Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 stycznia 2022 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, XVII Wydział Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów
w składzie:

po rozpoznaniu 20 stycznia 2022 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z odwołania (...) Grupa Sp. z o.o. w S.

przeciwko Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki

o wymierzenie kary pieniężnej

na skutek odwołania od decyzji Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki z 17 grudnia 2020 r. Nr (...). (...) (...)

1.  oddala odwołanie;

2.  zasądza od (...) Grupa Sp. z o.o. w S. na rzecz Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki kwotę 720 zł (siedemset dwadzieścia złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

SSO Małgorzata Perdion-Kalicka

Sygn. akt XVII AmE 48/21

UZASADNIENIE

Decyzją z 17 grudnia 2020 r., znak: (...). (...) (...)Prezes Urzędu Regulacji Energetyki – działając na podstawie art. 56 ust. 1 pkt. 12, art. 56 ust. 2, ust. 3 i ust. 6 i 6a ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne (Dz. U. z 2020 r., poz. 833 z późn. zm.) (dalej p.e.) oraz w związku z art. 104 k.p.a. i art. 30 ust. 1 p.e., wymierzył przedsiębiorcy (...) Grupa Sp. z o.o. w S., karę pieniężną w wysokości 8 000 złotych, za naruszenie warunku 2.2.3. koncesji na obrót paliwami ciekłymi, udzielonej decyzją Prezesa URE z dnia 7 kwietnia 2016 r., (...) z późn. zm., w ten sposób, że czynił przedmiotem obrotu, na stacji paliw ciekłych znajdującej się w miejscowości Z., ul. (...), (...)-(...) Z., paliwo ciekłe - olej napędowy nie spełniające wymagań jakościowych określonych w rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 9 października 2015 r. w sprawie wymagań jakościowych dla paliw ciekłych (Dz. U. z 2015 r., poz. 1680) (decyzja, k. 6-10v).

Przedsiębiorca (...) Sp. z o.o. w S. wniósł odwołanie od powyższej decyzji, zaskarżając ją w całości oraz wnosząc o uchylenie zaskarżonej decyzji w całości i zasądzenie od Prezesa URE na rzecz powoda kosztów postępowania.

Zaskarżonej decyzji powód zarzucił naruszenie art. 56 ust. 1 pkt 12 w zw. z art. 56 ust. 2 i 6 p.e. przez bezpodstawne przyjęcie, że w niniejszej sprawie zaistniały jakiekolwiek podstawy dla ukarania skarżącego karą pieniężną w sytuacji, gdy skarżący odbierał paliwo od sprawdzonego dostawcy, dysponował wszelką możliwą dokumentacją potwierdzającą dobrą jakość sprzedawanego paliwa, zaś nie miał żadnych innych obiektywnych możliwości dowiedzenia się o złej jakości paliwa, ani też sprawdzenia jego jakości (odwołanie, k. 11-12)

W odpowiedzi na odwołanie pozwany Prezes URE wniósł o oddalenie odwołania oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych. (odpowiedź na odwołanie, k. 53-56v)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Przedsiębiorca (...) Sp. z o.o. w S. prowadzi w miejscowości Z. działalność gospodarczą w zakresie obrotu paliwami ciekłymi, w oparciu o koncesję uzyskaną na mocy decyzji Prezesa URE z 7 kwietnia 2016 r., (...)/ASp z późn. zm. Punkt 2.2.3. warunków koncesji stanowi: „koncesjonariuszowi nie wolno czynić przedmiotem obrotu paliw ciekłych, których parametry jakościowe są niezgodne z parametrami określonymi obowiązującymi przepisami i wynikającymi z zawartych umów.” Natomiast zgodnie z pkt. 2.2.4. „koncesjonariusz jest obowiązany do posiadania ważnego dokumentu określającego parametry fizyko-chemiczne danej partii paliwa będącego przedmiotem obrotu, wydanego każdorazowo przez bezpośredniego sprzedawcę tegoż paliwa, a także do wydania na jego podstawie każdemu przedsiębiorcy prowadzącemu obrót paliwami ciekłymi, a innemu odbiorcy na jego żądanie, oświadczenia we własnym imieniu o zgodności parametrów jakości dostarczonego paliwa z parametrami jakości wynikającymi z obowiązujących w tym zakresie przepisów i z zawartej z tym odbiorcą umowy" (decyzja Prezesa URE z 7 kwietnia 2016 r., znak: (...), k. 9-11 akt adm.)

