Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

W dniu 12 kwietnia 2019 roku, w elektronicznym postępowaniu upominawczym, (...) Bank S.A. z siedzibą w W. wystąpił z powództwem przeciwko S. W. (1) o zapłatę kwoty 124.079,16 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu.

W uzasadnieniu pozwu strona powodowa oświadczyła, że w dniu 1 lipca 2015 roku pozwany bank zawarł z pozwaną umowę pożyczki, która w związku z brakiem terminowego spłacania rat pożyczki została z dniem 26 marca 2019 roku postawiona przez pozwanego w stan wymagalności. Powód podał, że na kwotę dochodzą pozwem składają się:

- należność główna z tytułu niespłaconego kapitału wynosząca 116.362,83 zł,

- skapitalizowane odsetki kapitałowe umowne w kwocie 6909,50 zł,

- skapitalizowane odsetki za opóźnienie w kwocie 800,63 zł,

- „opłaty umowne” w kwocie 6,20 zł.

(pozew k. 5–8)

Postanowieniem z dnia 16 kwietnia 2019 roku Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie przekazał sprawę do Sądu Okręgowego w Łodzi.

(postanowienie k. 10)

W piśmie procesowym datowanym na 4 listopada 2020 roku powód oświadczył, że "ogranicza powództwo o kwotę 20.228,19 zł" oraz wobec tego wnosi o zasądzenie od pozwanej kwoty 103.850,97 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 12 kwietnia 2019 roku.

(pismo procesowe powoda k. 128)

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

W dniu 1 lipca 2015 roku (...) Bank SA zawarł z S. W. (1) w formie pisemnej umowę o pożyczkę gotówkową na kwotę 149.519,17 zł (§1 ust. 1 umowy), która miała zostać przeznaczona (stosownie do treści §2 ust. 2 umowy):

a)  w zakresie kwoty 113.500 zł na dowolny cel konsumpcyjny pożyczkobiorcy,

b)  w zakresie kwoty 3723,03 zł na pokrycie „opłaty przygotowawczej”,

c)  w zakresie kwoty 32.296,14 zł na pokrycie „jednorazowej opłaty z tytułu zwrotu kosztów ubezpieczenia na życie”.

Kwota pożyczki miała podlegać spłacie w 120 równych miesięcznych ratach kapitałowo-odsetkowych. Z kolei §2 ust. 4 umowy przewidywał wzrost oprocentowania kredytu o 10 punktów procentowych (w stosunku do oprocentowania w wysokości 7,27% z §2 ust. 2 umowy) „w przypadku rezygnacji Pożyczkobiorcy z ubezpieczenia na życia”.

W §5 ust. 3 pkt 3) umowy do kosztów pożyczki zaliczono m.in. wyżej wskazaną „jednorazową opłatę z tytułu zwrotu kosztów ubezpieczenia na życie”.

W §9 ust. 3 umowy przewidziano, że jeżeli pożyczkobiorca zalega ze spłatą 2 kolejnych rat pożyczki bank pisemnie wzywa pożyczkobiorcę do zapłaty, a w razie nieuregulowania należności w terminie 7 dni od daty odbioru wezwania do zapłaty bank ma prawo wypowiedzieć umowę.

W §13 umowy podano, że integralną część umowy kredytu stanowi m.in. deklaracja przystąpienia do ubezpieczenia na życie oraz ogólne warunki tego ubezpieczenia.

Umowę pożyczki w imieniu powodowego banku podpisała M. D..

(kopia umowy pożyczki k. 22-29)

W dacie zawarcia umowy S. W. (1) miała ukończone 39 lat. Umowa nie pozostawała w związku z prowadzeniem przez nią działalności zawodowej lub gospodarczej.

(okoliczności niesporne)

Wraz z podpisaniem wyżej przywołanej umowy pożyczki S. W. (1) podpisała polisę ubezpieczenia na życie o nazwie "Ubezpieczenie dla (...) Banku S.A." - według wariantu C. W treści polisy podano, że okres ubezpieczenia wynosi od dnia następnego po dniu postawienia do dyspozycji ubezpieczonego kwoty kredytu do dnia zapadalności "ostatniej Raty wynikającej z Pierwotnego Harmonogramu Spłat". Sumę ubezpieczenia określono jako saldo zadłużenia z tytułu umowy kredytu na dzień zdarzenia ubezpieczeniowego. Jako rodzaje zdarzeń ubezpieczeniowych i wysokość limitu świadczeń przysługujących ubezpieczonemu określono: zgon ubezpieczonego (limit świadczenia - 100% sumy ubezpieczenia) oraz inwalidztwo ubezpieczonego (limit świadczenia - 30% sumy ubezpieczenia). W polisie podano, że beneficjentem ubezpieczenia w przypadku zgonu osoby ubezpieczonej jest (...) Bank S.A.

