Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I C 1239/20

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 31 sierpnia 2020 r. powodowie B. W. i A. W. wnieśli o:

1. stwierdzenie nieważności umowy nr (...) o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych M.-waloryzowany kursem CHF z dnia 12.01.2007 r.;

2. stwierdzenie nieważności umowy nr (...) o pożyczkę hipoteczną dla osób fizycznych (...) waloryzowaną kursem CHF z dnia 15.11.2007 r.

ewentualnie, w przypadku nieuwzględnienia tego żądania:

3. zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów łącznie kwoty 59.260.99 złotych, wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 07.07.2020 r. do dnia zapłaty,

4. uznanie za nieobowiązujące powodów jako konsumentów postanowienia umowy nr (...) o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) waloryzowany kursem CHF z dnia 12.01,2007 r., tj.:

a. § 1 ust. 3a o treści: „Kwota kredytu wyrażona w walucie waloryzacji na koniec dnia 2006-12-27 według kursu kupna waluty z tabeli kursowej (...) S.A. wynosi 65.256,52 CHF. Kwota niniejsza ma charakter informacyjny i nie stanowi zobowiązania Banku. Wartość kredytu wyrażona w walucie obcej w dniu uruchomienia kredytu, może być różna od podanej w niniejszym punkcie”;

b. § 7 ust, 1 o treści „l. (...) udziela Kredytobiorcy na jego wniosek kredytu hipotecznego przeznaczonego na cel określony w § 1 ust. 1 zwanego dalej Kredytem, w kwocie określonej w § 1 ust 2, waloryzowanego kursem kupna waluty CHF wg tabeli kursowej (...) S.A. Kwota Kredytu wyrażona w CHF walucie jest określona na podstawie kursu kupna waluty CHF z tabeli kursowej (...) S.A. z dnia i godziny uruchomienia Kredytu/transzy kredytu."

c. § 8 ust. 4 o treści: „Wysokość Kredytu, wyrażoną w CHF określa się jako sumę wszystkich uruchomionych transz Kredytu, wyrażonych w CHF”;

d. § 11 ust. 5 o treści: „Raty kapitałowo-odsetkowe oraz raty odsetkowe spłacane są w złotych po uprzednim ich przeliczeniu wg kursu sprzedaży CHF z tabeli kursowej (...) S.A., obowiązującego na dzień spłaty z godziny 14:50”;

e. § 13 ust. 5 o treści: „Wcześniejsza spłata całości Kredytu lub raty kapitałowo- odsetkowej, a także spłata przekraczająca wysokość raty powoduje, że kwota spłaty jest przeliczana po kursie sprzedaży CHF z tabeli kursowej (...) S.A. obowiązującym w dniu i godzinie spłaty";

oraz uznanie za nieobowiązujące powodów jako konsumentów postanowienia umowy nr (...) o pożyczkę hipoteczną dla osób fizycznych (...) waloryzowaną kursem CHF z dnia 15.11.2007 r., tj.:

a. § 1 ust. 2a o treści: „Kwota Pożyczki wyrażona w walucie waloryzacji na koniec dnia 2007-11-09 według kursu kupna waluty z tabeli kursowej (...) SA wynosi 13.890,17 CHF. Kwota niniejsza ma charakter informacyjny i nie stanowi zobowiązania Banku. Wartość Pożyczki wyrażona w walucie obcej w dniu uruchomienia Pożyczki, może być różna od podanej w niniejszym punkcie";

b. § 8 ust. 1 o treści: „(...) udziela Pożyczkobiorcy, na jego wniosek, Pożyczki hipotecznej przeznaczonej na dowolny cel konsumpcyjny, zwanej dalej Pożyczką, w kwocie określonej w § 1 ust. 1, waloryzowanej kursem kupna waluty CHF wg tabeli kursowej (...) S.A. Kwota Pożyczki wyrażona w CHF jest określona na podstawie kursu kupna waluty CHF z tabeli kursowej (...) S.A. z dnia i godziny uruchomienia Pożyczki";

c. § 11 ust. 5 o treści: „Raty kapitałowo-odsetkowe spłacane są w złotych po uprzednim ich przeliczeniu wg kursu sprzedaży CHF z tabeli kursowej (...) SA, obowiązującego na dzień spłaty z godziny 14:50."

d. § 13 ust, 5 o treści: „Wcześniejsza spłata całości Pożyczki lub raty kapitałowo- odsetkowej, a także spłata przekraczająca wysokość raty powoduje, że kwota spłaty jest przeliczana po kursie sprzedaży CHF z tabeli kursowej (...) S.A. obowiązującym w dniu i godzinie spłaty".

Powodowie wnieśli również o zasądzenie od pozwanego na rzecz każdego z powodów kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych (w postępowaniu upominawczym lub w postępowaniu zwyczajnym)

W uzasadnieniu pozwu powodowie wskazali, że w dniu 12.01.2007 r. zawarli z bankiem umowę kredytu, zgodnie z treścią której: bank zobowiązał się do udostępnienia kredytobiorcy kwoty 152.250,00 złotych, spłata miała następować w ratach równych, przez okres 360 miesięcy. W umowie przewidziany został mechanizm indeksacji/denominacji kredytu do waluty obcej franka szwajcarskiego. Podobny mechanizm przewidziano w zawartej pomiędzy stronami umowie pożyczki hipotecznej z dnia 15.11.2007 r., która również zawierała klauzule denominacyjne, i której ważność powodowie również pozwem zakwestionowali.

Powodowie wywodząc, iż istnieje niepewność stanu prawnego, powodująca potrzebę uzyskania ochrony prawnej w niniejszej sprawie wnioskują, że posiadają interes prawny w wytoczeniu powództwa o ustalenie nieważności umowy kredytowej i umowy pożyczki. Powodowie wskazali, że przedmiotowe umowy zawierają postanowienia niedozwolone w zakresie, w jakim przewidują ustalanie wysokości rat w oparciu o klauzule indeksacyjne. Ustalenie przez bank - jednostronnie - wysokości salda kredytu w walucie CHF, wysokości raty w CHF, wysokości kapitału i odsetek w każdej racie w CHF, a następnie wysokości każdej z rat w PLN, stanowi w ich ocenie naruszenie: zasady oznaczoności zobowiązania, zasady swobody umów, zasady równości stron stosunku zobowiązaniowego, uczciwości, rzetelności i lojalności w stosunku do kontrahenta, zasady pewności stosunku prawnego. Dalej powodowie podnieśli, że bank dopuścił się zaniechania wprowadzającego w błąd poprzez zatajenie istotnej informacji dotyczącej produktu w zakresie ryzyka związanego z produktem. Bank zaniechał podania posiadanych przez siebie informacji o zmianach kursu, w szczególności o wcześniej znanych zmianach kursowych. Nie podał również, jak przy takim kursie będą kształtowały się zobowiązania kredytobiorcy rozumiane jako wysokość miesięcznej raty i salda kredytu przy takim poziomie kursu. Skutkiem powyższego, zdaniem powodów, obie umowy są w całości i od początku nieważne, ewentualnie podlegają unieważnieniu przez sąd z uwagi na skorzystanie z kredytobiorcy z ochrony przewidzianej normami dyrektywy 93/13.

W ocenie powodów, skoro mechanizm indeksacji nie wiąże stron, to oznacza, że bank wykorzystując ten mechanizm pobrał częściowo kwoty od kredytobiorcy bez podstawy prawnej. Kredytobiorcy przysługuje zatem prawo do żądania ich zwrotu w oparciu o art. 405 k.c. w zw. z art. 410 § 1 i 2 k.c.

W odpowiedzi na pozew z dnia 13 października 2020 r. pozwany (...) S.A. z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powodów na rzecz pozwanego zwrotu kosztów procesu z należnymi na mocy art. 98 § 1¹ k.p.c. odsetkami, w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego wraz z opłatą skarbową od pełnomocnictwa, według norm przepisanych. Z ostrożności procesowej pozwany podniósł zarzut nadużycia przez stronę powodową prawa (art. 5 k.c.) polegający na próbie wykorzystania przepisów dotyczących ochrony konsumentów w celu uzyskania nadmiernych korzyści, nieproporcjonalnych względem zarzucanego Bankowi nieprecyzyjnego sformułowania treści Umowy.