W dniu 26 marca 2018 r funkcjonariusze (...) Urzędu Celno-Skarbowego w Ł. przeprowadzili kontrolę jakości paliw na stacji paliw w Z., przy ul. (...), prowadzonej przez powoda (pismo Naczelnika (...) Urzędu Celno-Skarbowego w Ł. z 31 października 2019 r., k. 1 akt adm.)

W trakcie kontroli pobrano do badania próbkę paliwa – oleju napędowego. Badanie pobranej próbki zostało przeprowadzone w Wydziale Laboratorium Celnego (...) Urzędu Celno-Skarbowego w B., Terminal Samochodowy w K. . Wykazało ono, iż jedna z próbek pobranego oleju napędowego nie spełniała wymagań jakościowych dla oleju napędowego, określonych w rozporządzeniu jakościowym ze względu na temperaturę zapłonu. Wymagania jakościowe wskazywały, iż minimalna temperatura zapłonu wynosi 55C, a przy uwzględnieniu tolerancji wynikającej z przyjętej metody badawczej 52,9C, natomiast z przeprowadzonych badań wynikało, iż temperatura zapłonu w oleju pobranym u powoda wynosiła 51,0C. (protokół pobrania próbek, k. 2 akt adm., sprawozdanie z badań z dnia 26 marca 2018 r., nr (...) - (...) (...), k. 4-4v akt adm.).

W związku z powzięciem informacji o wynikach kontroli, Prezes URE wszczął 13 lutego 2020 roku postępowanie administracyjne w sprawie wymierzenia przedsiębiorcy kary w związku z naruszeniem warunku koncesji na obrót paliwami ciekłymi (zawiadomienie o wszczęciu postępowania z 13 lutego 2020 r., k. 13 akt adm.).

Powód (...) Grupa Sp. z o.o. w S. w roku 2019 osiągnął przychody z prowadzonej działalności koncesjonowanej w kwocie (...) zł złotych. (formularz w sprawie opłaty koncesyjnej, k. 12 akt adm.).

Powyższy stan faktyczny nie był sporny między stronami i został ustalony przez Sąd w oparciu o dowody zgromadzone w toku postępowania administracyjnego, których strony nie kwestionowały a i Sąd nie znalazł podstaw do kwestionowania ich wiarygodności.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie nie jest uzasadnione, a decyzja wydana w sprawie przez pozwanego Prezesa URE jest prawidłowa.

W myśl art. 32 ust.1 pkt 4 p.e., wykonywanie działalności gospodarczej w zakresie obrotu paliwami ciekłymi wymaga uzyskania koncesji. Oznacza to, że dana działalność objęta koncesją podlega szczególnemu rygorowi narzuconemu w pierwszej kolejności przez decyzję

administracyjną kreującą w sposób szczegółowy warunki prowadzenia działalności gospodarczej przez dany podmiot gospodarczy objęty koncesją, zaś w dalszej kolejności przez przepisy powszechnie obowiązującej ustawy – prawo energetyczne, co w konsekwencji

immanentnie wiąże się z ograniczeniem zasady wykonywania swobody działalności gospodarczej przez podmioty gospodarcze, zobowiązując ich do bezwzględnego przestrzegania prawa. W przypadku naruszenia warunków koncesji niezdyscyplinowanemu podmiotowi gospodarczemu grozi sankcja przewidziana w art. 56 ust.1 pkt 12 p.e.. W myśl tego przepisu, karze pieniężnej podlega ten, kto nie przestrzega obowiązków wynikających z koncesji.