Ubezpieczenia udzieliło (...) Towarzystwo (...) na (...) S.A.

W polisie ubezpieczenia podano, że pośrednikiem przy zawarciu umowy ubezpieczenia był (...) Bank S.A. W imieniu zakładu ubezpieczeń polisę ubezpieczenia podpisała M. D. (tj. ta sama osoba, która w imieniu powodowego banku podpisała umowę pożyczki).

Wraz z umową pożyczki i polisą ubezpieczenia S. W. (1) podpisała dokument zatytułowany "Cesja wierzytelności z umowy ubezpieczenia", tj. oświadczyła, że przelewa na rzecz (...) Bank S.A. uprawnienia do świadczenia ubezpieczeniowego z tytułu inwalidztwa.

W przekazane powódce tzw. karcie produktu wskazano, że (...) Bank S.A. występował przy zawarciu umowy ubezpieczenia na życia jako agent ubezpieczyciela (zakładu ubezpieczeń). W tym samym dokumencie wskazano, że ubezpieczeniu podlega inwalidztwo osoby ubezpieczonej rozumiane jako całkowita trwała niezdolność do pracy albo trwały uszczerbek na zdrowiu. Wskazano także, że składka ubezpieczeniowa płatna jest przez ubezpieczającego z góry za cały okres ubezpieczenia.

(kopia polisy k. 67-68, kopia cesji k. 69, karta produktu k. 59-60, tekst ogólnych warunków ubezpieczenia k. 61-65)

Przez pewien czas raty pożyczki były przez powódkę spłacane.

(historia spłaty kredytu k. 43-48)

(...) Bank SA skierował następnie do S. W. (1) pismo datowane na 19 października 2018 roku, w którym wezwał do zapłaty w terminie 7 dni zaległości w spłacie rat pożyczki w kwocie 3809,36 zł – z informacją, że brak zapłaty może skutkować wypowiedzeniem umowy pożyczki. Pismo nie zawierało pouczenia o możliwości wystąpienia z wnioskiem o restrukturyzację zadłużenia. Pismo doręczono S. W. (1) w dniu 24 października 2018 roku.

Następnie, w dniu 11 grudnia 2018 roku doręczono S. W. (1) pismo (...) Bank SA datowane na 4 grudnia 2018 roku zawierające warunkowe wypowiedzenie umowy pożyczki z 30 dniowym okresem wypowiedzenia, który miał rozpocząć swój bieg, jeżeli powódka w terminie 14 dni roboczych od dnia doręczenia pisma nie zapłaci zaległości lub nie złoży wniosku o restrukturyzację zadłużenia.

(kopie pisemnego wezwania do zapłaty k. 52, wydruk dotyczący daty doręczenia przesyłki k. 53, kopia wypowiedzenia k. 49, kopia potwierdzenia doręczenia k. 51)

W 2015 roku nie występowały na rynku polskim ogólnodostępne umowy ubezpieczenia na życia przewidujące zapłatę przez ubezpieczonego z góry składki za 10-letni okres ubezpieczenia. Umowy ubezpieczenia na życia niepołączone z inwestowaniem w fundusze kapitałowe na rynku występują zazwyczaj jako umowy z rocznym okresem ubezpieczenia i możliwością jego przedłużenia.

Takie zakłady ubezpieczeń jako (...) na (...) SA, (...) SA czy (...) SA stosują miesięczne lub roczne składki ubezpieczenia na życie.

W latach 2015-2020 wysokość składek ubezpieczenia na życie na rynku polskim nie ulegała istotnym zmianom. W 2020 roku (...) na (...) SA, (...) SA czy (...) SA za ubezpieczenie na życie o znacznie szerszym zakresie niż to udzielone S. W. (1) przez (...) na (...) SA pobierały składki o wysokości znacznie niższej niż składka pobrana od pozwanej (wynosząca 32.296,14 zł czyli 3229,61 zł za 1 rok okresu ubezpieczenia): wynoszące odpowiednio rocznie 1265 zł, 1918,20 zł i 2244 zł.

