Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 sierpnia 2013 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie XXV Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący SSR (del.) Tomasz Gal

Protokolant: sąd. staż. Iwona Celeban

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 22 sierpnia 2013 roku w Warszawie

sprawy z powództwa (...) z o. o. z siedzibą w K. W.

przeciwko Skarbowi Państwa – Generalnemu Dyrektorowi Dróg Krajowych i Autostrad

o zapłatę

orzeka:

1)  uchyla w całości nakaz zapłaty wydany w postępowaniu nakazowym w dniu 12 listopada 2012 r. przez Sąd Okręgowy w R.w sprawie o sygn. akt I Nc 117/12 i oddala powództwo,

2)  zasądza od(...)Spółki z o. o. z siedzibą w K. W.na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kwotę 7.200 zł ( siedem tysięcy dwieście złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt XXV C 112/13

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 25 października 2012 roku powód (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K. W. wniósł przeciwko pozwanemu Skarbowi Państwa – Generalnemu Dyrektorowi Dróg Krajowych i Autostrad w W. o zasądzenie w postępowaniu nakazowym kwoty 2.898.330,13 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi:

- od kwoty 994.368,27 zł od dnia 19 maja 2012 roku do dnia 23 czerwca 2012 roku,

- od kwoty 3.193.137,41 zł od dnia 24 czerwca 2012 roku do dnia 26 czerwca 2012 roku,

- od kwoty 2.792.844,38 zł od dnia 27 czerwca 2012 roku do dnia 18 lipca 2012 roku,

- od kwoty 4.788.949,39 zł od dnia 19 lipca 2012 roku do dnia 31 lipca 2012 roku,

- od kwoty 2.698.450,69 zł od dnia 01 sierpnia 2012 roku do dnia 26 sierpnia 2012 roku,

- od kwoty 2.841.989,55 zł od dnia 27 sierpnia 2012 roku do dnia 20 września 2012 roku,

- od kwoty 2.768.463,77 zł od dnia 21 września 2012 roku do dnia 07 października 2012 roku,

- od kwoty 2.898.330,13 zł od dnia 08 października 2012 roku do dnia zapłaty.

Ponadto powód wniósł o zasądzenie od pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu powód podniósł, iż występuje w niniejszym postępowaniu na rzecz wszystkich członków konsorcjum podwykonawczego, którego jest liderem, a w którego skład wchodzą: (...) Sp. z o.o.z siedzibą wK., (...)Sp. z o.o. z siedzibą w W., (...)z siedzibą w N., (...)oraz (...) z siedzibą w C..

Powód wskazał, iż zawarł w dniu 13 marca 2012 roku umowę podwykonawczą nr (...)z działającymi łącznie jako członkowie konsorcjum wykonawczego firm: (...)z siedzibą w D., (...), (...)S.A. z siedzibą w W., (...) S.A.z siedzibą w W.i (...)S.A. z siedzibą w W.. Powód działał jako reprezentant konsorcjum podwykonawczego. Stosownie do umowy podwykonawczej podwykonawca zobowiązany był do wykonania robót budowlanych związanych w wykonaniem nasypów. Powód wskazał, że płatności ze strony wykonawcy miała dokonywać (...)S.A., jednak żadna płatność z jej strony nie nastąpiła. Strona powodowa wezwała powyższą firmę oraz (...). do zapłaty wskazanych faktur. Dnia 04 czerwca 2012 roku trzech z czterech członków konsorcjum głównego wykonawcy złożyło wniosek o ogłoszenie swojej upadłości z możliwością zawarcia układu.

W związku z zaistniałą sytuacją powód oraz inni podwykonawcy zabiegali u inwestora o dokonanie płatności w trybie art. 647 ¹ k.c. Powód podkreślił, że inwestor uznał swoją odpowiedzialność pismem z dnia 14 czerwca 2012 roku. Pismo to dotyczyło również drugiej z umów zawartej z wykonawcą dotyczącej odwodnienia, której nie dotyczy jednak niniejszy pozew. Do dnia 26 września 2012 roku pozwany dokonał na rzecz powoda wypłat w łącznej wysokości 2.650.086,04 zł z tytułu umowy nr (...). Nadto, jak wskazała strona powodowa, pozwany dokonał potrącenia wierzytelności przysługujących jednemu z członków konsorcjum wykonawczego z tytułu najmu maszyn w łącznej wysokości 42.408,80 zł, jak również pomniejszono wypłatę na rzecz powoda o kwotę 43.259,73 zł z uwagi na zajęcie komornicze na rzecz jednego z kontrahentów powoda.

Powód podkreślił ostatecznie, że inwestor zaakceptował umowę nr (...), gdyż inżynier kontraktu podczas realizacji zadania inwestycyjnego według wzorca umownego FIDIC poinformował dyrektora kontraktu z ramienia wykonawcy o akceptacji wzoru przedmiotowej umowy (pozew, k. 2-9).

Nakazem zapłaty wydanym w postępowaniu nakazowym w dniu 12 listopada 2012 roku Sąd Okręgowy w Rzeszowie zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 2.898.330,13 zł wraz z ustawowymi odsetkami zgodnie z żądaniem pozwu oraz koszty procesu w kwocie 43.447 zł (nakaz zapłaty z dnia 12 listopada 2012 roku, k. 100-101).

