Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 grudnia 2021 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i (...)

w składzie:

Przewodniczący: SSO Monika Rosłan - Karasińska

Protokolant: sekr. sądowy Marta Jachacy

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 6 grudnia 2021 r. w Warszawie

sprawy K. C.

przeciwko Dyrektorowi Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W.

o wysokość emerytury policyjnej i policyjnej renty inwalidzkiej

na skutek odwołania K. C.

od decyzji Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W.

z dnia 13 lipca 2017 r. Nr (...) ( (...))

z dnia 13 lipca 2017 r. Nr (...) ( (...))

1.  zmienia zaskarżoną decyzję z dnia z dnia 13 lipca 2017 r. Nr (...) ( (...)) w ten sposób, że zobowiązuje Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W. do przeliczenia renty inwalidzkiej K. C. poczynając od dnia 1 października 2017 roku z pominięciem art. 22a w zw. z art. 32 ust. 1 pkt. 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Służby Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2016 r. poz. 708 z późn. zm.);

2.  zmienia zaskarżoną decyzję z dnia 13 lipca 2017 r. Nr (...) ( (...)) w ten sposób, że zobowiązuje Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W. do przeliczenia emerytury K. C. poczynając od dnia 1 października 2017 roku z pominięciem art. 15c w zw. z art. 32 ust. 1 pkt. 1 Ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Służby Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2016r. poz. 708) w brzmieniu nadanym w ustawie z dnia 16 grudnia 2016 roku o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Służby Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z dnia 30 grudnia 2016 roku).

UZASADNIENIE

K. C. 18 sierpnia 2017 r. złożył do Sądu Okręgowego w Warszawie odwołanie od decyzji Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji z 13 lipca 2017 r., nr ewid. (...)
w przedmiocie ponownego ustalenia wysokości emerytury policyjnej, a także od decyzji ww. organu z 26 czerwca 2017 r., nr ewid. (...) w przedmiocie ponownego ustalenia wysokości renty inwalidzkiej.

Odwołujący wniósł o uchylenie zaskarżonych decyzji, zobowiązanie Dyrektora ZER MSWiA do ponownego przeliczenia i ustalenia wysokości emerytury i renty inwalidzkiej
w dotychczasowej wysokości, tj. w kwocie 4005,12 zł brutto, uwzględnienie podwyższenia świadczenia emerytalnego o 15% podstawy z tytułu inwalidztwa powstałego w związku
ze służbą i zasądzenie od organu rentowego na jego rzecz zwrotu kosztów postępowania wg norm przepisanych.

Odwołujący zarzucił decyzji naruszenie przepisów Konstytucji RP, Protokołu 1
do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności sporządzonej w Rzymie w dniu 4 listopada 1950 r. oraz Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej poprzez arbitralne obniżenie jego osobistych praw majątkowych, wskazując że uważa wydanie decyzji o obniżeniu emerytury i renty
za niezgodne z prawem i naruszające zasadę ochrony praw nabytych, zasadę sprawiedliwości społecznej oraz zasadę zaufania do państwa i tworzonego przez to państwo prawa. Oświadczył również, że nigdy nie pełnił służby celem prowadzenia działalności „przeciwko wolnościowym dążeniom Narodu Polskiego” i choć sam nigdy nie angażował się w działalność polityczną, sprzyjał aktywnemu uczestnictwu członków rodziny w Solidarności ( odwołanie k.3-15 a.s.).

W odpowiedzi na odwołania, sporządzonej 21 sierpnia 2018 r., Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowy Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji wniósł o ich oddalenie.

Uzasadniając wskazane stanowisko, organ rentowy wyjaśnił, że zgodnie z brzmieniem art. 15c ust. 1 ustawy z dnia 16 grudnia 2016 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej
i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. 2016r., poz. 2270), w przypadku osoby, która pełniła służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b i która pozostawała w służbie przed dniem 2 stycznia 1999 r., emerytura wynosi:

1)  0% podstawy wymiaru - za każdy rok służby na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b;

2)  2,6% podstawy wymiaru - za każdy rok służby lub okresów równorzędnych ze służbą,
o których mowa w art. 13 ust. 1 pkt l, la oraz 2-4.

