umów handlowych [w:] System…, s. 1010).

Zgodnie z art. 385 ¹ k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny (§ 1). Jeżeli postanowienie umowy nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie (§ 2). Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta (§ 3). Ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje (§ 4). Natomiast stosownie do art. 385 ² k.c. oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść, okoliczności zawarcia oraz uwzględniając umowy pozostające w związku z umową obejmującą postanowienie będące przedmiotem oceny.

Kontrola postanowień wzorców umów może mieć charakter incydentalny (konkretny) bądź abstrakcyjny. Kontrola abstrakcyjna jest oderwana od treści konkretnej umowy i realizowana jest wyłącznie w postępowaniu odrębnym w sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone zaś kontrola incydentalna ma miejsce w postępowaniu sądowym, w którym zainteresowany powołuje się na fakt inkorporowania do treści umowy niedozwolonych postanowień umownych w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. Ma więc ona miejsce podczas rozpoznawania sprawy dotyczącej konkretnego stosunku obligacyjnego. W niniejszej sprawie powód powoływał się na fakt inkorporowania do treści umowy o kredyt niedozwolonych postanowień, dlatego Sąd przeprowadził kontrolę incydentalną.

W ocenie Sądu w umowie zawartej pomiędzy stronami postępowania zawarte zostały klauzule abuzywne wynikające z treści § 1 pkt 8 dotyczącej pojęcia Tabela kursów – „ Tabela kursów – tabela kursów (...) SA obowiązująca w chwili dokonywania przez (...) SA określonych w umowie przeliczeń kursowych, dostępną w (...) SA oraz stronie internetowej (...) SA”. Powyższa definicja nie określa w jaki sposób pozwany bank tworzy przedmiotowe tabele kursowe.

W § 5 ust. 3 umowy pozwany bank wprowadził mechanizm waloryzacyjny poprzez wskazanie, że kredyt jest waloryzowany do waluty obcej CHF. Rozwinięcie tego mechanizmu zostało ujęte w § 5 ust. 3 pkt 2, § 5 ust. 5, § 13 ust. 7, § 18 ust. 1, § 19 ust.1 umowy.

W treści umowy nie ma żadnych dodatkowych postanowień regulujących kurs waluty szwajcarskiej jako wartość stałą powiązaną ze złotym, nie ustalono również sposobu każdorazowego ustalania wartości tej waluty w odniesieniu do złotego (kursu kupna i sprzedaży franka szwajcarskiego).

Jako godzące w interesy powoda należy ocenić odwołanie do tabeli obowiązującej u pozwanego. Umowa nie wskazuje bowiem jakiego rodzaju jest to tabela, czy ustalana wyłącznie na potrzeby rozliczeń kredytowych, czy także dla działalności kantorowej lub innej mającej za przedmiot obrót walutowy. Ponadto umowa nie określa sposobu ustalania kursu waluty, tj. nie odwołuje się do obiektywnych, sprawdzalnych i niezależnych od banku (jak również powoda) kryteriów, o których wiedza byłaby dostępna dla kredytobiorcy. Umowa nie zawiera także uprawnienia kredytobiorcy do uczestnictwa, w szczególności na zasadach równości, w każdorazowym ustalaniu kursu, w tym wypadku franka szwajcarskiego. Konsumentowi nie zostały przyznane jakiekolwiek środki działania, przy pomocy których mógłby dokonywać jakiejkolwiek weryfikacji prawidłowości działania Banku w tym zakresie. Jego rola ogranicza się do realizacji obowiązku uiszczania kolejnych rat kredytu z uwzględnieniem kursu narzuconego przez pozwanego. Tak samo zdany jest na jednostronne określenie kursu walutowego, z uwzględnieniem którego następowała wypłata kredytu.

Sporne postanowienia umowne nie zostały indywidualnie uzgodnione z powodem. Zgodnie z art. 385 ¹ § 4 k.c. ciężar dowodu, iż postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje, a więc na banku. Pozwany nie sprostał swemu obowiązkowi. Postępowanie dowodowe potwierdziło zaś, że umowę zawarto z wykorzystaniem wzorca banku, a sporne klauzule zostały przejęte do umowy bez modyfikacji. Nie były one nawet przedmiotem negocjacji stron. W związku z tym uznać należy, że powodowie nie mieli żadnego wpływu na treść tych postanowień. Art. 385 ¹ § 3 k.c. wymaga, by konsument miał rzeczywisty wpływ na treść postanowienia. Za nieuzgodnione indywidualnie trzeba uznać takie postanowienie, które nie było przedmiotem pertraktacji między stronami, lecz zostało przedstawione jako jedyne możliwe rozwiązanie. Przedłożona powodowi do podpisu umowa stanowiła wzorzec umowny stosowany przez stronę pozwaną, który nie podlegał negocjacjom, ani zmianom.