W uzasadnieniu pozwany wskazał, że powodowie byli świadomi ryzyka kursowego przewidzianego w umowie kredytu. Kolejno podniósł, że postanowienia określające waloryzację nie spełniają przesłanek abuzywności, że unieważnienie umowy kredytu nie uzasadnia żądania zwrotu spłaconych rat, ponadto zarzucił: bezzasadność żądania zapłaty ze względu na art. 411 k.c., brak przedawnienia ewentualnych i możliwych do przewidzenia roszczeń Banku, brak interesu prawnego w zakresie roszczenia o ustalenie, bezpodstawność zarzutu bezwzględnej nieważności umowy, bezzasadność zarzutu sprzeczności Umowy z art. 69 ust. 1 i 2 Prawa bankowego, bezzasadność zarzutu sprzeczności waloryzacji z naturą stosunku, bezzasadność zarzutu sprzeczności waloryzacji z zasadami współżycia społecznego, bezzasadność zarzutu w zakresie nienależytego poinformowania o ryzyku kursowym, a nadto bezzasadność zarzutu naruszenia ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym.

Do zamknięcia rozprawy stanowiska stron nie uległy zmianie.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

B. W. i A. W. planowali zaciągnięcie kredytu hipotecznego celem zakupu lokalu mieszkalnego na rynku pierwotnym. W (...) S.A. z siedzibą w W. zaoferowano powodom możliwość zaciągnięcia kredytu zarówno w walucie polskiej, jak i w walucie obcej. Z uwagi na zdecydowanie większą atrakcyjność produktu zaoferowanego w walucie franka szwajcarskiego, powodowie zdecydowali się na kredyt denominowany do tej waluty. W przypadku tego produktu bankowego powodowie posiadali zdolność kredytową. Wskutek powyższego, dnia 7 grudnia 2006 r. powodowie złożyli w pozwanym banku wniosek o udzielenie kredytu hipotecznego w kwocie 152.250,00 zł, denominowanego walutą franka szwajcarskiego. Ze wstępnej kalkulacji wynikało, że wg kursu franka szwajcarskiego z dnia złożenia wniosku wartość wypłaconego kredytu wyniosłaby 152.250,00 zł.

Warunkiem udzielenia kredytu denominowanego do franka szwajcarskiego było podpisanie oświadczenia o:

-: pełnej świadomości ryzyka związanego z tym produktem, a w szczególności tego, że niekorzystna zmiana kursu waluty spowoduje wzrost comiesięcznych rat spłaty kredytu hipotecznego oraz wzrost całego zadłużenia;
-: poinformowaniu przez przedstawiciela (...) S.A. o jednoczesnym ponoszeniu ryzyka zmiany stopy procentowej polegającym na tym, że w wyniku niekorzystnej zmiany stopy procentowej może ulec zwiększeniu comiesięczna rata spłaty kredytu oraz wartość całego zaciągniętego zobowiązania;
-: świadomości ponoszenia obu rodzajów ryzyk związanych z wybranym produktem kredytowym;
-: poinformowaniu przez przedstawiciela (...) S.A. o kosztach obsługi kredytu w wypadku niekorzystnej zmiany kursu walutowego oraz zmiany stopy procentowej, tj. o możliwości wzrostu raty kapitałowo-odsetkowej.

Powodowie oświadczenia o takiej treści podpisali w dniu 7.12.2006 r.

Dowód:

-: wniosek o udzielenie kredytu hipotecznego z dnia 7.12.2006 r. (k. 216 – 219),
-: kalkulacja kredytu (k. 221 – 224),
-: oświadczenia powodów z dnia 7.12.2006 r. (k. 211, 212),
-: przesłuchanie powoda B. W. na rozprawie w dniu 9.12.2020 r., protokół a-v 00:02:05 – 00:31:53 (k. 283 – 284v.),
-: przesłuchanie powódki A. W. na rozprawie w dniu 9.12.2020 r., protokół a-v 00:31:53 – 00:47:30 (k. 284v. – 285).

Na etapie przygotowań do zawarcia umowy kredytu powodowie nie otrzymali projektu tej umowy, ani tabel kursów franka szwajcarskiego na potrzeby weryfikacji poziomu stabilności tej waluty. Nie pouczono powodów jak miał być ustalany kurs franka szwajcarskiego w okresie kredytowania. Konsumentów zapewniano, że frank szwajcarski jest walutą stabilną, bezpieczną, a produkty bankowe oparte na tej walucie najtańsze. Powodowie zostali poinformowani, że otrzymają kwotę kredytu w walucie polskiej i tak samo w złotówkach będą ją spłacać. Nie odczuwali jakiegokolwiek niepokoju, ani zagrożenia. Zaufali (...) jako, w ich mniemaniu, instytucji zaufania publicznego.

Dowód:

-: przesłuchanie powoda B. W. na rozprawie w dniu 9.12.2020 r., protokół a-v 00:02:05 – 00:31:53 (k. 283 – 284v.),
-: przesłuchanie powódki A. W. na rozprawie w dniu 9.12.2020 r., protokół a-v 00:31:53 – 00:47:30 (k. 284v. – 285).

B. W. i A. W. w dniu 12 stycznia 2007 r. zawarli z (...) Spółką Akcyjną w W. umowę kredytu, zgodnie z którą bank zobowiązał się do udostępnienia kredytobiorcom kwoty 152.250,00 złotych, przy czym kwota kredytu miała być wyrażona w kwocie waloryzacji (CHF) na koniec dnia 27.12.2006 r. według kursu kupna waluty z tabeli kursowej (...) S.A., i wyniosła 65.256,52 CHF.

Spłata miała następować w ratach równych, przez okres 360 miesięcy, oprocentowanie początkowe kredytu wynosiło 3,4 % w skali roku, składając się z marży banku w wysokości 1,3 % oraz stawki LIBOR-3M, kredyt miał być wypłacony wyłącznie w złotych, miał być przeznaczony na zakup lokalu mieszkalnego usytuowanego przy ul. (...) w S..

Warunkiem wypłaty kredytu waloryzowanego do franka szwajcarskiego było ponowne podpisanie oświadczenia o dokładnym zapoznaniu się z warunkami udzielania kredytu złotowego waloryzowanego kursem waluty obcej, w tym zakresie zasad dotyczących spłaty kredytu oraz o pełnej ich akceptacji. Należało ponownie oświadczyć, że z kredytem waloryzowanym związane jest ryzyko kursowe, a jego konsekwencje wynikające z niekorzystnych wahań kursu złotego wobec walut obcych mogą mieć wpływ na wzrost kosztów obsługi zaciągniętego kredytu. Powodowie oświadczenia o takiej treści podpisali w dniu 12.01.2007 r.

Tego samego dnia wnieśli o odblokowanie środków. Dnia 15.01.2007 r. powodowie otrzymali na rachunek bankowy kwotę 67.250,01 zł w ramach pierwszej transzy.

Dowód:

-: umowa nr (...) o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) waloryzowany kursem CHF z dnia 12 stycznia 2007 r. (k. 32 – 36),
-: oświadczenia powodów z dnia 12.01.2007 r. (k. 213, 214),
-: wniosek o odblokowanie środków z dnia 12.01.2007 r. (k. 226 ),
-: potwierdzenie uruchomienia kredytu (k. 228),
-: regulamin udzielania kredytów i pożyczek hipotecznych dla osób fizycznych w ramach mPlanów hipotecznych (k. 205 – 109).

W umowie przewidziany został mechanizm denominacji kredytu do waluty obcej franka szwajcarskiego, a mianowicie:

b. § 7 ust. 1 o treści „l. (...) udziela Kredytobiorcy na jego wniosek Kredytu hipotecznego przeznaczonego na cel określony w § 1 ust. 1 zwanego dalej Kredytem, w kwocie określonej w § 1 ust 2, waloryzowanego kursem kupna waluty CHF wg tabeli kursowej (...) S.A. Kwota Kredytu wyrażona w CHF walucie jest określona na podstawie kursu kupna waluty CHF z tabeli kursowej (...) S.A. z dnia i godziny uruchomienia Kredytu/transzy kredytu";

c. § 8 ust. 4 o treści: „Wysokość Kredytu, wyrażoną w CHF określa się jako sumę wszystkich uruchomionych transz Kredytu, wyrażonych w CHF”;

d. § 11 ust. 5 o treści: „Raty kapitałowo-odsetkowe oraz raty odsetkowe spłacane są w złotych po uprzednim ich przeliczeniu wg kursu sprzedaży CHF z tabeli Kursowej (...) S.A., obowiązującego na dzień spłaty z godziny 14:50”;

Dowód:

-: umowa nr (...) o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) waloryzowany kursem CHF z dnia 12 stycznia 2007 r. (k. 32 – 36).