Zgodnie z utrwalonym poglądem orzecznictwa, prezentowanym przez Sąd orzekający w niniejszym składzie, odpowiedzialność ponoszona na podstawie wskazanego powyżej przepisu ma charakter obiektywny i wynika z samego faktu naruszenia określonym norm prawnych – w tym przypadku norm prawa energetycznego (tak Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroków z 4.11.2010 r,. sygn. akt III SK 21/10. LEX, nr 7373390 oraz 1.06.2010 r., sygn. akt III SK 5/10. LEX nr 622205).

Z tego też względu, odpowiedzialność ta istnieje w oderwaniu od winy, tj. dla ustalenia odpowiedzialności nie jest konieczne wykazanie zawinionego zachowania przedsiębiorcy, lecz wystarcza stwierdzenie faktu zaistnienia określonego naruszenia prawa tzn. bezprawności. Zatem przepis art. 56 ust.1 pkt. 12 p.e. stanowi samodzielną podstawę do wymierzenia przedsiębiorcy kary pieniężnej za nieprzestrzeganie warunków udzielonej koncesji. Stopień zawinienia podmiotu, który naruszył warunki koncesji, można uwzględniać jedynie przy ustalaniu wysokości kary pieniężnej (art. 56 ust. 6 p.e.). Wina nie jest więc przesłanką decydującą o samej zasadzie odpowiedzialności.

Na kanwie niniejszej sprawy należy stwierdzić, iż zgodnie z literalnym brzmieniem warunku 2.2.3. koncesji na obrót paliwami ciekłymi, powodowi nie wolno czynić przedmiotem obrotu paliw ciekłych, których parametry jakościowe są niezgodne z parametrami określonymi obowiązującymi przepisami i wynikającymi z zawartych umów. Treść powołanego warunku koncesji w sposób wystarczająco precyzyjny i kompletny określa wymogi, jakim powinno odpowiadać paliwo wprowadzane do obrotu przez powoda. Zdaniem Sądu, koncesja w sposób jednoznaczny wskazuje, że powód nie może czynić przedmiotem obrotu paliwa, która nie odpowiada normom jakościowym wynikającym z przepisów prawa. Natomiast w dacie przeprowadzania kontroli na stacjach paliw powoda, których dotyczy przedmiotowa sprawa, obowiązywało Rozporządzenie Ministra Gospodarki z 9 października 2015 r. w sprawie wymagań jakościowych dla paliw ciekłych – Dz. U. 2015, poz. 1680.

Z dowodów zgromadzonych przez Prezesa URE w toku postępowania wynika, że niewątpliwie doszło do naruszenia warunku 2.2.3. udzielonej powodowi koncesji na obrót paliwami ciekłymi. Wynik badań laboratoryjnych próbki paliwa, pobranej na stacji paliw powoda wskazuje jednoznacznie, iż olej napędowy nie spełniał wymagań jakościowych określonych w rozporządzeniu jakościowym ze względu na temperaturę zapłonu. Fakt dopuszczenia się przez powoda zarzuconego mu naruszenia jest zatem faktem obiektywnym.

W tym stanie rzeczy prawidłowe było ustalenie przez organ regulacyjny podstaw do nałożenia na powoda kary pieniężnej, o jakiej mowa w art. 56 ust 1 pkt 12 p.e.

Stosownie do treści art. 56 ust. 3 p.e. wysokość kary nie może przekroczyć 15% przychodu ukaranego przedsiębiorcy, wynikającego z działalności koncesjonowanej, osiągniętego w poprzednim roku podatkowym. Natomiast zgodnie z dyrektywą wymiaru kary zawartą w ust 6 art. 56 p.e. Prezes URE ustalając wysokość kary pieniężnej, uwzględnia stopień szkodliwości czynu, stopień zawinienia oraz dotychczasowe zachowanie podmiotu i jego możliwości finansowe. Z kolei art 56 ust. 6a p.e. daje Prezesowi URE możliwość odstąpienia od wymierzenia kary, jeżeli stopień szkodliwości czynu jest znikomy, a podmiot zaprzestał naruszania prawa lub zrealizował obowiązek.