Sporne postanowienia umowne kształtują prawa i obowiązki powoda w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy.

Rażące naruszenie interesów konsumenta to nieusprawiedliwiona dysproporcja praw i obowiązków na jego niekorzyść w określonym stosunku obligacyjnym. Postanowienia umowy rażąco naruszają interes konsumenta, jeżeli poważnie i znacząco odbiegają od sprawiedliwego wyważenia praw i obowiązków stron. Ocena stopnia naruszenia powinna być dokonywana z uwzględnieniem kryteriów przedmiotowych, jak i podmiotowych. Natomiast działanie wbrew dobrym obyczajom oznacza tworzenie przez kontrahenta konsumenta takich postanowień umownych, które godzą w równowagę kontraktową stron takiego stosunku (por. uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 27 maja 2009 r., VI ACa 1473/08). Przyjmuje się, że klauzula dobrych obyczajów, podobnie jak klauzula zasad współżycia społecznego, nakazuje dokonać oceny w świetle norm pozaprawnych, przy czym chodzi o normy moralne i obyczajowe, powszechnie akceptowane albo znajdujące szczególne uznanie w określonej sferze działań, na przykład w obrocie profesjonalnym, w określonej branży, w stosunkach z konsumentem itp. W stosunkach z konsumentami szczególne znaczenie mają te oceny zachowań podmiotów w świetle dobrych obyczajów, które odwołują się do takich wartości jak: szacunek wobec partnera, uczciwość, szczerość, zaufanie, lojalność, rzetelność i fachowość. Im powinny odpowiadać zachowania stron stosunku prawnego, także w fazie poprzedzającej zawarcie umowy. Postanowienia umów, które kształtują prawa i obowiązki konsumenta nie pozwalając na realizację tych wartości, będą uznawane za sprzeczne z dobrymi obyczajami. Tak w szczególności kwalifikowane są wszelkie postanowienia, które zmierzają do naruszenia równorzędności stron stosunku, nierównomiernie rozkładając uprawnienia i obowiązki między partnerami umowy (por. M. Bednarek (w:) System prawa prywatnego, t. 5, s. 662-663; W. Popiołek (w:) K. Pietrzykowski, Komentarz, t. I, 2005, art. 3851, nb 7; K. Zagrobelny (w:) E. Gniewek, Komentarz, 2008, art. 3851, nb 9).

Mechanizm ustalania przez bank kursów waluty, pozostawiający bankowi swobodę, jest w sposób oczywisty sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumenta, zaś klauzula, która nie zawiera jednoznacznej treści i przez to pozwala na pełną swobodę decyzyjną przedsiębiorcy w kwestii bardzo istotnej dla konsumenta, dotyczącej kosztów kredytu, jest klauzulą niedozwoloną. Wszak w istocie tak niejasne i niepoddające się weryfikacji określenie sposobu ustalania kursów wymiany walut stanowi dodatkowe, ukryte wynagrodzenie banku, które może mieć niebagatelne znaczenie dla kontrahenta, a którego wysokość jest dowolnie określana przez bank. Dość wskazać, że o poziomie podlegającego wypłacie kredytu, jak też zwłaszcza o poziomie zadłużenia ratalnego (i to już spłaconego) konsument dowiaduje się post factum, po podjęciu odpowiedniej sumy z jego rachunku, służącego obsłudze zaciągniętego kredytu hipotecznego (tak wyrok Sądu Najwyższego z 22 stycznia 2016 r., I CSK 1049/14, OSNC 2016/11/134).

W związku z uznaniem, że powodowie nie są związanie postanowieniami dotyczącymi mechanizmu waloryzacji, w ocenie Sądu umowa staje się staje się nieważna na skutek braku w treści umowy wymaganych przez prawo bankowe istotnych postanowień kredytu.