W dniu 30 listopada 2012 roku pozwany, zastępowany przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa, wniósł zarzuty od nakazu zapłaty z dnia 12 listopada 2012 roku, wnosząc jednocześnie o uchylenie powyższego nakazu, oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu według norm prawem przepisanych, jednakże w zakresie kosztów zastępstwa procesowego zasądzenie ich na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwany podniósł, iż brak było podstaw do wydania nakazu zapłaty, gdyż powód nie dołączył do pozwu umowy podwykonawczej w całości, jak również warunków kontraktu. Ponadto pozwany wskazał, iż ewentualna solidarna odpowiedzialność Skarbu Państwa za zapłatę wynagrodzenia za wykonane przez podwykonawcę prace nie wynika z umowy nr (...), lecz z przepisów ustawy. W konsekwencji brak było podstaw do wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym.

Pozwany podkreślił, że solidarna odpowiedzialność inwestora przewidziana w art. 647 ¹ k.c. nie dotyczy umów podwykonawczych, których przedmiotem jest dostarczanie towaru lub świadczenie usług, które nie mogą być uznane za dotyczące wykonywania robót budowlanych.

W dalszej części uzasadnienie pozwany podniósł zarzut braku legitymacji czynnej w zakresie roszczeń zgłoszonych w pozwie. Powód przedstawił oświadczenia konsorcjantów o ich intencji działania lidera w imieniu własnym i na rzecz pozostałych konsorcjantów. Inwestor wskazał, iż jeden z nich – spółka(...)zastrzegła, że może samodzielnie dochodzić zapłaty wynagrodzenia oraz że czynności lidera nie wywołują skutku wobec spółki (...)i nie są dla niej wiążące. Pozwany podkreślił, iż podpisanie umowy konsorcjum i wspólne wykonywanie umowy nie kreuje solidarności czynnej (tylko bierną) i nie daje podstaw liderowi konsorcjum do wystąpienia przeciwko zamawiającemu z roszczeniem o zapłatę całej wierzytelności. Solidarność czynna po stronie uczestników konsorcjum nie została uregulowana przepisami prawa, nie wynika także z samej umowy konsorcjum. Przedłożone przez powoda oświadczenia pozostałych konsorcjantów nie mają cech pełnomocnictwa procesowego, stosownie do art. 87 k.p.c. Świadczenia dochodzone pozwem są podzielne, za zatem brak jest podstawy prawnej pozwalającej powodowi domagać się w swoim imieniu jakichkolwiek kwot z tytułu prac wykonanych przez poszczególnych uczestników konsorcjum.

Pozwany podkreślił również, że odpowiedzialność solidarna inwestora wobec podwykonawcy jest co do swojej wysokości ograniczona kwotą należności za dane roboty przewidzianą w umowie głównej wykonawcy z inwestorem. Cenę wykonania 1 m ³ nasypu wraz z ulepszeniami gruntu określono na kwotę 13,50 zł, zaś z załączników do faktur wynika, że umowę podwykonawczą rozliczano w tym zakresie po cenie 30 zł.

Pismem z dnia 18 kwietnia 2012 roku znak (...)generalny wykonawca zgłosił jako podwykonawcę konsorcjum, w skład którego wchodził powód. Do powyższego pisma dołączono m.in. wzór umowy, który nie zawierał cen. Jedynym postanowieniem zawartym w przedstawionym wzorze umowy, określającym zakres ewentualnej odpowiedzialności inwestora było postanowienie § 6 ust. 11 umowy podwykonawczej, zawierające zapis ograniczający wysokość wynagrodzenia podwykonawcy, za którego zapłatę ponosi solidarną odpowiedzialność zamawiający (zarzuty od nakazu zapłaty, k. 213-226).

Pismem z dnia 20 grudnia 2012 roku pozwany wniósł o zawiadomienie o niniejszym procesie przypozwanych (...) (...) S.A.w upadłości układowej, (...)S.A. w upadłości likwidacyjnej i (...) S.A. w upadłości likwidacyjnej oraz wezwanie ich do wzięcia udziału w sprawie (pismo procesowe pozwanego z dnia 20 grudnia 2012 roku, k. 819-821). Przypozwani nie przystąpili do toczącego się postępowania w charakterze interwenientów ubocznych..

