Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 maja 2022 roku

Sąd Okręgowy w Lublinie VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący Sędzia Iwona Jawor –Piszcz

Protokolant st. sekr. sąd. Monika Zięba

po rozpoznaniu w dniu 19 maja 2022 roku w Lublinie

sprawy (...) Sp.zo.o. z siedzibą w L.

z udziałem M. (...).zo.o. z siedzibą w W., oraz P. S., J. B., P. K., P. M., T. O., K. O., A. P., J. R., M. W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w L.

o wysokość podstawy wymiaru składek

na skutek odwołań (...) Sp.zo.o. z siedzibą w L.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w L.

z dnia 29 kwietnia 2019 roku znak (...)

z dnia 29 kwietnia 2019 roku znak (...)

z dnia 29 kwietnia 2019 roku znak (...)

z dnia 29 kwietnia 2019 roku znak (...)

z dnia 29 kwietnia 2019 roku znak (...)

z dnia 29 kwietnia 2019 roku znak (...)

z dnia 29 kwietnia 2019 roku znak (...)

z dnia 29 kwietnia 2019 roku znak (...)

z dnia 29 kwietnia 2019 roku znak (...)

I.  oddala odwołania;

II.  nie obciąża (...) Sp.zo.o. z siedzibą w L.

kosztami procesu .

Sygn. akt VIII U 2572/19

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L., po przeprowadzeniu kontroli u płatnika składek (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w L., decyzjami z dnia 29 kwietnia 2019 roku, nr:

(...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...),

ustalił wysokość podstawy wymiaru składek z tytułu zatrudnienia u płatnika, która dla następujących pracowników wyniosła odpowiednio:

- dla J. B.:

- dla P. K.:

- dla P. M.:

- dla T. O.:

- dla K. O.:

- dla A. P.:

- dla J. R.:

- dla P. S.:

- dla M. W.:

W uzasadnieniu powyższych rozstrzygnięć organ rentowy wskazywał, że płatnik składek spółka (...) (dealer) zawarła w dniu 1 sierpnia 2011 roku z (...) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością w W. ( (...)) umowę w przedmiocie sprzedaży, leasingu, odkupu i obsługi pojazdów. Zgodnie z nią (...) postawiła dealerowi do dyspozycji system informatyczny służący do elastycznej kalkulacji ofert i sporządzania wniosków dotyczących obsługi pojazdów. W razie dojścia do skutku umowy finansowania zakupu z (...) spółka ta wypłacała dealerowi prowizję za pośrednictwo. Wypłata realizowana była przez (...) na podstawie wystawianych przez dealera faktur. Wymienieni ubezpieczeni (sprzedawcy) byli zatrudnieni na podstawie umów o pracę w spółce (...), a z (...) mieli zawarte umowy zlecenia. W ramach stosunku pracy oferowali do sprzedaży pojazdy, a na podstawie umowy zlecenia zakup w formie leasingu. Praca była świadczona w salonie dealera, w godzinach jego otwarcia. Sprzedawcy negocjowali indywidualne warunku leasingu i w zależności od ustalonych parametrów finansowych naliczane im były prowizje. Wypłaty realizował dealer, po wcześniejszym otrzymaniu środków od leasingodawcy. W ocenie organu takich mechanizm świadczy o realizowaniu usług w ramach umowy zlecenia faktycznie w ramach stosunku pracy na rzecz dealera, co wypełnia hipotezę art. 8 ust. 2a ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (aktualnie Dz.U. 2022, poz. 1009, tekst jednolity ze zmianami, zwana dalej ustawą systemową). Pracownicy spółki (...) zawierając umowę zlecenia ze spółką (...) faktycznie wykonywali pracę na rzecz swojego pracodawcy, ponieważ sprzedaż samochodu wiązała się z przygotowaniem umowy leasingu, za co dealer uzyskiwał korzyści. Płatnik nie zadeklarował składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne od przychodów osiągniętych przez sprzedawców z umowy zlecenia, co skutkuje ustaleniem podstawy wymiaru z uwzględnieniem tych przychodów (decyzje k. 381-469 akt kontroli ZUS; akta ZUS dot. ubezpieczonych).

(...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością wniosła odwołania od powyższych decyzji, w których domagała się ich zmian poprzez stwierdzenie, że przychody uzyskane przez ubezpieczonych z tytułu umów zlecenia z (...) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością nie stanowią podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne łącznie z przychodami ze stosunku pracy. W uzasadnieniu spółka podniosła w pierwszej kolejności, że wydane decyzje nie odpowiadają wymogom kodeksu postępowania administracyjnego, ponieważ organ nie wskazał jakie dowody uznał za całokształt stwierdzonych okoliczności i nie wyjaśnił dostatecznie stanu faktycznego. ZUS naruszył też zasady ogólne postepowania administracyjnego określone w art. 7, art. 8, art. 9, art. 10, art. 11 i art. 77 k.p.a. Odnosząc się do przepisów prawa materialnego odwołująca wskazała, że praca świadczona przez ubezpieczonego w ramach umowy zlecenia z (...) nie była świadczona na rzecz płatnika, który nie był rzeczywistym beneficjentem tego zlecenia. Spółka powołała orzecznictwo Sądu Najwyższego co do wykładni art. 8 ust. 2a ustawy systemowej wskazując, że jeśli przesłanką zastosowania tej normy jest to, że rzeczywistym beneficjentem ma być pracodawca niezależnie do formalnej więzi prawnej łączącej pracownika z osobą trzecią, to niewystarczające jest, aby korzyść polegała wyłącznie na niewymiernym wpływie na pozycję rynkową firmy, wartość czy rozpoznawalność marki, a tylko ewentualnie taki rodzaj korzyści zachodzi w sprawie. To nie płatnik bowiem odnosił korzyści finansowe z usług świadczonych w ramach umowy zlecenia, a spółka (...). Płatnik nie prowadzi działalności w zakresie leasingu i nie może być beneficjentem takich działań. Spółka (...) nie jest też podwykonawcą dealera i nie zleca dalej powierzonych mu czynności pracownikom spółki. W przypadku ubezpieczonych występowało czytelne rozdzielenie zadań wykonywanych w ramach obydwu umów. Natomiast spółka odwołująca się, po spełnieniu warunków umowy ramowej mogła uzyskać prowizję, jednak źródłem tej prowizji nie była wyłącznie praca świadczona przez własnego pracownika w ramach umowy zlecenia z (...), ponieważ to pracownicy (...) musieli podejmować szereg działań zmierzających do tego, aby klient zawarł umowę leasingu. To (...) jest ostatecznym beneficjentem w tej relacji, a płatnik nie przekazywał tej spółce środków na wynagrodzenie ubezpieczonych z umowy zlecenia (odwołania k. 3-9, 162-168, 278-284, 399-405, 529-535, 647-653, 759-765, 874-880, 988-994).

W odpowiedziach na odwołania organ rentowy wniósł o ich oddalenie, podtrzymując argumentację jak w decyzjach (odpowiedzi na odwołania k. 14-17, 173-176, 289-292, 410-413, 540-543, 658-660, 770-772, 885-887, 999-1002).

Postanowieniami z dnia 24 września 2020 roku, 28 maja 2021 roku oraz 1 marca 2022 roku Sąd połączył sprawy z powyższych odwołań do łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia (postanowienia k. 186, 202, 272, 302, 322, 393, 423, 449, 523, 552, 568, 641, 669, 685, 753, 781, 797, 868, 897, 913, 982, 1013, 1034, 1100).

Postanowieniami z dnia 10 marca 2021 roku Sąd zawiadomił (...) spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością o toczącym się postępowaniu i możliwości przystąpienia do sprawy (postanowienia k. 52, 190, 306, 427, 556, 673, 785, 901, 1017).

W toku postępowania strony podtrzymały stanowiska. Zainteresowani P. S., M. W. oraz P. M. przyłączyli się odwołania spółki (...). Zainteresowani K. O., T. O., J. R., P. K., A. P. oraz J. B. nie zajęli stanowiska w sprawie co do przyłączenia się do którejkolwiek ze stron procesu (protokoły rozprawy k. 132v, 261v, 382v, 512v, 634, 744v, 859v, 1091v, 1142).

Sąd Okręgowy w Lublinie ustalił, co następuje.

(...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (do dnia 31 sierpnia 2017 roku pod firmą (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością) została zarejestrowana w Krajowym Rejestrze Sądowym w dniu 1 kwietnia 2015 roku. Przedmiotem działalności spółki jest sprzedaż hurtowa i detaliczna samochodów osobowych i furgonetek. Poprzednio działalność prowadzona była w formie jednoosobowej działalności gospodarczej przez osobę fizyczną – A. L.. Spółka prowadzi salony sprzedaży samochodów marki M. (...). W strukturze organizacyjnej wyodrębniony jest dział handlowy, który dzieli się na dział sprzedaży samochodów osobowych, dział sprzedaży samochodów dostawczych, dział sprzedaży samochodów ciężarowych, a także dział części i dział serwisowy. Koordynacją pracy całego działu handlowego zajmował się dyrektor (zeznania B. M. (1) k. 57; odpis z KRS k. 12-13).