(opinia pisemna biegłego z zakresu ubezpieczeń M. J. k. 92-98)

Przy przyjęciu, że powodowy bank wypłacił S. W. (1) z tytułu umowy pożyczki łącznie kwotę 117.223,03 zł (113.500 zł na rachunek pozwanej oraz 3723,03 zł na skredytowanie opłaty przygotowawczej pobranej przez bank za udzielenie pożyczki), która podlegała spłacie na zasadach określonych w umowie stron (tj. z oprocentowaniem 7,27% w stosunku rocznym, 120 równych miesięcznych ratach kapitałowo-odsetkowych) oraz przy uwzględnieniu spłat rat pożyczki dokonanych przez pozwaną, na dzień doręczenia jej pisma powodowego banku dotyczącego wypowiedzenia umowy kredytu (tj. na dzień 11 grudnia 2018 roku) nie występowała po stronie S. W. (1) zaległość w spłacie rat kredytu, natomiast występowała nadpłata po jej stronie w kwocie 8.724,13 zł. Nadpłata po stronie pozwanej występowała także w dacie doręczenia jej wezwania do zapłaty zaległych rat (24 października 2018 roku - nadpłata po stronie pozwanej wynosiła wówczas 10.659,38 zł) oraz w dniu upływu 30-dniowego okresu wypowiedzenia biegnącego od dnia 11 grudnia 2018 roku (10 stycznia 2019 roku - nadpłata wynosiła wówczas 7699,32 zł).

(historia spłaty kredytu k. 43-48, opinia pisemna biegłej z zakresu rachunkowości k. 131-139)

Wyżej opisanych ustaleń Sąd dokonał w oparciu o kopie dokumentów złożone przez powoda oraz opinie biegłych, który wiarygodności żadna ze stron procesu skutecznie nie zakwestionowała.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Na skutek częściowego cofnięcia pozwu dokonanego przed rozprawą (pismo powoda k. 128) postępowanie w sprawie na podstawie art. 355 §1 k.p.c. podlegał umorzeniu w zakresie żądania zapłaty kwoty 20.228,19 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie.

Strony procesu zawarły w formie pisemnej umowę pożyczki, do której zastosowanie znajduje art. 720 §1 k.c. Do wyżej przywołanej umowy pożyczki znajdują zastosowanie także przepisy ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim (tekst jedn. Dz.U. z 2014 r. poz. 1497) z uwagi na treść art. 3 ust. 1 i art. 3 ust. 2 pkt 1 tej ustawy, kwotę kredytu (poniżej 255.550 zł) oraz wyraźnie wskazany w treści umowy cel konsumpcyjny pożyczki udzielonego pozwanej.