Postanowienia umowne mieszczące się w pojęciu "głównego przedmiotu umowy" w rozumieniu art. 4 ust. 2 dyrektywy 93/13 należy uważać te, które określają podstawowe świadczenia w ramach danej umowy i które z tego względu charakteryzują tę umowę (por. wyroki Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 30 kwietnia 2014 r. w sprawie C-26/13, Á. K., H. R. przeciwko (...), pkt 49-50, z dnia 26 lutego 2015 r. w sprawie C-143/13, B. M. i I. M. przeciwko (...)SA, pkt 54, z dnia 23 kwietnia 2015 r. w sprawie C-96/14, J. H. przeciwko (...) SA, pkt 33, dnia 20 września 2017 r., w sprawie C-186/16, R. A. i in. przeciwko (...) SA, pkt 35; podobnie co do pojęcia postanowienia określającego świadczenie główne w rozumieniu art. 385(1) § 1 zd. 2 k.c. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 8 czerwca 2004 r., I CK 635/03, nie publ., z dnia 30 września 2015 r., I CSK 800/14, OSNC 2016, Nr 9, poz. 105 i z dnia 14 lipca 2017 r., II CSK 803/16, OSNC 2018, nr 7-8, poz. 79). Za takie uznawane są m.in. postanowienia (określane niekiedy jako "klauzule ryzyka walutowego"), które wiążą się z obciążeniem kredytobiorcy-konsumenta ryzykiem zmiany kursu waluty i związanym z tym ryzykiem zwiększenia kosztu kredytu (por. wyroki Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 20 września 2017 r., w sprawie C-186/16, R. A. i in. przeciwko (...) SA, pkt 37, z dnia 20 września 2018 r., w sprawie C-51/17,(...) Zrt. przeciwko T. I. i E. K., pkt 68, z dnia 14 marca 2019 r., w sprawie C-118/17, Z. D. przeciwko (...) Zrt., pkt 48, z dnia 3 października 2019 r. w sprawie C-260/18, K. D. i J. D. przeciwko (...)AG, pkt 44. W razie stwierdzenia abuzywności klauzuli ryzyka walutowego Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej uznaje obecnie, że utrzymanie umowy "nie wydaje się możliwe z prawnego punktu widzenia", co dotyczy także klauzul przeliczeniowych przewidujących spread walutowy (por. wyroki Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 14 marca 2019 r., w sprawie C-118/17, Z. D. przeciwko (...) Zrt., pkt 52 i z dnia 5 czerwca 2019 r., w sprawie C-38/17, (...) przeciwko (...), pkt 43)

Wyeliminowanie spornych postanowień powoduje, iż umowa nie może być wykonana, bowiem brak jest mechanizmu pozwalającego na określenie wysokości kwoty jaka ma być wypłacona kredytobiorcy, a w dalszej kolejności także wysokości każdej ze spłacanych przez kredytobiorcę rat. Wyeliminowanie mechanizmu waloryzacji oznacza jednocześnie, że brak jest istotnego elementu umowy, bez którego nie może być ona wykonywana. Eliminacja klauzul waloryzacyjnych powoduje wyeliminowanie ryzyka kursowego, które było konstytutywnym elementem charakteryzującym tę umowę.

W sprawie zaktualizowała się wobec powodów podstawa do ustalenia zgodnie z art. 189 k.p.c., że przedmiotowa umowa jest nieważna. Kwota kredytu nie została zwrócona przez powodów, a pozwany uznaje umowę za skuteczną i dotychczas nie zrealizowaną w całości. Istnieje zatem stan niepewności prawnej na przyszłość i zachodzi potrzeba jurydycznego wyjaśnienia sytuacji stron postępowania w kontekście tejże umowy.

Interes prawny w rozumieniu art. 189 k.p.c. jest kategorią obiektywną, czyli istniejącą rzeczywiście, a nie tylko hipotetycznie (np. w subiektywnym odczuciu strony). Praktycznie rzecz biorąc, interes prawny występuje wtedy, gdy sam skutek, jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego, zapewni powodowi ochronę jego prawnie chronionych interesów, czyli definitywnie zakończy spór istniejący lub prewencyjnie zapobiegnie powstaniu takiego sporu w przyszłości, a jednocześnie interes ten nie podlega ochronie w drodze innego środka. Wyrok uwzględniający powództwo o ustalenie istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa ma charakter deklaratoryjny ( wyrok SN z 9 lutego 2012 r., III CSK 181/11, wyrok SN z 14 marca 2012 r., II CSK 252/1; wyrok SN z 19 września 2013 r., I CSK 727/1).