Przedstawiony powodom harmonogram spłaty kredytu został skonstruowany w oparciu o walutę franka szwajcarskiego. Początkowe saldo zadłużenia wyrażało się kwotą 65.293,38 CHF. W dniu 15 stycznia 2007 r. w (...) kurs kupna tej waluty wynosił 2,3482, natomiast kurs sprzedaży 2,4539. Przez okres od 10.03.2007 r. do 10.07.2007 r. powodowie zostali zwolnieni ze spłaty kapitału.

Dowód:

-: harmonogram spłat kredytu z dnia 15.01.2007 r. (k. 230),
-: harmonogram spłat kredytu z dnia 27.06.2007 r. (k. 231 – 234),
-: tabela kursów na dzień 15.01.2007 r. (k. 235, 237).

W dniu 2 czerwca 2007 r. powodowie wnieśli do mBanku o wypłatę drugiej transzy kredytu w kwocie 20.000 zł. Druga transza została wypłacona w dniu 27.06.2007 r. W tym czasie w (...) kurs kupna CHF wynosił 2,2513, zaś kurs sprzedaży 2,3527.

Dowód:

-: wniosek o wypłatę transzy z dnia 2.06.2007 r. (k. 227),
-: potwierdzenie uruchomienia transzy z dnia 27.06.2007 r. (k. 229),
-: tabela kursów walut na dzień 27.06.2007 r. (k. 239).

A. W. i B. W. zabrakło środków na wykończenie zakupionego mieszkania. Postanowili więc zaciągnąć kolejne zobowiązanie, tym razem w kwocie 30.000 zł. Z uwagi na zaciągnięcie pierwszego kredytu w walucie franka szwajcarskiego, powodów poinformowano, że kolejny kredyt również powinien być denominowany do tej waluty. W tej walucie posiadali zdolność kredytową. Wskutek powyższego, dnia 2.10.2007 r. powodowie złożyli w pozwanym banku wniosek o udzielenie pożyczki w kwocie 30.000,00 zł, denominowanej walutą franka szwajcarskiego. Ze wstępnej kalkulacji wynikało, że wg kursu franka szwajcarskiego z dnia złożenia wniosku wartość wypłaconej pożyczki hipotecznej wyniosłaby 30.000,00 zł.

Warunkiem udzielenia pożyczki hipotecznej, denominowanej do franka szwajcarskiego, było podpisanie oświadczenia o:

-: pełnej świadomości ryzyka związanego z tym produktem, a w szczególności tego, że niekorzystna zmiana kursu waluty spowoduje wzrost comiesięcznych rat spłaty pożyczki hipotecznej oraz wzrost całego zadłużenia;
-: poinformowaniu przez przedstawiciela (...) S.A. o jednoczesnym ponoszeniu ryzyka zmiany stopy procentowej polegającym na tym, że w wyniku niekorzystnej zmiany stopy procentowej może ulec zwiększeniu comiesięczna rata spłaty pożyczki oraz wartość całego zaciągniętego zobowiązania;
-: świadomości ponoszenia obu rodzajów ryzyk związanych z wybranym produktem kredytowym;
-: poinformowaniu przez przedstawiciela (...) S.A. o kosztach obsługi pożyczki w wypadku niekorzystnej zmiany kursu walutowego oraz zmiany stopy procentowej, tj. o możliwości wzrostu raty kapitałowo-odsetkowej.

Powodowie oświadczenia o takiej treści podpisali w dniu 17 września 2007 r

Dowód:

-: wniosek o udzielenie pożyczki z dnia 1.10.2007 r. (k. 245 – 249),
-: kalkulacja zdolności kredytowej (k. 251 – 255),
-: oświadczenia z dnia 17.09.2007 r. (k. 242, 243).

Na etapie przygotowań do zawarcia umowy pożyczki hipotecznej powodowie również nie otrzymali projektu tej umowy, ani tabel kursów franka szwajcarskiego na potrzeby weryfikacji poziomu stabilności tej waluty. Nie pouczono powodów jak miał być ustalany kurs franka szwajcarskiego w okresie kredytowania. Powodowie wiedzieli, że otrzymają kwotę pożyczki w walucie polskiej i tak samo w złotówkach będą ją spłacać. Nie odczuwali jakiegokolwiek niepokoju, ani zagrożenia. Zaufali mBankowi jako, w ich mniemaniu, instytucji zaufania publicznego.

Dowód:

-: przesłuchanie powoda B. W. na rozprawie w dniu 9.12.2020 r., protokół a-v 00:02:05 – 00:31:53 (k. 283 – 284v.),
-: przesłuchanie powódki A. W. na rozprawie w dniu 9.12.2020 r., protokół a-v 00:31:53 – 00:47:30 (k. 284v. – 285).

W dniu 15.11.2007 r. powodowie zawarli z bankiem (poprzednikiem prawnym - (...) S.A, w W.) umowę kredytu, z której treści wynika, że bank zobowiązał się do udostępnienia pożyczkobiorcom kwoty 30.000,00 złotych, przy czym kwota ta miała być wyrażona w kwocie waloryzacji (CHF) na koniec dnia 19.11.2007 r. według kursu kupna waluty z tabeli kursowej (...) S.A., i wyniosła 13.890,17 CHF.

Spłata miała następować w ratach równych, przez okres 240 miesięcy, oprocentowanie początkowe pożyczki wynosiło 7,28 % w skali roku, obejmując marżę banku w wysokości 4,5 % oraz stawkę LIBOR-3M, pożyczka miał być wypłacona walucie polskiej i przeznaczona na cel konsumpcyjny.

Dnia 22 listopada 2007 r. powodowie wnieśli o odblokowanie środków zgodnie z umową z dnia 15.11.2007 r. W dniu 26 listopada 2007 r. wypłacono powodom 30.000,01 zł tytułem umowy o pożyczkę hipoteczną.

Dowód:

-: umowa nr (...) o pożyczkę hipoteczną dla osób fizycznych (...) waloryzowaną kursem CHF (k. 37 – 42),
-: regulamin udzielania kredytów i pożyczek hipotecznych dla osób fizycznych w ramach mPlanów hipotecznych (k. 205 – 109),
-: wniosek o odblokowanie środków (k. 257),
-: potwierdzenie uruchomienia kredytu z dnia 26.11.2007 r. (k. 258).

W umowie przewidziany został mechanizm denominacji pożyczki do waluty obcej franka szwajcarskiego (dalej: CHF), a mianowicie:

b. § 8 ust. 1 o treści: „(...) udziela Pożyczkobiorcy, na Jego wniosek, Pożyczki hipotecznej przeznaczonej na dowolny cel konsumpcyjny, zwanej dalej Pożyczką, w kwocie określonej w § 1 ust, 1, waloryzowanej kursem kupna waluty CHF wg tabeli kursowej (...) S.A. Kwota Pożyczki wyrażona w CHF jest określona na podstawie kursu kupna waluty CHF z tabeli kursowej (...) S.A. z dnia i godziny uruchomienia Pożyczki."

d. § 13 ust, 5 o treści: „Wcześniejsza spłata całości Pożyczki lub raty kapitałowo- odsetkowej a także spłata przekraczająca wysokość raty powoduje, że kwota spłaty jest przeliczana po kursie sprzedaży CHF z tabeli kursowej (...) S.A. obowiązującym w dniu i godzinie spłaty".

Dowód:

-: umowa nr (...) o pożyczkę hipoteczną dla osób fizycznych (...) waloryzowaną kursem CHF (k. 37 – 42).

Przedstawiony powodom harmonogram spłaty pożyczki hipotecznej został skonstruowany w oparciu o walutę franka szwajcarskiego. Początkowe saldo zadłużenia wyrażało się kwotą 13.662,62 CHF. W dniu 26.11.2007 r. w (...) kurs kupna tej waluty wynosił 2,1989, natomiast kurs sprzedaży 2,2979.

Dowód:

-: załącznik do umowy kredytu nr (...) – harmonogram spłaty kredytu (k. 259 – 262),
-: tabela aktualnych kursów walut wg stanu na dzień 26.11.2007 r. (k. 263 – 264).

Obie umowy zostały zawarte wg wzoru przedstawionego powodom. Negocjacje stron obejmowały jedynie kwestie wysokości kredytu w złotych, przeznaczenia środków, czasu spłaty oraz daty płatności raty.