W dalszej części organ rentowy wyjaśnił, że zaskarżone decyzje zostały wydane zgodnie z zasadami obliczania wysokości emerytury i renty określonymi w art. 15c i art. 22a ww. ustawy, w oparciu o informację o przebiegu służby ubezpieczonego nr (...), sporządzoną przez Instytut Pamięci Narodowej 30 marca 2017 r., która była wiążąca przy wydawaniu decyzji (odpowiedź na odwołanie k.48-51 a.s.).

Na wniosek Sądu Okręgowego w Warszawie, postanowieniem z 4 września 2019 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych przekazał sprawę do rozpoznania Sądowi Okręgowemu Warszawa-Praga w Warszawie na podstawie art. 44 k.p.c. (postanowienie z 4.09.2019 r. k.38 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Odwołujący K. C., ur. (...), w 1973 r. ukończył studia na Uniwersytecie (...), uzyskując dyplom ukończenia Wyższej Szkoły (...) na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym. W 1978 r. odwołujący ukończył studia magisterskie na Wydziale Matematyki, Informatyki i Mechaniki Uniwersytetu (...) w zakresie matematyki ze specjalnością nauczycielską ( akta służby odwołującego: dyplom k.24-26, 37-38, wniosek k.122).

Od 1973 r. do 1977 r. pracował jako nauczyciel matematyki w Szkole Podstawowej
nr (...) i w Liceum Ogólnokształcącym nr (...), z roczną przerwą na przeszkolenie absolwentów wyższych uczelni w Wyższej Szkole (...)
w T., gdzie uzyskał stopień podporucznika rezerwy. Ubezpieczony z dniem 9 marca 1977 r. został przyjęty do służby w Milicji Obywatelskiej w Wyższej Szkole (...) Ministerstwa Spraw Wewnętrznych im. (...). Początkowo K. C. powierzono stanowisko starszego asystenta, od 15 października 1980 r. stanowisko wykładowcy, a od 1 sierpnia 1983 – starszego wykładowcy. Przez cały okres służby odwołujący zajmował się nauczaniem logiki – był to przedmiot z bloku ogólnego, nie operacyjnego. K. C. przez okres służby nie wykonywał działań operacyjnych. Ubezpieczony pełnił służbę będąc w stopniu wojskowym kolejno: szeregowego, podporucznika, porucznika, kapitana i od 7 października 1989 r. - majora ( akta służby odwołującego: świadectwo pracy k.33, karta przebiegu służby k.112-116, wniosek personalny k.117-118, wniosek o nadanie stopnia milicji obywatelskiej k.154-155, zeznania odwołującego k.138 a.s.).

Ubezpieczony podczas służby był oceniany jako pracownik zaangażowany w pracy dydaktyczno-wychowawczej i sumienny w wykonywaniu obowiązków służbowych, wykazujący inwencję i pomysłowość w organizowaniu i usprawnianiu pracy dydaktycznej. Wskazywano, że jest ambitny, rozwija się i podnosi swoje kwalifikacje zawodowe ( akta służby odwołującego: wniosek personalny k.126, opinia służbowa k.133).

W 1990 r. odwołujący pozytywnie przeszedł weryfikację i od tego czasu do 1997 r. pełnił służbę w Zakładzie (...) Centrum Szkolenia Policji ( akta służby odwołującego: wniosek o przyjęcie do służby w Policji byłego funkcjonariusza Służby Bezpieczeństwa k.156-157, opinia Komisji Kwalifikacyjnej k.159, zeznania odwołującego k.138 a.s.).

Decyzją Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji z 9 lipca 1997 r., nr ewid. (...), przyznano K. C. prawo do emerytury policyjnej. Jej wysokość ustalono na 1711,06 zł brutto. Na dzień 1 marca 2017 r. wysokość emerytury odwołującego wynosiła 4 005,12 zł (decyzje Dyrektora ZER MSWiA: z 9.07.1997 r., z 27.02.2017r. – nienumerowane a.r.).

Ponadto, decyzją Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji z 9 lipca 1997 r., nr ewid. (...), przyznano K. C. prawo do renty inwalidzkiej. Wypłatę renty zawieszono z uwagi
na pobieranie korzystniejszej policyjnej emerytury (decyzja Dyrektora ZER MSWiA
z 9.07.1997 r. – nienumerowane a.r.).