Na podstawie przedstawionego materiału dowodowego, a w szczególności na podstawie: umowy nr (...)z dnia 13 marca 2012 roku (k. 17-22, 607-618), umowy konsorcjum podwykonawczego nr (...)z dnia 12 marca 2012 roku (k. 23-26), załącznika nr (...)do umowy konsorcjum podwykonawczego nr (...)(k. 27), pełnomocnictw szczególnych udzielonych przez uczestników konsorcjum – podwykonawców (k. 28-30), oświadczenia (...)Sp. z o.o. (k. 31), pisma Dyrektora Kontraktu z dnia 24 maja 2012 roku (k. 34), wezwań do zapłaty z dnia 28 maja 2012 roku, 23 czerwca 2012 roku i 18 lipca 2012 roku (k. 66-71), wezwań do zapłaty z dnia 31 maja 2012 roku, 25 czerwca 2012 roku i 19 lipca 2012 roku (k. 72-77), pisma (...)(k. 78-79), pisma GDDKiA z dnia 14 czerwca 2012 roku (k. 81), potwierdzeń wykonania przelewu (k. 82-84, 91-98), wiadomości elektronicznej GDDKiA (k. 88), pisma GDDKiA z dnia 26 lipca 2012 roku (k. 89), umowy głównej nr (...) z dnia 07 lipca 2010 roku (k. 261-263), oferty wykonawcy i kosztorysu ofertowego (k. 284-557), zgłoszenia podwykonawcy (k. 577), pisma Kierownika Projektu z dnia 17 maja 2012 roku (k. 1067), częściowo zeznań świadków K. S.oraz L. I.(k. 1301 - 1303), umowy cesji wierzytelności (k. 1249 - 1251) Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Skarb Państwa – Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad, reprezentowany przez Oddział w R.Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad zawarł w dniu 07 lipca 2010 roku w R.umowę nr (...)z konsorcjum firm w składzie: (...)z siedzibą w D., (...), (...) S.A.z siedzibą w W., (...)S.A. z siedzibą w W.i (...)S.A. z siedzibą w W.. Na podstawie rozstrzygnięcia postępowania o udzielnie zamówienia publicznego prowadzonego w trybie przetargu ograniczonego zamawiający powierzył w tej umowie wykonawcy wykonanie robót polegających na budowie autostrady (...) (...)na odcinku węzła (...)do węzła (...)km (...)do koło (...). Wykonawca zobowiązał się zrealizować określone roboty przy udziale podwykonawców. Do oferty przedstawionej przez wykonawcę dołączono szczegółowy kosztorys ofertowy (umowa główna nr (...) z dnia 07 lipca 2010 roku, k. 261-263; oferta wykonawcy i kosztorys ofertowy, k. 284-557).

Umową nr (...), zawartą w dniu 12 marca 2012 roku w D.spółki(...)Sp. z o.o. z siedzibą w K., (...)z siedzibą w C., (...)Sp. z o.o. z siedzibą w W.i (...)z siedzibą w N., (...)zawiązały konsorcjum w celu wspólnego wykonania zadania pod nazwą „Budowa autostrady (...) (...)na odcinku od węzła (...)do węzła (...)km (...)do (...)”, na wydzielonym odcinku sekcji (...)od km (...)do (...)w zakresie budowy nasypu. W § 2 umowy uczestnicy ustanowili (...) liderem konsorcjum, którego upoważnili do prowadzenia spraw konsorcjum i reprezentowania jego interesów podczas postępowania o udzielenie zamówienia. W § 7 postanowiono, że lider zapewni obsługę prawno-organizacyjną i finansowo-księgową w zakresie niezbędnym dla potrzeb realizacji kontraktu przez konsorcjum. Ponadto ustalono, że uczestnicy będą wystawiali faktury liderowi za prace przez nich wykonane i protokolarnie odebrane przez zamawiającego (umowa konsorcjum podwykonawczego nr (...)z dnia 12 marca 2012 roku, k. 23-26; zgłoszenie podwykonawcy, k. 577).

Uczestnik konsorcjum podwykonawczego (...)zobowiązał się do wykonania wszystkich czynności związanych ze zbrojeniem nasypu geosyntetykami (geowłókniną, geotkaniną lub geosiatką) oraz prawidłowego ukształtowania skarp nasypu (załącznik nr (...) do umowy konsorcjum podwykonawczego nr (...), k. 27).

Uczestnicy konsorcjum podwykonawczego udzielili liderowi (...) pełnomocnictwa do ich reprezentowania przed wykonawcą w zakresie podpisania parafowanych ofert i kontraktu dotyczącego powierzonego zadania.

(...)oświadczył, iż zgodnym zamiarem stron umowy konsorcjum było przyznanie liderowi uprawnienia do występowania o zapłatę wynagrodzenia za roboty wykonane przez wszystkich uczestników konsorcjum podwykonawczego w imieniu własnym lecz na rzecz wszystkich członków konsorcjum. Spółka zastrzegła jednocześnie, iż powyższe nie wyłącza, ani nie ogranicza jej uprawnień do samodzielnego żądania zapłaty wynagrodzenia za wykonane przez nią roboty budowlane (pełnomocnictwa szczególne uczestników konsorcjum podwykonawczego, k. 28-30; oświadczenie (...) Sp. z o.o., k. 31).

W dniu 17 października 2012 r. spółka (...)zawarła z W. G.umowę przelewu wierzytelności, na podstawie której zbyła W. G.wierzytelność przysługującą tej spółce wobec powódki, członków konsorcjum generalnego wykonawcy i Skarbu Państwa – GDDKiA z tytułu wykonywania robót budowlanych na odcinku autostrady (...)w ramach umowy konsorcjum z dnia 12 marca 2012 r. zawartej przez powódkę i (...) Spółkę z o. o. w W.(k. 1249 - 1251).

