Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 grudnia 2021 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Małgorzata Jarząbek

Protokolant: st. sekr. sąd. Dominika Kołpa

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 23 listopada 2021 r. w Warszawie

sprawy J. P.

przeciwko Dyrektorowi Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W.

o wysokość emerytury policyjnej

na skutek odwołania J. P.

od decyzji Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W.

z dnia 25 lipca 2017r. znak (...)

oddala odwołanie.

UZASADNIENIE

J. P. złożył w Sądzie Okręgowym w Warszawie odwołanie od decyzji Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych
i Administracji z dnia 25 lipca 2017 r. nr ewid. (...) w przedmiocie ponownego ustalenia emerytury policyjnej w oparciu o znowelizowane przepisy ustawy
o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji i innych służb. Odwołujący zarzucił skarżonej decyzji naruszenie przepisów ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy oraz Konstytucji RP w związku z przepisami Protokołu nr 1 do Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności polegającej m. in. na wydaniu przez organ administracji decyzji na podstawie ustawy sprzecznej z zasadą praworządności, zasadą demokratycznego państwa prawa, ochrony praw nabyty oraz równości wobec prawa i zakazu dyskryminacji, dyskryminującym zróżnicowaniu sytuacji skarżącego w zakresie jego praw, naruszenie czci odwołującego oraz arbitralne, nieproporcjonalne i nieuzasadnione ograniczenie przysługującego mu prawa do zabezpieczenia społecznego po osiągnięciu wieku emerytalnego. W ocenie odwołującego zaskarżona decyzja prowadzi do niczym nieuzasadnionego pozbawienia go uprawnień nabytych wyłącznie ze względu na jego służbę przed 1990 rokiem, a zastosowanie dyskryminacyjnej reguły ograniczenia świadczenia emerytalnego do kwoty przeciętnej emerytury wypłacanej przez ZUS jest oczywiście sprzeczne z zasadą równości obywateli wyrażoną w art. 32 ust. 1 Konstytucji RP. Różnicuje bowiem jego sytuację prawną nie tylko w odniesieniu do okresu służby na rzecz tzw. „totalitarnego państwa”, lecz przede wszystkim w odniesieniu do zasad nabywania uprawnień związanych ze służbą po roku 1990 (odwołanie k. 3-21 a.s.).

W odpowiedzi na powyższe odwołanie z 24 lipca 2018 r. Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, zastępowany przez pełnomocnika, wniósł o jego oddalenie. Uzasadniając stanowisko organu rentowego pełnomocnik wyjaśniła, że skarżona decyzja została wydana zgodnie z zasadami obliczania wysokości emerytury określonymi w art. 15c w zw. z art. 32 ust. 1 pkt ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy oraz w oparciu o informację o przebiegu służby ubezpieczonej sporządzoną przez Instytut Pamięci Narodowej, z której wynika, że odwołujący w okresie od 16 października 1975 r. do 31 lipca 1990 r. pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b ww. ustawy. W związku z powyższym zaskarżoną decyzją organ emerytalno-rentowy dokonał ponownego przeliczenia przysługującego odwołującemu świadczenia. Organ emerytalny podniósł przy tym, że informacja z IPN o przebiegu służby odwołującego była dla niego wiążąca przy wydaniu decyzji. Wskazał również, że zważywszy powyższe uregulowania prawne nie ma podstaw do uwzględnienia roszczeń odwołującego (odpowiedź na odwołanie k. 22-25 a.s.).

Na wniosek Sądu Okręgowego w Warszawie, postanowieniem z dnia 16 sierpnia 2019 r. sygn. akt III AUo 7166/19, Sąd Apelacyjny w Warszawie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych przekazał sprawę do rozpoznania Sądowi Okręgowemu Warszawa-Praga w Warszawie na podstawie art. 44 k.p.c. (k. 62 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

J. P., urodzony w dniu (...), posiada wykształcenie wyższe magisterskie w zakresie geografii (dyplom k. 25 – akta służby odwołującego, płyta CD k. 33 a.s.). Podaniem z dnia 28 sierpnia 1975 r. J. P. zwrócił się o przyjęcie go do Służby Bezpieczeństwa Komendy Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej w B.. Po pozytywnej weryfikacji z dniem 16 października 1975 r. odwołujący został przyjęty do służby w ww. jednostce MO i mianowany funkcjonariuszem w okresie służby przygotowawczej na stanowisku inspektora Wydziału (...) SB w stopniu starszego sierżanta sztabowego (podanie k. 4; karta przebiegu służby k. 108-112; wniosek personalny k. 113; notatka ws. przyjęcia do służby k. 115 – akta służby odwołującego, płyta CD k. 33 a.s.; zeznania odwołującego k. 118-119 a.s.).