W odwołaniu od decyzji powód z powołaniem się właśnie na stopień zawinienia czynu wskazywał na wadliwość decyzji w kwestii nałożonej kary. Niemniej jednak powód ani w toku postępowania administracyjnego ani przed sądem nie wykazał, aby uczynił cokolwiek, by paliwo wprowadzane do obrotu odpowiadało normom jakościowym. Powód jedynie gołosłownie twierdził, że nabywał paliwo od renomowanego dostawcy, oraz, że posiadał certyfikaty jakości zakupionego paliwa, natomiast okoliczności tych nie wykazał i nie przedłożył dowodów zakupu oraz certyfikatów jakości i to pomimo wezwania Prezesa URE

Tymczasem oceniając subiektywny element zachowania powoda jakim jest zawinienie, to jednoznacznie należy stwierdzić, że na powodzie, jako profesjonaliście ciążył obowiązek stworzenia takiej organizacji działalności gospodarczej, która wykluczyłaby możliwość wprowadzenia do sprzedaży paliwa o jakości nie odpowiadającej normom określonym w rozporządzeniu Ministra Gospodarki w sprawie wymagań jakościowych dla paliw ciekłych. Zaznaczenia wymaga, że przedsiębiorcy mają pełną swobodę wyboru działań, które podejmą w celu wywiązania się z obowiązków koncesyjnych. Mogą to czynić, np. poprzez pobranie stosownych próbek paliwa do kontroli i uzyskanie odpowiedniego świadectwa jakości, czy też nabywanie paliwa wyłącznie od renomowanych dostawców.

Odnośnie należytej staranności powoda, to Sąd doszedł do przekonania, że powód nie wykazał podjęcia takich działań o charakterze ostrożnościowo – prewencyjnym, które uzasadniałyby odstąpienie od nałożenia kary lub jej obniżenie. Powoływanie się na nabywanie paliwa od wielokrotnie sprawdzonego wcześniej dostawcy, z którym powód współpracował już w przeszłości oraz uzyskanie świadectwa jakości od producenta nie jest wystarczające, abstrahując już od tego, że nawet tych okoliczności powód nie wykazał. Słusznie wskazał pozwany, że świadectwo jakości producenta dowodzi jakości paliwa w chwili zakupu przez przedsiębiorcę, a nie w chwili sprzedaży paliwa odbiorcom na stacji paliw. Świadectwo jakości producenta nie stanowi zatem zazwyczaj wystarczającego dowodu należytej jakości paliw sprzedawanych na stacji paliw. Nie sposób zgodzić się także z powodem, iż nie miał on obiektywnej możliwości sprawdzenia jakości dostarczanego mu paliwa. W ocenie Sądu przedsiębiorcy mogą w szczególności przeprowadzać badanie próbek nabytego paliwa we własny zakresie, ale także nasilić kontrolę załadunku i rozładunku paliwa, czy też ustalić regulamin ewidencjonowania i nadzoru .

Zdaniem Sądu powyższe jednoznacznie wskazuje, że powód nie wykazał, aby dochował aktów należytej staranności, aby zapobiec wprowadzeniu do obrotu paliwa nie odpowiadającego normom, co nie pozwala na odstąpienie od kary.

W kwestii szkodliwości czynu powoda zasadne jest odwołanie się do rozważań zawartych w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 5 lutego 2015 r. sygn. akt III SK 36/14. Zgodnie z poglądem tam wyrażonym, a który Sąd w składzie niniejszym podziela, analizując stopień szkodliwości czynu należy wziąć pod uwagę, że wymagania jakościowe odnoszące się do paliw stanowione są ze względu na ochronę środowiska, wpływ na zdrowie ludzi oraz prawidłową pracę silników. Wynika to z faktu, że te właśnie dobra są chronione przez prawo energetyczne i inne przepisy regulujące normy jakości paliw. W szczególności wskazuje na to treść art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw, w myśl którego paliwa transportowane, magazynowane, wprowadzane do obrotu oraz gromadzone w stacjach zakładowych powinny spełniać wymagania jakościowe, określone dla danego paliwa ze względu na ochronę środowiska, wpływ na zdrowie ludzi oraz prawidłową pracę silników zamontowanych w pojazdach.