Dowód:

-: transkrypcja (k. 266 – 271),
-: przesłuchanie powoda B. W. na rozprawie w dniu 9.12.2020 r., protokół a-v 00:02:05 – 00:31:53 (k. 283 – 284v.),
-: przesłuchanie powódki A. W. na rozprawie w dniu 9.12.2020 r., protokół a-v 00:31:53 – 00:47:30 (k. 284v. – 285).

W okresie spłaty obu zobowiązań, cena waluty franka szwajcarskiego sukcesywnie wzrastała. W porównaniu z ceną w datach zaciągnięcia umowy kredytu hipotecznego nr (...) i umowy pożyczki hipotecznej nr (...), wzrosła niemal dwukrotnie, to spowodowało relatywne przełożenie na wysokość spłacanych rat. Powodowie nie mieli wiedzy, jaka będzie wysokość przyszłych rat.

Powodowie regularnie spłacali pierwszy kredyt (w ramach umowy nr (...)) do 10 lipca 2020 r. Według stanu na dzień 10 lipca 2020 r. powodowie spłacili w ramach tej umowy łącznie 127.423,49 zł.

Powodowie regularnie spłacali pożyczkę hipoteczną (w ramach umowy nr (...)) do 10 lipca 2020 r. Według stanu na dzień 10 lipca 2020 r. powodowie spłacili w ramach tej umowy łącznie 46.715,91 zł.

Dowód:

-: kursy NBP (płyta CD na k. 273),
-: wykresy CHF (płyta CD na k. 273),
-: zaświadczenie z 4.06.2020 r. (k. 43 – 46),
-: zaświadczenie z 24.07.2020 r. (k. 47 – 54),

-: kalkulacja kredytu (k. 55 – 58),
-: kalkulacja pożyczki (k. 59 – 62),
-: zestawienie spłat kredytu (k. 63 – 64),
-: zestawienie spłat pożyczki (k. 65 – 66),
-: wydruk notować franka szwajcarskiego (k. 72),
-: wydruk artykułów branżowych (k. 73 – 80, 127 - 151),
-: opinia (k. 81 – 101),
-: wydruk z komentarza (k. 102 – 126),
-: dokumenty na płycie CD, w tym: załączniki do pozwu, opinie, publikacje, zestawienia spłat, kalkulacje (k. 152),
-: przesłuchanie powoda B. W. na rozprawie w dniu 9.12.2020 r., protokół a-v 00:02:05 – 00:31:53 (k. 283 – 284v.),
-: przesłuchanie powódki A. W. na rozprawie w dniu 9.12.2020 r., protokół a-v 00:31:53 – 00:47:30 (k. 284v. – 285).

Pismem z dnia 22 czerwca 2020 r. powodowie, uznając, że obie umowy są nieważne, wezwali (...) Spółkę Akcyjną z siedzibą w W. do zapłaty kwoty 182.250,00 zł, tytułem zwrotu bezpodstawnego wzbogacenia, wynikłego z wadliwie dokonanego rozliczenia walutowego z umów kredytowych. Pismo nadano w placówce pocztowej 22.06.2020 r. i doręczono pozwanemu 26.06.2020 r.

Dowód:

-: wezwanie do zapłaty z dnia 22.06.2020 r. z dowodem nadania i odbioru (k. 67 – 71).

Aktualnie powodowie mają świadomość, że zdecydowanie korzystniejsze dla nich jest stwierdzenie nieważności obu umów kredytowych. Mają również świadomość konieczności wzajemnego rozliczenia z bankiem wzajemnych roszczeń, na wypadek stwierdzenia nieważności umowy kredytu hipotecznego nr (...) i umowy pożyczki hipotecznej nr (...).

Dowód:

-: przesłuchanie powoda B. W. na rozprawie w dniu 9.12.2020 r., protokół a-v 00:02:05 – 00:31:53 (k. 283 – 284v.),
-: przesłuchanie powódki A. W. na rozprawie w dniu 9.12.2020 r., protokół a-v 00:31:53 – 00:47:30 (k. 284v. – 285).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo pierwotne zasługiwało w całości na uwzględnienie.

Jak wynika z dokonanych w sprawie ustaleń strony w dniu 12 stycznia 2007 r. zawarły umowę kredytu, zgodnie z którą bank zobowiązał się do udostępnienia kredytobiorcom kwoty 152.250,00 złotych, przy czym kwota kredytu miała być wyrażona w kwocie waloryzacji (CHF) na koniec dnia 27.12.2006 r. Kolejno w dniu 15.11.2007 r. kredytobiorcy zawarli z bankiem umowę pożyczki hipotecznej, z której treści wynika, że bank zobowiązał się do udostępnienia pożyczkobiorcom kwoty 30.000,00 złotych, przy czym kwota kredytu miała być wyrażona w kwocie waloryzacji (CHF) na koniec dnia 19.11.2007 r. Powodowie wskazując na abuzywność postanowień obu umów i nieuczciwe praktyki banku odnoszące się w szczególności do uchybienia obowiązkom informacyjnym, w konsekwencji żądali ustalenia nieważności obu umów.

W rozpoznawanej sprawie w istocie poza sporem pozostawał fakt konsumenckiego charakteru zawartych przez strony umów. Zgodnie z ogólną definicję konsumenta wyrażoną w art. 22¹ k.c. „za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.” Biorąc pod uwagę fakt, że w chwili zawierania umowy o kredyt hipoteczny i umowy o pożyczkę hipoteczną powodowie byli konsumentami, a nadto, że zaciągnięte zobowiązania były przeznaczone na cele mieszkaniowe i nie miały związku z prowadzoną działalnością gospodarczą, należało uznać, że przesłanki wynikające z przywołanego przepisu zostały spełnione.

Sąd miał na uwadze, że żądanie stwierdzenia nieważności umów w istocie, jest powództwem znajdującym oparcie w treści art. 189 k.p.c. Zgodnie z art. 189 k.p.c. powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Nie budzi wątpliwości, że interes prawny jest przesłanką merytoryczną powództwa wytoczonego na podstawie art. 189 k.p.c., o ustalenie istnienia bądź nieistnienia stosunku prawnego lub prawa. Oznacza to, że istnienie interesu prawnego decyduje o dopuszczalności badania prawdziwości twierdzeń strony powodowej, że wymieniony w powództwie stosunek prawny lub prawo istnieje, bądź nie istnieje. Dopiero dowiedzenie przez powoda interesu prawnego otwiera sądowi drogę do badania prawdziwości twierdzeń powoda o tym, że dany stosunek prawny lub prawo rzeczywiście istnieje bądź nie istnieje, a zatem w okolicznościach niniejszej sprawy do badania, czy kwestionowane przez powoda umowy są nieważne. Kluczem do rozstrzygnięcia niniejszej sprawy jest zatem przede wszystkim właściwa ocena istnienia po stronie powodowej interesu prawnego w rozumieniu art. 189 k.p.c. w wytoczeniu niniejszego powództwa. Jak już wskazano powyżej badanie istnienia interesu prawnego powodów w ubieganiu się o wydanie rozstrzygnięcia ustalającego prawo lub stosunek prawny powinno wyprzedzać badanie ustalenia prawa lub stosunku prawnego (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 10 lutego 2016r., I ACa 1178/15, LEX nr 2004546, wyrok SA w Poznaniu z dnia 19 maja 2010r., I ACa 281/10, LEX nr 628191). Sam przepis art. 189 k.p.c. nie definiuje pojęcia interesu prawnego, a jego rozumienie było wielokrotnie przedmiotem orzecznictwa sądowego i doktryny. Po pierwsze przyjmuje się, że jest to obiektywna, czyli wywołana rzeczywistą koniecznością ochrony określonej sfery prawnej, potrzeba uzyskania przez stronę powodową odpowiedniej treści wyroku. Nie ma natomiast znaczenia to, że powód odczuwa subiektywną potrzebę ochrony swych praw (uzasadnienie uchwały SN z dnia 5 grudnia 1991 r. III CZP 110/91 OSNC 1992/6/104; wyrok SN z dnia 14 marca 2012 r. II CSK 252/11, LEX nr 1169345; wyrok SN dnia 21 lutego 1997 r. II CKU 7/97 CZP 10/86, OSNCAP 1987, z. 1, poz. 12). Interes prawny w wytoczeniu powództwa na podstawie art. 189 k.p.c. nie istnieje wtedy, kiedy realnie możliwym jest uzyskanie przez stronę powodową ochrony lub usunięcie stanu niepewności w inny sposób, gdy uzasadnione jest posłużenie się dalej idącym (intensywniejszym) środkiem ochrony prawnej. Innymi słowy, interes prawny zachodzi, jeżeli sam skutek, jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego, zapewni powodowi skuteczną ochronę jego prawnie chronionych interesów, czyli definitywnie zakończy spór lub prewencyjnie zapobiegnie powstaniu takiego sporu w nieokreślonej przyszłości.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy należało uznać zdaniem Sądu, że powodowie posiadają interes prawny w wytoczeniu powództwa o ustalenie nieważności umowy kredytowej i umowy pożyczki. Sąd stoi na stanowisku, że ewentualne wydanie wyroku w sprawie o zapłatę nie usunie niepewności w zakresie wszelkich skutków prawnych, jakie wynikają lub mogą wyniknąć w przyszłości ze stosunku prawnego, którego istnienie strona powodowa kwestionuje (wyrok SN z 21 marca 2006 r. V CSK 188/05, Lex nr 1104890). Idąc dalej, powodowie posiada interes prawny w wytoczeniu powództwa chociażby z tego powodu, że ze stosunku prawnego zawartego z pozwanym wynikają jeszcze inne, dalej idące skutki, których dochodzenie w drodze powództwa o świadczenie nie jest jeszcze aktualne. W ocenie Sądu w realiach niniejszego postępowania - mając na uwadze fakt, że żadna ze stron nie wypowiedziała umowy - tylko powództwo o ustalenie może w sposób definitywny rozstrzygnąć niepewną sytuację prawną powodów i zapobiec także na przyszłość możliwym sporom, a tym samym w sposób pełny zaspokoić interes prawny powodów (por. wyrok SN z 27 stycznia 2004 r. II CK 387/02, Lex nr 391789).

