Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 kwietnia 2014 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 16 kwietnia 2014 r. w Gdańsku

sprawy SPZOZ (...) w G.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o wydanie pisemnej interpretacji przepisów prawnych

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

od wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku VII Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 8 maja 2013 r., sygn. akt VII U 213/13

1. oddala apelację;

2. zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. na rzecz SPZOZ (...) w G. kwotę 120,00 (sto dwadzieścia 00/100) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt III AUa 1346/13

UZASADNIENIE

SPZOZ (...) w G. wystąpiły do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w G. o wydanie pisemnej interpretacji w trybie art. 10 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Wnioskodawca wskazał, iż z własnych środków opłaca składki na Fundusz Emerytur Pomostowych za pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy w szczególnych warunkach i o szczególnym charakterze. Pracownicy ci nie nabywają prawa do emerytury pomostowej, albowiem jednym z warunków jej nabywania jest zatrudnienie w pełnym wymiarze czasu pracy. W ocenie wnioskodawcy przedstawiony stan faktyczny nie daje podstaw do obciążenia pracodawcy obowiązkiem ponoszenia składek na Fundusz Emerytur Pomostowych, za czym przemawia wykładnia celowościowa i systemowa art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. z 2008 r. Nr 237, poz. 1656 ze zm.). Pobieranie składek na powyższy Fundusz również za pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy narusza zasadę wzajemności zobowiązań w ubezpieczeniu społecznym. Przedstawione przez wnioskodawcę stanowisko znajduje uzasadnienie w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 22 lutego 2012 r. w sprawie II UK 130/11 wydanym w podobnym stanie faktycznym i prawnym.

Decyzją z dnia 30 listopada 2012 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. uznał za nieprawidłowe stanowisko wnioskodawcy w sprawie obowiązku opłacania składek na Fundusz Emerytur Pomostowych za pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu.

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy powołał treść art. 35 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych oraz wskazał, że okres od dnia rozpoczęcia wykonywania pracy w szczególnych warunkach i szczególnym charakterze do dnia zaprzestania wykonywania tej pracy należy rozumieć jako okres od zatrudnienia na stanowisku pracy, na którym wykonywana jest praca w szczególnych warunkach i szczególnym charakterze do dnia ustania zatrudnienia na tym stanowisku. Zdaniem tego organu płatnik zobowiązany jest opłacać składkę na Fundusz Emerytur Pomostowych za wszystkich pracowników spełniających powyższe warunki, w tym także tych, którzy wykonują pracę w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze w niepełnym wymiarze czasu pracy. W ocenie ZUS/Oddziału w G. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia z dnia 22 lutego 2012 r. w sprawie II UK 130/11 ma charakter jednostkowy i nie ma charakteru powszechnie obowiązującego.

Odwołanie od powyższej decyzji wywiódł SPZOZ (...) w G., zarzucając naruszenie art. 35 ust. 1 oraz art. 3 ust. 4 i 5 ustawy pomostowej oraz art. 2 Konstytucji RP, wnosząc o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez uznanie, że obowiązek opłacania składek na Fundusz Emerytur Pomostowych, wynikający z art. 35 ust. 1 ustawy pomostowej nie dotyczy pracowników wykonujących pracę o szczególnym charakterze w niepełnym wymiarze czasu pracy oraz o zasądzenie od organu rentowego na rzecz wnioskodawcy kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu wnioskodawca wskazał, że w przypadku pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy nie jest spełniona przesłanka z art. 35 ust. 1 i 2 ustawy o emeryturach pomostowych, bowiem pracownik taki na gruncie tej ustawy nie jest uważany za pracownika wykonującego pracę o szczególnym charakterze. Ponadto także wykładnia celowościowa i systemowa art. 35 ust. 1 pkt 2 ustawy o emeryturach pomostowych prowadzi do wniosku, że składki na Fundusz Emerytur Pomostowych należy opłacać tylko za pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w pełnym wymiarze czasu pracy – bowiem w przeciwnym razie występuje sytuacja, w której powyższe składki opłacane są za pracownika, wykonującego przedmiotowe prace w niepełnym czasie pracy, który to pracownik nie nabywa z tytułu opłacanych składek prawa do emerytury pomostowej. Na poparcie swojego stanowiska wnioskodawca przytoczył poglądy wyrażone w uzasadnieniach wyroków: Sądu Najwyższego z dnia 22 lutego 2012 r. w sprawie II UK 130/11, Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 12 października 2011 r. w sprawie I OSK 508/11, Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 24 stycznia 2012 r. w sprawie IV SA/GI 1170/11 i Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie z dnia 17 maja 2012 r. w sprawie II SA/OI 247/12.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując stanowisko zajęte w zaskarżonej decyzji, jak również o zasądzenie od wnioskodawcy na rzec tego organu zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. ZUS/Oddział w G. przywołał również stanowisko Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej z dnia 08 lipca 2010 r., w którym wskazano, że obowiązek opłacania składek na Fundusz Emerytur Pomostowych uzależniono jedynie od 2 wymogów określonych w art. 35 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych, w oderwaniu od warunków, jakie muszą spełnić ubezpieczeni, aby uzyskać prawo do emerytury pomostowej, jak również zinterpretowano, iż zawarte w art. 35 ust. 1 i 2 tejże ustawy odesłanie do jej art. 3 ust. 1 i 3 stanowi autonomiczną, odrębną od art. 3 ust. 4 i 5 definicję pracownika wykonującego pracę w szczególnych warunkach i o szczególnym charakterze. Składka bowiem z art. 35 ust. 1 ustawy pomostowej nie ma cech świadczenia wzajemnego, gdyż została ustalona na niskim poziomie 1,5 % podstawy wymiaru i w perspektywie długookresowej nie wystarczy na pokrycie wydatków Funduszu Emerytur Pomostowych utworzonego do finansowania emerytur pomostowych.