Odnośnie zakwestionowanego w badaniu laboratoryjnym parametru temperatury zapłonu w oleju napędowym, to określa je Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 9 października 2015 r. w sprawie wymagań jakościowych dla paliw ciekłych. Dla tego parametru norma przewiduje, że wielkość ta nie może być niższa niż 55C. Parametr ten, co jest powszechnie wiadome, jest istotny przede wszystkim z punktu widzenia bezpieczeństwa, gdyż wprowadzenie do obrotu paliwa niespełniającego norm jakościowych w zakresie temperatury zapłonu mogło spowodować wybuch i pożar. Zatem odstępstwo od przewidzianej prawem normy, nie może świadczyć o znikomej szkodliwości czynu, skoro doszło niewątpliwie do naruszenia ważnych dóbr chronionych tymi przepisami, tj. zdrowia ludzkiego, czy środowiska i prawidłowej pracy silników.

Podstawowe znaczenie dla określenia stopnia społecznej szkodliwości czynu ma poza rodzajem i charakterem naruszonego dobra chronionego prawem także rozmiar wyrządzonej i grożącej szkody oraz zamiar i motywacja sprawcy, ale też kontekst sytuacyjny zachowania się sprawcy. Powyższe zapatrywania są wynikiem odpowiedniego stosowania dla oceny stopnia znikomej szkodliwości czynu w prawie energetycznym tych przesłanek, które warunkują taką kwalifikację czynu w prawie karnym tj. 115 § 2 k.k. (tak SN w wyroku III SK 47/13).

Oceniając rozmiar grożącej szkody nie można odnosić istniejącego zagrożenia tylko do rozmiaru działalności powoda i jego znikomego w istocie udziału w obrocie paliwem w skali całego kraju. Podobnie skala naruszenia reguł prawa, rozumiana jako wielkość odstępstwa od normy czy pojedyncze stwierdzone odstępstwo, nie może przełożyć się na znikomy wpływ na silniki pojazdów czy środowisko. Przyjęcie bowiem podobnego założenia musiałoby prowadzić do zaakceptowania procederu wprowadzania, przez ostatnich w systemie sprzedaży handlowców, paliwa o złej jakości tylko dlatego, że działają oni na rynku lokalnym i na niewielką skalę lub że tylko sporadycznie wprowadzają do obrotu paliwo nieodpowiadające normom. To z kolei zaprzeczyłoby istocie monitorowania jakości paliw w skali całego kraju i mogło prowadzić do nadużyć, które z pewnością w skali całego kraju musiały doprowadzić do skrajnie destrukcyjnych skutków dla środowiska, zdrowia ludzi oraz dla silników.

W świetle bezspornych okoliczności, potwierdzonych badaniem laboratoryjnym, niespełniania norm jakościowych przez paliwo wprowadzane do obrotu przez powoda w zakresie minimalnej temperatury zapłonu, oczywistym było, że powód naruszył normę, która ma bezpośredni wpływ na środowisko, zdrowie ludzi oraz prawidłową pracę silników.

W tym stanie rzeczy prawidłowe było ustalenie przez organ regulacyjny podstaw do nałożenia na powodów kary pieniężnej, o jakiej mowa w art. 56 ust 1 pkt 12 p.e.