J. B. został zatrudniony przez A. L. na podstawie umowy o pracę od dnia 1 marca 2000 roku na stanowisku kierownika działu sprzedaży samochodów dostawczych. Od dnia 1 października 2011 roku zajmował stanowisko doradcy handlowego samochodów dostawczych z wynagrodzeniem zasadniczym oraz zmiennym zgodnie z regulaminem wynagradzania. W ramach obowiązków zajmował się sprzedażą samochodów oraz umów ich finansowania (zeznania J. B. k. 1091v; umowa o pracę k. 1, aneks k. 47 części B akt osobowych – k. 1094).

P. M. został zatrudniony przez A. L. na podstawie umowy o pracę od dnia 2 lipca 2001 roku na stanowisku handlowca. Od dnia 1 stycznia 2013 roku zajmował stanowisko kierownika działu sprzedaży samochodów osobowych w Oddziale w L. z wynagrodzeniem zasadniczym oraz zmiennym zgodnie z regulaminem wynagradzania, a także z dodatkiem funkcyjnym. Odpowiadał za obsługę klientów indywidualnych w zakresie samochodów osobowych (zeznania P. M. k. 859v; umowa o pracę k. 1, aneks k. 34 części B akt osobowych – k. 863).

P. S. został zatrudniony przez A. L. na podstawie umowy o pracę od dnia 2 listopada 2001 roku na stanowisku handlowca. Od dnia 1 lipca 2015 roku zostało mu powierzone stanowisko dyrektora Oddziału N. z wynagrodzeniem zasadniczym oraz premią uznaniową. W ramach swojego zakresu obowiązków był odpowiedzialny za oddział samochodów ciężarowych w miejscowości L., w gminie N.. Odpowiadał tam za dział sprzedaży, serwis, dział części zamiennych oraz sprawy administracyjne związane z funkcjonowaniem oddziału. W zakresie działu sprzedaży wyznaczone mu zostały cele ilościowe oraz jakościowe. Pierwszy związany był z wytycznymi z centrali, która zakładała odpowiednią sprzedaż pewnej liczby samochodów w określonym czasie. Natomiast drugi wiązał się z satysfakcją klientów z obsługi w oddziale. P. S. podlegali także pracownicy działu handlowego (zeznania P. S. k. 132v-133; umowa o pracę k. 1, aneks k. 61 części B akt osobowych – k. 130).

P. K. został zatrudniony przez A. L. na podstawie umowy o pracę od dnia 1 lutego 2002 roku na stanowisku handlowca. Od dnia 1 lipca 2006 roku został zatrudniony na stanowisku doradcy handlowego samochodów nowych. Od dnia 1 października 2011 roku jego wynagrodzenie składało się z wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagrodzenia zmiennego zgodnie z regulaminem wynagradzania. Do jego obowiązków należało pozyskanie klientów na zakup pojazdów, sprzedaż oraz wydanie samochodów, a także sprzedaż produktów finansowych i produktów związanych z serwisowaniem (zeznania P. K. k. 744v; umowa o pracę k. 1, aneksy k. 26, 40, opis stanowiska k. 27 części B akt osobowych – k 748).

K. O. został zatrudniony przez A. L. na podstawie umowy o pracę od dnia 21 października 2009 roku na stanowisku doradcy handlowego. Od dnia 1 kwietnia 2014 roku został zatrudniony na stanowisku kierownika działu sprzedaży samochodów dostawczych z wynagrodzeniem zasadniczym, wynagrodzeniem zmiennym zgodnie z regulaminem wynagradzania oraz z dodatkiem funkcyjnym. Do zakresu jego obowiązków należała realizacja procesu sprzedaży oraz utrzymywanie kontaktów z klientami (zeznania K. O. k. 261v; umowa o pracę k. 2, aneks k. 35, opis stanowiska k. 36 części B akt osobowych – k. 267).

J. R. został zatrudniony przez A. L. na podstawie umowy o pracę od dnia 21 listopada 2011 roku na stanowisku dyrektora sprzedaży z wynagrodzeniem zasadniczym oraz zmiennym wynikającym z regulaminu wynagradzania. Do jego obowiązków należała sprzedaż samochodów nowych, prowadzenie i kierowanie sprzedażą samochodów nowych, prowadzenie i kierowanie sprzedażą samochodów używanych, zarządzanie i odpowiedzialność za personel, administracja i organizacja pracy działu. W ramach tych obowiązków zajmował się nadzorowaniem nad celem ilościowym i jakościowym sprzedaży oraz finansowaniem pojazdów (zeznania J. R. k. 634v; umowa o pracę k. 2, opis stanowiska k. 6 części B akt osobowych – k. 633).

T. O. został zatrudniony przez A. L. na podstawie umowy o pracę od dnia 1 lipca 2012 roku na stanowisku szefa działu sprzedaży samochodów ciężarowych w Oddziale w Niemcach. Od dnia 1 marca 2016 roku jego wynagrodzenie składało się z płacy zasadniczej i premii uznaniowej. Do jego obowiązków należała realizacja procesu sprzedaży oraz utrzymywanie kontaktów z klientami. W 2016 roku podlegało mu dwóch pracowników, z których jeden był doradcą handlowym, a drugi doradcą w zakresie telematyki samochodów ciężarowych (zeznania T. O. k. 302v; umowa o pracę k. 2, wypowiedzenie warunków k. 34 części B akt osobowych – k. 388).

M. W. został zatrudniony przez A. L. na podstawie umowy o pracę od dnia 1 stycznia 2013 roku na stanowisku zastępcy kierownika działu sprzedaży samochodów osobowych z wynagrodzeniem zasadniczym oraz zmiennym określonym zgodnie z regulaminem wynagradzania. Do jego obowiązków należała realizacja procesu sprzedaży oraz utrzymywanie kontaktów z klientami. W zakres czynności ubezpieczonego wchodziła kompleksowa obsługa klienta oraz obsługa administracyjna obiegu dokumentów. Jego bezpośrednim przełożonym był J. R. (zeznania M. W. k. 512v; umowa o pracę k. 1, opis stanowiska k. 21 części B akt osobowych – k. 518).

A. P. został zatrudniony przez A. L. na podstawie umowy o pracę od dnia 1 stycznia 2013 roku na stanowisku doradcy handlowego samochodów osobowych. Od dnia 1 lutego 2015 roku wynagrodzenie składało się z wynagrodzenia zasadniczego oraz zmiennego zgodnie z regulaminem wynagradzania. Do jego obowiązków należała realizacja procesu sprzedaży oraz utrzymywanie kontaktów z klientami. Zajmował się przygotowaniem oferty dla klienta i prezentacją samochodu (zeznania A. P. k. 970v; umowa o pracę k. 1, opis stanowiska k. 25, aneks k. 27 części B akt osobowych – k. 975).

(...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. została zarejestrowana w Krajowym Rejestrze Sądowym w dniu 4 grudnia 2002 roku. Przeważającą działalnością spółki jest leasing finansowy. Spółka współpracuje z partnerami handlowymi, w tym spółkami odpowiedzialnymi za sprzedaż samochodów. Podstawą współpracy jest umowa ramowa, która reguluje obowiązki obydwu podmiotów m.in. w zakresie zawierania umów o finansowanie zakupu (zeznania W. B. k. 1141v; odpis z KRS k. 139-144).

W dniu 1 sierpnia 2011 roku spółki (...) zawarły „Ramową Umowę o współpracy w zakresie sprzedaży, leasingu i odkupu pojazdów po zakończeniu leasingu”. Zgodnie z przedmiotem umowy (...) wyraziła gotowość zawiercia z dealerem umowy kupna/sprzedaży pojazdów, celem ich oddawania w finansowanie operacyjne, leasing konsumencki i finansowy oraz w umowy o podobnym charakterze. Do zadań dealera należało m.in. świadczenie na rzecz (...) usług w zakresie pośrednictwa przy zawarciu umów leasingu poprzez przedkładanie (...) wniosków leasingowych klientów niezwłocznie po ich złożeniu w punkcie sprzedaży dealera. Wniosek miał zostać podpisany przez klienta oraz przez sprzedawcę będącym reprezentantem dealera. Wzór takiego wniosku był udostępniany przez system ePOS. Przekazanie przez dealera niezbędnych dokumentów zostało uznane za równoznaczne z zapewnieniem, że dealer sprawdził zgodność danych, a dealer nie poczynił z klientem żadnych innych uzgodnień w sprawie leasingu poza tymi, które zostały zawarte we wniosku leasingowym, lub które wynikają z OWU. (...) zobowiązała się do postawienia dealerowi systemu ePOS służącemu do elastycznej kalkulacji ofert, a sprzedawca dealera miał negocjować indywidualne warunki leasingu z każdym klientem i w zależności od wynegocjowanych parametrów finansowych system ePOS naliczał właściwą prowizję dealerowi. (...) miała wypłacić dealerowi prowizję za pośrednictwo, która miała być przekazywana jego sprzedawcom zgodnie z przesłaną przez dealera deklaracją podziału prowizji. Strony wyraziły zgodę, aby wysokość prowizji należnej dealerowi i sprzedawcom była jednoznacznie określona i wyeksponowana w ePOS. Umowa była następnie aneksowana, w tym m.in. w dniu 30 listopada 2012 roku, gdy objęto nią także wynajem samochodów ciężarowych. W dniu 6 kwietnia 2016 roku zawarto kolejny aneks, który zawierał postanowienia dotyczące m.in. zobowiązania dealera do promowania produktów oferowanych przez (...) za pomocą broszur, reklam i innych materiałów promocyjnych otrzymanych od spółki leasingowej (Ramowa Umowa o Współpracy k. 37-57, aneks z 06.04.2016 r. k. 82-104 akt kontroli ZUS; aneks z 30.11.2012 r. 227).