Wyrokiem z dnia 08 maja 2013 r. w sprawie VII U 213/13 Sąd Okręgowy w Gdańsku VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych:

1.  zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że uznał za prawidłowe stanowisko (...) Centrum (...) zawarte we wniosku z dnia 26 października 2012 r. w sprawie braku obowiązku opłacania składki na Fundusz Emerytur Pomostowych za pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze;

2.  zasądził od organu rentowego na rzecz skarżącego kwotę 120,00 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Podstawę tego rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia i rozważania Sądu I instancji:

W dniu 29 października 2012 r. do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. wpłynął wniosek (datowany na dzień 26 października 2012 r.) złożony przez wnioskodawcę (...) Centrum (...) o wydanie pisemnej interpretacji w trybie art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 02 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn. Dz. U. z 2010 r. Nr 220, poz. 1447 ze zm.).

Wniosek o interpretację przepisów dotyczył obowiązku opłacania przez wnioskodawcę składki na Fundusz Emerytur Pomostowych. Wnioskodawca wskazał, iż z własnych środków opłaca składki na Fundusz Emerytur Pomostowych za pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy w szczególnych warunkach i o szczególnym charakterze. Pracownicy ci nie nabywają prawa do emerytury pomostowej, albowiem jednym z warunków jej nabywania jest zatrudnienie w pełnym wymiarze czasu pracy.

Na tle przedstawionego we wniosku stanu faktycznego przedsiębiorca powziął wątpliwości i oczekiwał rozstrzygnięcia kwestii, czy przedstawiony stan faktyczny daje podstawy do obciążenia pracodawcy obowiązkiem ponoszenia składek na Fundusz Emerytur Pomostowych, za czym przemawia wykładnia celowościowa i systemowa art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. z 2008 r. Nr 237, poz. 1656 ze zm.).

Pobieranie składek na powyższy Fundusz również za pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy narusza zasadę wzajemności zobowiązań w ubezpieczeniu społecznym. Przedstawione przez wnioskodawcę stanowisko znajduje uzasadnienie w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 22 lutego 2012 r. w sprawie II UK 130/11, wydanym w podobnym stanie faktycznym i prawnym.

W związku z zobowiązaniem przesłanym przez organ rentowy w formie pisma z dnia 09 listopada 2012 r., (...) Centrum (...) wskazało temu organowi, iż zgodnie z obowiązującym prawem jest wpisane do rejestru stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji i publicznych zakładów opieki zdrowotnej Krajowego Rejestru Sądowego pod numerem KRS (...).

Decyzją nr (...) z dnia 30 listopada 2012 r., wydaną na podstawie art. 10 ust. 1 i ust. 5 ustawy z dnia 02 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2010 r. Nr 220, poz. 1447 ze zm.) w związku z art. 83 ust. 1 pkt 3 lit. a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.), dalej: ustawa systemowa, dotyczącą wniosku z dnia 26 października 2012 r. złożonego przez (...) Centrum (...) w G., organ rentowy uznał za nieprawidłowe stanowisko wnioskodawcy w sprawie obowiązku opłacania składek na Fundusz Emerytur Pomostowych za pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu.

Rodzaj pracy i stanowiska w strukturze wnioskodawcy, uprawniające do emerytury pomostowej lub rekompensaty na zasadach i warunkach określonych w ustawie, wskazane zostały w zarządzeniu nr (...) Dyrektora Naczelnego (...) Centrum (...) z dnia 28 grudnia 2009 r.

Z przedłożonej deklaracji ZUS P DRA wnioskodawcy z października 2012 r. wynika, iż składka na Fundusz Emerytur Pomostowych opłacana jest od 384 pracowników zatrudnionych na 227 stanowiskach pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, na łączną kwotę 25.309,47 zł.

Sąd Okręgowy zważył, że powyższy stan faktyczny przedstawiony we wniosku o interpretację przepisów nie był sporny między stronami.

Dla porządku, na wstępie Sąd ten wskazał, że zgodnie z art. 10 ust. 1, 2, 3 oraz 5 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej (u.s.d.g.) przedsiębiorca może złożyć do właściwego organu administracji publicznej lub państwowej jednostki organizacyjnej wniosek o wydanie pisemnej interpretacji co do zakresu i sposobu zastosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej oraz składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne, w jego indywidualnej sprawie (ust. 1).