Brak interesu prawnego, zgodnie z utrwalonym w orzecznictwie i akceptowanym w doktrynie poglądem ma miejsce wówczas, gdy stan niepewności prawnej może być usunięty w drodze dalej idącego powództwa (np. o zasądzenie). Ustalenie istnienia bądź nieistnienia stosunku prawnego lub prawa jest wtedy jedną z przesłanek uwzględnia bądź oddalenia owego dalej idącego powództwa ( zob.: wyrok SN z 21 marca 2006 r., V CSK 188/05). Sytuacja taka nie zachodzi w niniejszej sprawie.

Wobec tego orzeczono w punkcie pierwszym sentencji wyroku, iż umowa łącząca strony jest nieważna.

Nieważność umowy o kredyt zawartej przez strony, skutkowała uznaniem za zasadne także sformułowane w pozwie żądanie powódki dotyczące zasądzenia na jej rzecz wszystkich świadczeń otrzymanych od powódki na rzecz pozwanego.

Zgodnie z art. 405 k.c. kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Przepis ten stosuje się w szczególności do świadczenia nienależnego, tj. takiego, w którym ten, kto je spełnił nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia (art. 410 § 1 i 2 k.c.).

Nieważność umowy powodowała, iż wszelkie świadczenia uiszczone przez stronę powodową na rzecz pozwanego, były świadczeniami nienależnymi. Stwierdzenie nieważności spornej umowy powoduje obowiązek dokonania zwrotu wzajemnych świadczeń pomiędzy stronami umowy, stosownie do przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu. Co do zasady, kredytobiorca powinien więc zwrócić bankowi otrzymaną od niego kwotę kapitału a zatem bez odsetek i kosztów dodatkowych, bank zaś powinien zwrócić kredytobiorcy wszelkie wpłacone przez niego raty kredytowe i inne opłaty oraz składki.

W przypadku gdy bezpodstawne wzbogacenie następuje po obydwu stronach stosunku obligacyjnego , teoretycznie możliwe są dwa rozwiązania, czyli zastosowanie teorii dwóch kondykcji lub teorii salda. Pierwsza z nich opiera się na założeniu, że w sytuacji, kiedy na skutek nieważności umowy obie strony stały się bezpodstawnie wzbogacone, każdej z nich przysługuje odrębne roszczenie, które może być dochodzone niezależnie od roszczenia drugiej strony. Takie roszczenie może zostać potrącone, jak również może być dochodzone w drodze powództwa wzajemnego (zob. wyrok SO w Warszawie z 21 listopada 2019 r., XXV C 505/19, Legalis; wyrok SA w Warszawie z 10 lipca 2019 r., VI ACa 1712/17; wyrok SA
w Warszawie z 31 stycznia 2019 r., VI ACa 7/18). Natomiast teoria salda zakłada porównanie wartości wzbogacenia obu stron nieważnej umowy i upatruje powstanie roszczenia jedynie po tej stronie, której wzbogacenie ma wyższą wartość. Wysokość tego roszczenia odpowiada różnicy pomiędzy większym i mniejszym wzbogaceniem (zob. wyrok SO w Warszawie z 26czerwca 2019 r., XXV C 139/19, Legalis; wyrok SO w Warszawie z 24 czerwca 2019 r., XXV 266/15, Legalis).

Sąd w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę opowiada się za teorią dwóch kondykcji, jak również za stanowiskiem Sądu Najwyższego, że w art. 410 § 1 k.c. ustawodawca przesądził, iż samo spełnienie świadczenia nienależnego jest źródłem roszczenia zwrotnego, przysługującego zubożonemu. W takim przypadku nie zachodzi potrzeba badania, czy i w jakim zakresie spełnione świadczenie wzbogaciło osobę, na rzecz której świadczenie zostało spełnione (accipiensa), jak również czy majątek spełniającego świadczenie (solvensa) uległ zmniejszeniu. Wykazanie samego faktu spełnienia świadczenia wypełnia bowiem przesłankę zubożenia po stronie powoda, a uzyskanie tego świadczenia przez pozwanego – przesłankę jego wzbogacenia (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 24 listopada 2011 r., I CSK 66/11 – z dnia 9 sierpnia 2012 r., V CSK 372/11 – z dnia 28 sierpnia 2013 r., V CSK 362/12 – z dnia 15 maja 2014 r., II CSK 517/13 – z dnia 29 listopada 2016 r., I CSK 798/15).