W ramach umowy ramowej spółka (...) przygotowała wzór umowy sprzedaży usługi finansowania, której szczegóły zawarte zostały zarówno w umowie ramowej, jak i w dołączonych Ogólnych Warunkach Sprzedaży Nowych Samochodów M. (...). Ogólne warunki zawierają postanowienia, zgodnie z którymi dotyczą pojazdów samochodowych marki M. (...) sprzedawanych przez sprzedawcę, tj. spółkę (...) (wzór umowy sprzedaży leasingu k. 109-113, ogólne warunki k. 115-119 akt kontroli ZUS).

W wyniku zawartej umowy spółka (...) udostępniła spółce (...) system informatyczny, za pomocą którego doradca handlowy pracujący u dealera mógł przeprowadzić potencjalnego klienta przez cały proces leasingowy, od oferowania produktu do podjęcia decyzji o przyznaniu leasingu. Zgodnie z modelem współpracy sprzedawcy byli zatrudniani przez dealera, a spółka (...) zapewniała niezbędne szkolenia w zakresie produktów finansowych (zeznania W. B. k. 1141v-1142).

W dniu 7 stycznia 2015 roku K. O. zawarł jako zleceniobiorca umowę zlecenia ze spółką (...) jako zleceniodawcą. W ramach tej umowy zobowiązał się do wykonywania czynności dotyczących procedur zawierania umów kredytu określonych przez zleceniodawcę w „Ramowej Umowie o Współpracy”. Ubezpieczony zobowiązał się do informowania klientów o produktach finansowych zleceniodawcy i wykonywania czynności niezbędnych do składania przez klientów wniosków o nabycie tych produktów oraz do zapoznawania klientów ze szczegółami oferty zleceniodawcy. W umowie określono, że zleceniobiorca będzie wykonywać zlecane czynności w siedzibie dealera w godzinach pracy jego stacji dealerskiej lub w innym miejscu i czasie uzgodnionym z klientem. Do kalkulacji wniosków miał wykorzystywać internetowy system informatyczny ePOS. Za każde należycie wykonane zlecenie, skutkujące zawarciem wiążącej umowy z klientem zleceniobiorcy przysługiwało wynagrodzenie określone w „Ramowej Umowie o Współpracy” oraz w „Deklaracji Podziału Prowizji”. Zgodnie z umową dealerowi przysługiwało prawo do ustalenia innego sposobu podziału prowizji. Umowa została podpisana przez K. O., spółkę (...) oraz zleceniodawcę. Umowy zlecenia o analogicznej treści spółka (...) zawarła w dniu 7 stycznia 2015 roku z J. R., P. K. i P. M., w dniu 1 lipca 2015 roku z P. S., M. W. i J. B., a w dniu 25 lutego 2016 roku z T. O. oraz A. P. (umowy zlecenia k. 227, 593, 710, 822 oraz w aktach ZUS dot. ubezpieczonych oraz k. 130-131, 135-136, 141-142, 148-149, 161-163 akt kontroli ZUS).

Zawarcie powyższych umów zlecenia nie podlegało negocjacji ze strony zleceniobiorców. Jej przygotowany wzór został przedstawiony zainteresowanym do podpisu, co było także wymagane przez pracodawcę (...). Po ich zawarciu obowiązki K. O. i P. M. oraz podległych im pracowników zatrudnionych w Oddziale w L. nie uległy zmianie. W zakresie kierowania działem sprzedaży wykonywali te same czynności, przy czym dodatkowo wraz z podległymi pracownikami oferowali klientom nabycie pojazdu w ramach leasingu. Pracownicy działu handlowego byli zobowiązani do zrealizowania celów sprzedażowych ilościowych oraz jakościowych. Pierwszy określał liczbę sprzedanych samochodów, a drugi standard obsługi klienta. Plany sprzedaży, z podziałem na kwartał, opracowywane były na każdy rok i przedstawiane pracownikom. Dealer miał też założony cel kwartalny w zakresie sprzedaży produktów finansowych, który kontrolował dyrektor sprzedaży J. R.. (...) oferowała sprzedaż samochodów M. (...), a usługi finansowania zakupu były dostosowane wyłącznie dla tej marki p. (...). Pracownicy działów sprzedaży samochodów dostawczych i osobowych, w ramach swoich obowiązków pracowniczych, przedstawiali ofertę finansowania zakupu pojazdu w formie leasingu oferowanego przez (...). Sprzedawcy mieli obowiązek przedstawić taką ofertę, co było wymogiem stawianym przez pracodawcę. Wiązało się to z jego celami sprzedażowymi, a usługa finansowania służyła zwiększeniu tej sprzedaży. Nadto pracodawca w ten sposób realizował także stawiane mu cele sprzedaży produktów finansowych przez (...). Pracownicy handlowi mieli obowiązek przedstawienia klientowi oferty kompleksowej, która składała się z konfiguracji samochodu, warunków sprzedaży, a także usług finansowych takich jak ubezpieczenie i finansowanie. Oprócz celów sprzedażowych każdy handlowiec miał również postawiony cel w zakresie zawartych usług leasingowych. W procesie zawarcia wniosku o leasing sprzedawcy odbierali od klienta wymagane dokumenty pozwalające dokonać analizy finansowej, które wysyłali w formie skanu do pracowników (...) lub za pomocą poczty. Do tego celu wykorzystywali sprzęt komputerowy pracodawcy, na którym zainstalowane było oprogramowanie służące do kalkulacji konkretnych rozwiązań dla klientów. W sytuacji, gdy klient zaznaczał, że skorzysta z innej oferty finansowania zakupu, sprzedawcy mieli obowiązek przedstawić kontrofertę. W dalszym procesie analityk leasingowy z (...) podejmował decyzję odnośnie przyznania finansowania. W przypadku pozytywnej decyzji pracownik sprzedaży odpowiadał za proces skompletowania wniosku o leasing, który wysłał kurierem do siedziby (...). Usługę kurierską organizował dealer, a dokumenty odbierane były z recepcji salonu samochodowego. Wysokość wynagrodzenia pracowników sprzedaży uzależniona była od marży wygenerowanej na danym produkcie finansowym. Wszystkie czynności związane z oferowaniem usługi finansowania zakupu samochodu i procedowaniem wniosku były wykonywane w godzinach pracy w siedzibie dealera. W razie potrzeby pracownik dealera dojeżdżał do klienta, aby sfinalizować umowę, przy czym odbywało się to w godzinach pracy i przy wykorzystaniu samochodu firmowego (...). Pracownicy handlowi uczestniczyli w szkoleniach prowadzonych przez spółkę (...) w zakresie oferowanych usług finansowych. Szkolenia odbywały się w godzinach pracy i w siedzibie dealera, bądź w siedzibie (...) w W.. Sprzedawcy mieli obowiązek uczestniczenia w tych szkoleniach jako pracownicy dealera, który zapewniał im transport i traktował udział w nim jako wyjazd w celach służbowych. Na ten cel dealer wystawiał delegację, którą finansował i rozliczał z własnych środków. Pracodawca – spółka (...), w okresie realizacji umów zlecenia, nie zatrudnił innych pracowników bezpośrednio ze spółki (...), jak również spółka ta nie wysyłała do siedziby dealera swoich pracowników (zeznania B. M. (2) k. 58v; zeznania K. O. k. 261v-262v; zeznania M. W. k. 512v-513v; zeznania J. R. k. 635-636; zeznania P. K. k. 745-745v; zeznania P. M. k. 860-860v; zeznania A. P. k. 970v-971; zeznania J. B. k. 1091v-1092; zeznania W. B. k. 1142v).