Wniosek o wydanie interpretacji może dotyczyć zaistniałego stanu faktycznego lub zdarzeń przyszłych (ust. 2). Przedsiębiorca we wniosku o wydanie interpretacji jest obowiązany przedstawić stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe oraz własne stanowisko w sprawie (ust. 3). Udzielenie interpretacji następuje w drodze decyzji, od której przysługuje odwołanie. Interpretacja zawiera wskazanie prawidłowego stanowiska w sprawie wraz z uzasadnieniem prawnym oraz pouczeniem o prawie wniesienia środka zaskarżenia (ust. 5).

Stosownie zaś do art. 10 lit. a u.s.d.g. interpretację wydaje się bez zbędnej zwłoki, jednak nie później niż w terminie 30 dni od dnia otrzymania przez organ administracji publicznej lub państwową jednostkę organizacyjną kompletnego i opłaconego wniosku (ust. 1). Interpretacja nie jest wiążąca dla przedsiębiorcy, jednakże nie może być on obciążony jakimikolwiek daninami publicznymi, sankcjami administracyjnymi, finansowymi lub karami w zakresie, w jakim zastosował się do uzyskanej interpretacji (ust. 2). Jest ona (interpretacja) natomiast wiążąca dla organów administracji publicznej lub państwowych jednostek organizacyjnych właściwych dla przedsiębiorcy i może zostać zmieniona wyłącznie w drodze wznowienia postępowania - (ust. 3).

Odnośnie samego wniosku o interpretację przepisów, to powinien on dotyczyć zaistniałego stanu faktycznego lub zdarzeń przyszłych i zawierać przedstawienie owego stanu faktycznego oraz stanowisko wnioskodawcy w kwestii prawnej wymagającej interpretacji. Zapadła w wyniku rozpoznania wniosku decyzja właściwego organu musi z kolei zawierać wskazanie prawidłowego stanowiska w tym zakresie i jego uzasadnienie. Zakres i przedmiot sprawy o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa konstytuuje zatem treść wniosku wszczynającego postępowanie, a rolą organu prowadzącego to postępowanie jest ocena stanowiska strony w spornej kwestii, nie zaś przedstawianie poglądów i wykładni przepisów odnoszących się do różnych sytuacji faktycznych. Istotą tego postępowania jest uzyskanie przez stronę wyjaśnienie treści przepisów prawa i ich zastosowania w odniesieniu do indywidualnej sytuacji wskazanej we wniosku. Organ wydający decyzję nie może więc ingerować w stan faktyczny opisany we wniosku, podważać go, uzupełniać, czy zmieniać w oparciu o inne źródła lub wiedzę znaną mu z urzędu (por. wyrok WSA z dnia 16 lipca 2009 roku w sprawie II SAB/Go 8/09, publik. LEX nr 523446).

W postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 04 lutego 2011 r. w sprawie II UZP 1/11 - niepublikowane stwierdzono nadto, że cyt. „W przypadku wniosków o interpretację przepisów z zakresu prawa ubezpieczeń społecznych nie można (...) zapominać o przewidzianym w art. 83 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (...) trybie zaskarżania do sądu ubezpieczeń społecznych decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych zapadłych w indywidualnych sprawach z tego zakresu”.

Przenosząc te rozważania na grunt problematyki rozpoznawanej sprawy Sąd I instancji wskazał, że również w odniesieniu do interpretacji co do zakresu i sposobu zastosowania przepisów, z których wynika obowiązek opłacania przez przedsiębiorcę składek na ubezpieczenie społeczne, decyzja organu rentowego w zakresie udzielonej odpowiedzi określa w sposób istotny sytuację prawną wnioskodawcy. Wnioskodawca co prawda nie jest związany udzieloną interpretacją, ale nie może być obciążony jakimikolwiek daninami publicznymi, sankcjami administracyjnymi, finansowymi lub karami w zakresie, w jakim zastosował się do uzyskanej interpretacji. Nadto interpretacja jest wiążąca dla organu rentowego i może zostać zmieniona wyłącznie w drodze wznowienia postępowania. Przedsiębiorca zwracając się do ZUS o udzielenie takiej interpretacji może wiązać z kształtem udzielonej odpowiedzi decyzje w sferze płac i projektowanej polityki zatrudnienia; interpretacja ta może bowiem dotyczyć również zdarzeń przyszłych (planów przedsiębiorcy). Od decyzji Zakładu zaś, zgodnie z art. 83 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.) zwanej dalej: ustawą systemową, przysługuje odwołanie do właściwego sądu w terminie i według zasad określonych w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego, co sytuuje tę sprawę jako sprawę cywilną w znaczeniu formalnym, do rozpoznania której właściwy jest sąd powszechny (art. 1 i 2 k.p.c.).

Mając na uwadze stanowiska stron zaprezentowane w niniejszej sprawie, Sąd Okręgowy, jako właściwy od rozpoznania odwołania, stanął na stanowisku, iż interpretacja obowiązujących przepisów, poddana przez wnioskodawcę pod ocenę organu rentowego, jest prawidłowa, a stanowisko tego organu zawarte w zaskarżonej decyzji nie jest zasadne.

Stosownie do treści art. 83 ust. 1 pkt 3 lit. a ustawy systemowej Zakład wydaje decyzje m.in. w zakresie indywidualnych spraw dotyczących w szczególności ustalania wymiaru składek na Fundusz Emerytur Pomostowych i ich poboru, a także umarzania należności z tytułu tych składek.