Reasumując, Sąd – nie zakładając celowego działania przedsiębiorcy we wprowadzeniu do obrotu paliwa o jakości nieodpowiadającej normom jakościowym – doszedł do przekonania, że zarzuty powoda są bezpodstawne. Przedsiębiorca ma bowiem możliwość sprawdzenia jakości dostarczanego mu paliwa. Istotne w tej kwestii jest także i to, że odbiorca końcowy (nabywca paliwa od powoda) nie może ponosić konsekwencji działania sprzedawcy, a ma jeszcze mniejsze możliwości selekcjonowania na etapie nabycia paliwa pod względem zgodności z normami.

Mając powyższe na względzie Sąd uznał, że okoliczności dotyczące: stopnia zawinienia i społecznej szkodliwości czynu powoda, jego dotychczasowego zachowania i możliwości finansowych - w pełni uzasadniają nałożenie kary pieniężnej w wysokości ustalonej przez organ – 8 000 zł. Niewątpliwie kara w tej wysokości uwzględnia zarówno okoliczności jak i rozmiar stwierdzonego naruszenia koncesji i spełniać będzie wobec przedsiębiorcy swoją funkcję prewencyjną i represyjną. Przede wszystkim kara ta stanowić będzie dla niego wyraźne ostrzeżenie na przyszłość przed powtarzaniem podobnych, nagannych zachowań oraz zmotywuje go do przestrzegania reguł prawnych wynikających z prowadzenia koncesjonowanej działalności gospodarczej, a przy tym stanowić będzie dolegliwość, nie niosąc ze sobą jednocześnie ryzyka wyeliminowania przedsiębiorcy z obrotu gospodarczego. Zdaniem Sądu to właśnie nałożenie na przedsiębiorcę kary pieniężnej skutkuje prewencyjnie na przedsiębiorcę dopuszczającego się naruszenia koncesji. Bez realnie odczuwalnej dolegliwości finansowej przedsiębiorcy nie są bowiem skłonni do podejmowania działań, często wiążących się z ponoszeniem dodatkowych kosztów, ale także w zakresie organizacji przedsiębiorstwa, które mają zabezpieczyć nabywców paliw na stacji paliw przed sprzedażą paliwa, którego jakość nie odpowiada normom. Zdaniem Sądu nałożona na powoda kara będzie stanowiła impuls do zapoczątkowania monitorowania jakości paliwa we własnym zakresie, wymaganego od każdego przedsiębiorcy prowadzącego koncesjonowaną działalność gospodarczą w zakresie obrotu paliwami ciekłymi.

Zdaniem Sąd wysokość nałożonej na powoda kary jest adekwatna do szkodliwości czynu, ale także odpowiada możliwościom finansowym przedsiębiorcy. Kara w wysokości symbolicznej, która nie jest odczuwalna lub odczuwalna jest w znikomym stopniu przez przedsiębiorcę nie osiągnie zamierzonego skutku prewencyjnego. Może się bowiem okazać, że w wyniku nakładania zbyt niskich kar, przedsiębiorcy będzie się bardziej opłacać uiszczenie kary pieniężnej w symbolicznej wysokości, niż podjęcie często kosztownych nakładów na zwiększenie kontroli jakości paliwa wprowadzanego do obrotu (np. częstych badań laboratoryjnych, szkoleń pracowników, systemu monitoringu, częstego czyszczenia zbiorników itp.). Ponadto tylko kara odpowiednio wysoka spełnić może funkcję odstraszającą także w odniesieniu do innych przedsiębiorców zajmujących się obrotem paliwami ciekłymi.

Mając na uwadze powyższe Sąd w oparciu o przepis art. 479 ⁵³ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie uznając je za bezzasadne.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 kpc, zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Z uwagi na oddalenie odwołania, należało powoda uznać za stronę, która przegrała proces i zasądzić od niego na rzecz pozwanego zwrot kosztów procesu, które w sprawie niniejszej obejmowały wynagrodzenie pełnomocnika pozwanego w minimalnej stawce 720 zł, ustalonej w oparciu § 14 ust. 2 pkt 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. 2015, poz. 1804 z zm.).

SSO Małgorzata Perdion-Kalicka