Sytuacja związana z oferowaniem produktów leasingowych była analogiczna w oddziale samochodów ciężarowych zlokalizowanym w miejscowości N.. Dyrektor oddziału P. S. nadzorował dział handlowy, w którym sprzedawcy mieli zawarte umowy zlecenia. W ich ramach oferowali produkty leasingowe (...)Każda oferta dotycząca samochodu obejmowała zarówno ofertę sprzedaży, jak i ofertę finansowania w ramach leasingu. Handlowcy byli zobligowani do oferowania leasingu z (...). W sytuacji, gdy klient od początku zaznaczał, że nie chce korzystać z leasingu, sprzedawcy mieli obowiązek zadać pytanie o możliwość przedstawienia własnej oferty w tym zakresie. Każdy pracownik miał dostęp do strony i programu należącego do spółki leasingowej, gdzie przygotowywano konkretne rozwiązania dla klienta. W tym zakresie wykorzystywali sprzęt firmowy (...). Zdarzało się, że sprzedawca wyjeżdżał do klienta, gdzie negocjował warunki umowy sprzedaży oraz przedstawiał sposób finansowania w postaci leasingu. Każdy taki wyjazd raportował dyrektorowi oddziału, który miał wiedzę, że handlowiec zaproponuje leasing z (...). Handlowcy poruszali się w takim przypadku samochodem dealera. Sprzedawcy obok prowizji za sprzedaż samochodu otrzymywali również w ramach wynagrodzenia prowizję za usługi dodatkowe w postaci zawarcia umowy o finansowanie zakupu z (...). Prowizje były rozliczane przez J. R.. Każdego roku pracownicy dealera opracowywali plan sprzedaży na dany rok zarówno co do liczby samochodów, jak i usług finansowania. Plan ten opracowywał J. R.. Podpisanie planu wiązało się ze zrealizowaniem jego celów. Wynagrodzenie dyrektora oddziału w Niemcach uzależnione było od umów zawartych przez cały dział handlowy. Nadzór P. S. nad sprzedawcami polegał na kontrolowaniu marżowości transakcji oraz sprzedaży usług finansowych. Kontaktował się również z przedstawicielem spółki (...), a pracownicy oddziału uczestniczyli w szkoleniach w zakresie sprzedaży produktów finansowych(...) Szkolenia te odbywały się w czasie i miejscu pracy, tj. w siedzibie dealera (zeznania P. S. k. 133-133v; zeznania T. O. k. 302v-303; zeznania J. R. k. 635-636; zeznania B. M. (2) k. 58v).

Proces wzajemnych płatności pomiędzy spółkami (...) a (...) odbywał się w ten sposób, że w przypadku gdy klient kupił samochód w leasingu, wpłacał zaliczkę do dealera. Następnie dealer wystawiał fakturę na pojazd leasingowany i dokonywał kompensaty zaliczki z należnością, która przysługiwała od firmy leasingowej za pojazd. Firma leasingowa stawała się właścicielem pojazdu. Po tym dealer otrzymywał od spółki (...) prowizję za zawarte leasingi. Wysokość prowizji była generowana w systemie leasingodawcy, na co dealer wystawiał fakturę za prowizję leasingową oraz działania marketingowe. Prowizja uzależniona była od marży, jaką spółka leasingowa uzyskała na sprzedaży usługi finansowania. Działania marketingowe polegały na przekazywaniu klientom materiałów reklamowych poprzez pracowników dealera. Po wystawieniu faktury spółka (...) otrzymywała należność. Na poziomie wewnętrznej struktury organizacyjnej płatnika środki te były dzielone na pracowników. Wszyscy pracownicy sprzedażowi byli wynagradzani prowizyjnie od sprzedaży usług finansowych według podziału wynagrodzenia prowizyjnego, który stanowił załącznik do umowy ramowej. Załącznik ten został sporządzony przez spółkę (...), a następnie akceptowany przez dealera i był związany tylko z usługami finansowymi oraz określeniem sposobu wyliczenia prowizji. To pracodawca podejmował decyzję w zakresie podziału prowizji procentowej pomiędzy doradcami handlowymi a szefem sprzedaży w danym dziale. Spółka (...) pozostawiała do dyspozycji dealera sposób wypłaty środków na poszczególnych zleceniobiorców. Deler podejmował decyzję o wysokości środków finansowych wypłacanych za realizację celów sprzedaży produktów finansowych. Produkt finansowy w postaci leasingu wiązał się ze sprzedażą samochodu, a zadaniem zespołu handlowców było sprzedanie jak największej liczby pojazdów. W przypadku wypełnienia celu kwartalnego sprzedaży produktu finansowego spółka (...) wypłacała na rzecz dealera dodatkowy bonus. Dyrektor sprzedaży J. R. w ramach zlecenia był rozliczany z wykonania całego działu sprzedaży (zeznania B. M. (1) k. 57v-58; zeznania J. R. k. 635-635v; zeznania W. B. k. 1142).

Stan faktyczny w sprawie Sąd ustalił na podstawie dowodów z zeznań zainteresowanych – osób zatrudnionych w spółce (...), których obejmują zaskarżone decyzje, przedstawiciela zainteresowanej spółki (...), zeznań świadka B. M. (1), a także w oparciu o dowody z powołanych dokumentów.

Przechodząc do oceny zeznań kolejnych zainteresowanych zwracają uwagę zeznania M. W.. Szczegółowo opisał on sposób przedstawiania przez pracowników sprzedaży oferty finansowania przez spółkę (...). Ubezpieczony przyznał, że pracodawca zobowiązał go do oferowania produktów leasingowych nawet w sytuacji, gdy klient nie był tym początkowo zainteresowany. M. W. łączył to z realizacją celów sprzedażowych wyjaśniając przy tym, że każdego roku były one opracowywane przez pracodawcę. Ubezpieczony wskazał też, że miał obowiązek, jako pracownik dealera, do uczestniczenia w szkoleniach z procesu sprzedaży leasingu. Przyznał, że wykorzystywał do sprzedaży sprzęt pracodawcy, a w razie konieczności jeździł do siedziby klienta samochodem służbowym dealera. Proces oferowania produktu finansowego (...) traktował jako wchodzący w zakres obowiązków doradcy ds. sprzedaży.

K. O. przedstawił istotny fakt, jakim było przedstawienie przez leasingodawcę gotowego wzorca umowy, który został jedynie przedstawiony sprzedawcom bez możliwości negocjacji jej warunków. Wyjaśnił przy tym, że czynności wykonywał w godzinach pracy dealera, na stanowisku pracy zorganizowanym przez spółkę (...). Jednocześnie zainteresowany przedstawił różnicę, jaka wynikła w zakresie finansowania prowizji z tytułu zawarcia umowy leasingu, która od okresu spornego była wypłacana przez pracodawcę, a nie przez firmę leasingową, podobnie jak w przypadku prowizji ze sprzedaży samochodu. Sąd nie uznał natomiast za wiarygodne twierdzenia K. O., zgodnie z którym mógł on zawrzeć umowę z inną firmą leasingową i przedstawiać jej ofertę (k. 262v). Stoi to w sprzeczności z brzmieniem umowy ramowej i ogólnych warunków sprzedaży, jak również z zeznaniami J. B., który kategorycznie podkreślił, że istniał nakaz oferowania usług finansowania wyłącznie przez (...). Również W. B. wskazywał, że zawarcie umowy zlecenia z pracownikiem handlowym wiązało się z finansowaniem zakupu samochodów tylko wyprodukowanych przez koncern M.. Ostatecznie K. O. przyznał, że zawarcie umowy z inną firma leasingową musiałoby odbyć się bez wiedzy pracodawcy, co faktycznie wykluczało taką możliwość i świadczyło o oferowaniu produktów finansowych (...)za akceptacją płatnika i wyłącznie na jego rzecz.

Również informacje przedstawione przez P. K. odpowiadały zeznaniom pozostałych pracowników. Zainteresowany zajmował się sprzedażą nowych samochodów osobowych. Potwierdził, że produkty finansowe od spółki (...) oferował w godzinach pracy w siedzibie dealera. Wskazał, że brał udział w szkoleniach, a na wyjazd miał wystawioną delegację. Zainteresowany dodał, że prowizję otrzymywał nie za samą ofertę finansowania w formie leasingu zaprezentowaną klientowi, ale za skuteczne zawarcie umowy w tym zakresie. Natomiast jako pracownik sprzedaży nie sporządzał żadnego zestawienia dotyczącego zawartych umów. Ten istotny element zeznań stanowi uzupełnienie dla opisu przedstawionego przez J. R., zgodnie z którym w istocie to pracodawca był odpowiedzialny za całokształt organizacji wykonania umów zlecenia przez swoich pracowników, a także ich właściwe rozliczenie. W tym zakresie zleceniobiorcy pozbawieni byli samodzielności i nie rozliczali się indywidualnie ze zleceniodawcą.

Zeznania P. M. Sąd także obdarzył wiarą. Przedstawił on model rozliczania umów leasingu, sposobu ich oferowania i wykorzystywania w tym celu sprzętu komputerowego i samochodów dealera. P. M. wskazał w toku zeznań, że o ile przed rokiem 2015 prowadził samodzielne rozliczenia za sprzedaż usług finansowych w ramach swojej działalności gospodarczej, o tyle od 2015 roku stan ten uległ zmianie. Od tej pory nie było takiej możliwości, co potwierdzają zeznania innych osób. Co więcej, P. M. wskazał, że nie doszło do sytuacji, aby konsultował umowę leasingu zawartą z innym podmiotem niż (...).

W powyższe wpisują się zeznania A. P., który także był zatrudniony w oddziale w L. na stanowisku doradcy handlowego. Zainteresowany potwierdził, że na szkolenia jeździł samochodem służbowym w ramach delegacji rozliczanej przez pracodawcę. Opisał proces obiegu dokumentów związanych ze sprzedażą usługi finansowania, co odbywało się pocztą elektroniczną lub tradycyjną. Wskazał też, że każdorazowo przedstawiał ofertę leasingowania samochodu wyłącznie przez (...). Podkreślił, że gdy klient wskazywał, że ma własne źródło finansowania zakupu, to handlowcy byli zobowiązania do przedstawienia oferty korzystniejszej z (...). Ponadto jego zeznania potwierdzają, że dealer, za pośrednictwem dyrektora J. R., zajmował się rozliczaniem zawartych umów o finansowanie. Natomiast Sąd nie dał wiary twierdzeniom zainteresowanego, że nie było narzuconych planów odnośnie sprzedaży leasingu (k. 971). Na okoliczność przeciwną wskazywał J. R., który odniósł się do planów rocznych i kwartalnych, a także wzajemnego powiązania sprzedaży samochodu z formą finansowania tej sprzedaży.

J. B. również w toku zeznań stanowczo podkreślał, że istniał nakaz przedstawiania oferty leasingowania tylko przez (...). Klient mógł zaakceptować ofertę, natomiast w przypadku odmowy organizował finansowanie we własnym zakresie, a pracownicy dealera w tym nie uczestniczyli. Jeśli ostatecznie doszło do zawarcia umowy z (...), to oprócz sprzedawcy, część prowizji otrzymywał także dealer. Zgodnie z zeznaniami świadka to również dealer wypłacał ostatecznie środki uzyskane z umowy zlecenia z leasingodawcą.

Zgodne z opisami wskazanych zainteresowanych były także twierdzenia P. S., który odpowiadał za funkcjonowanie oddziału zajmującego się sprzedażą samochodów ciężarowych. Ubezpieczony wyjaśnił, że w przypadku tej kategorii samochodów finansowanie jego zakupu było szczególnie istotne. Podkreślał, że jako dyrektor oddziału zwracał uwagę na marżowość transakcji, od której uzależnione było również jego wynagrodzenie. Jednocześnie zainteresowany utożsamiał ofertę leasingu z (...), określając go jako „nasz leasing firmowy” (k. 133). Potwierdza to wniosek, że wszyscy pracownicy (...) w istocie utożsamiali swoje obowiązki wynikające z umowy zlecenia z obowiązkami ze stosunku pracy, a co istotne, z relacji ich jednoznacznie wynika, iż takie były wobec nich oczekiwania pracodawcy. Co do pozostałych kwestii zeznania przedstawiały takie same fakty, jak w przypadku zeznań pracowników innych oddziałów.

T. O., podobnie jak P. S., także pracował w oddziale odpowiedzialnym za sprzedaż samochodów ciężarowych. Jego zeznania w bardzo dokładny, rzeczowy i skrupulatny sposób opisały wykonywanie umowy zlecenia. Zainteresowany wprost przyznawał, że sprzedawcy byli zobligowani do przedstawiania oferty leasingu z (...) nawet w sytuacji, gdy klient od początku sygnalizował brak zamiaru zawarcia umowy. Wskazał, że korzystał ze sprzętu komputerowego dealera, uczestniczył w szkoleniach z produktów finansowych organizowanych w miejscu i czasie pracy na rzecz (...), a także był rozliczany z ilości sprzedanych usług finansowych przez dyrektora spółki (...). Zeznania ubezpieczonego są stanowcze i odnoszą się szczegółowo do sposobu rozliczenia prowizji za sprzedaż leasingu, która przyznawana była obok prowizji za sprzedaż samego pojazdu. Korespondują także z zeznaniami M. W., który odpowiadał za dział sprzedaży samochodów dostawczych w Oddziale w L..

Swego rodzaju podsumowaniem wszystkich zeznań osób zatrudnionych w spółce (...) na stanowiskach sprzedażowych były zeznania J. R.. Z racji zajmowanego stanowiska dyrektora sprzedaży, który koordynował pracę wszystkich działów, dokładnie znał on specyfikę wykonywania umowy zlecenia i powiązania jej ze stanowiskami pracowniczymi. Zainteresowany, podobnie jak inni przesłuchani ubezpieczeni, wskazywał, że oferowanie produktów finansowych wchodziło w zakres obowiązków pracowniczych i odbywało się z wykorzystaniem środków dealera. Pracodawca zapewniał niezbędny sprzęt komputerowy i samochody służbowe, a także wymagał uczestnictwa w szkoleniach, na które wystawiał delegację. J. R. wyjaśnił przy tym, że sprzedaż produktów finansowych była sprzężona ze sprzedażą samochodów i miała na celu zwiększenie sprzedaży. Opisał też sposób podziału środków uzyskanych za prowizję za umowy leasingu potwierdzając, że ostatecznie to dealer dzielił je na poszczególnych handlowców i dyrektora. Jednocześnie to dealer poprzez J. R., a nie spółka leasingowa, określał z góry założenia sprzedażowe nie tylko co do liczby pojazdów, ale także co do produktów finansowych, a następnie nadzorował wykonanie planu w tym zakresie. Przedstawiane przez zainteresowanego fakty są zgodne z tym, co wynika z zeznań podległych mu osób, a także z treści dokumentów.

Wszyscy przesłuchani zainteresowani pracujący w spółce (...) wskazywali zatem na jednolity model oferowania produktów finansowych z ramienia spółki (...). Wynika z nich jednoznaczny wniosek, że wszyscy uważali, iż te „dodatkowe” obowiązki wchodzą w zakres ich obowiązków pracowniczych i nie traktowali ich jako dodatkowych, niepowiązanych z pracą na stanowiskach sprzedażowych. Wyszczególnione powyżej, a przedstawiane przez ubezpieczonych okoliczności, potwierdzają taką konstatację. Podane fakty układają się w logiczną całość niezależnie od tego, jakie stanowiska ostatecznie zajmowali pracownicy handlowi.

Zeznania świadka B. M. (1) także należało uznać za wiarygodne z tym uzupełnieniem, że poza wymienionymi przez nią działami sprzedaży w spółce funkcjonował również oddział odpowiedzialny za sprzedaż samochodów ciężarowych, zlokalizowany w miejscowości N.. Dyrektorem tego oddziału był zainteresowany P. S., a kierownikiem sprzedaży (...). Poza tym zeznania świadka pozwoliły ustalić kwestie kluczowe w zakresie wzajemnych powiązań finansowych pomiędzy dealerem a leasingodawcą. Świadek wyjaśniła, że polegał on na wystawieniu w pierwszej kolejności faktury na leasingowany pojazd, a w ramach rozliczeń dealer kompensował pobraną zaliczkę na własny poczet, oddając własność pojazdu na rzecz (...). Następnie dealer wystawiał spółce (...) fakturę zbiorczą za prowizję, której wysokość była wyliczona w programie komputerowym. Co istotne, świadek wskazała, że oprócz faktury za prowizję płatność obejmowała również działania marketingowe, prowadzone przez pracowników (...), co odpowiada postanowieniom aneksu nr 4 z dnia 6 kwietnia 2016 roku do umowy ramowej. Informacje przedstawione przez świadka stanowią opis rozliczeń na podstawie umowy ramowej na linii (...) i stanowią uzupełnienie do zeznań J. R., który wyjaśnił sposób rozdzielania uzyskanych od leasingodawcy środków na poszczególnych pracowników. Poza tymi kwestiami świadek potwierdziła, że pracodawca wystawiał sprzedawcom delegacje w razie finalizowania umowy leasingu w siedzibie klienta.

Sąd obdarzył też wiarą zeznania W. B., który jest członkiem zarządu i dyrektorem handlowym spółki (...). Wyjaśnił w toku zeznań kwestie związane ze współpracą nawiązywaną przez dealerów samochodowych z leasingodawcą. Potwierdził zeznania pracowników spółki (...), że jego spółka zapewniała niezbędne oprogramowanie do przeprowadzenia przez proces sprzedaży usługi finansowania i w tym zakresie organizowane były szkolenia. Uzupełnił zeznania B. M. (1) oraz J. R. co do sposobu rozliczeń z prowizji za sprzedaż leasingu. W. B. wyjaśnił, że spółka (...) pozostawiała do polityki wewnętrznej dealera podział środków z prowizji. Wskazywał co prawda, że doradcy mogli pozyskiwać klientów spoza grupy klientów dealera, jednak sprecyzował, że zawarcie umowy cywilnoprawnej z pracownikami sprzedażowymi obligowało do oferowania leasingu wyłącznie samochodów marki M.. Dodatkowo W. B. przyznał, że celem dealera była sprzedaż samochodów, za co otrzymywał dodatkowe wynagrodzenie. Koresponduje to z twierdzeniami J. R., że wprowadzenie finansowania przez spółkę (...) było powiązane wprost ze sprzedażą samochodów i służyło wzrostowi tej sprzedaży.

Podobnie zatem jak zeznania pracowników handlowych spółki (...), tak i zeznania osób niezajmujących się bezpośrednio sprzedażą, tj. B. M. (1), J. R. oraz W. B., są ze sobą zgodne i przedstawiają jednolity model powiązań pomiędzy dealerem a leasingodawcą. Z zeznań tych jasno wynika, że spółka (...) oferowała sposób finansowania zakupu samochodów, a poszczególny dealer mógł przystać na współpracę celem zwiększenia sprzedaży. Sprzedaż samochodu często wiązała się ze sprzedażą usługi finansowania, jednak pracownicy (...) mogli oferować wyłącznie leasing z (...). Jednocześnie leasingodawca nie zajmował się rozliczaniem wewnętrznym prowizji za sprzedaż i transferował środki bezpośrednio do dealera, który dzielił należności według swoich ustaleń. Zawarcie umów zlecenia ze sprzedawcami (pracownikami dealera) było jedynie konsekwencją zawarcia umowy ramowej i służyło jej wykonaniu, przy czym w istocie to na pracodawcy spoczywał ciężar organizacji tego przedsięwzięcia i to pracodawca ostatecznie uzyskiwał z tego bezpośrednią korzyść.

Oceniając dowody z dokumentów Sąd uznał, że stanowiły one wiarygodny materiał dowodowy, a ich autentyczność i prawdziwość nie została skutecznie podważona w toku postępowania. Zwłaszcza wzorzec umowy sprzedaży usług finansowych i dołączone do umowy ogólne warunki sprzedaży – powiązane wprost z umową ramową, potwierdzają, że płatnik mógł oferować leasing wyłącznie ze spółki (...) na samochody marki M. (...).

W sprawie nie była kwestionowana wysokość podstawy wymiaru składek poszczególnych pracowników płatnika. Spór sprowadzał się w istocie do oceny, czy w ustalonym, bezspornym stanie faktycznym, można zastosować normę z art. 8 ust. 2a ustawy systemowej.

Sąd Okręgowy w Lublinie zważył, co następuje.

Przechodząc do oceny ustalonego jak wyżej stanu faktycznego, w pierwszej kolejności Sąd wyjaśnia, że podniesione w odwołaniach zarzuty odnoszące się do błędów proceduralnych, jakich dopuścić miał się organ rentowy przed wydaniem zaskarżonych decyzji, pozostaje bez wpływu na rozstrzygnięcie sądu powszechnego. Sprawa z odwołania od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, w myśl art. 1 k.p.c., wchodzi do kategorii spraw cywilnych co oznacza, że przedmiotem rozpoznania sądu powszechnego jest treść i przedmiot decyzji. Są to wyznaczone granice rozpoznania sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych, które sprowadzone zostały do zastosowania przepisów materialnych. W toku postępowania sądowego wszczynane jest bowiem nowe postępowanie dowodowe, które zmierza do wyjaśnienia kwestii spornych. Oznacza to, że do momentu, w którym decyzja organu rentowego w powiązaniu z żądaniem ubezpieczonego pozwala na wyznaczenie zakresu rozpoznania, kwestia wadliwości postępowania administracyjnego pozostaje bez wpływu. Sąd ubezpieczeń społecznych może i powinien dostrzegać jedynie takie wady formalne decyzji administracyjnej, które decyzję tę dyskwalifikują w stopniu odbierającym jej cechy aktu administracyjnego, jako przedmiotu odwołania (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 lutego 2011 r., II UK 271/10, Lex nr 817528). Wyjątkiem od tego jest treść art. 477 ¹⁴ § 2 ¹ , który umożliwia sądowi uchylenie określonych kategorii decyzji, jeśli zostały wydane z rażącym naruszeniem przepisów o postępowaniu przed organem rentowym. W niniejszej sprawie żaden z powyższych przykładów nie znajdzie zastosowania, a podniesione zarzuty naruszenia przepisów kodeksu postępowania administracyjnego nie mogą zasługiwać na uwzględnienie. Zwłaszcza, że Sąd przeprowadził postępowanie dowodowe, które umożliwiało odwołującej się spółce wyjaśnić wszelkie kwestie sporne.

Właściwy zakres rozpoznania sprawy wyznaczony został właściwie przez jeden przepis zawarty w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych i sprowadza się do wykładni, a następnie zastosowania tego przepisu. Organ rentowy zastosował bowiem art. 8 ust. 2a ustawy systemowej, który rozszerza definicję pracownika na gruncie przepisów ubezpieczeniowych. W myśl definicji z art. 8 ust. 1 ustawy systemowej za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy, z zastrzeżeniem ust. 2 i 2a. Opis stosunku pracy został zawarty w art. 22 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku kodeks pracy (Dz.U. 2020, poz. 1320, tekst jednolity ze zmianami, zwana dalej k.p.), zgodnie z którym przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju pracy na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Natomiast ust. 2a omawianego przepisu stanowi, że za pracownika, w rozumieniu ustawy, uważa się także osobę wykonującą pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy.

Organ rentowy stwierdził, że w relacji zachodzącej pomiędzy pracownikami spółki (...), którzy mieli zawarte umowy zlecenia ze spółką (...), realizuje się hipoteza z art. 8 ust. 2a in fine ustawy systemowej, ponieważ w istocie zleceniobiorcy wykonywali na podstawie umów zlecenia pracę na rzecz pracodawcy, tj. spółki (...). To rodzi odpowiednie konsekwencje dla ustalenia podstawy wymiaru składek, ponieważ potraktowanie zleceniobiorcy jako pracownika spowoduje, że przychód uzyskany w ramach zlecenia stanie się przychodem, od jakiego płatnik winien odprowadzić składki. Zgodnie z art. 18 ust. 1, a także art. 20 ust. 1 w zw. z art. 18 ust. 1 ustawy systemowej podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, chorobowe oraz wypadkowe pracowników stanowi przychód. Natomiast zgodnie z art. 81 ust. 1 i 6 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. 2021, poz. 1285, tekst jednolity) do ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne pracowników stosuje się przepisy określające podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe tych osób, przy czym podstawę pomniejsza się o kwoty składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe finansowanych przez ubezpieczonych niebędących płatnikami składek, potrąconych przez płatników ze środków ubezpieczonego, zgodnie z przepisami o systemie ubezpieczeń społecznych. Uzupełniając ten wątek należy wskazać, że przychód definiowany jest w art. 4 pkt 9 ustawy systemowej jako przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu m.in. zatrudnienia w ramach stosunku pracy lub umowy zlecenia. Natomiast zgodnie z art. 18 ust. 1a ustawy systemowej w przypadku ubezpieczonych, o których mowa w art. 8 ust. 2a, w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe uwzględnia się również przychód z tytułu umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowy o dzieło.

Sposób właściwego rozumienia przepisu art. 8 ust. 2a ustawy systemowej był wielokrotnie przedmiotem analizy orzecznictwa, przy czym w ocenie Sądu warto przede wszystkim odnieść się do uchwały Sądu Najwyższego z dnia 26 sierpnia 2021 roku, sygn. akt III UZP 6/21 (OSNP 2022, nr 1, poz. 7), którą przywołał również płatnik w piśmie procesowym z dnia 21 grudnia 2021 roku. Odwołująca się spółka pomija jednak wiele istotnych elementów jakie Sąd Najwyższy wskazał w uzasadnieniu tej uchwały. Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że finansowanie przez pracodawcę w jakikolwiek sposób wynagrodzenia z tytułu świadczenia na jego rzecz pracy przez pracownika na podstawie umowy zawartej z osobą trzecią, przemawia za zastosowaniem art. 8 ust. 2a ustawy. Tak postawiona teza, co także wywiódł Sąd Najwyższy, jest niepełna, ponieważ samo kryterium finansowania wynagrodzenia z umowy cywilnoprawnej nie jest samoistnie decydujące. Sąd Najwyższy dał temu wyraz w ostatnim zdaniu uzasadnienia wskazując, że o ile „finansowanie przez pracodawcę w jakikolwiek sposób wynagrodzenia z tytułu świadczenia na jego rzecz pracy przez pracownika na podstawie umowy zawartej z osobą trzecią, przemawia (ale nie przesądza) za zastosowaniem art. 8 ust. 2a ustawy systemowej, a brak takiego finansowania przemawia przeciwko zastosowaniu tego przepisu, o ile nie stwierdzi się w danym stanie faktycznym dodatkowych okoliczności wskazujących na działania sprzeczne z celami tego przepisu”. Dla poszukiwania takich dodatkowych, o istotnym dla rozstrzygnięcia znaczeniu, okoliczności trzeba więc odnieść się do celu przepisu, ponieważ Sąd Najwyższy już na początku rozważań podkreślił, że prawidłowa wykładnia art. 8 ust. 2a ustawy systemowej wymaga wykorzystania wykładni celowościowej w sposób dalej idący niż dotychczas, ponieważ do czasu podjęcia się problematyki zawartej w pytaniu prawnym Sąd Najwyższy nie mierzył się ze stanem faktycznym, w którym tak istotne znaczenie miałyby wzajemne rozliczenia finansowe pomiędzy pracodawcą a osobą trzecią. Mając to na uwadze wskazać należy, zgodnie z argumentacją zawrą w powołanej uchwale, że wprowadzenie omawianej regulacji do porządku prawnego miało na celu wyeliminowanie sytuacji, w której pracodawca z wykorzystaniem umów cywilnoprawnych starałby się ominąć ograniczenia w zakresie powierzania pracownikom zadań przekraczających normatywny czas pracy, bądź obowiązku odprowadzenia składek od dodatkowo wypracowanego przychodu. Podkreśla się przy tym, że przepis stanowi ochronę dla pracownika w sytuacji, w której pracodawca byłby skłonny powierzyć mu zadania, które i tak wchodzą w zakres jego obowiązków. Pokłosiem tego jest zapobieganie tworzeniu powiązań gospodarczych, w których jeden podmiot przekazuje swoich pracowników (na podstawie umów cywilnoprawnych), innemu podmiotowi, aby za jego pośrednictwem świadczyli pracę na rzecz pracodawcy.