Tytułem części wstępnej do rozważań, Sąd naprowadza, iż kluczowym przy wyrokowaniu - zważywszy na ustalony charakter umowy, było zastosowanie w niniejszej sprawie prawa unijnego odnoszącego się w szczególności do dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich, a implementowanej do polskiego porządku prawnego. Przy dokonywaniu oceny poszczególnych postanowień spornych umów pomocnym dla Sądu okazał się także dorobek orzeczniczy TSUE, w szczególności orzeczenia odnoszące się do wykładni art. 4 i 6 dyrektywy 93/13 (dalej: dyrektywa 93/13), które wydane zostały na tle umów kredytu zawierających ryzyko kursowe (walutowe). Kierując się zatem wykładnią TSUE, wiążącą z kolei nie tylko Sąd w niniejszej sprawie lecz wszystkie sądy unijne w sprawach analogicznych, należało dokonać oceny sprzeczności zapisów umownych zawartych w kwestionowanych umowach pod kątem ustalenia, czy postanowienia w nich zawarte określają główne świadczenia stron. Udzielając w tym zakresie wyczerpującej odpowiedzi należało w pierwszej kolejności rozważyć, czy sposób określenia zasad denominacji kredytu i pożyczki nie stanowił niedozwolonych postanowień umownych lub, czy nie był dotknięty sankcją nieważności z innych przyczyn. W szczególności rozważenia wymagało to, czy w sytuacji, gdy mechanizm denominacji nie został z powodami indywidualnie uzgodniony, można uznać, że te postanowienia umowy odwołujące się do kursów z tabel pozwanego banku, nie są uczciwe i rażąco naruszają interes powodów jako konsumentów. Poczynione w tym zakresie ustalenia doprowadziły ostatecznie Sąd Okręgowy do wniosku, że zawarte w umowach postanowienia określające sposoby wyliczenia kwoty kredytu, a następnie pożyczki, podlegających spłacie i wysokości ich rat są abuzywne, a tym samym nie można uznać ich za wiążące w odniesieniu do strony powodowej.

Zgodnie z art. 69 ustawy Prawo bankowe przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Kolejno ustawa reguluje, że umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności: 1) strony umowy; 2) kwotę i walutę kredytu; 3) cel, na który kredyt został udzielony; 4) zasady i termin spłaty kredytu; 4a) w przypadku umowy o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty innej niż waluta polska, szczegółowe zasady określania sposobów i terminów ustalania kursu wymiany walut, na podstawie którego w szczególności wyliczana jest kwota kredytu, jego transz i rat kapitałowo-odsetkowych oraz zasad przeliczania na walutę wypłaty albo spłaty kredytu; 5) wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany; 6) sposób zabezpieczenia spłaty kredytu; 7) zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu; 8) terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych; 9) wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje; 10) warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy.

Sąd uznał – jak już wskazał na wstępie rozważań, że przyczynami dyskwalifikującymi z obrotu prawnego umowy zawarte przez strony, były narzucone przez bank sposoby ustalania samego mechanizmu indeksacji, tj. dowolnego ustalania kwoty podlegającej spłacie wyrażonej w comiesięcznych ratach, którym należy przypisać walor abuzywności. Dochodząc do takich wniosków Sąd przeanalizował postanowienia umów pod kątem ich zgodności z art. 353 ¹k.c. jak i art. 385¹§1 k.c., a tu w szczególności w zakresie odnoszącym się do głównych świadczeń umów wyznaczających kursy walut, przejrzystości zapisów umownych w tym ich zgodności z dobrymi obyczajami, a także szeroko pojętym interesem konsumenta, aby ostatecznie ustalić ich wpływ na kształt wykonania umowy. Sąd miał na uwadze, że choć stosowanie mechanizmów indeksacji/denominacji/waloryzacji w konstrukcji samej umowy kredytu jest dopuszczalne, to sposób ustalania tego mechanizmu należało uznać za sprzeczny z naturą stosunku obligacyjnego wyrażoną w art. 353 ¹k.c. Taka konkluzja związana jest przede wszystkim z wprowadzeniem do stosunku zobowiązaniowego swego rodzaju elementu nadrzędności przesuwającego ciężar wykonania umowy na stronę powodów. Umowy nie nakładały bowiem na pozwany bank żadnych ograniczeń w zakresie określania kursów walut w Tabeli banku. Nadto powodowie nie znając zasad kształtowania kursu walut, nie mieli przy tym pewności, czy kurs obowiązujący w banku o danej porze określonego dnia będzie kursem, według którego bank rzeczywiście dokona przeliczenia ich kwoty lub raty kredytu. Powyższe dawało pozwanemu uprawnienie do dowolnego kształtowania kwoty kredyty podlegającej spłacie, co niewątpliwie narusza istotę stosunku zobowiązaniowego, przekracza granice swobody umów określonej w art. 353¹ k.c., oraz prowadzi do nieważności czynności prawnej jako sprzecznej z ustawą (art. 58 k.c.). Nie zasługuje bowiem na aprobatę pogląd uznający dopuszczalność przyznania wyłącznie jednej stronie stosunku zobowiązaniowego możliwości zmiany warunków umowy (tak wyrok Sądu Najwyższego z 22 maja 2014 r., sygn. IV CSK 597/13)

Dalej dokonując wykładni artykułu 385¹§1 k.c. wskazać należy, że niedozwolonymi postanowieniami umownymi są takie klauzule umowne, które spełniają łącznie trzy przesłanki pozytywne tj.: zawarte zostały w umowach z konsumentami, kształtują prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami oraz rażąco naruszają jego interesy. Kontrola abuzywności postanowień umowy wyłączona jest jedynie w przypadku spełnienia jednej z dwóch przesłanek negatywnych, to jest gdy: postanowienie umowne zostało indywidualnie uzgodnione z konsumentem oraz gdy postanowienie umowne określa główne świadczenia stron i jest sformułowane w sposób jednoznaczny. Nieuzgodnione indywidualnie są zatem te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Przez "rzeczywisty wpływ" należy rozumieć realną możliwość oddziaływania na treść postanowień umownych (art. 385¹ § 3 k.c.) Unormowania zawarte w art. 385¹ - 385³ k.c. mają zatem szczególny charakter w stosunku do tych przepisów, które mają ogólne zastosowanie do kształtowania przez kontrahentów treści umowy (art. 58, 353¹ czy 388 k.c.). Są one bowiem rezultatem stosowanych w polskim prawie postanowień wspomnianej już dyrektywy 93/13, którą sądy krajowe, stosując prawo wewnętrzne, zobowiązane są tak dalece, jak jest to możliwe, dokonywać jego wykładni w świetle brzmienia i celu rozpatrywanej dyrektywy, tak by zastosować się do art. 288 akapit trzeci Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (por. wyrok Trybunału Sprawiedliwości z 13. Czerwca 2016 roku w sprawie C-377/14).) Obowiązek dokonywania wykładni prawa krajowego art. 385¹ k.c. zgodnie z prawem Unii jest w istocie nierozerwalnie związany z systemem Traktatu, gdyż zezwala sądom krajowym na zapewnienie, w ramach ich właściwości, pełnej skuteczności prawa Unii przy rozpoznawaniu zawisłych przed nimi sporów.