Zgodnie z ust. 3 od decyzji Zakładu przysługuje odwołanie do właściwego sądu w terminie i według zasad określonych w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego.

Powyższe unormowanie stało się zatem podstawą - w kontekście dyspozycji art. 10 ust. 1 i ust. 5 u.s.d.g. - do udzielenia przez organ rentowy wyjaśnień co do wątpliwości interpretacyjnych, przed jakimi stanął wnioskodawca składając wniosek do organu rentowego w przedmiocie opłacania składek na Fundusz Emerytur Pomostowych.

Sąd I instancji zważył, że przedmiotem sporu była ocena, czy SPZOZ (...) Centrum (...) w G. w myśl regulacji zawartych w art. 35 ust. 1 ustawy pomostowej, jest zobowiązany do odprowadzania składek na Fundusz Emerytur Pomostowych za pracowników wykonujących prace o szczególnym charakterze w niepełnym wymiarze czasu pracy, czy też z tego obowiązku jest zwolniony.

Zgodnie bowiem z art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. z 2008 r. Nr 237, poz. 1656 ze zm.), dalej: ustawa pomostowa, składki na Fundusz Emerytur Pomostowych opłaca się za pracownika, który spełnia łącznie następujące warunki:

1) urodził się po dniu 31 grudnia 1948 r.;

2) wykonuje prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, o których mowa w art. 3 ust. 1 i 3.

W myśl ust. 2 przepisu obowiązek opłacania składek na Fundusz Emerytur Pomostowych za pracownika, o którym mowa w ust. 1, powstaje z dniem rozpoczęcia wykonywania przez niego pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, a ustaje z dniem zaprzestania wykonywania tych prac.

Z definicji zawartej w art. 3 ust. 1 ustawy pomostowej, umiejscowionym w rozdziale 1 zatytułowanym „przepisy ogólne”, wynika, iż prace w szczególnych warunkach to prace związane z czynnikami ryzyka, które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku; wykaz prac w szczególnych warunkach określa załącznik nr 1 do ustawy. Ustęp 2 przepisu wskazuje i wymienia, wskazane powyżej, czynniki ryzyka.

W myśl art. 3 ust. 3 ustawy pomostowej prace o szczególnym charakterze to prace wymagające szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej, których możliwość należytego wykonywania w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu lub życiu innych osób, zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności psychofizycznej, związanego z procesem starzenia się; wykaz prac o szczególnym charakterze określa załącznik nr 2 do ustawy.

Z kolei z art. 3 ust. 5 ustawy pomostowej wynika, iż za pracowników wykonujących prace o szczególnym charakterze uważa się pracowników wykonujących po dniu wejścia w życie ustawy, w pełnym wymiarze czasu pracy, prace, o których mowa w ust. 3.

Uwzględniając wskazane wyżej przepisy prawa Sąd Okręgowy w całości podzielił stanowisko wnioskodawcy zawarte we wniosku oraz zaprezentowaną przez niego w toku przedmiotowego postępowania argumentację, mając na uwadze stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 22 lutego 2012 r. w sprawie II UK 130/11, publik. OSNP 2013/3-4/40, które nota bene stało się podstawą złożenia przez wnioskodawcę wniosku o interpretację.

Sąd Najwyższy w cytowanym wyroku wskazał, iż obowiązek opłacania składek na Fundusz Emerytur Pomostowych dotyczy pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w pełnym wymiarze czasu pracy (art. 35 ust. 1 ustawy pomostowej). Swoje stanowisko Sąd Najwyższy poprzedził szczegółową analizą obwiązujących przepisów, a Sąd I instancji w całości podzielił te zapatrywania. Za Sądem Najwyższym wskazał jedynie, iż cyt. „uważna analiza gramatyczna zwrotu "pracownik, który wykonuje prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, o których mowa w art. 3 ust. 1 i 3" prowadzi do wniosku, że powtarza on w formie skondensowanej treść art. 3 ust. 4 i 5 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych. Chodzi w nim o pracownika, który wykonuje (wykonującego) prace w szczególnych warunkach, o których mowa w art. 3 ust. 1 lub prace o szczególnym charakterze, o których mowa w art. 3 ust. 3. Zastąpienie imiesłowu przymiotnikowego czynnego (wykonujący) czasownikiem w czasie teraźniejszym (wykonuje) nie zmienia sensu zdania. Pracownik, który wykonuje prace, jest także pracownikiem wykonującym prace. Poza tą nieistotną znaczeniowo zmianą gramatyczną - art. 35 ust. 1 pkt 2 stanowi kalkę językową oraz znaczeniową art. 3 ust. 4 i 5. Dlatego daje to podstawę do przyjęcia, że ustawodawca w art. 35 ust. 1 pkt 2 w istocie powielił regulację z art. 3 ust. 4 i 5. Można też uznać, że z tego powodu werbalne wyrażenie zastrzeżenia o warunku pełnego wymiaru czasu pracy ustawodawca uznał za niepotrzebne”.