W dniu 13 marca 2012 roku w D.zawarto umowę nr (...)pomiędzy wykonawcą, tworzącym konsorcjum spółek: (...)S.A. z siedzibą w W., (...)z siedzibą w D.w (...), (...) S.A.z siedzibą w W.i (...)S.A. z siedzibą w W.a liderem konsorcjum podwykonawczego (...)Sp. z o.o. z siedzibą w K.. Wykonawca zlecił podwykonawcy roboty budowlane polegające na wykonaniu nasypów z gruntu z dokopu, w tym ulepszeniu gruntu spoiwem, mieszaniu gruntu ze spoiwem w ilości około 400 000 m ³, zbrojenie nasypu geowłókniną w ilości około 180 000 m ² i stabilizację gruntu cementem na miejscu w ilości około 175 000 m ². W § 6 umowy określono wynagrodzenie podwykonawcy i warunki płatności. W ust. 11 ustalono, że w przypadku niezapłacenia przez wykonawcę wynagrodzenia podwykonawcy za wykonane przez podwykonawcę roboty, zamawiający zapłaci podwykonawcy żądaną kwotę wynagrodzenia, jednakże nie wyższą, niż kwota wynikająca z obmiaru robót wykonanych przez podwykonawcę, zatwierdzonego przez Inżyniera, przy cenach jednostkowych zawartych w kosztorysie ofertowym wykonawcy stanowiącym część oferty (umowa nr (...)z dnia 13 marca 2012 roku, k. 17-22).

Pismem z dnia 24 maja 2012 roku Dyrektor Kontraktu poinformował wykonawcę, iż Kierownik Projektu zaakceptował przedłożony wzór umowy nr (...)z podwykonawcą (pismo Dyrektora Kontraktu z dnia 24 maja 2012 roku, k. 34; pismo Kierownika Projektu z dnia 17 maja 2012 roku, k. 1067).

Wezwaniem z dnia 28 maja 2012 roku podwykonawca wezwał spółki (...)i (...)do zapłaty kwoty 683.834,12 zł przez każdą z nich. Wezwaniem z dnia 23 czerwca 2012 roku lider konsorcjum podwykonawczego wezwał spółkę (...)do zapłaty kwoty 1.417.265,78 zł i (...). do zapłaty kwoty 1.417.265,75 zł, zaś wezwaniem z dnia 18 lipca 2012 roku do zapłaty kwoty 998.052,52 zł przez (...)i kwoty 998.052,49 przez (...) (wezwania do zapłaty z dnia 28 maja 2012 roku, 23 czerwca 2012 roku i 18 lipca 2012 roku, k. 66-71).

Wezwaniami z dnia 31 maja 2012 roku, 25 czerwca 2012 roku i 19 lipca 2012 roku lider konsorcjum podwykonawczego (...) wezwał Skarb Państwa – Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad do zapłaty następujących kwot:

- 540.068,40 zł na podstawie faktury nr (...),

- 540.068,40 zł na podstawie faktury nr (...),

- 143.765,72 zł na podstawie faktury nr (...),

- 143.765,72 zł na podstawie faktury nr (...),

- 1.099.384,58 zł na podstawie faktury nr (...),

- 1.099.384,56 zł na podstawie faktury nr (...),

- 317.881,20 zł na podstawie faktury nr (...),

- 317.881,19 zł na podstawie faktury nr (...),

- 998.052,52 zł na podstawie faktury nr (...),

- 998.052,49 zł na podstawie faktury nr (...)w ciągu 7 dni od dnia otrzymania wezwania, na podstawie art. 647 ¹ § 5 k.c. (wezwania do zapłaty z dnia 31 maja 2012 roku, 25 czerwca 2012 roku i 19 lipca 2012 roku, k. 72-77).

W dniu 04 czerwca 2012 roku spółki (...) (...) S.A.oraz (...)S.A. złożyły wniosek o ogłoszenie swojej upadłości z możliwością zawarcia układu (pismo (...)k. 78-79).

Pismem z dnia 14 czerwca 2012 roku Skarb Państwa – Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad potwierdził, iż dokona płatności należnych kwot w ramach solidarnej odpowiedzialności inwestora i wykonawcy bezpośrednio na rzecz firmy (...). Inwestor dokonał zapłaty w kwocie 3.618.762,20 zł, z tego kwota 2.650.086,04 zł dotyczyła umowy zawartej z wykonawcą. Inwestor dokonał potrącenia wierzytelności przysługujących jednemu z członków konsorcjum wykonawczego z tytułu najmu maszyn w wysokości 42.508,80 zł. Kwotę tę pomniejszono również o 43.259,73 zł z uwagi na zajęcie komornicze na rzecz jednego z kontrahentów (...). Skarb Państwa – Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad odmówił zapłaty pozostałej części wynagrodzenia powołując się na treść § 6 ust. 11 umowy zawartej pomiędzy wykonawcą i podwykonawcą. W powyższym piśmie zamawiający przypomniał, że zaakceptował umowę z limitem jego odpowiedzialności bez cen, jednocześnie nigdy nie przedłożono mu do akceptacji cen, za które podwykonawca miał wykonywać roboty (pismo GDDKiA z dnia 14 czerwca 2012 roku, k. 81; potwierdzenia wykonania przelewu, k. 82-84, 91-98; wiadomość elektroniczna GDDKiA, k. 88; pismo GDDKiA z dnia 26 lipca 2012 roku, k. 89).

Sąd uznał za pełnowartościowy materiał dowodowy przedstawione przez strony dokumenty. Strony nie kwestionowały zawartości ani prawdziwości tych dokumentów, a Sąd nie znalazł podstaw do ich podważenia z urzędu.