Sąd miał na uwadze, że w czasie zawierania umów bank nie negocjował z powodami postanowień dotyczących kursów spłat w walucie CHF, ani też nie zachęcał do negocjacji warunków umowy (pozwany nie przedstawił dowodów w tym zakresie). Powodowie mimo świadomości ryzyka walutowego, podpisania stosownych oświadczeń, zdecydowali się na kredyt, a następnie na pożyczkę, gdyż kierowali się niewątpliwie zaufaniem do Banku oraz sugestią, że ryzyko walutowe jest niewielkie. Należy wskazać, że tego rodzaju nierównowaga stron umowy w zakresie praw i obowiązków powoduje w istocie szkodę dla samego konsumenta, który nie mając realnej i rzeczywistej możliwości negocjacji jej warunków jest w takim stosunku traktowany nieuczciwie (art. 3 ust 1 dyrektywy 93/13). Ponadto, zróżnicowanie przez bank pomiędzy kursem kupna i sprzedaży stosowanym dla określenia wysokości kapitału kredytu, a następnie wysokości spłaty, uznać natomiast należy za sprzeczne z dobrymi obyczajami, a równocześnie rażąco naruszające interesy konsumenta. Podkreślić jeszcze raz należy, że zapisy umów kredytu i pożyczki odnoszące się do mechanizmu waloryzacji wypłaconych kwot w polskich złotych oraz rat spłacanych w złotówkach, nie są sformułowane w sposób jednoznaczny, przez co nie pozwalają z góry przewidzieć wysokości zobowiązania kredytobiorców. Sformułowanie wskazanych zapisów w treści umowy uprawniało bank w zasadzie do dowolnego ustalania tego kursu, nawet w oderwaniu od w miarę obiektywnych czynników. Mechanizm zastosowany przez pozwany bank polegał bowiem na tym, że kwota objęta wnioskiem kredytowym powodów została przy wypłacie kredytu i pożyczki każdorazowo przeliczona na CHF według bieżącego kursu walut określonego jednostronnie przez bank w jego własnej bankowej tabeli kursów walut. Spłata rat kapitałowo-odsetkowych dokonywana była w złotych po uprzednim przeliczeniu rat kapitałowo-odsetkowych według kursu określonego w tabeli kursowej (...) S.A. Kwota kredytu wyrażona w CHF stanowiła podstawę obliczenia wysokości rat kapitałowo-odsetkowych określonych w harmonogramie spłat i wyrażonych w PLN. Ponieważ płatność każdej z rat kapitałowo-odsetkowych dokonywana była w PLN, w dniu uiszczenia raty jej wysokość w PLN była określana poprzez przeliczenie kwoty spłaty wynikającej z harmonogramu w CHF przez kurs sprzedaży określony w obowiązującej w danym dniu Tabeli kursów banku. Zapisy umów dotyczące waloryzacji zobowiązania powodów (wypłaconych kwot kredytu i pożyczki w polskich złotych oraz rat spłacanych w złotówkach), nie były sformułowane w sposób jednoznaczny, przez co w datach podpisywania obu umów nie pozwalały z góry przewidzieć wysokości zobowiązania konsumentów.

Uwypuklić w tym miejscu wypada, że dokumenty stanowiące podstawę ustalenia treści łączących strony stosunków prawnych, nie określają zasad ustalania kursów waluty CHF dających możliwość weryfikacji tego mechanizmu powodom. Formularz umowy był w przypadku powodów gotowym wzorcem umownym (brak dowodów przeciwnych), podobnym do setek umów, zawieranych w analogicznych sprawach. Powodowie w istocie nie mieli nawet czasu żeby się z nim zapoznać, ale trudno w ich postępowaniu doszukiwać się złej woli, skoro co do zasady o fakcie stosowania spreadu walutowego przez bank konsument musi domyśleć się samodzielnie albo próbować wyprowadzić ten fakt z kompleksowej wykładni umowy.

Rolą banku jest bowiem zastosowanie jednoznacznych postanowień w umowie, tak aby ich charakter był możliwy do zweryfikowania. Sąd wskazuje, że rolą konsumenta nie jest natomiast upominać się czy zadawać pytania co do treści łączącego strony stosunku. Nie bez znaczenia przy tym dla oceny kwestionowanych postanowień pozostaje przy tym orzecznictwo Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów i będące jego rezultatem wpisy w rejestrze klauzul niedozwolonych. W szczególności podzielić należy pogląd wyrażony przez Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 07 maja 2013 roku, sygn. VI ACa 441/13, w którego uzasadnieniu wskazano, że o abuzywności kwestionowanego w tamtym postępowaniu postanowienia decyduje fakt, że uprawnienie banku do określania wysokości kursu sprzedaży CHF nie jest w żaden sposób formalnie ograniczone. Należy podkreślić raz jeszcze, że pozwany bank nie zawarł ani w kwestionowanych umowach, ani w dokumentach związanych z ich zawarciem informacji o rzeczywistym zakresie możliwego do przewidzenia ryzyka kursowego – mimo iż od 2004 r. takie pouczenia funkcjonowały na rynku kredytów oraz pomimo obowiązku wynikającego z tzw. Rekomendacji S wydanej przez KNF w 2006 r. Sąd naprowadza, że brak dostatecznego przekazu informacji o ryzyku kursowym praktycznie uniemożliwiał podjęcie przez powodów racjonalnej decyzji związanej z zawarciem umowy.

W związku z powyższym zdaniem Sądu Okręgowego niedozwolony charakter mają postanowienia obu umów, zarówno nr (...), jak i nr (...), przewidujące stosowanie kursów wyznaczanych przez bank przy wykonywaniu mechanizmu indeksacji jak i klauzul denominacyjnych w całości.

W przypadku umowy kredytu nr (...) dotyczącą one takich zapisów umownych, jak:

-: § 1 ust. 3a, w ramach którego bank zastrzegł, że kwota kredytu wyrażona w walucie waloryzacji na koniec dnia 2006-12-27 według kursu kupna waluty z tabeli kursowej (...) S.A. wynosi 65.256,52 CHF; kwota ta ma charakter informacyjny i nie stanowi zobowiązania Banku; a nadto, że wartość kredytu wyrażona w walucie obcej w dniu uruchomienia kredytu, może być różna od podanej w niniejszym punkcie;
-: § 7 ust. 1, gdzie podano, że bank ustalił, że udziela kredytobiorcy na jego wniosek kredytu hipotecznego w kwocie określonej w walucie polskiej, waloryzowanego kursem kupna waluty CHF wg tabeli kursowej (...) S.A., a także w którym przewidziano, że kwota kredytu wyrażona w CHF jest określona na podstawie kursu kupna waluty CHF z tabeli kursowej (...) S.A. z dnia i godziny uruchomienia kredytu/transzy kredytu;

f. § 8 ust. 4, gdzie ustalono, że wysokość kredytu, wyrażoną w CHF, określono jako sumę wszystkich uruchomionych transz kredytu, wyrażonych w CHF;

g. § 11 ust. 5, w ramach którego bank przewidział, że raty kapitałowo-odsetkowe oraz raty odsetkowe spłacane są w złotych po uprzednim ich przeliczeniu wg kursu sprzedaży CHF z tabeli kursowej (...) S.A., obowiązującego na dzień spłaty z godziny 14:50;

h. § 13 ust. 5, z którego wynika, że wcześniejsza spłata całości kredytu lub raty kapitałowo- odsetkowej, a także spłata przekraczająca wysokość raty powoduje, że kwota spłaty jest przeliczana po kursie sprzedaży CHF z tabeli kursowej (...) S.A., obowiązującym w dniu i godzinie spłaty.