Sąd miał na względzie także aktualne stanowisko Sądu Najwyższego zawarte
w uchwale z 16 lutego 2021 r., III CZP 11/20 (Legalis nr 2532281), w której Sąd Najwyższy przesądził, że w przypadku stwierdzenia nieważności umowy kredytowej, umowę należy rozliczyć zgodnie z teorią dwóch kondykcji.

Sąd Najwyższy w przywołanej uchwale wskazał, że „stronie, która w wykonaniu umowy kredytu, dotkniętej nieważnością, spłacała kredyt, przysługuje roszczenie o zwrot spłaconych środków pieniężnych jako świadczenia nienależnego (art. 410 § 1 w związku
z art. 405 k.c.) niezależnie od tego, czy i w jakim zakresie jest dłużnikiem banku z tytułu zwrotu nienależnie otrzymanej kwoty kredytu”. Argumentując przyjęte rozstrzygnięcie Sąd Najwyższy wskazał, że „(…) w razie nieważności umowy kredytu dokonywane przez niedoszłego kredytobiorcę płatności, mające stanowić spłatę wykorzystanego kredytu, są świadczeniami nienależnymi, podobnie jak świadczeniem nienależnym jest w takiej sytuacji wypłata środków pieniężnych przez bank. Zgodnie zaś z art. 410 § 1 w związku z art. 405 k.c. świadczenia nienależne podlegają zwrotowi. Proste zastosowanie tej reguły prowadzi do wniosku, że między bankiem a niedoszłym kredytobiorcą powstają wówczas różne zobowiązania restytucyjne: zobowiązanie niedoszłego kredytobiorcy do zwrotu wykorzystanych środków pieniężnych oraz zobowiązania banku do zwrotu uiszczonych płatności. Przepisy art. 410 i n. k.c. nie zawierają żadnej odrębnej regulacji, która wskazywałaby na jakąkolwiek zależność tych zobowiązań, w szczególności odwzorowującą zamierzony przez strony związek między obowiązkami mającymi wynikać z umowy kredytu (choćby na wzór art. 495 k.c.). Jedynie z art. 497 w związku z art. 496 k.c. wynika, że jeżeli wskutek nieważności umowy wzajemnej strony mają dokonać zwrotu świadczeń wzajemnych, każdej z nich przysługuje prawo zatrzymania, dopóki druga strona nie zaofiaruje zwrotu otrzymanego świadczenia albo nie zabezpieczy roszczenia o zwrot. Zasadnicze milczenie ustawodawcy sugeruje, a art. 497 w związku z art. 496 k.c. sugestię tę wzmacnia, że nawet w przypadku nieważności umowy wzajemnej zobowiązania stron do zwrotu otrzymanych nienależnie świadczeń są co do zasady od siebie niezależne, co odpowiada aprobowanej w doktrynie i przez Sąd Najwyższy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2019 r., V CSK 382/18, Glosa 2020, nr 4, s. 67) teorii dwóch kondykcji (…)”.

Jednocześnie z art. 411 k.c. wprost wynika, że brak możliwości żądania zwrotu świadczenia nienależnego nie obejmuje sytuacji, gdy jego spełnienie nastąpiło w wykonaniu nieważnej umowy.

W niniejszej sprawie podstawą prawną świadczenia była nieważna czynność prawna, która nie stała się ważna mimo spełnienia świadczenia, a w takim wypadku wiedza spełniającego świadczenie, że nie był do świadczenia zobowiązany, nie zwalnia odbiorcy świadczenia do jego zwrotu (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 19 września 2018 r., I CSK 575/17, Legalis nr 1829409).

Sąd przy rozstrzyganiu niniejszej sprawy miał również na uwadze uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2021 r. o sygn. III CZP 6/21. Sąd Najwyższy wskazał, że niedozwolone postanowienie umowne należy co do zasady uznać za nigdy nieistniejące,
w związku z czym nie może ono wywoływać skutków wobec konsumenta, a zapłacone na jego podstawie kwoty są nienależne i podlegają restytucji. Umowa, która nie może wiązać bez niedozwolonego postanowienia, jest w całości bezskuteczna, a w konsekwencji konsument i kredytodawca mogą żądać zwrotu świadczeń spełnionych na jej podstawie jako nienależnych (art. 410 § 1 k.c.). Roszczenia stron mają charakter odrębny (niezależny), co oznacza, że nie ulegają automatycznie wzajemnej kompensacji i konsument może żądać zwrotu w całości spłaconych rat kredytu niezależnie od tego, czy i w jakim zakresie jest dłużnikiem banku z tytułu nienależnie otrzymanej kwoty kredytu.