Sąd Okręgowy podkreślił za Sądem Najwyższym, iż także wykładnia celowościowa oraz systemowa spornego przepisu art. 35 ust. 1 ustawy pomostowej prowadzi do konkluzji, iż składki na Fundusz Emerytur Pomostowych powinno się odprowadzać jedynie za pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Niewątpliwie bowiem w przypadku odmiennego założenia – postulowanego przez organ rentowy – mielibyśmy do czynienia z sytuacją, w której odprowadzanie składki na Fundusz Emerytur Pomostowych nie wiązałoby się z prawem do otrzymania świadczenia w postaci emerytury pomostowej, bowiem pracownik wykonujący pracę o szczególnym charakterze w niepełnym wymiarze czasu pracy w myśl art. 35 ust. 1 w związku z art. 3 ust. 5 ustawy pomostowej nie jest uprawniony do uzyskania tego świadczenia.

Zdaniem Sądu I instancji interpretacja pojęcia pracownika wykonującego prace o szczególnym charakterze w sposób oczywisty następować musi właśnie w oparciu o definicje pracowników zawarte w art. 3 ust. 4 i 5 ustawy pomostowej ze względu na umiejscowienie tego przepisu w rozdziale 1 tej ustawy, nie bez powodu nazwanym przez ustawodawcę „przepisami ogólnymi”, zatem mającymi zastosowanie w przypadku dalszych regulacji ustawy pomostowej, w tym art. 35 ust. 1 (rozdział 6 – m.in. zasady opłacania składek na Fundusz Emerytur Pomostowych). O ile wprost sam przepis art. 35 ust. 1 ustawy pomostowej nie uzależnia obowiązku opłacania składek na Fundusz Emerytur Pomostowych od wymiaru czasu pracy danego pracownika, bowiem odsyła wprost jedynie do art. 3 ust. 1 i 3 tejże ustawy – o tyle jednak prawidłowa interpretacja tego przepisu w związku z art. 3 ust. 4 i 5 ustawy pomostowej każe powyższy obowiązek składkowy w sposób jednoznaczny łączyć tylko i wyłącznie z zatrudnieniem pracowników w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze w pełnym wymiarze czasu pracy.

Sąd Najwyższy, którego stanowisko w pełni zaakceptował Sąd Okręgowy, we wskazanym powyżej orzeczeniu odniósł się także do zarzutu naruszenia przepisu art. 2 Konstytucji R.P. Wskazał bowiem, iż całkowite oderwanie obowiązku odprowadzania składek na Fundusz Emerytur Pomostowych od warunków, które muszą spełnić ubezpieczeni, aby uzyskać prawo do emerytury pomostowej, oznaczałoby, że składka na ten Fundusz nie miałaby charakteru składki na ubezpieczenie społeczne, ale stanowiłaby daninę publicznoprawną. Obciążenie nią pracodawców z tego tytułu, że zatrudniają oni pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, wymagałoby jednoznacznego uregulowania niepozostawiającego wątpliwości co do intencji ustawodawcy. Wynikająca z art. 2 Konstytucji RP zasada należytej legislacji nie pozwala na to, aby na podstawie niejednoznacznych norm prawnych konstruować obowiązki o charakterze fiskalnym.

Taka interpretacja, w ocenie Sądu I instancji, świadczy o słuszności stanowiska wnioskodawcy w powyższym zakresie.

Zdaniem Sądu Okręgowego, w świetle rozważań Sądu Najwyższego, nietrafne jest przywołane przez organ rentowy stanowisko Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej z dnia 08 lipca 2010 r., zgodnie z którym obowiązek opłacania składek na Fundusz Emerytur Pomostowych uzależniono jedynie od 2 wymogów określonych w art. 35 ust. 1 ustawy pomostowej, w oderwaniu od warunków, jakie muszą spełnić ubezpieczeni, aby uzyskać prawo do emerytury pomostowej, zaś zawarte w art. 35 ust. 1 i 2 tejże ustawy odesłanie do jej art. 3 ust. 1 i 3 stanowi autonomiczną, odrębną od art. 3 ust. 4 i 5 definicję pracownika wykonującego pracę w szczególnych warunkach i o szczególnym charakterze. Składka bowiem z art. 35 ust. 1 ustawy pomostowej nie ma cech świadczenia wzajemnego, gdyż została ustalona na niskim poziomie 1,5% podstawy wymiaru i w perspektywie długookresowej nie wystarczy na pokrycie wydatków Funduszu Emerytur Pomostowych utworzonego do finansowania emerytur pomostowych.

Sąd Najwyższy bowiem niejako wprost w tezie wyroku - wskazując na konieczność zatrudnienia pracowników w pełnym wymiarze czasu pracy dla zaistnienia obowiązku odprowadzania składek na Fundusz Emerytur Pomostowych – powtórzył uregulowanie z art. 3 ust. 5 ustawy pomostowej. Sąd I instancji w pełni podzielił to stanowisko. W ocenie tego Sądu, pomimo iż zaprezentowane stanowisko Sądu Najwyższego jest jedynym dotyczącym spornej materii i w tym sensie jednostkowym, niemniej jednak stanowi pomocną wykładnię obowiązujących przepisów prawnych mającą znaczenie w zakresie rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy – której stan zarówno faktyczny, jak i prawny, jest niewątpliwie zbieżny ze stanem sprawy, w której orzekał Sąd Najwyższy.