Z uwagi na treść art. 75c ust. 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (tekst jedn. Dz.U. poz. 1876 z 2017 roku) do umowy pożyczki pieniężnej udzielonej przez bank stosuje się przepisy art. 75c ust. 1 i 2 tej samej ustawy. Zgodnie z tymi przepisami, jeżeli kredytobiorca (pożyczkobiorca) opóźnia się ze spłatą zobowiązania z tytułu udzielonego kredytu (pożyczki), bank wzywa go do dokonania spłaty, wyznaczając termin nie krótszy niż 14 dni roboczych - w wezwaniu tym bank informuje kredytobiorcę (pożyczkobiorcę) o możliwości złożenia, w terminie 14 dni roboczych od dnia otrzymania wezwania, wniosku o restrukturyzację zadłużenia. Wprawdzie art. 75c Prawa bankowego wszedł w życie już po zawarciu przez strony umowy pożyczki, jednakże z mocy art. 12 ustawy z dnia 25 września 2015 r. o zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw miały obowiązek dostosować swoją działalność do wymagań określonych w art. 75c ustawy Prawo bankowe, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą - co oznacza, że powodowy bank powinien zastosować wymogi przewidziane tym przepisem w odniesieniu do wypowiedzenia dokonanego w 2018 roku. Dopiero po zachowaniu wymogów z art. 75c ust. 1 i 2 Prawa bankowego oraz bezskutecznym upływie terminu 14 dni roboczych dla złożenia przez pozwaną wniosku o restrukturyzację powodowy bank był uprawniony do złożenia oświadczenia o wypowiedzeniu pożyczki. Wymogi te nie zostały przez powodowy bank dochowane. W skierowanym do pozwanej piśmie datowanym na 19 października 2018 roku (k. 52) powodowy bank nie zawarł informacji dla pozwanej o możliwości złożenia wniosku o restrukturyzację zadłużenia. Powód złożył do akt sprawy wydruk zawierający treść pisma datowanego na 24 września 2018 roku adresowanego do pozwanej (k. 108), jednakże nie złożył żadnego dowodu doręczenia tego pisma pozwanej ani nawet nadania go przesyłką pocztową na adres pozwanej. Co więcej, pismo to zawiera jedynie informację o "możliwości złożenia wniosku o restrukturyzację zadłużenia" bez zakreślania terminu na dokonanie tej czynności oraz bez wezwania do spłaty zaległości w zakreślonym terminie. Informację odpowiadającą treści art. 75c ust. 2 Prawa bankowego zawarto dopiero w pisemnym wypowiedzeniu umowy pożyczki datowanym na 1 grudnia 2018 roku (k. 49), co nie jest prawidłowe - brzmienie art. 12 ustawy nowelizującej Prawo bankowe z dnia 25 września 2015 r. w związku z art. 75c uzasadnia przyjęcie, że przepisy te zawierają normę bezwzględnie obowiązującą (imperatywną), zgodnie z którą procedura przewidziana w art. 75c ust. 1 i 2 Prawa bankowego musi poprzedzać wypowiedzenie umowy kredytu (pożyczki). Brak podjęcia przez bank ustawowo przewidzianych czynności, które powinny wyprzedać wypowiedzenie, czynią to wypowiedzenie przedwczesnym - w sytuacji, w której dana czynność prawna, w tym wypadku wypowiedzenie umowy, jest przedwczesna, to z tej przyczyny nie może być kwalifikowana jako nieważna, lecz bezskuteczna z tego względu, że nie została poprzedzona dokonaniem innych wymaganych ustawą czynności (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 18 czerwca 2021 r., IV CSKP 92/21).

W okolicznościach niniejszej sprawy oznacza to, że wypowiedzenie umowy pożyczki doręczone pozwanej w dniu 11 grudnia 2018 roku nie było prawnie skuteczne, skoro nie zostało poprzedzone uprzednim zachowaniem wymogów z art. 75c ust. 1 i 2 w zw. z ust. 6 Prawa bankowego.

Niezależnie od tego zachodzi dodatkowa przyczyna uzasadniająca oddalenie powództwa w niniejszej sprawie. Umowa stron jest częściowo wadliwa prawnie – w zakresie, w jakim do kapitału kredytu mającego podlegać spłacie przez pozwaną S. W. wliczono kwotę 32.296,14 zł z tytułu jednorazowo i z góry płatnej składki ubezpieczenia na życie mającego obowiązywać przez dziesięcioletni okres spłaty pożyczki.

Zaznaczyć należy, że pozwana zawarła obie wyżej przywołane umowy (pożyczki oraz ubezpieczenia na życie) działając jako konsument w rozumieniu art. 22 ¹ k.c. Art. 76 Konstytucji RP nakłada na wszystkie organy władzy publicznej, w tym na sądy powszechne, obowiązek ochrony konsumenta – w granicach przewidzianych prawem, tj. przede wszystkim przepisami ustawowymi oraz z uwzględnieniem norm prawa Unii Europejskiej. Podstawowym narzędziem tej ochrony w praktyce obrotu prawnego jest instytucja przewidziana w art. 385 ¹ i nast. K.c., tj. ciążący przede wszystkim na sądach powszechnych obowiązek badania, czy nieuzgodnione indywidualnie klauzule umów zawieranych przez przedsiębiorców z konsumentami nie naruszają interesu konsumenta w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego. Elementem obowiązku ochrony konsumenta nałożonego na organy władzy publicznej w art. 76 Konstytucji RP jest także badanie przez sąd z urzędu, czy umowa zawarta przez przedsiębiorcę z konsumentem nie jest bezwzględnie nieważna - z uwagi na sprzeczność z prawem lub z zasadami współżycia społecznego (art. 58 §1 i 2 k.c.). W tym zakresie sąd może oceniać zgodność z prawem i zasadami współżycia społecznego także umowy zawartej przez konsumenta z osobą trzecią nie będącą stroną procesu (rzecz jasna, wynik takiej oceny nie będzie prawnie wiążący w relacji między konsumentem a tą osobą trzecią).