Zarzut przedawnienia roszczenia zgłoszony przez pozwanego jest zarzutem chybionym. Z uwagi na zastrzeżoną dla kredytobiorców – konsumentów możliwość podjęcia ostatecznej decyzji co do sanowania niedozwolonej klauzuli umownej (i uniknięcia w ten sposób skutków nieważności umowy) albo powołania się na całkowitą nieważność umowy także wtedy, gdy mogłaby zostać utrzymana w mocy przez zastąpienie klauzuli niedozwolonej stosownym przepisem, należy uznać, że termin przedawnienia roszczenia o zwrot nienależnie spełnionego świadczenia może rozpocząć bieg dopiero po podjęciu przez kredytobiorców – konsumentów wiążącej (świadomej, wyraźnej i swobodnej) decyzji w tym zakresie. Dopiero wtedy można bowiem przyjąć, że brak podstawy prawnej świadczenia stał się definitywny, a strony mogą zażądać skutecznie zwrotu nienależnego świadczenia. Roszczenia z bezpodstawnego wzbogacenia przedawniają się z upływem ogólnego terminu przedawnienia roszczeń wynikającego z art. 118 k.c.

Wypowiadając się częściowo co do tej kwestii, w wyroku z dnia 11 grudnia 2019 r., V CSK 382/18 i w uchwale z dnia 16 lutego 2021 r., III CZP 11/20, Sąd Najwyższy wyjaśnił, że ze względu na przyznaną kredytobiorcy konsumentowi możliwość podjęcia wiążącej decyzji co do sanowania niedozwolonej klauzuli i co do zaakceptowania konsekwencji całkowitej nieważności umowy (i sprzeciwienia się zarazem udzieleniu mu ochrony przed tymi konsekwencjami przez wprowadzenie regulacji zastępczej), należy uznać, iż co do zasady termin przedawnienia tych roszczeń może rozpocząć bieg dopiero po podjęciu przez kredytobiorcę-konsumenta wiążącej decyzji w tym względzie. Dopiero wtedy bowiem można uznać, że brak podstawy prawnej świadczenia stał się definitywny (podobnie jak w przypadku condictio causa finita), a strony mogły zażądać skutecznie zwrotu nienależnego świadczenia (por. art. 120 § 1 zd. 1 k.c.).

W związku z tym pozwany winien zwrócić powodom kwotę 559.766,80 zł oraz 10.350,01 CHF, które stanowią wysokość uiszczonych dotychczas rat kapitałowo-odsetkowych, co wynika wprost z zaświadczenia banku .

O odsetkach Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 k.c. Powodowie zażądali ustawowych odsetek za opóźnienie od kwoty 599.693,51 zł od dnia następującego po dniu doręczeniu pozwanemu pozwu do dnia zapłaty oraz od kwoty 10.350,01 CHF do dnia następującego po dniu doręczeniu pozwanemu pozwu do dnia zapłaty. Zgodnie z elektronicznym potwierdzeniem odbioru (k.238v) doręczenie pozwu nastąpiło w dniu 30 stycznia, a zatem od dnia następującego tj. 31 stycznia pozostawał w opóźnieniu i od tego dnia powodom należą się odsetki.

Wobec tego Sąd orzekł jak w punkcie drugim wyroku.

W konsekwencji uwzględnienia powództwa w zakresie żądań głównych, przedmiotem oceny Sądu nie były roszczenia ewentualne.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie 98 k.p.c. Na tej podstawie kosztami został obciążony pozwany, który przegrał sprawę w całości.

Strona pozwana poniosła koszty wysokości 11 817 zł, na co się składa koszt zastępstwa procesowego ustalonego zgodnie z § 2 ust. 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. poz. 1800 z późn. zm.) w wysokości 10.800 zł, opłata od pozwu w kwocie 1.000 zł oraz opłata skarbowa od złożenia dokumentu pełnomocnictwa w wysokości 17 zł.

Mając na uwadze powyższe, Sąd orzekł jak w sentencji wyroku.