Pismem z 30 marca 2017 r. Instytut Pamięci Narodowej poinformował Zakład Emerytalno-Rentowy MSWiA, że na podstawie posiadanych akt osobowych K. C. w okresie od 9 marca 1977 r. do 21 maja 1990 r. pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której jest mowa w art. 13b ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Służby Pożarnej
i Służby Więziennej oraz ich rodzin (informacja o przebiegu służby z 20.04.2017 r., k.5 a.r.).

Po uzyskaniu informacji o przebiegu służby, Dyrektor Zakładu Emerytalno - Rentowego MSWiA wydał 13 lipca 2017 r. dwie decyzje o nr ewid. (...) i (...) o ponownym ustaleniu wysokości emerytury policyjnej i policyjnej renty inwalidzkiej K. C.. Wyjaśniając sposób ustalenia wysokości świadczenia emerytalnego organ rentowy wskazał, że wynosi ono 35,10% podstawy wymiaru, tj. 1757,25 zł. Odnosząc się z kolei do świadczenia rentowego, organ wyjaśnił, że łączna wysokość świadczenia z tytułu zaliczenia do III grupy inwalidzkiej stanowi 0,00% podstawy wymiaru
i wynosi 0,00 zł, ale w związku z tym, że jest niższa od kwoty odpowiedniego świadczenia
w najniższej wysokości, to podlega zwiększeniu do kwoty 1000,00 zł. Jednocześnie też ustalono, że renta inwalidzka nie będzie wypłacana z uwagi na posiadanie prawa
do korzystniejszej emerytury policyjnej. W zestawieniu dołączonym do decyzji wskazano,
że ustalona na dzień 1 października 2017 r. wysługa obejmuje: zasadniczą służbę wojskową
i służbę w Policji od 22 maja 1990 r. do 31 maja 1997 r. w łącznym wymiarze 8 lat i 8 dni, okresy nieskładkowe liczone jako służba ze wskaźnikiem 2,6% w wymiarze 2 lat, 11 miesięcy i 6 dni, okresy składkowe liczone wskaźnikiem 2,6% w wymiarze 2 lat, 6 miesięcy i 11 dni oraz okres określony w art. 13b ustawy od 9 marca 1977 r. do 21 maja 1990 r. liczony po 0,0% w wymiarze 13 lat, 2 miesięcy i 13 dni. Jako podstawa wydania decyzji zostały wskazane przepisy art. 15c w zw. z art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2020r. poz. 723 z późn. zm.)
oraz otrzymana z IPN informacja z 30 marca 2017 r., nr (...) (wysługa; decyzje Dyrektora ZER MSWiA z 13 lipca 2017r., nr ewid. (...) i nr ewid. (...) – nienumerowane a.r.).

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego w aktach sprawy, w tym w aktach organu rentowego oraz aktach służbowych odwołującego. Dokumenty, na których Sąd oparł swoje ustalenia, zasługiwały w całości na uwzględnienie. Ich wiarygodności nie kwestionował zarówno odwołujący, jak i organ rentowy, a zatem okoliczności wynikające z treści tych dokumentów, należało uznać za udowodnione.

Dodatkowo podstawę ustaleń faktycznych stanowiły zeznania odwołującego K. C.. Zostały one ocenione jako spójne i logiczne, a nadto jako korespondujące z treścią dokumentów, wobec czego nie budziły wątpliwości i zostały ocenione jako wiarygodne.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie było zasadne.

Na wstępie podkreślić należy, że ubezpieczony kwestionował możliwość uznania,
by służba, jaką pełnił w okresie od 9 marca 1977 r. do 21 maja 1990 r., była wykonywana
na rzecz państwa totalitarnego. Podnosił przy tym szereg zarzutów sprzeczności zastosowanych przepisów art. 15c i art. 22a ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej
i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2020 r., poz. 723 ze zm.) – dalej jako ustawa zaopatrzeniowa – z normami Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej oraz przepisami Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności.