W lutym 1976 roku J. P. zaproponowano pracę w Departamencie (...) Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. Po wyrażaniu zgody na powyższe, w okresie od 16 lutego do 17 marca 1976 r. odwołujący odbył przeszkolenie na kursie wstępnym dla nowo przyjętych pracowników SB, a po pozytywnym zaopiniowaniu jego kandydatury, w maju 1976 roku ukończył Studium (...) uzyskując pozytywną ocenę końcową (oświadczenie odwołującego k. 116; pismo z 16.02.1976 r. k. 117; zaświadczenie k. 119; wniosek o nadanie stopnia MO k. 120-122; wyciąg z uchwały Rady Państwa k. 123; charakterystyka k. 122-127; protokół komisji kwalifikacyjnej k. 128-129; dyplom ukończenia studium (...) k. 132; arkusz oceny kwalifikacyjnej k. 137-139 – akta służby odwołującego, płyta CD k. 33 a.s.; zeznania odwołującego k. 118-119 a.s.).

Z dniem 31 lipca 1976 r. odwołujący został przekazany do dyspozycji Departamentu (...) MSW, a następnie 21 sierpnia 1976 r. mianowany na stanowisko młodszego inspektora Wydziału (...) Departamentu (...) MSW. Przy przyjęciu na ww. stanowisko wskazywano na predyspozycje osobiste odwołującego do pracy na stanowisku oficera operacyjnego. W trakcie służby na ww. stanowisku odwołujący prowadził rozpracowania obiektowe i operacyjne. W opiniach z tego okresu wskazywano, że mimo krótkiego stażu pracy odwołujący wykazuje dużo inicjatywy oraz pomysłowości w pracy operacyjnej, a także pewną dozę samodzielności – przeprowadził kilkanaście samodzielnych rozmów, występował pod zmienionym nazwiskiem. Podkreślano również, że odwołujący posiada perspektywy rozwoju pracy operacyjnej w Departamencie. W związku z pozytywną oceną służby, po zakończeniu okresu służby przygotowawczej, z dniem 16 października 1978 r. odwołujący został mianowany funkcjonariuszem stałym, a z dniem 1 maja 1979 r. powierzono mu stanowisko inspektora (wnioski personalne k. 140-141, k. 145; wniosek o nadanie stopnia MO k. 146-147 – akta służby odwołującego, płyta CD k. 33 a.s.).

W dalszych latach służby odwołujący nabywał doświadczenie w zakresie różnych technik pracy operacyjnej. Powierzono mu odcinek operacyjny, dotyczący obiektów dywersji ideologicznej na terenie (...), zajmował się m. in. przerzutem agenta na obcy teren (arkusz kwalifikacji okresowej od 14.07.1977-25.06.1981 r. k. 152-155 – akta służby odwołującego, płyta CD k. 33 a.s.).

W czasie stanu wojennego, z dniem 14 lipca 1982 r. J. P. został oddelegowany do pracy w rezydenturze w L. jako oficer operacyjny pod przykryciem (...) w Konsulacie PRL w L., gdzie przebywał do września 1986. W powyższym okresie odwołujący wykonywał pracę wywiadowczą, obsługiwał kontakty. Ocena oficjalnej pracy odwołującego była wysoka, natomiast ocena pracy wywiadowczej była zadowalająca nie w pełni z uwagi na brak wyraźnej poprawy. Z dniem 30 czerwca 1986 r. odwołujący został odwołany do kraju (wnioski dot. oddelegowania do służby za granicą k. 155-156; wniosek personalny k. 158; notatki dot. oceny pracy na rezydenturze k. 159-160; indywidualna karta przeglądu kadrowego k. 174-176 – akta służby odwołującego, płyta CD k. 33 a.s., zeznania odwołującego k. 118-119 a.s.).

Po powrocie do Polski od października 1986 r. został skierowany do pracy w cyklu operacyjnym (...), gdzie prowadził zajęcia praktyczne ze słuchaczami i pełnił funkcję opiekuna drużyny. Z uwagi na pozytywną ocenę pracy w charakter wykładowcy, z dniem 1 października 1988 r. odwołującemu powierzono stanowisko starszego inspektora (...) (...). Ubezpieczony kontynuował prowadzenie zajęć praktycznych, a ponadto dzielił się doświadczeniami z pracy z okresu rezydentury (arkusz kwalifikacji okresowej od 1986-10 do 1988-02 r. k. 162-167; wnioski personalne k. 168, k. 170 – akta służby odwołującego, płyta CD k. 33 a.s., zeznania odwołującego k. 118-119 a.s.).

W 1990 roku J. P. zwrócił się z wnioskiem o przyjęcie do służby w Urzędzie Ochrony Państwa. Po rozpatrzeniu wniosku, komisja opiniodawczo-kwalifikacyjna wydała opinię, zgodnie z którą odwołujący odpowiada wymogom do podjęcia pracy, przewidzianym dla pracownika Ministerstwa Spraw Wewnętrznych zgodnie z § 7 i 8 uchwały nr 69 Rady Ministrów z dnia 21 maja 1990 r. w sprawie przyjmowania byłych funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa do Urzędu Ochrony Państwa i innych jednostek organizacyjnych podległych Ministrowi Spraw Wewnętrznych oraz zatrudniania ich w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych (wniosek o przyjęcie do służby w Policji k. 6, opinia k. 7 – akta służby odwołującej, płyta CD k. 33 a.s.).