W przypadku umowy pożyczki hipotecznej nr (...) dotyczącą one takich zapisów umownych, jak:

a. § 1 ust. 2a, w ramach którego bank ustalił, że kwota pożyczki wyrażona w walucie waloryzacji na koniec dnia 2007-11-09 według kursu kupna waluty z tabeli kursowej (...) SA wynosi 13.890,17 CHF; kwota ta ma charakter informacyjny i nie stanowi zobowiązania pozwanego banku; wartość pożyczki wyrażona w walucie obcej w dniu uruchomienia pożyczki, może być różna od podanej w tym punkcie;

b. § 8 ust. 1, gdzie wskazano, że (...) udziela pożyczki hipotecznej na dowolny cel konsumpcyjny, określonej w kwocie waloryzowanej kursem kupna waluty CHF wg tabeli kursowej (...) S.A.; kwota pożyczki wyrażona w CHF jest określona na podstawie kursu kupna waluty CHF z tabeli kursowej (...) S.A. z dnia i godziny uruchomienia pożyczki;

c. § 11 ust. 5, gdzie bank zastrzegł, że raty kapitałowo-odsetkowe spłacane są w złotych po uprzednim ich przeliczeniu wg kursu sprzedaży CHF z tabeli kursowej (...) SA, obowiązującego na dzień spłaty z godziny 14:50;

d. § 13 ust. 5, w ramach którego ustalono, że wcześniejsza spłata całości Pożyczki lub raty kapitałowo-odsetkowej, a także spłata przekraczająca wysokość raty powoduje, że kwota spłaty jest przeliczana po kursie sprzedaży CHF z tabeli kursowej (...) S.A. obowiązującym w dniu i godzinie spłaty.

Wymieniając poszczególne postanowienia dotyczące mechanizmu denominacyjnego zawartego w umowach kredytu i pożyczki, należało w dalszej kolejności dokonać ich kwalifikacji pod kątem głównych świadczeń umowy. Szczególnie pomocne w tej kwestii okazało się w pełni aktualne stanowisko Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, zaprezentowanego w wyroku z dnia 3 października 2019 roku w sprawie C-260/18 wytyczające linię orzeczniczą dla Sądów Krajów członkowskich w kontekście dyrektywy 93/13 zgodnie z którym Trybunał stwierdził, iż:

1. artykuł 6 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz.Urz.UE.L z 1993 r., Nr 95, s. 29) należy interpretować w ten sposób, że nie stoi on na przeszkodzie temu, aby sąd krajowy, po stwierdzeniu nieuczciwego charakteru niektórych warunków umowy kredytu indeksowanego do waluty obcej i oprocentowanego według stopy procentowej bezpośrednio powiązanej ze stopą międzybankową danej waluty, przyjął, zgodnie z prawem krajowym, że ta umowa nie może nadal obowiązywać bez takich warunków z tego powodu, że ich usunięcie spowodowałoby zmianę charakteru głównego przedmiotu umowy;

2. artykuł 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że z jednej strony skutki dla sytuacji konsumenta wynikające z unieważnienia całości umowy, takie jak te, o których mowa w wyroku z dnia 30 kwietnia 2014 r., K. i K. R. (C‑26/13, EU:C:2014:282), należy oceniać w świetle okoliczności istniejących lub możliwych do przewidzenia w chwili zaistnienia sporu, a z drugiej strony, do celów tej oceny decydująca jest wola wyrażona przez konsumenta w tym względzie;

3. artykuł 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie wypełnieniu luk w umowie, spowodowanych usunięciem z niej nieuczciwych warunków, które się w niej znajdowały, wyłącznie na podstawie przepisów krajowych o charakterze ogólnym, przewidujących, że skutki wyrażone w treści czynności prawnej są uzupełniane w szczególności przez skutki wynikające z zasad słuszności lub ustalonych zwyczajów, które nie stanowią przepisów dyspozytywnych lub przepisów mających zastosowanie, jeżeli strony umowy wyrażą na to zgodę;

4. artykuł 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie utrzymywaniu w umowie nieuczciwych warunków, jeżeli ich usunięcie prowadziłoby do unieważnienia tej umowy, a sąd stoi na stanowisku, że takie unieważnienie wywołałoby niekorzystne skutki dla konsumenta, gdyby ten ostatni nie wyraził zgody na takie utrzymanie w mocy.

Rozważając zakwalifikowanie ustalonych przez Sąd niedozwolonych postanowień umownych do głównych świadczeń umów, należało dokonać swego rodzaju rysu tego pojęcia. Pojęcie essentialia negotii umowy funkcjonuje w doktrynie w sposób dualistyczny. Po pierwsze rozumiane jest jako postanowienie o charakterze konstytutywnym dla danego typu czynności prawnych, a więc w przypadku umów nazwanych – postanowień przedmiotowo istotnych. Zgodnie z drugim z poglądów – termin ten należy rozumieć niezależnie od pojęcia przedmiotowo istotnych postanowień umowy, a dotyczy klauzuli regulujących świadczenia typowe dla danego stosunku prawnego (niekoniecznie przedmiotowo istotnych z doktrynalnego punktu widzenia). Sąd opowiada się za najbardziej zbliżonym do wykładni zawartego w art. 4 ust 2 dyrektywy 93/13 pojęcia określenia głównego przedmiotu umowy przyjętego w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości, stanowiskiem Sądu Najwyższego wyrażonym w sprawie o sygn. CSK 48/12, w którym stwierdził, że: „zasięg pojęcia głównych świadczeń stron, którym ustawodawca posłużył się w art. 385¹§1 k.c. może budzić kontrowersje, tym bardziej że nie ma tu przesądzającego znaczenia to, czy wspomniane świadczenia należą do essentialiae negotii. Z tej przyczyny zasięg określonego pojęcia musi być zawsze ustalany in casu z uwzględnieniem wszystkich postanowień oraz celu zawieranej umowy”. W wyroku Sądu Najwyższego w sprawie o sygn. V CSK 382/18, w odniesieniu do świadczeń głównych Sąd Najwyższy orzekł, że postanowienia przewidujące przeliczenie oddawanej do dyspozycji kwoty kredytu oraz spłacanych rat na inną walutę określają główne świadczenia stron.

Sąd w pełni podziela powyższą linią orzeczniczą oraz stosując się do stanowiska TSUE, a tym samym należy stwierdzić, że możliwe jest również zakwalifikowanie do warunków określających główne świadczenia stron także takich warunków, które nie zostałyby zaliczone do essentialiae negotii danej umowy i które w razie ich usunięcia nie spowodują wątpliwości co do konsensu stron niezbędnego przy jej zawarciu. Wobec powyższych argumentów zdaniem Sądu klauzulę indeksacyją (w tym same postanowienia dotyczące przeliczania kwoty kredytu) należy uznać za określającą podstawowe świadczenia w ramach zawartej umowy. Postanowienia dotyczące indeksacji nie ograniczają się do posiłkowego określenia sposobu zmiany wysokości świadczenia kredytobiorców w przyszłości, ale wprost świadczenie to określają. Bez przeprowadzenia przeliczeń wynikających z indeksacji nie doszłoby do ustalenia wysokości kapitału podlegającego spłacie (wyrażonego w walucie obcej), ani do ustalenia wysokości odsetek, które zobowiązany jest zapłacić kredytobiorca, skoro odsetki te naliczane są, zgodnie z konstrukcją umowy, od kwoty wyrażonej w walucie obcej. Skoro więc obecnie wskazane postanowienia stanowią essentialia negotii umowy, to należy traktować je jako konstytutywne dla danej umowy, a więc określające główne świadczenia stron.

W konsekwencji uznania powyższych postanowień umownych za niedozwolone stwierdzić należało, że z powodu bezskuteczności tych postanowień, umowy łączące strony, zarówno umowę nr (...) o kredyt hipoteczny z dnia 12.01.2007 r., jak i umowę nr (...) o pożyczkę hipoteczną z dnia 15.11.2007 r. należało uznać za nieważne w całości.