Posiłkowo Sąd Okręgowy wskazał, iż podobna kierunkowo interpretacja utrwalona została w zakresie judykatury wojewódzkich sądów administracyjnych w zakresie stosowania art. 41 ust. 4 pkt 2 ustawy pomostowej i na taką to konstatację zasadnie wskazywał skarżący w odwołaniu. W myśl wskazanego przepisu art. 41 ust. 4 pkt 2 ustawy pomostowej płatnik składek jest obowiązany prowadzić ewidencję pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, za których jest przewidziany obowiązek opłacania składek na Fundusz Emerytur Pomostowych, zawierającą dane, o których mowa w ust. 3 pkt 2 – zatem przepisu powiązanego ze spornym art. 35 ust. 1 ustawy pomostowej, bowiem również traktującym o ewidencji związanej z obowiązkiem odprowadzania składek na Fundusz Emerytur Pomostowych. Otóż obowiązek umieszczania w tej ewidencji dotyczy tylko pracowników wykonujących pracę w pełnym wymiarze czasu pracy. Regulacje zawarte w art. 3 ust. 3 i 5 w zw. z art. 41 ust. 4 pkt 2 ustawy pomostowej należy rozumieć tak, że obowiązek umieszczenia pracownika w ewidencji pracowników wykonujących prace o szczególnym charakterze obciąża pracodawcę wówczas, gdy wykonuje on rodzaj pracy wymieniony w załączniku nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych, będąc zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy (na pełen etat) i ten rodzaj wykonywanej pracy jest wykonywany jako podstawowy obowiązek pracownika, bez względu na to, czy oprócz wymienionego rodzaju pracy wykonuje również inne czynności (por. wyrok NSA w Warszawie z dnia 12 października 2011 r. w sprawie I OSK 508/11).

Jedynie praca o szczególnym charakterze wymieniona w załączniku nr 2 do ustawy pomostowej i wykonywana w pełnym wymiarze czasu pracy uzasadnia umieszczenie pracownika w ewidencji, o której mowa w art. 41 ust. 4 pkt 2 tej ustawy bez względu na to, czy oprócz wymienionego rodzaju pracy wykonuje również inne czynności (por. wyrok WSA w Gliwicach z dnia 24 stycznia 2012 r. w sprawie IV SA/GI 1170/11).

W ocenie Sądu I instancji argumentem w sprawie nie jest również twierdzenie organu rentowego, że świadczenie z art. 35 ust. 1 ustawy pomostowej nie ma cech świadczenia wzajemnego, gdyż została ustalona na niskim poziomie 1,5% podstawy wymiaru i w perspektywie długookresowej nie wystarczy na pokrycie wydatków Funduszu Emerytur Pomostowych utworzonego do finansowania emerytur pomostowych. Jak trafnie bowiem stwierdził wnioskodawca, Fundusz Emerytur Pomostowych jest bowiem w myśl art. 29 ustawy pomostowej państwowym funduszem celowym powołanym w celu finansowania emerytur pomostowych, a ustalona na 1,5 % podstawy wymiaru składka na tenże Fundusz stanowi zaledwie jedno ze źródeł finansowania Funduszu spośród wymienionych w art. 30 tejże ustawy (dotacji budżetu państwa; z oprocentowania rachunków bankowych FEP; z odsetek od nieterminowo opłaconych składek na FEP; z dodatkowej opłaty, o której mowa w art. 40 ust. 2; ze zwrotu nienależnie pobranych świadczeń wraz z odsetkami; z lokat wolnych środków FEP; z wpłaty, o której mowa w art. 17 ust. 2; z innych tytułów).

Konkludując, Sąd Okręgowy, działając na podstawie art. 477 (14) § 1 k.p.c. w związku z cytowanymi wyżej przepisami, orzekł jak w punkcie 1 sentencji wyroku.

Kierując się zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, na podstawie art. 98 k.p.c. w związku z art. 108 § 1 k.p.c. w związku z § 2 ust. 1 i 2 w związku z § 3 ust. 1 w związku z § 11 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. 2002 r. Nr 163, poz. 1349 ze zm.), Sąd ten orzekł jak w pkt 2 sentencji wyroku.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. Miejskie (...)spółka z o. o. w B. zaskarżając ten wyrok w całości i zarzucając mu naruszenie przepisów prawa materialnego, a w szczególności art. 35 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. z 2008 r. Nr 237, poz. 1656 ze zm.).

W uzasadnieniu apelacji organ rentowy powołał treść art. 35 ust. 1 i 2 ustawy o emeryturach pomostowych oraz wskazał, że Sąd I instancji dopuścił się naruszenia w/w przepisów poprzez błędną ich wykładnię i uznanie, że obowiązek opłacania składek na Fundusz Emerytur Pomostowych dotyczy wyłącznie pracowników zatrudnionych w pełnym wymiarze czasu pracy.

Organ ten stwierdził, że Sąd Okręgowy bezpodstawnie skorelował obowiązek odprowadzania składek na Fundusz Emerytur Pomostowych (art. 35 ustawy o emeryturach pomostowych) za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w niepełnym wymiarze czasu pracy z warunkami do nabycia uprawnień do emerytury pomostowej (art. 4 ustawy o emeryturach pomostowych).

Przepisy mówiące o konieczności zatrudnienia na cały etat mają znaczenie jedynie przy ubieganiu się o ustalenie prawa do emerytury pomostowej. Nie ma to natomiast znaczenia dla obowiązków pracodawcy, który musi zamieścić stanowiska w ewidencji prac w szczególnych warunkach i o szczególnym charakterze oraz odprowadzić składki na FEP.

Sąd I instancji opierając się na tezach zawartych w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 22 lutego 2012 r. w sprawie II UK 130/11, stwierdził, że w stanie faktycznym przedstawionym we wniosku - pracownik zatrudniony w niepełnym wymiarze czasu pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze nie nabędzie prawa do emerytury pomostowej.

Zdaniem apelującego w prawie ubezpieczeń społecznych obowiązek ponoszenia przymusowych składek dotyczy osoby, której cechy jako podmiotu ubezpieczenia społecznego zostały określone ustawowo i są oderwane od prawa do nabycia przyszłych świadczeń z ubezpieczeń społecznych. Występujące w przepisie art. 35 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych wyraźne odesłanie jedynie do przepisów art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych jest interpretowane w ten sposób, że w przepisie tym została zawarta autonomiczna (odrębna w stosunku do tej, która występuje w przepisach art. 3 ust. 4 i 5 ustawy o emeryturach pomostowych) definicja pracownika wykonującego prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, która swym zasięgiem obejmuje zarówno wykonywanie tego rodzaju prac w pełnym, jak i w niepełnym wymiarze czasu pracy. Definicja ta stosowana jest jedynie na potrzeby dookreślenia kręgu podmiotowego osób, za które winna być odprowadzana składka na Fundusz Emerytur Pomostowych.

Gdyby ustawodawca uzależnił obowiązek odprowadzania składek na Fundusz Emerytur Pomostowych od zatrudnienia pracownika w pełnym wymiarze czasu pracy, to zostałoby to wyraźnie wskazane w art. 35 ustawy o emeryturach pomostowych, jednakże takie rozwiązanie rodziłoby możliwość niepłacenia składek na w/w fundusz poprzez zatrudnianie pracowników przez pracodawców w niepełnym wymiarze czasu pracy, co może prowadzić do nadużyć i obchodzenia przepisów ustawy o emeryturach pomostowych.

Jednocześnie organ rentowy miał na uwadze, iż określony pracownik zatrudniony w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze może być zatrudniony w niepełnym wymiarze czasu pracy, ale jednocześnie u dwóch różnych pracodawców, a przyjęcie poglądu wyrażonego przez Sąd Okręgowy w zaskarżonym orzeczeniu prowadzić będzie do sytuacji, w których pracownik taki będzie pozbawiony prawa do emerytury pomostowej.

Stanowisko wyrażone przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych wynika z poglądu wyrażonego przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, zawartego w odpowiedzi na interpelację poselską (...) co do zasad opłacania składek ZUS na Fundusz Emerytur Pomostowych.

W konkluzji apelacji organ rentowy wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania wnioskodawcy od decyzji ZUS/Oddziału w G. z dnia 30 listopada 2012 r. nr (...).

Pismem procesowym datowanym na dzień 08 lipca 2013 r., w odpowiedzi na apelację organu rentowego, SPZOZ (...) Centrum (...) w G. wniosło o jej oddalenie oraz zasądzenie od tego organu na rzecz wnioskodawcy kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego nie zasługuje na uwzględnienie, ponieważ nie zawiera zarzutów skutkujących uchyleniem lub zmianą wyroku Sądu I instancji.

Spór w przedmiotowej sprawie koncentruje się na kwestii, czy zachodzi obowiązek opłacania składek na Fundusz Emerytur Pomostowych, nazywany dalej FEP, także za takich pracowników, którzy prac w szczególnych warunkach lub prac o szczególnym charakterze, w rozumieniu odpowiednio art. 3 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. z 2008 r. Nr 237, poz. 1656 ze zm., nazywanej dalej ustawą o emeryturach pomostowych), nie wykonują w pełnym wymiarze czasu pracy, a zatem nie spełniają przesłanki z art. 3 ust. 4 i 5 ustawy o emeryturach pomostowych do uznania ich odpowiednio: za pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach albo za pracowników wykonujących prace o szczególnym charakterze.

Sąd II instancji podziela stanowisko Sądu Najwyższego zaprezentowanego w uzasadnieniu wyroku tego Sądu z dnia 22 lutego 2012 r. w sprawie II UK 130/11, publik. LEX nr 1271604, zgodnie z którym obowiązek ubezpieczenia nie może dotyczyć osoby, co do której od początku wiadomo, że nigdy świadczenia nie otrzyma.

W świetle przepisów art. 3 ust. 4 i 5 ustawy o emeryturach pomostowych nie ulega bowiem wątpliwości, że pracownik spełniający wymagania przewidziane w art. 4 pkt 1-5 i 7 ustawy o emeryturach pomostowych, który po dniu 31 grudnia 2008 r. wykonuje pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w niepełnym wymiarze czasu pracy, nigdy nie nabędzie prawa do emerytury pomostowej.