Powołane, zastosowane wobec ubezpieczonego, przepisy wprowadzono na mocy art. 1 ustawy nowelizującej z 16 grudnia 2016 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej
i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. 2016r., poz. 2270), zwanej dalej ustawą zmieniającą i jest to już druga regulacja powodująca obniżenie emerytur, a teraz także rent inwalidzkich osobom, które pełniły „służbę w organach bezpieczeństwa PRL”. Obecnie pojęcie to zastąpiono pojęciem „służby na rzecz państwa totalitarnego”, art. 15c wskazuje bowiem,
że w przypadku osoby, która pełniła „służbę na rzecz totalitarnego państwa” i która pozostawała w służbie przed dniem 2 stycznia 1999r., emerytura wynosi: 0% podstawy wymiaru - za każdy rok tej służby, a poza tym, emerytury nie podwyższa się zgodnie z treścią art. 15 ust. 2 i 3 ustawy nowelizowanej, jeżeli okoliczności uzasadniające podwyższenie wystąpiły w związku z pełnieniem służby na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b. Jednocześnie ustawodawca wprowadził ograniczenie, zgodnie z którym wysokość emerytury ustalonej zgodnie z art. 15c ust. 1 i 2 nie może być wyższa niż miesięczna kwota przeciętnej emerytury wypłaconej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Analogiczne rozwiązania przewiduje art. 22a w odniesieniu do ustalania wysokości rent inwalidzkich.

Należy wspomnieć, że w rozwiązaniach, poprzedzających ustawę nowelizującą z 16 grudnia 2016 r., przyjętych wcześniej w ustawie z dnia 23 stycznia 2009 r. (Dz. U. z 2009r.,
nr 24, poz. 245) obniżono po raz pierwszy wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury za każdy rok służby w organach bezpieczeństwa państwa do 1990r. z 2,6% do 0,7%.

Zarówno Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 20 stycznia 2010 r. (sygn. Kp 6/09), jak i Europejski Trybunał Praw Człowieka w decyzji z 14 maja 2013 r. (15189/10, Lex nr 1324219) uznały wówczas, że nowe rozwiązania nie nałożyły na tę grupę emerytów nadmiernego obciążenia i dotyczyły jedynie praw nabytych niesłusznie, a więc nie można skuteczne kwestionować ich konstytucyjności. W przywołanym orzeczeniu Trybunał Praw Człowieka podkreślił również, że rozpatrywał już sprawy, w których pojawiał się problem uprzywilejowanej pozycji w sferze praw emerytalnych członków elity komunistycznej i policji politycznej w krajach postkomunistycznych oraz potwierdził prawo ustawodawcy chcącego wyeliminować niesprawiedliwe lub nadmierne świadczenia z ubezpieczeń społecznych, dążącego do likwidacji przywilejów byłych funkcjonariuszy reżimów totalitarnych do tego rodzaju działań. Równocześnie Trybunał zwrócił uwagę, że podjęte środki nie mogą być nieproporcjonalne. Rozważania, jakie zostały poczynione przez Trybunał Konstytucyjny oraz Europejski Trybunał Praw Człowieka na gruncie poprzedniej „ustawy dekomunizacyjnej", będą pomocne także i przy ocenie niniejszej sprawy, właśnie z uwzględnieniem faktu, że mamy do czynienia z kolejnym swoistym rozliczaniem się z osobami arbitralnie uznanymi za służące państwu totalitarnemu.

Organ rentowy wydał zaskarżone decyzje w oparciu o przepisy wprowadzone na mocy wspomnianego art. 1 ustawy zmieniającej. W uzasadnieniu do projektu tej ustawy wskazano, że ma ona na celu wprowadzenie rozwiązań zapewniających w pełniejszym zakresie zniesienie przywilejów emerytalnych związanych z pracą w aparacie bezpieczeństwa PRL przez ustalenie na nowo świadczeń emerytalnych i rentowych osobom pełniącym służbę na rzecz totalitarnego państwa w okresie od 22 lipca 1944 r. do 31 lipca 1990 r. Stwierdzono również, że emerytury i renty osób pełniących służbę ustalono na znacznie korzystniejszych zasadach wynikających
z ustawy zaopatrzeniowej, w stosunku do osób pobierających te świadczenia na podstawie ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Zdaniem Sądu Okręgowego, ustawa zaopatrzeniowa, jak też wydane na jej podstawie decyzje, zasadnie budzą wątpliwości odnośnie ich zgodności z zasadą godności jednostki, zasadą rządów prawa, zasadą równości, czy zasadą proporcjonalności, z uwagi na ich wydanie po niemal 27 latach od transformacji ustrojowej oraz z zasadą sądowego wymiaru sprawiedliwości. Ustawa zaopatrzeniowa wprowadza w art. 13b oraz art. 15c i art. 22a odpowiedzialność zbiorową i swoim zakresem podmiotowym obejmuje, bez wyjątków, wszystkich byłych funkcjonariuszy organów bezpieczeństwa państwa, niezależnie od ich postawy patriotycznej, etycznej i moralnej, rodzaju wykonywanych czynności, czy zajmowanego stanowiska. Tego rodzaju regulacje zaprzeczają istocie zasady rządów prawa. Zasada ta oznacza obowiązek władz publicznych traktowania osób w sposób adekwatny
i proporcjonalny do ich postawy, zasług i przewinień. Niedopuszczalne zatem jest zastosowanie jakichkolwiek represji w stosunku do osób tylko za to, że pracowały lub służyły w okresie poprzedzającym zmianę ustroju państwa polskiego. Nawet uznanie, że niektóre instytucje funkcjonujące przed tą zmianą działały w sposób budzący dziś poważne wątpliwości prawne
i moralne, nie uprawnia prawodawcy do stwierdzenia, że wszystkie osoby tam zatrudnione były przestępcami. W tym też kontekście, zdaniem Sądu, działania ustawodawcy polegające
na arbitralnym obniżeniu wysokości emerytury i renty inwalidzkiej ubezpieczonemu trudno jest uzasadnić dążeniem do jakiegokolwiek słusznego celu leżącego w interesie publicznym. Zastosowanie nowego wskaźnika emerytury i renty miało charakter automatyczny, bez uwzględnienia faktycznie wykonywanych obowiązków, jak również pełnionej funkcji przez odwołującego. Ustawa zmieniająca w gruncie rzeczy zadziałała bez rozróżnienia pomiędzy funkcjonariuszami, którzy w rzeczywistości dopuścili się czynów przestępczych oraz tymi, którzy jedynie należeli do personelu technicznego.

Ponadto nie należy pomijać faktu, że zgodnie z art. 10 ust. 1 i 2 ustawy zaopatrzeniowej prawo do emerytury policyjnej nie przysługuje funkcjonariuszowi skazanemu prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo umyślne lub przestępstwo skarbowe umyślne, ścigane
z oskarżenia publicznego, popełnione w związku z wykonywaniem czynności służbowych
i w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej, albo za przestępstwo określone
w art. 258 kodeksu karnego lub wobec którego orzeczono prawomocnie środek karny pozbawienia praw publicznych za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe, które zostało popełnione przed zwolnieniem ze służby. Jednakże w takim przypadku prawomocnie skazanemu przestępcy przysługuje świadczenie na ogólnych zasadach obowiązujących
w powszechnym systemie emerytalnym. Przytoczony wyżej przepis wskazuje, że ustawa zmieniająca wprowadziła pozasądową zbiorową odpowiedzialność za nieokreślony czyn
z naruszeniem prawa jednostki do sądu i sprawiedliwego procesu. Obniżono określonym podmiotom emerytury i renty w sposób bardziej niekorzystny, niż jest to obecnie dopuszczalne nawet wobec funkcjonariuszy prawomocnie skazanych przez sąd za popełnione przestępstwa. Ci ostatni funkcjonariusze mogą zostać pozbawieni świadczeń emerytalnych przysługujących funkcjonariuszom służb mundurowych przez obniżenie ich do poziomu przysługującego
w ramach powszechnego systemu emerytalnego.

W przedmiotowej sprawie Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji wydał zaskarżone decyzje jedynie na podstawie informacji o przebiegu służby ubezpieczonego sporządzonej przez Instytut Pamięci Narodowej 30 marca 2017 r. Ten dokument stanowił podstawę obniżenia emerytury i renty inwalidzkiej. Wymaga przy tym podkreślenia, że powyższy dokument treściowo ogranicza się jedynie
do stwierdzenia, że ubezpieczony pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której jest mowa w art. 13b ustawy zaopatrzeniowej od 9 marca 1977 r. do 21 maja 1990 r. Treść dokumentu nie precyzuje natomiast, na jakiej dokładnie podstawie służba ubezpieczonego została zakwalifikowana jako służba na rzecz państwa totalitarnego. W tym kontekście Sąd Okręgowy zwraca uwagę na pogląd wyrażony w postanowieniu Sądu Najwyższego z 9 grudnia 2011 r. (II UZP 10/11) – który też w całości podziela – zgodnie z którym sąd ubezpieczeń społecznych, rozpoznający sprawę w wyniku wniesienia odwołania od decyzji Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji
w W. w sprawie ponownego ustalenia (obniżenia) wysokości emerytury policyjnej byłego funkcjonariusza Służby Bezpieczeństwa, nie jest związany treścią informacji
o przebiegu służby w organach bezpieczeństwa państwa, przedstawionej przez Instytut Pamięci Narodowej zarówno co do faktów (ustalonego w tym zaświadczeniu przebiegu służby), jak
i co do kwalifikacji prawnej tych faktów (zakwalifikowania określonego okresu służby jako służby w organach bezpieczeństwa państwa). Z tego wynika, że ustalenia faktyczne
i interpretacje prawne Instytutu Pamięci Narodowej nie mogą wiązać również sądu rozpoznającego przedmiotową sprawę.

W aktualnym stanie prawnym Sąd Najwyższy również wyraził swój pogląd. W sprawie o sygn. akt III UZP 1/20 podjął w składzie 7-osobowym uchwałę z dnia 16 września 2020 r.,
w której stwierdził, że kryterium „służby na rzecz totalitarnego państwa” określone w art. 13b ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej powinno być oceniane na podstawie wszystkich okoliczności sprawy, w tym także na podstawie indywidualnych czynów i ich weryfikacji pod kątem naruszenia podstawowych praw i wolności człowieka.

Wprawdzie powołana uchwała zapadła w sprawie jednostkowej, ale Sąd Okręgowy podziela pogląd prawny, jaki wyraził w niej Sąd Najwyższy. To z kolei oznacza, że
w analizowanym przypadku stwierdzenie o pełnieniu przez K. C. służby
na rzecz totalitarnego państwa w okresie od 9 marca 1977 r. do 21 maja 1990 r. nie może być dokonane wyłącznie na podstawie informacji Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (kryterium formalnej przynależności do służb),
lecz na podstawie wszystkich okoliczności sprawy, w tym także na podstawie indywidualnych czynów i ich weryfikacji pod kątem naruszenia podstawowych praw i wolności człowieka służących reżimowi komunistycznemu (art. 13b ust. 1 w związku z art. 13a ust. 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994r.). W tym kontekście Sąd Najwyższy w motywach powołanej uchwały zwrócił również uwagę, że pozbawienie sądu ubezpieczeń społecznych prawa do przeprowadzenia interpretacji przepisu art. 13b ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej naruszałoby wprost art. 45 ust. 1 Konstytucji RP. Sąd Najwyższy uznał, że rolą sądu powszechnego jest w szczególności ustalenie długości okresu i miejsca pełnienia służby oraz stanowiska i stopnia służbowego odwołującego. Przy tym istotne jest ustalenie indywidualnych czynów konkretnej osoby
pod kątem zweryfikowania, czy naruszały one podstawowe prawa i wolności człowieka.

Uwzględniając powołane poglądy, Sąd Okręgowy przeprowadził w przedmiotowej sprawie postępowanie dowodowe, w wyniku którego ustalił, że w przypadku K. C. nie zachodzą okoliczności pozwalające na zakwalifikowanie jego służby w okresie od 9 marca 1977 r. do 21 maja 1990 r. jako służby na rzecz państwa totalitarnego. Zebrany
w sprawie materiał dowodowy, zdaniem Sądu, nie daje podstaw do ustalenia, że ubezpieczony swoimi działaniami w jakikolwiek sposób naruszył prawa człowieka podczas służby w ww. okresie, bądź też że popełnił jakiekolwiek przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego,
czy prywatnego. Sąd zwrócił przy tym uwagę, że zgodnie z treścią art. 13b ust. 1 pkt 4 i ust. 5 lit. e ustawy zaopatrzeniowej – co prawdopodobnie stanowiło podstawę negatywnej kwalifikacji służby odwołującego przez IPN – za służbę na rzecz totalitarnego państwa uznaje się służbę od dnia 22 lipca 1944 r. do dnia 31 lipca 1990 r. m.in. w jednostkach Milicji Obywatelskiej, a także w służbach i jednostkach organizacyjnych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, ich poprzedniczkach i odpowiednikach terenowych, jak również w komórkach wypełniających czynności operacyjno-techniczne niezbędne w działalności Służby Bezpieczeństwa, w Wyższej Szkole (...) Ministerstwa Spraw Wewnętrznych
w L.. W przypadku K. C., z jego dokumentacji osobowej potwierdzającej przebieg służby, wynika że w ww. okresie pracował kolejno jako asystent, wykładowca i starszy wykładowca w (...) i nie wykonywał żadnych czynności operacyjno-technicznych niezbędnych w działalności Służby Bezpieczeństwa. Zgodnie informacjami zgromadzonymi w aktach przebiegu służby, odwołujący pracując na ww. stanowiskach zajmował się wyłącznie dydaktyką – nauczał logiki.

W świetle poczynionych w sprawie ustaleń, o ile można stwierdzić, że miejsce zatrudnienia odwołującego było zbieżne ze wspomnianą wyżej pozycją art. 13b ustawy zaopatrzeniowej, to na tle cytowanego wcześniej orzecznictwa, zdaniem Sądu, okoliczność
ta nie jest wystarczająca do zakwalifikowania spornego okresu służby jako służby na rzecz państwa totalitarnego skutkującego obniżeniem emerytury policyjnej i inwalidzkiej renty policyjnej. Prezentowane wyżej informacje, zdaniem Sądu, pozwoliły na ocenę charakteru pracy odwołującego jako związanej z realizowaniem pracy dydaktycznej. W aktach przebiegu służby brak jest jakiekolwiek informacji co do tego, czy praca odwołującego mogła być zakwalifikowana jako wchodząca w zakres czynności operacyjno-technicznych, które były niezbędne do działalności Służby Bezpieczeństwa. Dokumenty zawierają jedynie informacje
o pozytywnej postawie odwołującego. Nie pozwalają one na ocenę przebiegu służby ubezpieczonego z perspektywy zaangażowania w służbie na rzecz państwa totalitarnego, nawet w ujęciu cytowanego wyżej przepisu.

Jako istotne Sąd ocenił również i to, że odwołujący w 1990 r. przeszedł weryfikację. Wówczas nie stwierdzono takich okoliczności, które dyskwalifikowałyby go jako kandydata do służby w Policji po transformacji.

Oprócz wymienionych okoliczności, dodatkowo wskazać należy, że zgodnie z zasadą kontradyktoryjności obowiązującą w procesie cywilnym, to na stronach postępowania ciąży obowiązek udowodnienia swoich twierdzeń poprzez prezentowanie materiału dowodowego na ich poparcie. W myśl art. 232 k.p.c. to strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Zasada kontradyktoryjności
i dowodzenia swoich twierdzeń obowiązuje również w odrębnym postępowaniu w sprawach
z zakresu ubezpieczeń społecznych (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 grudnia 2008 r., I UK 151/08). Zaskarżenie decyzji organu rentowego nie powoduje zmiany w rozkładzie ciężaru dowodu. Jednocześnie wskazać trzeba, że w sytuacji, gdy zmiana decyzji organu rentowego następuje niejako z inicjatywy organu, to na organie spoczywa powinność udowodnienia faktów, z których wywodzi skutki prawne w postaci zmiany decyzji. Tymczasem
w przedmiotowej sprawie organ rentowy nie wykazał się inicjatywą dowodową i nie zakwestionował argumentów przedstawionych przez stronę odwołującą, a dotyczących zadań wykonywanych w latach 1977 - 1990. Swoje stanowisko w zakresie oceny przebiegu służby odwołującego oparł wyłącznie na informacji Instytutu Pamięci Narodowej, nie czyniąc zadość obowiązkowi dowodzenia, o którym była mowa.

Wobec powyższego, Sąd Okręgowy zważył, że w przypadku odwołującego przepisy ustawy zmieniającej z dnia 16 grudnia 2016 r. nie mogły mieć zastosowania. W ocenie Sądu, biorąc pod uwagę, że w toku procesu nie ujawniono żadnych dowodów przestępczej działalności K. C., zarzut współudziału w bezprawiu w okresie pełnienia służby w latach 1977 - 1990, bez badania indywidualnej winy i popełnionych czynów, jest bezzasadny. Stwierdzając zatem brak podstaw do zastosowania art. 15c ustawy zaopatrzeniowej, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., Sąd Okręgowy zmienił zaskarżone decyzje z dnia 26 czerwca 2017 r. o numerach ewid. (...) i (...) w sposób określony w pkt 1 i 2 sentencji wyroku.