W ocenie Sądu utrzymanie stosunku prawnego bez postanowień uznanych za bezskuteczne nie było w świetle okoliczności niniejszej sprawy możliwe. Niedozwolone postanowienia poddanych analizie umów dotyczyły głównego przedmiotu tych umów i miały bezpośredni wpływ na ukształtowanie głównego świadczenia stron. Ich bezskuteczność prowadziłaby nie tylko do zniesienia mechanizmu indeksacji oraz różnic kursów walutowych, ale również – pośrednio – do zaniknięcia ryzyka kursowego, stanowiącego o istocie łączącego strony stosunku prawnego. W konsekwencji, kwota zobowiązania banku jak i kredytobiorcy wyrażona byłaby w walucie PLN przy jednoczesnym pozostawieniu oprocentowania opartego o stawkę LIBOR 3M. Usunięcie zatem postanowień określających główne świadczenia stron – podobnie jak postanowienia określającego niektóre z essentialia negotii – musi oznaczać brak konsensu co do zawarcia umowy w ogóle. (wyrok z dnia 14 marca 2019 r., D., C‑118/17, EU:C:2019:207, pkt 48, 52; podobnie, również wyrok TSUE z dnia 3 października 2019 r. C-260/18 D., pkt 44). To zaś oznacza, że sporne umowy należy uznać za nieważne. Jednocześnie w ocenie Sądu brak było podstaw do zastąpienia abuzywnych postanowień rzeczonych umów jakimikolwiek innymi postanowieniami mogącymi wynikać z przepisów o charakterze dyspozytywnym, bowiem na dzień ich zawarcia, brak było w przepisach prawa polskiego norm mogących wypełnić lukę powstałą w wyniku stwierdzenia bezskuteczności postanowień odnoszących się do kursów waluty. W tym zakresie za niedopuszczalne uznać należało zastępowanie przez Sąd z urzędu niedozwolonego postanowienia umownego innym mechanizmem wyliczenia kwoty kredytu lub pożyczki – w tym zastosowania kursu kupna waluty czy średniego kursu stosowanego przez NBP. Należy bowiem zwrócić uwagę, że art. 358 k.c. w kształcie regulującym możliwość spełnienia świadczenia w walucie polskiej w przypadku, w którym przedmiotem zobowiązania jest suma pieniężna wyrażona w walucie obcej i określającym wartość waluty obcej według kursu średniego NBP, wszedł w życie dopiero w dniu 24 stycznia 2009 r., mocą nowelizacji kodeksu cywilnego z dnia 23 października 2008 r. ( Dz. U Nr 228, poz. 1506). Przepis ten nie może być zatem miarodajny dla określenia treści zobowiązania wynikającego z umów zawartych między stronami. Nadto, nieważność umów ze skutkiem ex tunc oznacza w niniejszej sprawie, że wszelkie dokonane przez pozwany bank ewentualne zmiany regulaminu należy je uznać za bezskuteczne. W tym miejscu należało raz jeszcze podzielić stanowisko zaprezentowane w wyroku TSUE z dnia 3 października 2019 r. o sygn. akt C-260/18, że artykuł 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 trzeba interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie wypełnieniu luk w umowie, spowodowanych usunięciem z niej nieuczciwych warunków, które się w niej znajdowały, wyłącznie na podstawie przepisów krajowych o charakterze ogólnym, przewidujących, że skutki wyrażone w treści czynności prawnej są uzupełniane w szczególności przez skutki wynikające z zasad słuszności lub ustalonych zwyczajów, które nie stanowią przepisów dyspozytywnych lub przepisów mających zastosowanie, jeżeli strony umowy wyrażą na to zgodę. Zaprezentowana linia TSUE jest zgodna z najnowszym orzecznictwem Sądu Najwyższego zaprezentowanym między innymi w uzasadnieniu wyroku wydanego w dniu 11 grudnia 2019 roku w sprawie o sygn. akt V CSK 382/18, którym to wyrokiem Sąd posiłkował się przy wydaniu rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie uznając zawartą w nim argumentację za własną. Poniżej główne założenia wydanego w sprawie V CSK 382/18 wyroku Sądu Najwyższego:

-: postanowienia przewidujące przeliczenie oddawanej do dyspozycji kwoty kredytu oraz spłacanych rat na inną walutę określają główne świadczenia stron,
-: jeżeli po wyeliminowaniu tego rodzaju postanowień niedozwolonych utrzymanie umowy o charakterze zamierzonym przez strony nie jest możliwe, to przemawia to za jej całkowitą nieważnością (bezskutecznością),
-: brak związania konsumenta niedozwolonym postanowieniem, którym mowa w art. 385¹ §1 zd. 1 k.c. oznacza, że nie wywołuje ono skutków prawnych od początku i z mocy samego prawa, co sąd ma wziąć pod uwagę z urzędu,
-: świadczenie spełnione (nadpłacone) przez kredytobiorcę na podstawie postanowienia abuzywnego jest świadczeniem nienależnym. Oznacza to, że co do zasady podlega ono zwrotowi, choćby kredytobiorca był równolegle dłużnikiem banku (tzw. teoria dwóch kondykcji),
-: niemożliwym jest utrzymywanie umowy kredytu poprzez jej przekształcenie w kredyt złotówkowy oprocentowany według stawki LIBOR (tzw. odfrankowienie), a to z kolei skutkuje jej nieważnością,
-: wprowadzenie do umowy kredytu zmian spowodowanych ustawą antyspreadową nie stanowi przesłanki do uznania, że kredytobiorca zgodził się na pierwotne klauzule abuzywne, chyba że kredytobiorca świadomie zrezygnował z możliwości powoływania się na ich postanowienia oraz na ich zastąpienie postanowieniem dozwolonym.

Odnośnie pozostałych zarzutów podniesionych przez pozwany bank wskazać należy, że zasadniczo stanowią one zbiór wybiórczej interpretacji orzeczeń judykatury, której Sąd Okręgowy zdecydowanie nie podziela. Na marginesie należy podkreślić, że orzecznictwo co do abuzywności tego typu klauzul jak zawarte w umowie powodów jest już ugruntowane.

Reasumując, Sąd uznał za w pełni zasadny zarzut powodów dotyczący nieważności umowy nr (...) o kredyt hipoteczny z dnia 12.01.2007 r., jak i umowy nr (...) o pożyczkę hipoteczną z dnia 15.11.2007 r. Tym samym żądanie główne pozwu zasługiwało na uwzględnienie w całości, co znalazło wyraz w punktach I i II wyroku. W konsekwencji zwalnia to Sąd z rozważań w przedmiocie roszczenia ewentualnego.

Stan faktyczny w niniejszej sprawie Sąd ustalił w oparciu o dokumenty złożone do akt sprawy, których wiarygodności i autentyczności żadna ze stron nie podważała, a jedynie strony wywodziły odmienne skutki z ich treści. W tym stanie rzeczy walor dowodowy dokumentów Sąd ocenia jako wysoki. Nadto zeznania powodów Sąd ocenia jako wiarygodne, gdyż w zasadzie nie stały ze sobą w sprzeczności, jawiły się jako logiczne i merytorycznie odpowiadające zapotrzebowaniu Sądu na informacje tak co do kwestii podnoszonych przez pozwanego, jak też co do sekwencji zdarzeń i okoliczności odnoszących się do zawarcia przez powodów umów będących przedmiotem rozstrzygania. W tym stanie rzeczy Sąd nie widział potrzeby odmawiania wiarygodności zeznaniom.

Powództwo pierwotne, uwzględnione przez Sąd, zmierzało wyłącznie do stwierdzenia nieważności umów kredytu i pożyczki. Trzeba mieć na względzie, że nieważność obu umów odnosi skutek ex tunc. Stwierdzenie nieważności umów oznacza, że obie umowy nie obowiązują od momentu ich podpisania. Co za tym idzie wszelkich roszczeń z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia lub innych roszczeń z tytułu korzystania z kapitału kredytu należy dochodzić w odrębnym postępowaniu. Sąd nie widzi zatem podstaw do przeprowadzania dowodu z opinii biegłego sądowego z zakresu bankowości i finansów. Z tych względów na podstawie art. 235² § 1 pkt 2 k.p.c. Sąd pominął ten dowód, jako nieistotny dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy.

Podstawę orzeczenia o kosztach procesu stanowi art. 98 § 1 i 3 k.p.c. Zgodnie z ich treścią: strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony, oraz: do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez adwokata zalicza się wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach i wydatki jednego adwokata, koszty sądowe oraz koszty nakazanego przez sąd osobistego stawiennictwa strony. Na poniesione przez powodów koszty procesu składały się: opłata od pozwu w kwocie 1.000 zł, koszty zastępstwa procesowego w wysokości 5.400 zł oraz opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł. Sumę tych wydatków (6.417 zł) zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu należało zasądzić od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz powodów B. W. i A. W., co uczyniono w punkcie III rozstrzygnięcia.

Mając na uwadze powyższe, Sąd orzekł jak w sentencji wyroku.

SSO Katarzyna Krasny

I C 1239/20

Powołane przepisy:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE