Pełny tekst orzeczenia

Formularz UK 2

Sygnatura akt

IV Ka 447/21

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

0.11.1. Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Rejonowego w Gnieźnie z dnia 28 lipca 2020 roku, sygnatura akt II K 184/19

0.11.2. Podmiot wnoszący apelację

☐ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☒ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ inny

0.11.3. Granice zaskarżenia

0.11.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

0.11.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☒

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☒

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☒

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

0.11.4. Wnioski

☒

uchylenie

☒

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

0.12.1. Ustalenie faktów

0.12.1.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

XXXXXXXXX

XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

XXXXXX

XXXXXX

0.12.1.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

XXXXXXXXX

XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

XXXXXX

XXXXXX

0.12.2. Ocena dowodów

0.12.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

XXXXXXXXXXXXXXX

XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

0.12.2.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

XXXXXXXXXXXXXXX

XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

1

Naruszenie prawa do obrony.

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Sąd Odwoławczy, odnosząc się do stanowiska obrońcy zawartego w piśmie z dnia 19 kwietnia 2021 roku, zgadza się ze skarżącym, że Sąd Rejonowy dopuścił się obrazy przepisów postępowania poprzez naruszenie prawa oskarżonego do obrony (tj. de facto poprzez uniemożliwienie mu udziału w rozprawach w dniach 14 i 28 lipca 2020 roku), co niewątpliwie miało wpływ na treść zaskarżonego wyroku.

Zasygnalizowana przez obrońcę usterka okazała się jednak nie być jedyną, z powodu której zaskarżony wyrok nie mógł się ostać. Sąd II instancji dostrzegł bowiem, że do naruszenia prawa do obrony oskarżonego doszło już na wcześniejszym etapie postępowania, o czym poniżej.

Prawo do obrony, stanowi fundamentalną zasadę postępowania karnego, podniesioną na mocy art. 42 ust. 2 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej do rangi zasady konstytucyjnej. Prawo to gwarantowane jest także w aktach prawa międzynarodowego wiążących Państwo Polskie, to jest w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (art. 6 ust. 3 lit. c) i w Międzynarodowym Pakcie Praw Politycznych i Obywatelskich (art. 14 ust. 3 lit. d).

W obu tych aktach przyjmuje się, że oskarżony powinien mieć zapewnione prawo do: bronienia się osobiście lub poprzez ustanowionego obrońcę, odpowiedniego czasu na przygotowanie się do obrony oraz udziału w przesłuchiwaniu świadków oskarżenia i żądania przesłuchania świadków obrony na tych samych zasadach.

Powyższe akty prawne wskazują zatem zarówno na możliwość obrony w ogóle, jak i na pewne podstawowe sposoby obrony, które powinny być zagwarantowane w każdym demokratycznym systemie prawnym.

Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej zakłada z kolei, że każdy, przeciwko komu prowadzone jest postępowanie karne, ma prawo do obrony we wszystkich stadiach postępowania; może on w szczególności wybrać sobie obrońcę lub na zasadach określonych w ustawie korzystać z obrońcy z urzędu (art. 42 ust. 3 Konstytucji).

Artykuł 6 k.p.k. wskazuje przy tym, że prawo do obrony przysługuje oskarżonemu zarówno w sensie materialnym (prawo do bronienia się przeciwko zarzutom aktu oskarżenia, jak i dolegliwościom z tym związanym), jak i formalnym (prawo do posiadania obrońcy). Jest to zarówno zasada procesowa, jak i reguła interpretacyjna, która gwarantuje taką interpretację przepisów, aby w razie wątpliwości zapewniać oskarżonemu realną możliwość obrony.

Zasada prawa do obrony znajduje swoją konkretyzację w treści art. 78 § 1 k.p.k. stanowiącym, że oskarżony, który nie ma obrońcy z wyboru, może żądać aby mu wyznaczono obrońcę z urzędu, jeżeli w sposób należyty wykaże, że nie jest w stanie ponieść kosztów obrony bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny.

Z kolei zgodnie z art. 117 § 1 k.p.k. uprawnionego do wzięcia udziału w czynności procesowej zawiadamia się o jej czasie i miejscu, chyba że ustawa stanowi inaczej. W myśl art.117 § 2 k.p.k. czynności nie przeprowadza się, jeżeli osoba uprawniona nie stawiła się, a brak dowodu, że została o niej powiadomiona, oraz jeżeli zachodzi uzasadnione przypuszczenie, że niestawiennictwo wynikło z powodu przeszkód żywiołowych lub innych wyjątkowych przyczyn, a także wtedy, gdy osoba ta usprawiedliwiła należycie niestawiennictwo i wnosi o nieprzeprowadzanie czynności bez jej obecności, chyba że ustawa stanowi inaczej.

W myśl art. 374 § 1 k.p.k. oskarżony ma prawo brać udział w rozprawie, natomiast przewodniczący lub sąd mogą uznać jego obecność za obowiązkową.

W ocenie Sądu Okręgowego, w realiach niniejszej sprawy doszło do rażącego i mającego wpływ na treść wyroku naruszenia przez Sąd I instancji art.117 § 1 k.p.k. oraz art. 374 § 1 k.p.k. w związku z art. 6 k.p.k. poprzez nieprawidłowe zawiadamianie oskarżonego o rozprawach, począwszy od dnia 24 września 2019 roku, to jest na nieprawidłowy adres, mimo że właściwy adres do korespondencji oskarżonego znany był Sądowi Rejonowemu. W toku rozprawy przed Sądem I instancji w dniu 28 czerwca 2019 roku oskarżony P. K. oświadczył bowiem, że adres, który podał na poprzednim terminie, to jest W., ul. (...) (k. 459 w związku z k. 478 akt) jest jego adresem do korespondencji. Adres ten nie był aktualizowany ani przez oskarżonego, ani przez jego obrońcę w późniejszym czasie.

Tymczasem Sąd Rejonowy kierował do oskarżonego wezwania na rozprawy wyznaczone na dzień 24 września 2019 roku (k. 501 w związku z 502 akt), 28 listopada 2019 roku (k. 510 w związku z k. 509 akt) i 31 stycznia 2020 roku (k. 513 w związku z k. 516), jak i na późniejsze - na adres ul. (...), C., (...)-(...) N., a zatem na adres, który nie był adresem wskazanym przez oskarżonego w dniu28 czerwca 2019 roku jako aktualny adres do korespondencji.

Wbrew zapisom w protokołach rozpraw w dniach odpowiednio – 24 września 2019 roku, 28 listopada 2019 roku i 31 stycznia 2020 roku oskarżony niewątpliwie nie był wówczas prawidłowo zawiadomiony o terminach tych rozpraw. Spowodowało to naruszenie prawa P. K. do obrony poprzez pozbawienie go możliwości osobistej obrony swych praw przed Sądem I instancji. Oczywistym jest zatem, że tym samym oskarżony został pozbawiony możliwości obrony. Nie mógł złożyć dodatkowych wyjaśnień, ustosunkowywać się do dowodów przeprowadzanych na tych rozprawach, ani składać wniosków dowodowych. Już tego rodzaju naruszenie art.6 k.p.k., art.117 § 1 i 2 k.p.k., art.132 § 1 k.p.k., art. 374 § 1 k.p.k. uniemożliwia utrzymanie w mocy zaskarżonego wyroku.

Niezależnie od powyższego, wprawdzie nie do końca trafne, ale zasadne okazało się stanowisko obrońcy oskarżonego wyrażone w piśmie z dnia 19 kwietnia 2021 roku, w którym podniósł on zaistnienie w niniejszej sprawie bezwzględnej przyczyny odwoławczej w postaci uniemożliwienia oskarżonemu udziału w rozprawach w dniach 14 lipca 2020 roku oraz 28 lipca 2020 roku, wskutek niedoprowadzenia go na rozprawę, mimo, że będąc pozbawionym wolności w Areszcie Śledczym we W. w dniu 4 czerwca 2020 roku złożył wniosek o doprowadzenie go na rozprawę. Przede wszystkim, wbrew stanowisku obrońcy oskarżonego P. K., zauważyć należy, że uchybienie polegające na przeprowadzeniu rozprawy i wydaniu wyroku skazującego pod nieobecność oskarżonego nieprawidłowo zawiadomionego o jej terminie, a dodatkowo domagającego się doprowadzenia na nią, nie stanowi bezwzględnej przyczyny uchylenia orzeczenia. Obecność oskarżonego na tej rozprawie nie była obowiązkowa, toteż nie zachodziła przesłanka uchylenia orzeczenia z art. 439 § 1 pkt 11 k.p.k.. Natomiast niewątpliwie doszło po raz kolejny do naruszenia prawa oskarżonego do obrony, a więc do zaistnienia względnej przyczyny odwoławczej.

Okoliczność skierowania przez oskarżonego P. K. do Sądu Rejonowego w Gnieźnie wniosku o doprowadzenie została zweryfikowana przez Sąd Okręgowy w toku postępowania odwoławczego. Obrońca oskarżonego przedstawił bowiem oryginał potwierdzenia złożenia w dniu 4 czerwca 2020 roku przez P. K. pisma skierowanego do Sądu Rejonowego w Gnieźnie, zawierającego wniosek od doprowadzenie go na rozprawę. Z kolei z pisma Aresztu Śledczego we W. z dnia 12 lipca 2021 roku wynika, że w czasie pobytu P. K. w tej jednostce penitencjarnej w okresie od stycznia do lipca 2020 roku oskarżony przekazał wyłącznie jedną przesyłkę listową kierowaną do Sądu Rejonowego w Gnieźnie. Na kopercie listu przekazanego do wysłania w dniu 4 czerwca 2020 roku oskarżony nie odnotował natomiast sygnatury sprawy. Z kolei w piśmie z dnia 31 sierpnia 2021 roku Sąd Rejonowy w Gnieźnie podał, że w 2020 roku w Sądzie Rejonowym w Gnieźnie była jedna sprawa, która toczyła się przeciwko P. K.. Sprawa ta wpłynęła 15 marca 2019 roku i została zarejestrowana pod sygnaturą II K 184/19, natomiast wyrok zapadł w dniu 28 lipca 2020 roku. Nadto w piśmie tym potwierdzono, że do Sądu Rejonowego w Gnieźnie w dniu 9 czerwca 2020 roku wpłynęło pismo od P. K., którego jednak w aktach sprawy brak.

Mając na względzie powyższe ustalenia, nie ma zatem wątpliwości, że oskarżony przebywając w Areszcie Śledczym we W. faktycznie w dniu 4 czerwca 2020 roku złożył w administracji aresztu wniosek o doprowadzenie go na rozprawę wyznaczoną w sprawie niniejszej na 14 lipca 2020 roku. Wprawdzie brak tego pisma, jednak w tym czasie nie było innego powodu skierowania przez oskarżonego pisma do Sądu Rejonowego w Gnieźnie jak wnioskowanie o doprowadzenie go na rozprawę wyznaczoną na dzień 14 lipca 2020 roku.

Udział oskarżonego w rozprawie jest jego prawem, w związku z czym o terminie rozprawy musi być zawiadomiony. W odniesieniu do oskarżonego pozbawionego wolności, który jest – co oczywiste – ograniczony w możliwości dysponowania swoją osobą, zamiar skorzystania z powyższego uprawnienia wiązać należy ze złożeniem wniosku o doprowadzenie, o którym mowa w art. 353 § 3 w związku z art. 350 § 3 k.p.k.. Złożenie takiego wniosku czyni wydanie zarządzenia o doprowadzeniu koniecznym, ponieważ wniosek taki – odmiennie niż ma to miejsce w przypadku wniosku o doprowadzenie na rozprawę odwoławczą (art. 451) – jest, poza kwestią dochowania terminu do jego złożenia, bezwarunkowy (postanowienie Sądu Najwyższego z 27.2.2018 roku, III KK 24/18, Legalis).

Tymczasem w realiach niniejszej sprawy oskarżony, będąc pozbawionym wolności, pomimo złożenia stosowanego wniosku (który w ogóle nie był rozpoznany) został, jak już wyżej wskazano, pozbawiony możliwości udziału w rozprawach, a tym samym prawa do obrony.

Wadliwość opisanego powyżej sposobu procedowania Sądu I instancji w konsekwencji doprowadziła do powstania sytuacji, w której Sąd ten przeprowadził postępowanie sądowe pomimo tego, że oskarżony nie miał zagwarantowanego prawa do obrony, co polegało na pozbawieniu oskarżonego możliwości osobistego udziału w rozprawach, począwszy od 24 września 2019 roku. To zaś z całą pewnością stanowiło obrazę przepisu art. 6 k.p.k., a przez to naruszyło standardy rzetelnego procesu. I z tego powodu zaskarżony wyrok nie mógł się ostać.

Wniosek

uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie Sądowi Rejonowemu w Gnieźnie sprawy do ponownego rozpoznania

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Zważywszy na ewidentne naruszenie przez Sąd Rejonowy prawa oskarżonego do obrony, co bez wątpienia miało wpływ na treść zaskarżonego wyroku, konieczne było uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia przez Sąd I instancji.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

1.

Rozpoznanie wniesionego środka odwoławczych ograniczono tylko do zarzutu naruszenia prawa do obrony, gdyż pozwoliło to na wydanie orzeczenia.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

Zgodnie z art. 436 k.p.k. Sąd Odwoławczy może ograniczyć rozpoznanie środka odwoławczego tylko do poszczególnych uchybień, podniesionych przez stronę lub podlegających uwzględnieniu z urzędu, jeżeli rozpoznanie w tym zakresie jest wystarczające do wydania orzeczenia, a rozpoznanie pozostałych uchybień byłoby przedwczesne lub bezprzedmiotowe dla dalszego toku postępowania.

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

0.15.1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

0.11.

Przedmiot utrzymania w mocy

0.1XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

0.15.2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

0.0.11.

Przedmiot i zakres zmiany

0.1XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

Zwięźle o powodach zmiany

XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

0.15.3. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

0.15.3.1. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

1.1.

XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☒ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

Pozbawienie oskarżonego prawa do obrony poprzez uniemożliwienie mu udziału w rozprawach stanowi obrazę art.117 § 1 i 2 k.p.k., art.132 § 1 k.p.k., art. 374 § 1 k.p.k., art. 353 § 3 k.p.k. w związku z art. 350 § 3 k.p.k. oraz art. 6 k.p.k., przez co narusza standardy rzetelnego procesu i nakazuje przeprowadzić proces ponownie.

3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

4.1.

XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

0.15.3.2. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

Rozpoznając ponownie sprawę Sąd I instancji winien przede wszystkim zapewnić oskarżonemu udział w procesie poprzez prawidłowe zawiadamianie go o terminach rozpraw, na aktualny adres dla doręczeń, a w przypadku złożenia wniosku o doprowadzenie zrealizować go. Następnie Sąd Rejonowy winien przeprowadzić postępowanie sądowe, a po przeprowadzeniu postępowania dowodowego winien ocenić, i to zgodnie z obowiązującymi w tym przedmiocie regułami, zgromadzony materiał dowodowy i rozważyć, czy materiał ten potwierdza zasadność aktu oskarżenia w opisanym przez oskarżyciela publicznego kształcie, czy też nie. Procedując Sąd Rejonowy winien przy tym pamiętać o zakazie przewidzianym w przepisie art. 443 k.p.k. Sporządzając zaś pisemne uzasadnienie wydanego wyroku, Sąd Rejonowy winien, pamiętając o treści art. 424 k.p.k., dokładnie i szczegółowo przedstawić dokonaną przez siebie ocenę materiału dowodowego oraz ewentualnie wymierzoną oskarżonemu karę, tak, aby rozpoznając ewentualne przyszłe apelacje, Sąd Odwoławczy mógł dokonać oceny prawidłowości rozumowania Sądu I instancji.

Czyniąc powyższe, Sąd I instancji winien mieć także na uwadze zarzuty postawione w apelacji obrońcy oskarżonego.

0.15.4. Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

XXXXXXXXX

XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

XXXXXXXXXX

XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

7.  PODPIS

/Małgorzata Winkler-Galicka/ /Małgorzata Ziołecka/ /Mariusz Sygrela/