J. P. nie podjął współpracy i nie wspierał czynnie osób lub organizacji działających na rzecz niepodległości Państwa Polskiego (okoliczność bezsporna).

Decyzją Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 9 maja 2007 r. nr ewid. (...) J. P. przyznano emeryturę policyjną od 31 marca 2007 r. Wysokość emerytury odwołującego na dzień 1 marca 2017 r. wynosiła 6.283,62 zł (decyzje Dyrektora ZER MSWiA: z 31.03.2007 r. k. 16 a.r., z 27.02.2017 r. – akta rentowe, karta nienumerowana).

Pismem z 5 maja 2017 r. Instytut Pamięci Narodowej poinformował Zakład Emerytalno-Rentowy MSWiA, że na podstawie posiadanych akt osobowych J. P. w okresie od 16 października 1975 do 31 lipca 1990 r. pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Służby Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (informacja o przebiegu służby z 05.05.2017 r. – akta rentowe, karta nienumerowana).

W związku z powyższym Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji wydał w dniu 25 lipca 2017 r. decyzję nr ewid.
(...), na mocy której, w oparciu o art. 15c w zw. z art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy
o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy, ustalił wysokość emerytury J. P. na kwotę 2.069,02 zł (decyzja Dyrektor ZER MSWiA z 25.07.2017 r. – akta rentowe, karta nienumerowana).

Sąd ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego w aktach sprawy, w tym w aktach organu rentowego oraz akt służbowych odwołującej z okresu służby w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych z lat 1979-1990. Dokumenty, na których Sąd oparł swoje ustalenia, zasługiwały w całości na uwzględnienie. Ich wiarygodności nie kwestionowała zarówno odwołująca, jak i organ rentowy w toku postępowania sądowego. Sąd dał również wiarę zeznaniom odwołującego, przesłuchanego w charakterze strony, w zakresie ogólnego opisu przebiegu służby, zważył jednak, że opis ten nie zawierał szczegółowych relacji, dotyczących zakresu i charakteru realizowanych przez niego obowiązków.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie było niezasadne.

Spór w przedmiotowej sprawie sprowadzał się do ustalenia, czy decyzja ponownie ustalająca ubezpieczonemu J. P. wysokość świadczenia jest zgodna z obowiązującymi przepisami prawa, czy też – zgodnie z żądaniem odwołującego – winna podlegać zmianie. Stanowisko odwołującego koncentrowało się na zakwestionowaniu zastosowanych wobec niego przepisów wprowadzonych na mocy art. 1 ustawy nowelizującej z 16 grudnia 2016r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. 2016r., poz. 2270), w oparciu o które wojskowy organ emerytalny ponownie przeliczył przysługującą mu emeryturę policyjną z uwzględnieniem okresów służby na rzecz totalitarnego państwa, co prowadziło do obniżenia jej wysokości.

Prezentując wspomniane wyżej przepisy, w pierwszej kolejności należy wskazać na art. 13b ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (t.j. Dz. U. z 2020 r., poz. 723 - dalej jako „ustawa zaopatrzeniowa”), zgodnie z którego treścią za służbę na rzecz państwa totalitarnego uznaje się służbę od dnia 22 lipca 1944 roku do dnia 31 lipca 1990 roku w cywilnych i wojskowych instytucjach oraz formacjach wymienionych w ust. 1 tej regulacji. Przepis art. 13b, enumeratywnie określił katalog jednostek, w których służba była pełniona na rzecz totalitarnego państwa. Ponadto za służbę na rzecz totalitarnego państwa ustawodawca uznał również służbę na etatach określonych w art. 13b ust. 2 pkt 1 ustawy oraz okresy, o których mowa odpowiednio w art. 13b ust. 2 pkt 2 i 3 ustawy. Skutki wspomnianej wyżej służby przewiduje art. 15c ust. 1 powołanej ustawy, zgodnie z którego treścią w przypadku osoby, która pełniła służbę na rzecz totalitarnego państwa (tj. o której mowa w art. 13b), i która pozostawała w służbie przed dniem 2 stycznia 1999 r., emerytura wynosi:

1)  0% podstawy wymiaru - za każdy rok służby na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b;

2)  2,6% podstawy wymiaru - za każdy rok służby lub okresów równorzędnych ze służbą, o których mowa w art. 13 ust. 1 pkt 1, la oraz 2-4.

Jednocześnie ustawodawca wprowadził ograniczenie, zgodnie z którym wysokość emerytury ustalonej zgodnie z art. 15c ust. 1 i 2 nie może być wyższa niż miesięczna kwota przeciętnej emerytury wypłaconej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Analogiczne rozwiązania przewiduje art. 22a w odniesieniu do ustalania wysokości rent inwalidzkich.

Weryfikację okresów służby na rzecz totalitarnego państwa reguluje art. 13a ust. 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji (...) stanowi, że na wniosek organu emerytalnego właściwego według niniejszej ustawy, Instytut Pamięci Narodowej - Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu sporządza na podstawie posiadanych akt osobowych i w terminie 4 miesięcy od dnia otrzymania wniosku, przekazuje organowi emerytalnemu informację o przebiegu służby skazanych funkcjonariuszy w organach bezpieczeństwa państwa, o których mowa w art. 13b. Zgodnie zaś z art. 13a ust. 5 ustawy zaopatrzeniowej, informacja o przebiegu służby, o której mowa w ust. 1, jest równoważna z zaświadczeniem o przebiegu służby sporządzanym na podstawie akt osobowych przez właściwe organy służb, o których mowa w art. 12.

Na wstępie należy zaznaczyć, wprowadzone nowelizacją ustawy zaopatrzeniowej z 16 grudnia 2016 roku, stanowią kolejną regulację skutkującą obniżeniem emerytur oraz rent inwalidzkich funkcjonariuszom pełniącym „służbę w organach bezpieczeństwa PRL”. W rozwiązaniach poprzedzających ustawę nowelizującą. przyjętych wcześniej w ustawie z dnia 23 stycznia 2009 r. (Dz. U. z 2009r., Nr 24, poz. 245), obniżono po raz pierwszy wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury za każdy rok służby w organach bezpieczeństwa państwa do 1990r. z 2,6% do 0,7%. Zarówno Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 20 stycznia 2010r. (Kp 6/09), jak i Europejski Trybunał Praw Człowieka w decyzji z dnia 14 maja 2013r. (15189/10, Lex nr 1324219) uznały wówczas, że nowe rozwiązania nie nałożyły na tę grupę emerytów nadmiernego obciążenia i dotyczyły jedynie praw nabytych niesłusznie, a więc nie można skuteczne kwestionować ich konstytucyjności. W przywołanym orzeczeniu Trybunał Praw Człowieka podkreślił również, że rozpatrywał już sprawy, w których pojawiał się problem uprzywilejowanej pozycji w sferze praw emerytalnych członków elity komunistycznej i policji politycznej w krajach postkomunistycznych oraz potwierdził prawo ustawodawcy chcącego wyeliminować niesprawiedliwe lub nadmierne świadczenia z ubezpieczeń społecznych, dążącego do likwidacji przywilejów byłych funkcjonariuszy reżimów totalitarnych do tego rodzaju działań. Równocześnie Trybunał zwrócił uwagę, że podjęte środki nie mogą być nieproporcjonalne. Rozważania, jakie zostały poczynione przez Trybunał Konstytucyjny oraz Europejski Trybunał Praw Człowieka na gruncie poprzedniej „ustawy dekomunizacyjnej", będą pomocne także i przy ocenie niniejszej sprawy, właśnie z uwzględnieniem faktu, że mamy do czynienia z kolejnym swoistym rozliczaniem się z osobami arbitralnie uznanymi za służące państwu totalitarnemu.

Organ rentowy wydał zaskarżoną decyzję w oparciu o przepisy wprowadzone na mocy wspomnianego art. 1 ustawy zmieniającej. W uzasadnieniu do projektu tej ustawy wskazano, że ma ona na celu wprowadzenie rozwiązań zapewniających w pełniejszym zakresie zniesienie przywilejów emerytalnych związanych z pracą w aparacie bezpieczeństwa PRL przez ustalenie na nowo świadczeń emerytalnych i rentowych osobom pełniącym służbę na rzecz totalitarnego państwa w okresie od 22 lipca 1944r. do 31 lipca 1990r. Stwierdzono również, że emerytury i renty osób pełniących służbę ustalono na znacznie korzystniejszych zasadach wynikających z ustawy zaopatrzeniowej, w stosunku do osób pobierających te świadczenia na podstawie ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Odnosząc się do podniesionych w odwołaniu zarzutów natury konstytucyjnej, podkreślić należy, że bezpośredniość stosowania Konstytucji przez sądy powszechne nie oznacza przyznania im kompetencji do kontroli konstytucyjności obowiązującego ustawodawstwa. Rolą Sądu jest wyłącznie kontrola kwestionowanego orzeczenia w świetne regulacji normatywnych. Natomiast ocena zasadności ich przyjęcia przez ustawodawcę wykracza poza kompetencje Sądu, który jest obowiązany stosować prawo (wobec zasady trójpodziału podziału władz - art. 10 Konstytucji RP). Jego stanowienie, z uwzględnieniem ram konstytucyjnych, pozostaje w kompetencjach ustawodawcy wyposażonego w demokratyczny mandat od wyborców (art. 10 oraz 95 ust. 1 Konstytucji RP). W konsekwencji, ocena tego, czy zastosowane rozwiązania są uzasadnione, należy w istocie do prawodawcy, wedle aksjologii większości - wyłonionych w demokratycznych wyborach - parlamentarzystów, o ile mieszczą się one w ramach zakreślonych generalnymi ramami Konstytucji RP. W tym kontekście, ocena regulacji w zakresie zgodności z normami konstytucyjnymi należy do Trybunału Konstytucyjnego. Przepis art. 188 Konstytucji jednoznacznie zastrzega orzekanie w tych sprawach do wyłącznej kompetencji Trybunału Konstytucyjnego (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 września 2002 r. , sygn. akt III CKN 326/01). Dopóki nie zostanie stwierdzona przez Trybunał Konstytucyjny niezgodność określonego przepisu z Konstytucją, dopóty ten przepis podlega stosowaniu i może stanowić podstawę merytorycznych rozstrzygnięć sądowych. Domniemanie zgodności ustawy z Konstytucją może być obalone jedynie wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego, a przewidziane w art. 178 ust. 1 Konstytucji związanie sędziego ustawą obowiązuje dopóty, dopóki ustawie tej przysługuje moc obowiązująca (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 2 kwietnia 2009 r., IV CSK 485/08, LEX nr 550930 i z dnia 17 marca 2016r., V CSK 377/15, OSNC 2016 Nr 12, poz. 148 oraz wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 5 listopada 2010 r., II GSK 1208/10, LEX nr 746078 i powołane w nich orzeczenia). Powyższe nie zmienia jednak faktu, na co też Sąd Okręgowy zwraca uwagę, iż ustawa zaopatrzeniowa w brzmieniu nadanym nowelizacją z grudnia 2016 r. oraz wydane na jej podstawie decyzje, mogą budzić uzasadnione wątpliwości w zakresie ich zgodności z zasadą godności jednostki, zasadą rządów prawa, zasadą równości, czy zasadą proporcjonalności, w szczególności, że zostały wydane po niemal 27 latach od transformacji ustrojowej. Nie można pomijać, iż ustawa zaopatrzeniowa wprowadza w art. 13b oraz art. 15c i art. 22a de facto odpowiedzialność zbiorową i swoim zakresem podmiotowym obejmuje, bez wyjątków, wszystkich byłych funkcjonariuszy organów bezpieczeństwa państwa, niezależnie od ich postawy patriotycznej, etycznej i moralnej, rodzaju wykonywanych czynności, czy zajmowanego stanowiska. Tego rodzaju regulacje zaprzeczają istocie zasady rządów prawa. Zasada ta oznacza obowiązek władz publicznych traktowania osób w sposób adekwatny i proporcjonalny do ich postawy, zasług i przewinień. Niedopuszczalne zatem jest zastosowanie jakichkolwiek represji w stosunku do osób tylko za to, że pracowały lub służyły w okresie poprzedzającym zmianę ustroju państwa polskiego. Nawet uznanie, że niektóre instytucje funkcjonujące przed tą zmianą działały w sposób budzący dziś poważne wątpliwości prawne i moralne, nie uprawnia prawodawcy do stwierdzenia, że wszystkie osoby tam zatrudnione były przestępcami. W tym też kontekście, zdaniem Sądu, działania ustawodawcy polegające na arbitralnym obniżeniu wysokości emerytury i renty inwalidzkiej ubezpieczonemu trudno jest uzasadnić dążeniem do jakiegokolwiek słusznego celu leżącego w interesie publicznym. Zastosowanie nowego wskaźnika emerytury i renty miało charakter automatyczny, bez uwzględnienia faktycznie wykonywanych obowiązków, jak również pełnionej funkcji przez odwołującego. Ustawa zmieniająca w gruncie rzeczy zadziałała bez rozróżnienia pomiędzy funkcjonariuszami, którzy w rzeczywistości dopuścili się czynów przestępczych oraz tymi, którzy jedynie należeli do personelu technicznego.

W przedmiotowej sprawie Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji wydał zaskarżoną decyzję jedynie na podstawie informacji o przebiegu służby odwołującego, sporządzonej przez Instytut Pamięci Narodowej w dniu 5 maja 2017 r. Ten dokument stanowił podstawę obniżenia emerytury policyjnej, wymaga jednak podkreślenia, że wskazuje on jedynie, że odwołujący pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której jest mowa w art. 13b ustawy zaopatrzeniowej, w okresie od 16 października 1975 r. do 31 lipca 1990 r. Treść dokumentu nie precyzuje natomiast na jakiej dokładnie podstawie służba odwołującego została zakwalifikowana jako służba na rzecz państwa totalitarnego. W tym kontekście na uwagę zasługuje pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 9 grudnia 2011r., sygn. akt II UZP 10/11, który Sąd Okręgowy w całości podziela – zgodnie z którym sąd ubezpieczeń społecznych, rozpoznający sprawę w wyniku wniesienia odwołania od decyzji Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W. w sprawie ponownego ustalenia (obniżenia) wysokości emerytury policyjnej byłego funkcjonariusza Służby Bezpieczeństwa, nie jest związany treścią informacji o przebiegu służby w organach bezpieczeństwa państwa, przedstawionej przez Instytut Pamięci Narodowej zarówno co do faktów (ustalonego w tym zaświadczeniu przebiegu służby), jak i co do kwalifikacji prawnej tych faktów (zakwalifikowania określonego okresu służby jako służby w organach bezpieczeństwa państwa). Z tego wynika, że ustalenia faktyczne i interpretacje prawne Instytutu Pamięci Narodowej nie mogą wiązać również sądu rozpoznającego przedmiotową sprawę.

Tożsame stanowisko w aktualnym stanie prawnym zajął Sąd Najwyższy w uchwale 7 sędziów z dnia 16 września 2020 r., sygn. akt III UZP 1/20, w której stwierdził, że kryterium „służby na rzecz totalitarnego państwa” określone w art. 13b ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej powinno być oceniane na podstawie wszystkich okoliczności sprawy, w tym także na podstawie indywidualnych czynów i ich weryfikacji pod kątem naruszenia podstawowych praw i wolności człowieka. W uzasadnieniu powyższego rozstrzygnięcia Sąd Najwyższy zważył, że związanie informacją o przebiegu służby obejmuje jedynie organ emerytalny, który przy wydawaniu decyzji musi kierować się danymi zawartymi w informacji o przebiegu służby. Ustalenia faktyczne i interpretacje prawne Instytutu Pamięci Narodowej nie mogą natomiast wiązać sądu, do którego wyłącznej kompetencji (kognicji) należy ustalenie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia w przedmiocie prawa do emerytury policyjnej i jej wysokości oraz odpowiednia kwalifikacja prawna (subsumcja) ustalonych faktów. Informacja o przebiegu służby nie jest więc władczym przejawem woli organu administracji publicznej (władczym rozstrzygnięciem), lecz jest oświadczeniem wiedzy i nie rozstrzyga konkretnej sprawy administracyjnej w stosunku do konkretnej osoby fizycznej. Wskazana czynność ma charakter stricte informacyjny i stanowi jedynie urzędowe potwierdzenie określonych faktów, zamieszczonych w aktach osobowych funkcjonariusza, celem ponownego ustalenia prawa do świadczeń emerytalnych. Władczym rozstrzygnięciem wobec skarżącego jest decyzja organu emerytalnego w przedmiocie ponownego ustalenia prawa do świadczenia emerytalnego i jego wysokości. Zatem dopiero decyzja organu emerytalnego podlega kontroli sądowej. Natomiast właściwym sądem dokonującym tej kontroli jest sąd powszechny, a ten, podczas rozpoznawania istoty sprawy, będzie uprawniony do weryfikacji informacji z IPN w postępowaniu dowodowym (zob. także uzasadnienie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 11 stycznia 2012 r., K 36/09). Przedmiotowy wniosek wydaje się naturalny, skoro ustawowym zadaniem sądu powszechnego w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych jest merytoryczne rozpoznanie odwołania. Wydany werdykt musi poprzedzać postępowanie dowodowe, bo taka jest podstawowa funkcja sprawowania wymiaru sprawiedliwości przez sądy (art. 175 Konstytucji), zwłaszcza w sprawach ubezpieczeniowych, w których nota bene nie stosuje się szeregu ograniczeń dowodowych (zob. art. 473 k.p.c.). Oceny tej nie zmienia, że informacja o przebiegu służby jest dokumentem urzędowym w rozumieniu art. 244 k.p.c., bowiem przeciwko niemu mogą być przeprowadzane przeciwdowody. Przecież każdy istotny fakt w postępowaniu w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych może być dowodzony wszelkimi środkami dowodowymi, które sąd uzna za pożądane, a ich dopuszczenie za celowe. Ukształtowane na tle tego rodzaju spraw orzecznictwo Sądu Najwyższego jednoznacznie akceptuje takie rozwiązanie, to jest, że okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość mogą być udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi przewidzianymi w Kodeksie postępowania cywilnego.

Wprawdzie powołana uchwała zapadła w sprawie jednostkowej, ale pogląd prawny, jaki wyraził w niej Sąd Najwyższy, Sąd Okręgowy podziela. To z kolei oznacza, że w analizowanym przypadku stwierdzenie o pełnieniu przez J. P. służby na rzecz totalitarnego państwa nie może być dokonane wyłącznie na podstawie informacji Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (kryterium formalnej przynależności do służb), lecz na podstawie wszystkich okoliczności sprawy, w tym także na podstawie indywidualnych czynów i ich weryfikacji pod kątem naruszenia podstawowych praw i wolności człowieka służących reżimowi komunistycznemu (art. 13b ust. 1 w związku z art. 13a ust. 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r.). W tym też kontekście warto zwrócić uwagę na podsumowanie powyższego wątku dokonane w uzasadnieniu uchwały z dnia 16 września 2020 r., sygn. akt III UZP 1/20, gdzie Sąd Najwyższy stwierdził, że skoro sądu powszechnego nie wiąże informacja o przebiegu służby, to w razie stosownego zarzutu przeciwko osnowie tej informacji, sąd będzie zobowiązany do rekonstrukcji jej przebiegu w konkretnym wypadku, na podstawie wszystkich okoliczności sprawy, w szczególności na podstawie długości okresu pełnienia służby, jej historycznego umiejscowienia w okresie od 22 lipca 1944 r. do 31 lipca 1990 r., miejsca pełnienia służby, czy też zajmowanego stanowiska (§ 59 uchwały SN). W tym zakresie Sąd Najwyższy zwrócił uwagę na potrzebę sięgania do opinii służbowych funkcjonariuszy, uwzględniania ogólnych reguł dowodzenia: rozkładu ciężaru dowodu, dowodu prima facie, domniemań faktycznych, wynikających z informacji o przebiegu służby (§ 60 uchwały SN). Wskazano, że przy ocenie zasadności objęcia konkretnej osoby zakresem ustawy okolicznością, której nie można pominąć jest sam fakt weryfikacji w 1990 r. (§ 92 uchwały SN).

Uwzględniając powołane wyżej poglądy, Sąd Okręgowy przeprowadził w przedmiotowej sprawie postępowanie dowodowe w celu weryfikacji ustaleń w zakresie służby odwołującego, przyjętych przez wojskowy organ emerytalny za podstawę skarżonej decyzji. W tym też celu Sąd poddał analizie dokumentację załączoną do akt służby odwołującego. Wynika z nich, że w latach 1965-1990 odwołujący pełnił służbę w jednostkach odpowiadających rodzajom jednostek określonych w art. 13b ust. 1 pkt 5 ustawy zaopatrzeniowej. Z dokonanej w tym zakresie przez Sąd analizy wynika, że w początkowym okresie służby w MO odwołujący od 16 października 1975 r. do 30 lipca 1976 r. pracował jako inspektor w Wydziale (...) Służby Bezpieczeństwa Komendy Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej w B.. W lutym 1976 roku odwołujący otrzymał propozycję pracy w Departamencie (...) (wywiad), na co wyraził zgodę, co też skutkowało poddaniem go weryfikacji oraz szkoleniu w ramach studium podyplomowego Ośrodka (...). Po pozytywnym ukończeniu szkolenia oraz krótkim okresie pozostawania w dyspozycji Departamentu (...) MSW, począwszy od 21 sierpnia 1976 r. aż do końca służby odwołujący służył w Departamencie (...) Ministerstwa Spraw Wewnętrznych.

Powyższe ustalenia potwierdzają, że służba odwołującego była związana z działalnością w jednostkach określonych w art. 13b ust. 1 pkt 5 lit b i c ustawy zaopatrzeniowej – to jest, jednostkach organizacyjnych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych (ich odpowiednikach terenowych), wypełniających zadania wywiadowcze i kontrwywiadowcze (Departament (...)) oraz wypełniające zadania Służby Bezpieczeństwa (Departament (...)). Wprawdzie na tle cytowanego wyżej orzecznictwa okoliczność ta nie przesądza jeszcze o uznaniu danej służby za realizowaną na rzecz państwa totalitarnego, o tyle załączone do akt sprawy dokumenty potwierdzają, że w spornych latach służby odwołujący realizował przede wszystkim czynności operacyjne. W tym zakresie Sąd miał na względzie informacje zawarte w opiniach służbowych i wnioskach personalnych, które zawierały informacje dotyczące specyfiki jego obowiązków oraz uzasadnienia wnioskowanych zmian warunków służby odwołującego. Już we wniosku personalnym z 9 sierpnia 1977 r. wskazywano, że odwołujący posiada predyspozycje osobiste do pracy w charakterze oficera operacyjnego. W kolejnym wniosku personalnym z września 1988 roku podkreślono, że odwołujący prowadzi rozpracowanie obiektowe i operacyjne oraz samodzielnie przeprowadził kilkanaście samodzielnych rozmów, a ponadto ma perspektywy rozwoju pracy operacyjnej w Departamencie (...). Bardziej szczegółowe informacje zawiera arkusz oceny kwalifikacyjnej za okres od 14 lipca 1977 r. do 25 czerwca 1981 r., w którym wskazano, że ubezpieczony pracował na odcinku pracy operacyjnej dotyczącej obiektów dywersji ideologicznej na terenie (...) oraz uczestniczył w przerzucie agenta (...) na obcy teren. Sąd miał przy tym na uwadze, że dokumentacja potwierdza, iż odwołujący w pracy operacyjnej przejawiał istotne zaangażowanie. Praktycznie w każdym dokumencie zawierającym ocenę pracy odwołującego podkreślano, że przejawia samodzielność, inicjatywę oraz ambicje w realizacji zadań operacyjnych, a ponadto dobre opanowanie różnych technik operacyjnych, co przekładało się na częste awanse na wyższe stopnie oficerskie MO. Ostatecznie pozytywna ocena pracy odwołującego skutkowała oddelegowaniem go do pracy w rezydenturze w Anglii, gdzie wykonywał prace operacyjne w latach 1982-1986, działając pod przykryciem Konsulatu PRL w L.. Charakter pracy odwołującego uległ częściowo zmianie po powrocie do kraju w 1986 roku, ostatecznie powierzono mu bowiem mu funkcję wykładowcy Ośrodka (...), którą pełnił do lipca 1990 roku, przy czym w ramach powyższego odwołujący zajmował się prowadzeniem praktycznych zajęć dla słuchaczy ww. ośrodka, dotyczących pracy operacyjnej. Funkcja ta była zatem ściśle związane z realizowaniem przez niego dotychczasowych obowiązków operacyjnych i służyła przekazywaniu wiedzy i umiejętności, które miały być wykorzystywane przez innych funkcjonariuszy.

Jak sygnalizowano przy ocenie materiału dowodowego, Sąd miał na uwadze zeznania samego odwołującego, który w zasadzie potwierdził prezentowany wyżej przebieg służby, choć nie przedstawił żadnych informacji dotyczących zakresu wykonywanych czynności. W tym też zakresie Sąd w całości oparł się na dowodach z dokumentów załączonych do akt służby, które potwierdzały operacyjny charakter zarówno pełnionych przez odwołującego stanowisk, jak i realizowanych działań. Wprawdzie wspomniane wyżej dowody nie zawierały dokładnych informacji odnośnie tego, kogo podejmowane przez odwołującego działania operacyjne miały dotyczyć, tym niemniej ich charakter jest zbieżny z klasyfikacją służby określoną w cytowanych wyżej przepisach ustawy zaopatrzeniowej. Niewątpliwie bowiem odwołujący w początkowym okresie służby wykonywał zadania na rzecz Służby Bezpieczeństwa w ramach Wydziału (...) przy (...) w B., zaś realizowane przez niego działania operacyjne – co stanowiło w zasadzie główny element służby odwołującego w latach 1976-1986 – odbywały się w ramach zadań wywiadowczych. Takie zaś rodzaje służby zostały przez ustawodawcę zakwalifikowane jako służba na rzecz państwa totalitarnego.

Powyższemu stanowisku nie przeczy fakt pozytywnej weryfikacji odwołującego w 1990 roku w ramach ubiegania się o podjęcie zatrudnienia w Urzędzie Ochrony Państwa. Sąd miał na uwadze znajdującą się w aktach służby pozytywną opinię komisji kwalifikacyjnej, w której stwierdzono, że odwołujący odpowiada wymogom do podjęcia pracy przewidzianym dla pracownika Ministerstwa Spraw Wewnętrznych zgodnie z § 7 i 8 uchwały nr 69 Rady Ministrów z dnia 21 maja 1990 r. w sprawie przyjmowania byłych funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa do Urzędu Ochrony Państwa i innych jednostek organizacyjnych podległych Ministrowi Spraw Wewnętrznych oraz zatrudniania ich w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych. Okoliczność ta nie miała jednak decydującego wpływu na ocenę całego okresu służby odwołującego na przełomie lat 1976-1990.

Zgodnie z art. 15 c pkt 5 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego (…), przepisów ust. 1-3 nie stosuje się, jeżeli osoba, o której mowa w tych przepisach, udowodni, że przed rokiem 1990, bez wiedzy przełożonych, podjęła współpracę i czynnie wspierała osoby lub organizacje działające na rzecz niepodległości Państwa Polskiego.

Ubezpieczony w postępowaniu nie złożył żadnych wniosków dowodowych w celu wykazania, że bez wiedzy przełożonych, podjął współpracę i czynnie wspierał osoby lub organizacje działające na rzecz niepodległości Państwa Polskiego.

W tych okolicznościach Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw do zmiany skarżonej decyzji. Wskutek przeprowadzonego w sprawie postępowania dowodowego Sąd ustalił, że w przypadku J. P., który należał do elity policji politycznej, był na tyle zaufanym funkcjonariuszem, że zajmował się dywersją ideologiczną na terenie (...), w tym m. in. przerzutem agenta na obcy teren, a w lipcu 1982 r. t. j. w czasie trwania stanu wojennego został oddelegowany do pracy w rezydenturze w L. jako oficer operacyjny pod przykryciem (...) w Konsulacie PRL w L., istnieją podstawy do zakwalifikowania okresu jego służby od 16 października 1975 r. do 31 lipca 1990 r. jako służby na rzecz państwa totalitarnego w rozumieniu art. 13b ust. 1 pkt 5 ustawy zaopatrzeniowej, zgodnie z informacją o przebiegu służby sporządzoną przez Instytut Pamięci Narodowej. Należy podkreślić, że ubezpieczony nie podjął współpracy i nie wspierał czynnie osób lub organizacji działających na rzecz niepodległości Państwa Polskiego

W konsekwencji powyższego Sąd ocenił, że wojskowy organ emerytalny prawidłowo zastosował art. 15c ustawy zaopatrzeniowej, obniżając w efekcie przysługującą mu emeryturę.

Wobec powyższego Sąd oddalił odwołanie J. P. na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., orzekając jak w sentencji wyroku.