Skoro w przypadku takiego pracownika prawo do emerytury pomostowej jest wykluczone, to nie sposób przyjąć, że należy on do kręgu osób objętych ubezpieczeniem społecznym z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze na mocy ustawy o emeryturach pomostowych.

Przyjęcie za apelującym odmiennego założenia godziłoby w konstrukcyjną cechę stosunku zobowiązaniowego ubezpieczenia społecznego, w którym obie strony są względem siebie zobowiązane.

Sąd Apelacyjny w pełni zgadza się również z wyrażonym w uzasadnieniu w/w wyroku stanowiskiem, że uważna analiza gramatyczna użytego w treści art. 35 ust. 1 pkt 2 ustawy o emeryturach pomostowych zwrotu „pracownik, który wykonuje prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, o których mowa w art. 3 ust. 1 i 3” w istocie w formie skondensowanej powiela treść przepisów art. 3 ust. 4 i 5 ustawy o emeryturach pomostowych.

Powyższe oznacza, że przepis art. 35 ust. 1 pkt 2 ustawy o emeryturach pomostowych odnosi się do pracownika, który wykonuje prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, o których mowa w art. 3 ust. 1 i 3 w pełnym wymiarze czasu pracy.

Niezasadnie zatem apelujący podnosi, że w przepisie art. 35 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych zawarta została autonomiczna (odrębna w stosunku do tej, która występuje w przepisach art. 3 ust. 4 i 5 ustawy o emeryturach pomostowych) definicja pracownika wykonującego prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, która swym zakresem obejmuje zarówno wykonywanie tego rodzaju prac w pełnym, jak i w niepełnym wymiarze czasu pracy.

Trafnie Sąd Najwyższy zauważył także, że całkowite oderwanie obowiązku odprowadzania składek na FEP od warunków, które muszą spełnić ubezpieczeni, aby uzyskać prawo do emerytury pomostowej, oznaczałoby, że składka na ten Fundusz nie miałaby charakteru składki na ubezpieczenie społeczne, ale stanowiłaby daninę publicznoprawną. Obciążenie nią pracodawców z tego tytułu, że zatrudniają oni pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, wymagałoby jednoznacznego uregulowania niepozostawiającego wątpliwości co do intencji ustawodawcy.

Przyjęcie za apelującym, że ustawodawca uregulował obowiązek odprowadzania składek na FEP w oderwaniu od warunków nabycia prawa do emerytury pomostowej, budziłoby uzasadnione wątpliwości co do jego intencji, a mianowicie, czy konstruuje on kolejny stosunek zobowiązaniowy ubezpieczenia społecznego, czy też obowiązek uiszczania tych składek ma w istocie charakter fiskalny, co kolidowałoby z zasadą określoności przepisów prawa, stanowiącą element składowy zasady ochrony zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa, wynikający z art. 2 Konstytucji R.P.

Odnosząc się do stanowiska organu rentowego, zgodnie z którym przyjęcie, że odprowadzanie składek na FEP uzależnione jest od zatrudnienia pracownika wykonującego pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w pełnym wymiarze czasu pracy rodziłoby możliwość uchylania się pracodawców od obowiązku odprowadzania składek na FEP poprzez zatrudnianie takich pracowników w niepełnym wymiarze czasu pracy, Sąd II instancji zauważa, że przepis art. 86 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2013 r., poz. 1442 ze zm.) daje organowi rentowemu kompetencje do badania zarówno tytułu zawarcia umowy o pracę, jak i ważności jej poszczególnych postanowień i w ramach obowiązującej go procedury zakwestionowania tych postanowień umowy o pracę, które pozostają w kolizji z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierzają do obejścia prawa (por. wyrok S.N. z dnia 04 sierpnia 2005 r. w sprawie II UK 16/05, publik. LEX nr 182776).

Tym samym w przypadku ustalenia, że zawarcie umowy o pracę z pracownikiem wykonującym prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w niepełnym wymiarze czasu pracy zmierzało do obejścia prawa, organ rentowy ma prawo do zakwestionowania tego postanowienia umowy o pracę.

Reasumując, zasadnie Sąd Okręgowy przyjął, że nie zachodzi obowiązek opłacania składek na FEP za takich pracowników, którzy prac w szczególnych warunkach lub prac o szczególnym charakterze, w rozumieniu odpowiednio art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych, nie wykonują w pełnym wymiarze czasu pracy.

Stosownie do treści art. 385 k.p.c. sąd drugiej instancji oddala apelację, jeżeli jest ona bezzasadna.

Wobec powyższego, na mocy art. 385 k.p.c., Sąd Apelacyjny orzekł jak w pkt 1 sentencji wyroku.

O kosztach procesu – kosztach zastępstwa procesowego SPZOZ (...) Centrum (...) w G. w postępowaniu apelacyjnym, na mocy art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. oraz § 12 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 5 i § 2 ust. 1 i 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2013 r., poz. 490), Sąd ten orzekł jak w pkt 2 sentencji wyroku.