Sąd dał wiarę zeznaniom świadków K. S.oraz L. I.w zakresie w jakim zeznawali o faktach, albowiem w tej części ich relacje odpowiadają treści zawartych umów oraz oświadczenia spółki(...) z k. 31. Sąd pominął jako zeznania te fragmenty, w których świadkowie przedstawiali ocenę prawną stosunków prawnych pomiędzy członkami konsorcjum podwykonawczego. W tym miejscu należy zaznaczyć, iż zgodnie z przepisem art. 227 kpc przedmiotem dowodu są fakty mające istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy. Natomiast ocena tych faktów należy do Sądu, także w przypadku gdy przedmiotem sporu jest m.in. zamiar stron towarzyszący czynności prawnej.

Z tych samych względów przewodniczący uchylał pytania, które zmierzały do dokonywania przez świadków wykładni prawnej istniejących stosunków prawnych pomiędzy podmiotami zaangażowanymi w realizacje przedmiotowego przedsięwzięcia ekonomicznego. Ponadto pytania te w części wykraczały poza tezę dowodową.

Sąd oddalił wnioski dowodowe strony pozwanej o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków i przesłuchania stron zgłoszone w odpowiedzi na pozew (k. 1303). Sąd uznał, iż wobec dokonanej przez Sąd oceny prawnej roszczenia (przedstawionej poniżej), przeprowadzenie tych dowodów nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.

Sąd pominął wnioski pozwanego zawarte w piśmie z dnia 20.08.2013 r. o dołączenie akt sprawy I C 472/13 oraz o zobowiązanie spółki (...)do złożenia dokumentów i wnioski powoda o dopuszczenie dowodu z odpowiedzi na pozew lub sprzeciwu od nakazu zapłaty wniesionych w sprawie I C 472/13 Sądu Okręgowego w Rzeszowie(k. 1301, 1303). Odnosząc się do wniosku strony pozwanej należy podnieść, iż strona powodowa nie zakwestionowała kopii dokumentów przedstawionych przez stronę pozwaną wraz z pismem z dnia 20.08.2013 roku. Natomiast wnioski strony powodowej zostały złożone z przekroczeniem terminu zakreślonego w trybie art. 207 par. 6 kpc (k. 1182 v.), a ich uwzględnienie doprowadziłoby do nieuzasadnionego przedłużenia czasu trwania postępowania. Ponadto w odniesieniu do wniosku strony powodowej należy podnieść, iż nie miał on znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, albowiem fakt złożenia w/w pism procesowych w sprawie I C 472/13 tudzież ich treść nie stanowi istotnych okoliczności faktycznych dla rozstrzygnięcia sprawy niniejszej.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługuje na uwzględnienie i podlega oddaleniu.

W przedmiotowej sprawie zasadniczym zagadnieniem jest kwestia legitymacji czynnej powoda oraz górna granica odpowiedzialności inwestora za zapłatę wynagrodzenia. Pozwany wskazał, iż powód nie udowodnił dochodzonego przez siebie roszczenia ani co do zasady, ani co do wysokości.

W pierwszej kolejności należy odnieść się do najdalej idącego zarzutu pozwanego, a mianowicie braku legitymacji czynnej powoda.

W ocenie Sądu zarzut braku legitymacji czynnej powoda do dochodzenia roszczeń w pełnym zakresie z tytułu kontraktu podwykonawczego jest w pełni uzasadniony.

Powyższe stanowisko znajduje uzasadnienie w tym, iż powód nie jest uprawniony do dochodzenia całej wierzytelności, albowiem był tylko jednym z czterech członków konsorcjum, które zawarło przedmiotowy kontrakt podwykonawczy. Zdaniem Sądu bez znaczenia pozostaje też okoliczność, iż powód stał się liderem tego konsorcjum. Stosunek prawny łączący takich podwykonawców jest skuteczny jedynie dla stron i nie rodzi żadnych skutków prawnych wobec osób trzecich. Postanowienia umowy łączącej podwykonawców wskazujące jakie części zamówienia powinni wykonać poszczególni wykonawcy w żadnym stopniu nie wiążą zamawiającego. Zawarta umowa przesądza wyłącznie o solidarności biernej wykonawców, nie rodzi jednak skutku w postaci solidarności czynnej po ich stronie. Do powstania tego typu solidarności konieczne byłoby istnienie przepisu ustawy, którego brak. Jednocześnie należy wskazać, iż potencjalny dług zamawiającego polega na wykonaniu świadczenia pieniężnego. Świadczenie pieniężne jest zawsze świadczeniem podzielnym, co oznacza, iż do ewentualnej odpowiedzialności zamawiającego przed podwykonawcami znajdowałby zastosowanie przepis art. 379 § 1 kc, zgodnie z którym jeśli jest kilku wierzycieli, a świadczenie jest podzielne to dług dzieli się na tyle niezależnych części ilu jest wierzycieli. Odnosząc powyższe do realiów niniejszej sprawy należy uznać, iż zawarcie umowy konsorcjum i następnie wspólne wykonywanie umowy nie decyduje o tym, że lider konsorcjum jest legitymowany do wystąpienia przeciwko zamawiającemu o zapłatę całej wierzytelności, w tym na podstawie art. 647 (1) kc. Upoważnienie lidera do reprezentacji konsorcjum wobec zamawiającego, wykonawcy i w stosunkach zewnętrznych, jak i składania oraz przyjmowanie oświadczeń wobec inwestora nie może być poczytywane jako upoważnienie do dochodzenia na drodze sądowej od zamawiającego, wykonawcy roszczeń z umowy. Podobnie upoważnienie lidera do prowadzenia rozliczeń finansowych łącznie w wystawianiem faktur nie może być poczytywane jako upoważnienie do dochodzenia na drodze sądowej od zamawiającego roszczeń z kontraktu. Wyżej wymienione czynności mają charakter czynności faktycznych. Samo wystawienie faktury nie kreuje bowiem zobowiązania cywilnoprawnego. Tak też Sąd Apelacyjny w Warszawie w uzasadnieniu do wyroku z dnia 18.02.2009 r. wydanego w sprawie VI ACa 1152/08 ( nie publ.).

W konsekwencji należało przyjąć, iż powód jest uprawniony do dochodzenia należności we własnym imieniu i wyłącznie w zakresie w jakim wykonał poszczególne prace i to tylko w sytuacji gdyby nastąpiło rozwiązanie i rozliczenie umowy konsorcjum. W tym zakresie strona powodowa musiałaby udowodnić jakie prace konkretnie wykonała, gdyż sama umowa konsorcjum nie określa procentowo podziału zadań między uczestników konsorcjum. Powód nie tylko tego nie wykazał i nie udowodnił, ale przede wszystkim w ogóle nie wskazał jaka część kwoty z kwoty dochodzonej na rzecz czterech konsorcjantów jest mu należna, ani też nie wskazał podstaw i zasad wzajemnych rozliczeń pomiędzy dwoma konsorcjantami, które pozwalałyby na dokonanie oceny w jakim zakresie powód jest uprawnionych do uzyskania należności. Sąd nie mógł zatem, w braku odpowiedniego dowodu – porozumienia pomiędzy uczestnikami konsorcjum określającego zasady rozliczeń ustalić, jaka część dochodzonej od pozwanego kwoty należała się powodowi. Sąd nie mógł w przedmiotowej sprawie samodzielnie ustalić jaką kwotę przyznać potencjalnie powodowi, ponieważ nie znał wyżej wymienionych zasad rozliczeń, ani też nie posiadał informacji jaką część zlecenia wykonał powód.

Analiza umowy głównej, umowy zawartej między wykonawcą a konsorcjum podwykonawczym i załączników do tej umowy prowadzi do wniosku, że powód jest co do zasady uprawniony do dochodzenia ewentualnych wierzytelności w zakresie w jakim wykonał poszczególne roboty budowlane. Zarówno umowa zawarta pomiędzy generalnym wykonawcą a podwykonawcą, jak i sama umowa konsorcjum podwykonawczego nie określa procentowego podziału zadań wykonywanych przez poszczególnych uczestników konsorcjum. Jedynym dokumentem określającym podział prac jest załącznik nr (...)do umowy konsorcjum nr (...)z dnia 12 marca 2012 roku i nie określa on procentowego udziału konsorcjantów w przedsięwzięciu, wskazuje jedynie podział zakresu prac w ramach przedmiotowego kontraktu, który w żadnym stopniu nie wiąże zamawiającego. Postanowienia umowy nr (...), zawartej miedzy wykonawcą a podwykonawcą określają kwestię ponoszenia odpowiedzialności z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania przedmiotu umowy. Wspólne wykonywanie umowy przesądza wyłącznie o solidarności biernej podwykonawców, nie rodzi jednak skutku w postaci solidarności czynnej po ich stronie.

Przedstawione w sprawie pełnomocnictwa (k. 28 – 30) dotyczą jedynie ściśle określonej czynności materialnoprawnej w odniesieniu do głównego wykonawcy (podpisanie parafowanego kontraktu) i w żadnym wypadku nie stanowią podstawy do uznania, iż powód posiada w niniejszej sprawie legitymację czynną.

Podobnie oświadczenia pozostałych uczestników konsorcjum złożone przez stronę powodową (k. 31 – 33) nie mogą upoważniać lidera do występowania w imieniu całego konsorcjum do dochodzenia roszczeń w pełnym zakresie. W istocie oświadczenia te stanowią tylko wykładnie relacji prawnych przedstawione przez podpisane pod nimi podmioty, która w ocenie Sądu nie znajduje uzasadnienia w treści uprzednio zawartej umowy konsorcjum. Zdaniem Sądu umowa ta ma jednoznaczne brzmienie i nie rodzi wątpliwości interpretacyjnych. Wykładnia gramatyczna i funkcjonalna pozwala na pełne odczytanie zamiaru stron, a jej dokonanie prowadzi do wniosku przedstawionego przez Sąd na wstępie rozważań. Spółki nie udzieliły liderowi konsorcjum także pełnomocnictwa do występowania o zapłatę wynagrodzenia za roboty wykonane przez wszystkich uczestników konsorcjum podwykonawczego. Niezależnie od treści w/w oświadczeń, w tym oświadczenia spółki (...)(k. 31) oraz dokonania zbycia przez tą spółkę przedmiotowej wierzytelności na rzecz innego podmiotu (k. 1249 - 1251), należy podnieść, iż oświadczenia nie mają również cech pełnomocnictwa procesowego stosownie do treści art. 87 k.p.c.