Nie można jednak zwrotu ustawowego „na rzecz pracodawcy” sprowadzać wyłącznie do uzyskiwania jakichkolwiek korzyści osiąganych przez pracodawcę. Okoliczność, że płatnik w istocie jest beneficjentem pracy świadczonej przez pracownika – zleceniobiorcę, nie jest wystarczająca. Na gruncie niniejszej sprawy istotny jest też fragment uzasadnienia przedmiotowej uchwały, zacytowany również przez płatnika, w którym Sąd Najwyższy odnosi się do mechanizmu, w którym pracownik-zleceniobiorca jest wynagradzany przez osobę trzecią ze środków pozyskanych od pracodawcy na podstawie umowy łączącej pracodawcę z osobą trzecią. W niniejszej sprawie taka zależność co prawda bezpośrednio nie istnieje, ponieważ istotnie spółka (...) nie finansowała działalności spółki (...), jednak tylko w ujęciu bezpośrednim. Tymczasem Sąd Najwyższy nie bez przyczyny podkreślał, że w procesie wykładni art. 8 ust. 2a ustawy systemowej istotne znaczenie należy przypisać nie tylko bezpośredniemu, ale i pośredniemu finansowaniu przez pracodawcę czynności wykonywanych dla niego przez pracowników działających w charakterze zleceniobiorców. Sąd Najwyższy zwrócił też uwagę, że wykładnia przepisu nie może pomijać art. 22 § 1 k.p., ponieważ w obydwu przepisach użyto zwrotu „na rzecz pracodawcy”.

Właściwe rozumienie zacytowanego zwrotu zostało też rozwinięte m.in. w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 26 sierpnia 2021 roku, sygn. akt III UZP 3/21 (OSNP 2022, nr 2, poz. 17). O ile bowiem uzasadnienie uchwały w sprawie III UZP 6/21 skupiało się bardziej na ujęciu podmiotowym i akcentowało powiązania kapitałowe pomiędzy płatnikiem a podmiotem trzecim, o tyle uzasadnienie uchwały w sprawie III UZP 3/21 wskazuje na ujęcie przedmiotowe. Już na wstępie Sąd Najwyższy zaznaczył, że każdorazowo należy uwzględniać indywidualny dla sprawy kontekst faktyczny, ponieważ przepis ma nieostre brzmienie, które skłania do stosowania wykładni celowościowej w szerszych granicach niż w innych kategoriach spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych. Dokonując historycznej analizy stanów faktycznych i poglądów zaprezentowanych na przestrzeni lat (w tym ujętych również w uchwale III UZP 6/21), Sąd Najwyższy skonstatował, że wystarczającą przesłanką zastosowania art. 8 ust. 2a ustawy systemowej jest korzystanie przez pracodawcę z wymiernych rezultatów pracy swojego pracownika, wynagradzanego przez osobę trzecią ze środków pozyskanych od pracodawcy na podstawie umowy łączącej pracodawcę z osobą trzecią. Jak jednak podkreślił, przepływy finansowe mogą mieć różny tytuł i różną postać. Sąd zwrócił uwagę, że należy brać pod uwagę również elementy woli pracodawcy, który nie jest pozbawiony wpływu na to, komu faktycznie osoba trzecia powierzy wykonanie umowy cywilnoprawnej, a co za tym idzie, czy przychód jego pracownika z tytułu umowy cywilnoprawnej zawartej ze zleceniodawcą będzie podlegał obowiązkom z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne. Co więcej, w ocenie Sądu Najwyższego nawet wykonywanie umowy zlecenia w innym miejscu niż siedziba pracodawcy, poza godzinami pracy i w zakresie odbiegającym od czynności stanowiących obowiązki pracownicze osoby, która zawarła umowę zlecenia z osoba trzecią, jest bez doniosłości prawnej dla oceny spełnienia warunków do zastosowania art. 8 ust. 2a ustawy systemowej. Nie jest bowiem wymagane, aby pracownik wykonywał w ramach umowy cywilnoprawnej takie same czy nawet podobne czynności do tych, jakie wykonuje w ramach stosunku pracy. Mogą to być czynności o zupełnie odmiennym charakterze Istotne jest, że korzyści z jego pracy uzyskuje pracodawca.

Powyższą syntezę poglądów zaprezentowanych w obydwu uchwałach Sądu Najwyższego potwierdza wcześniejszy dorobek judykatury. Zaprezentowane w nich poglądy, które Sąd rozpoznający sprawę przyjmuje za swoje, stoją zatem w kontrze do argumentacji przedstawianej przez płatnika oraz przez zainteresowaną spółkę, w której obydwa podmioty wskazują na brak statusu podwykonawcy ze strony (...) i brak finansowania przez tę spółkę wynagrodzeń (prowizji) otrzymywanych przez pracowników działu handlowego. Nie są to kryteria decydujące, przy czym ostatnie z nich jest o tyle dyskusyjne, że w istocie dealer ponosił koszty wykonywania umów zlecenia, o czym niżej.

Odnosząc powyższe do ustaleń faktycznych Sąd Okręgowy uznał, że wyczerpują one hipotezę art. 8 ust. 2a ustawy systemowej. Poszczególne elementy, składające się na wzajemne powiązania pomiędzy spółkami (...), pozwalają uznać, że pracownicy tej pierwszej spółki wykonywali pracę na rzecz swojego pracodawcy, która została im powierzona za pośrednictwem umów zlecenia zawartych z firmą leasingową. Zarówno ujęcie przedmiotowe, jak i podmiotowe stanu faktycznego, o którym mowa w uchwałach, jednoznacznie za takim stwierdzeniem przemawia. Odnosząc się do pierwszego z nich nie można tracić z pola widzenia, że obydwie umowy, tj. umowa o pracę ze spółką (...), jak i umowa zlecenia z (...), obligowała ubezpieczonych pracujących w dziale sprzedaży do pozyskiwania klientów zainteresowanych zakupem samochodów oraz zachęcania ich do skorzystania jednocześnie z oferty finansowania w postaci leasingu. Sposób finansowania zakupu samochodów został wprowadzony na podstawie umowy ramowej, aby zwiększyć sprzedaż samochodów. Dyrektor sprzedaży z ramienia płatnika J. R. prowadził bezpośrednią kontrolę nad liczbą sprzedanych samochodów, które jednocześnie zostały sfinansowane za pomocą produktów (...). Jednoczesne powiązanie obydwu umów: sprzedaży i leasingu, prowadziło do uzyskania wymiernych efektów dla dealera. Pracownicy działu handlowego utożsamiali przy tym obowiązki zarówno wynikające ze stosunku pracy, jak i z umowy zlecenia. Byli każdorazowo zobligowani do przedstawienia oferty leasingu i traktowali to jako czynność służbową, immanentnie związaną ze stosunkiem pracy. Pracodawca zorganizował w tym celu stanowiska pracy, udostępnił swój sprzęt komputerowy, a dla wykonania zlecenia udostępniał również swoje samochody służbowe. Wystawiał także delegację dla pracowników w przypadku uczestnictwa w szkoleniach w (...), które rozliczał z własnych środków. To wszystko świadczy o pośrednim finansowaniu wykonania czynności objętych umowami zlecenia, ponieważ niewątpliwie spółka (...) ponosiła koszty związane z zawieraniem umów leasingowych. Co więcej, to pracodawca samoistnie określał cele sprzedażowe samochodów i powiązał z nimi cele sprzedażowe produktów finansowych. Następnie to pracodawca nadzorował wypełnianie tych celów i w ramach własnej polityki wewnętrznej dokonywał rozliczenia przychodów otrzymanych tytułem prowizji. Na kanwie tych ustaleń należy bezdyskusyjnie stwierdzić, że zaburzona została cywilnoprawna relacja stosunku zlecenia pomiędzy ubezpieczonymi a spółką (...). Otóż zgodnie z kodeksem cywilnym pomiędzy obydwiema stronami stosunku prawnego występuje autonomia i równość. Tymczasem w przypadku zainteresowanych takiej autonomii nie było, ponieważ istotny wpływ na wykonanie zlecenia jak i rozliczenie rezultatu miał płatnik składek. To pracodawca, a nie zleceniodawca, decydował o podziale środków i zajmował się nadzorowaniem nad wykonaniem zlecenia. Miał wpływ na sposób sprzedaży usług finansowych i bezpośrednio wspierał pracowników. Co więcej, pracodawca wymagał od swoich handlowców, aby zawarli umowy zlecenia (wiążące w czasie trwania umowy o pracę) i oferowali sprzedaż usługi leasingu wyłącznie ze spółki (...). Pracownicy w tej relacji zostali pozbawieni autonomii i nie mogli dowolnie regulować swoich stosunków z leasingodawcą z pominięciem nadzoru płatnika składek. Zwłaszcza, że zarówno umowa ramowa, jak i umowy zlecenia były narzucone według określonego wzorca. W świetle tych okoliczności rzuca się w oczy wniosek (na co zwracał uwagę Sąd Najwyższy w uchwale III UZP 6/21), że wykonywanie zlecenia wypełnia definicję stosunku pracy z art. 22 § 1 k.p., w którym to czynności wykonywane są na polecenie pracodawcy, w miejscu i czasie przez niego wyznaczonym. Faktycznie to pracodawca organizował wykonywanie zlecenia, a zainteresowani nie mieli na to żadnego wpływu.

Elementarne znaczenie ma również fakt, że pracownicy (...) nie mogli oferować innych produktów finansowych, poza tymi przedstawianymi przez spółkę (...). Umowa ramowa była nakierowana wyłącznie na sprzedaż samochodów marki M. (...), a płatnik nie prowadził sprzedaży samochodów innych producentów. W tym celu wytworzono całą infrastrukturę zmierzającą do zawarcia umowy. Spółka (...) przygotowała wzór umowy sprzedaży leasingu, która w treści nawiązywała do umowy ramowej. Natomiast dokument „Ogólne Warunki Sprzedaży” zawierał nawet logo oraz nazwę (...). Umowa sprzedaży leasingu była więc powiązana wprost z umową sprzedaży samochodu, a pracownicy handlowi byli obowiązani do oferowania tej pierwszej. Wszystkie czynności w tym zakresie, począwszy od zaoferowania finansowania, poprzez analizę konkretnego produktu finansowego pod kątem klienta, po skompletowanie dokumentów i wysłanie ich do leasingodawcy, pracownicy (...) wykonywali w godzinach pracy, w salonie samochodowym płatnika. Handlowcy musieli dokładać wszelkich starań, aby przekonać klienta to skorzystania z leasingu z (...), dostosowywali indywidualne warunki umowy, a także przedstawiali kontroferty. To wszystko służyło zwiększeniu liczby sprzedanych samochodów. Pracownicy sprzedaży odpowiadali następnie za sprzedaż produktów finansowych nie przed zleceniodawcą, ale przed pracodawcą, a wynagrodzenie prowizyjne traktowali jako dodatkowy składnik wynagrodzenia ze stosunku pracy.

Odnosząc się z kolei do elementów podmiotowych opisanego „trójkąta umów”, należy zwrócić uwagę na powiązania kapitałowe. Spółka (...) sprzedawała samochody wyłącznie marki M. (...), a spółka (...) oferowała leasing wyłącznie na zakup tych samochodów. W toku realizacji procesu sprzedaży płatnik przenosił własność samochodu na rzecz leasingodawcy, aby ten mógł oddać go do używania korzystającemu, przy czym każdorazowo dotyczyło to jednej marki samochodowej. Również pracownicy utożsamiali leasing z (...) z leasingiem związanym z M.. W tym celu stworzono całą infrastrukturę, w skład której wchodziły produkty marketingowe, odpowiedni program do kalkulacji obsługiwany przez pracowników w toku sprzedaży samochodu, a także wzorce umowy sprzedaży leasingu oraz ogólne warunki sprzedaży.

Jednocześnie, o czym wspomniano wyżej, to spółka (...) w znacznym stopniu finansowała wykonanie zlecenia. Spółka ta ponosiła koszty eksploatacji sprzętu komputerowego wykorzystywanego przez programy (...), finansowała dojazd pracowników do klienta celem zawarcia umowy leasingu oraz ich dojazdy na szkolenia, a także organizowała obsługę kurierską wniosków wysyłanych w formie papierowej do siedziby (...). Leasingodawca nie odpowiadał za ten proces, co stanowi obejście art. 742 kodeksu cywilnego, zgodnie z którym dający zlecenie powinien zwrócić przyjmującemu zlecenie wydatki, które ten poczynił w celu należytego wykonania zlecenia.

Wreszcie to spółka (...) otrzymywała bezpośrednią korzyść finansową ze sprzedaży produktów finansowych. Relacja pomiędzy płatnikiem a leasingodawcą wyglądała w ten sposób, że pierwszy podmiot wystawiał fakturę zbiorczą, która obejmowała kwotę prowizji za sprzedany produkt wypracowaną przez całą spółkę. Zatem to nie zleceniobiorcy wystawiali rachunki w ramach indywidualnych rozliczeń ze zleceniodawcą, ale płatnik dokonywał podsumowania wszystkich prowizji widniejących w programie komputerowym i rozliczał się za pośrednictwem swoich powiązań ze spółką (...). Nie można przy tym uznać, aby w ten sposób pracodawca pełnił rolę pośrednika w płatności, ponieważ po pierwsze zleceniobiorcy nie zawierali z nim żadnej umowy w tym zakresie, a po drugie ostatecznie to płatnik otrzymywał całość środków za wypracowane prowizje. Cały przychód w rozumieniu ustawy systemowej był transferowany bezpośrednio na płatnika. Dopiero później płatnik dokonywał podziału środków według swojego uznania na pracowników. Ponownie pominięto w tym wypadku bezpośrednią relację zleceniobiorców i zleceniodawców poprzez faktyczne scedowanie procesu rozliczenia na pracodawcę, który stał się przez to bezpośrednim beneficjentem wykonywanych zleceń.

Podsumowując powyższe rozważania należy stwierdzić, że zainteresowanych wskazanych w zaskarżonych decyzjach należy traktować jako pracowników spółki (...) w rozumieniu art. 8 ust. 2a ustawy systemowej. Wypracowany przez nich przychód na podstawie czynności określonych w umowach zlecenia ze spółką (...) stanowi w istocie przychód ze stosunku pracy, który powinien zostać uwzględniony w podstawie wymiaru składek. Zestawienie opisanych wyżej okoliczności przekonuje, że w ramach zlecenia wykonywali oni pracę na rzecz pracodawcy, który był bezpośrednim beneficjentem tej pracy, a dodatkowo w sposób pośredni finansował wykonanie umów cywilnoprawnych. Z tych względów zaskarżone decyzje okazały się prawidłowe, a odwołania od nich podlegały oddaleniu.

O zasadach zwrotu kosztów procesu Sąd Okręgowy orzekł w oparciu o zasadę słuszności wyrażoną w art. 102 k.p.c., zgodnie z którym w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Przepisy kodeksu nie precyzują sytuacji, które mogą zostać uznane za szczególnie uzasadnione wypadki, pozostawiając ich kwalifikację sądowi orzekającemu, co oznacza, że każdy przypadek powinien być rozpatrywany indywidualnie.

W ocenie Sądu Okręgowego w rozpatrywanej sprawie wystąpiły przesłanki do zastosowania tego przepisu. Słusznie wskazywał pełnomocnik odwołującej się spółki, że w ujęciu historycznym wielokrotnie niejednoznacznie interpretowano normę prawną z art. 8 ust. 2a ustawy systemowej. Liczne przykłady tego zostały przedstawione w powołanych wyżej uchwałach Sądu Najwyższego, który także zwracał uwagę na nieprecyzyjne brzmienie przepisu i wątpliwości interpretacyjne, które mogą się nasunąć w zależności od konkretnego stanu faktycznego. Z tych względów Sąd uznał, że spółka (...) mogła być przekonana o słuszności swoich racji i dozwolonym modelu działania. Sporna wysokość podstawy wymiaru składek wynika z niejednoznacznie sformułowanych i interpretowanych przepisów, co w pełni uzasadnia konieczność zastosowania art. 102 k.p.c. (wyrok SN z dnia 6 grudnia 1973 r., I PR 456/73, OSNCP 1974, Nr 9, poz. 154). Zwłaszcza, że organ rentowy wszczął kontrolę po kilku latach realizowania umów zlecenia i umowy ramowej, które do tej pory nie budziły zastrzeżeń, a w procesie był reprezentowany przez pełnomocnika procesowego, korzystając ze stałej obsługi prawnej, nie ponosząc dodatkowych nakładów finansowych na prowadzenie procesu ( wyrok SN z dnia 17 listopada 1972 r., I PR 423/72, OSNCP 1973, nr 7-8, poz. 138).

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy w Lublinie, na podstawie powołanych przepisów oraz art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., orzekł jak w sentencji wyroku.