W konsekwencji należało przyjąć, iż powód jest uprawniony do dochodzenia należności we własnym imieniu i wyłącznie w zakresie w jakim wykonał poszczególne prace, zgodnie z podziałem dokonanym z załączniku nr (...)do umowy konsorcjum podwykonawczego. Oznacza to, iż gdyby powód wykazał zasadność zgłoszonego w niniejszej sprawie roszczenia co do zasady to pod względem ilościowym powództwo to mogłoby zostać ewentualnie uwzględnione jedynie w zakresie w jakim strona powodowa wykonała określone prace. Jednakże w tym zakresie strona powodowa musiałaby udowodnić jakie wykonała prace, gdyż sama umowa konsorcjum, ani też załącznik do niej nie określa procentowo podziału zadań między uczestników.

Zdaniem Sądu powództwo podlega oddaleniu w całości niezależnie od przedstawionej powyżej kwestii legitymacji czynnej.

Sąd w pełni podziela stanowisko pozwanego, zgodnie z którym potencjalna odpowiedzialność solidarna inwestora wobec podwykonawcy jest co do swojej wysokości ograniczona kwotą należności za dane roboty przewidzianą w umowie głównej z wykonawcą.

Pozwany odmówił zapłaty w wysokości, którą wskazała strona powodowa. Zakres odpowiedzialności inwestora wobec podwykonawcy jest bowiem ograniczony zakresem odpowiedzialności wobec wykonawcy głównego. Umowa główna, zawarta między inwestorem a głównym wykonawcą stanowi najważniejsze ogniwo w całym ciągu umów podwykonawczych, które służą jedynie wykonaniu umowy głównej.

Należy wskazać tutaj przede wszystkim, że różnica między kwotami z faktur, a kwotami uznanymi i wypłaconymi przez zamawiającego wynika z różnic w cenach jednostkowych za wykonane roboty pomiędzy umową podwykonawczą a umową główną. Z umowy głównej wynika, że cenę wykonania 1 m ³ nasypu wraz z ulepszeniami gruntu określono na kwotę 13,50 zł, tymczasem z załączników do faktur wynika, że powód podjął próbę rozliczenia umowy podwykonawczej w tym zakresie po cenie 30 złotych.

Z treści § 6 ust.11 umowy podwykonawczej wynika, iż w przypadku niezapłacenia przez wykonawcę wynagrodzenia podwykonawcy za wykonane przez podwykonawcę roboty, zamawiający zapłaci podwykonawcy żądaną kwotę wynagrodzenia, jednakże nie wyższą, niż kwota wynikająca z obmiaru robót wykonanych przez podwykonawcę, zatwierdzonego przez Inżyniera, przy cenach jednostkowych zawartych w kosztorysie ofertowym wykonawcy stanowiącym część oferty. Główny wykonawca składając ofertę dołączył także kosztorys, określający szczegółowe ceny jednostkowe za poszczególne roboty, urządzenia i elementy budowlane. W tym stanie rzeczy powód nie może podnosić, iż nie znał tych stawek, bowiem mógł żądać udostępnienia powyższego dokumentu od swojego kontrahenta, mianowicie głównego wykonawcy. Ponadto strona powodowa mogła uzyskać taką informację w trybie dostępu do informacji publicznej, gdyż zgodnie z przepisami prawa zamówień publicznych, umowy są jawne i podlegają udostępnianiu na zasadach określonych w przepisach o dostępie do informacji publicznej.

Stosownie do treści art. 647 ¹ k.p.c. w umowie o roboty budowlane, zawartej między inwestorem a wykonawcą (generalnym wykonawcą), strony ustalają zakres robót, które wykonawca będzie wykonywał osobiście lub za pomocą podwykonawców. Do zawarcia przez wykonawcę umowy o roboty budowlane z podwykonawcą jest wymagana zgoda inwestora. Jeżeli inwestor w terminie 14 dni od przedstawienia mu przez wykonawcę umowy z podwykonawcą lub jej projektu, wraz z częścią dokumentacji dotyczącą wykonania robót określonych w umowie lub projekcie, nie zgłosi na piśmie sprzeciwu lub zastrzeżeń, uważa się, że wyraził zgodę na zawarcie umowy. Do zawarcia przez podwykonawcę umowy z dalszym podwykonawcą jest wymagana zgoda inwestora i wykonawcy. Zawierający umowę z podwykonawcą oraz inwestor i wykonawca ponoszą solidarną odpowiedzialność za zapłatę wynagrodzenia za roboty budowlane wykonane przez podwykonawcę.

W niniejszej sprawie wykonawca przedstawił pozwanemu wzór umowy nr (...)zawartej z podwykonawcą, która została następnie zaakceptowana przez Kierownika Projektu działającego z ramienia inwestora. Przedstawiony wzór nie zawierał jednak cen. W tym miejscu pozostawiono puste miejsca. Nigdy nie przedłożono też zamawiającemu cen, za które podwykonawca będzie wykonywał określone roboty. Należy w tym miejscu podkreślić, że inwestor zaakceptował wzór umowy z limitem jego odpowiedzialności (wskazany uprzednio § 6 ust. 11 umowy). Powód nie może kwestionować tego zapisu, albowiem podważałoby to solidarną odpowiedzialność inwestora. Warunkiem sine qua non zastosowania regulacji przewidzianej w art. 647 ¹ § 2 k.c. jest bowiem wyrażenie zgody przez inwestora. Nowelizacja kodeksu cywilnego z dnia 14 lutego 2003 roku (Dz.U.2003.49.408) wprowadziła istotne novum dotyczące wyrażenie zgody przez zamawiającego na powierzenie pewnych robót podwykonawcom. Daje to inwestorowi rzeczywiste narzędzie oddziaływania na proces realizacji inwestycji, za pomocą którego może wpływać na wybór podwykonawcy i najkorzystniejszej oferty. Warunkiem takiej zgody jest przede wszystkim znajomość przez inwestora istotnych postanowień umowy o roboty budowlane zawartej przez wykonawcę z podwykonawcą, a szczególności tych, które decydują o wysokości wynagrodzenia podwykonawcy (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 06 października 2010 roku, II CSK 210/10, LEX nr 786938).

Natomiast za chybiony należy uznać zarzut pozwanego dotyczący charakteru wykonywanych robót. Inwestor podniósł, że umowa podwykonawcza nie jest umową o roboty budowlane, zaś solidarna odpowiedzialność inwestora przewidziana w art. 647 ¹ k.c. nie dotyczy umów podwykonawczych, których przedmiotem jest dostarczanie towaru lub świadczenie usług. Zamawiający podniósł, iż powód powołując się na przepisy ustawy z dnia 12 czerwca 2003 roku o terminach zapłaty w transakcjach handlowych przyznał, iż umowa podwykonawcza nie jest umową o roboty budowlane.

Odnosząc się do powyższego zarzutu należy w pierwszej kolejności dokonać pewnych ustaleń. W doktrynie powstały na tym tle rozbieżności. Wyróżnia się dwie podstawowe koncepcje. Według pierwszej z nich, umowa zawierana z podwykonawcą nie jest umową o roboty budowlane, ponieważ podwykonawca nie zobowiązuje się do oddania obiektu (K. Zagrobelny [w:] E. Gniewek, Komentarz, 2006, s. 1063). Z kolei według drugiej, podwykonawca jest uczestnikiem złożonej, trójstronnej sytuacji prawnej wprowadzonej przez art. 647 ¹ k.c., a związanej właśnie z umową o roboty budowlane i pozostaje w stosunku prawnym także wobec inwestora (T. Sokołowski, Kodeks cywilny. Komentarz, LEX 2010, nr 83946). Sąd opowiada się za drugą w wymienionych koncepcji, przyjmując, że nie są umowami o podwykonawstwo w rozumieniu art. 647 ¹ § 5 k.c. umowy zawierane przez wykonawcę np. z dostawcą maszyn czy urządzeń potrzebnych do wykonania robót budowlanych, jak też umowy zawierane przez wykonawcę z dostawcą materiałów budowlanych (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 17 października 2008 roku, I CSK 106/08, OSNC-ZD 2009/3/64).

W ocenie Sądu zadania powierzone podwykonawcy były robotami budowlanymi. Konsorcjum podwykonawcze zobowiązało się bowiem w umowie nr 110011/777/2012 z dnia 13 marca 2012 roku do zrealizowania robót w postaci wykonaniu nasypów z gruntu z dokopu, w tym ulepszeniu gruntu spoiwem, mieszaniu gruntu ze spoiwem w ilości około 400 000 m ³, zbrojenie nasypu geowłókniną w ilości około 180 000 m ² i stabilizację gruntu cementem na miejscu w ilości około 175 000 m ².

Ponadto pozwany pismem z dnia 14 czerwca 2012 roku poinformował lidera konsorcjum firmę (...), iż dokona płatności należnych kwot w ramach solidarnej odpowiedzialności inwestora i wykonawcy w myśl art. 647 ¹ k.c. zgodnie z warunkami kontraktu i umową podwykonawczą. Pozwany zakwestionował wyłącznie wysokość należnego wynagrodzenia, nie podważając samego charakteru wykonanych robót.

Mając na uwadze przedstawioną powyżej przez Sąd w całokształcie argumentację negatywna ocena zarzutu strony pozwanej w zakresie charakteru wykonywanych robót nie ma ostatecznie znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.

Oddalenie powództwa skutkowało obciążeniem strony powodowej, jako strony przegrywającej, kosztami procesu na podstawie art. 98 § 1 i 3 w zw. z art. 99 k.p.c.

Na podstawie art. 11 ust. 3 ustawy z dnia 08 lipca 2005 roku o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa Sąd zasądził na rzecz wykonującej zastępstwo procesowe pozwanego Skarbu Państwa – Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad, Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kwotę 7.200 złotych tytułem kosztów zastępstwa procesowego. Kwota ta została wyliczona zgodnie z § 6 pkt 7 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

Mając na uwadze całokształt poczynionych powyżej rozważań Sąd orzekł jak w sentencji wyroku.

30.08.2013 r.