Stwierdzić wobec tego należy, że okoliczności niniejszej sprawy pozwalają na przyjęcie, że umowa ubezpieczenia na życie zawarta przez S. W. (1) z (...) na (...) SA w tej samej dacie, co opisana w pozwie umowa pożyczki, jest umową sprzeczną z zasadami współżycia społecznego i jako taka dotknięta jest nieważnością z mocy art. 58 §2 k.c. O ile samo zawieranie umów ubezpieczenia na życie pożyczkobiorcy z jednoczesną cesją jego uprawnień z takiej umowy na rzecz banku będącego pożyczkodawcą nie może zostać uznane za niezgodne z prawem i co do zasady nie jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, o ile służyć ma zabezpieczeniu roszczenia banku o spłatę pożyczki, to jednak zawarta w takich okolicznościach umowa ubezpieczenia (funkcjonalnie ściśle powiązana z umową pożyczki) nie może być pod innym względami rażąco niekorzystna dla konsumenta będącego pożyczkobiorcą na skutek nadużycia dominującej pozycji ekonomicznej przez bank.

Jak wynika z wydanej w niniejszej sprawie opinii pisemnej biegłego z zakresu ubezpieczeń, zawarta z pozwaną przez powodowy bank działający jako agent zakładu ubezpieczeń (...) na (...) SA umowa ubezpieczenia na życie była dla pozwanej pod dwoma aspektami rażąco niekorzystna (było to ubezpieczenie na warunkach oferowanych wyłącznie kilentom powodowego banku). Po pierwsze, jak wskazał biegły w swojej opinii i co nie zostało zakwestionowane przez stronę powodową, zarówno w 2015 roku jak i obecnie w odniesieniu do ogólnodostępnych ubezpieczeń na życie nie istnieje na rynku polskim praktyka przewidująca zapłatę z góry przez ubezpieczonego składki ubezpieczenia na życie za okres 10 lat - jak wynika z opinii biegłego, w znanych mu umowach składka taka jest uiszczana za okresy roczne lub miesięczne. Tymczasem powódka była - na gruncie ogólnych i nie negocjowanych z nią warunków zaoferowanego jej ubezpieczenia na życie - zobligowana do zapłacenia z góry za okres 10 lat składki ubezpieczenia na życie, co jest praktyką niespotykana na rynku i z oczywistych względów rażąco niekorzystną dla ubezpieczonego mającego pokryć tego rodzaju składkę. Po drugie, nawet po przeliczeniu składki ubezpieczeniowej obciążającej pozwaną na okres rocznej - jak wynika z opinii biegłego - jest ona rażąco wygórowana w stosunku do składek ubezpieczenia oferowanego (w zakresie przewidującym szerszy zakres ubezpieczenia na życie) przez inne zakłady ubezpieczeń. Jak wynika z opinii biegłego, po przeliczeniu na okresy roczne składka pobrana od pozwanej przez powoda działającego jak agent (...) na (...) S.A. była 2,5 raza wyższa niż składka, którą pobrałoby (za ubezpieczenie o szerszym zakresie) (...) na (...) SA oraz ok. 1,7 raza wyższa od składki, którą pobrałoby (...) S.A.

W okolicznościach niniejszej sprawy nie może być wątpliwości co do tego, że pozwana zawarła tak niekorzystną dla siebie umowę ubezpieczenia na życie wyłącznie dlatego, że była to umowa powiązana z pożyczką zaciąganą przez nią w powodowym banku. Innym słowy, powodowy bank jako agent ubezpieczeniowy (...) na (...) S.A. - współdziałając w tym zakresie z wyżej wskazanym zakładem ubezpieczeń - wykorzystał swoją przewagę ekonomiczną nad pozwaną i doprowadził ją do zawarcia rażąco niekorzystnej dla niej (a korzystnej dla banku - ze względów niżej omówionych oraz dla zakładu ubezpieczeń) umowy ubezpieczenia na życia. Tym samym doszło do rażącego naruszenia przez powodowy bank i współdziałający z nim zakład ubezpieczeń zasady uczciwości w obrocie i zasady zaufania mającej obowiązywać w stosunku do takich uczestników rynku finansowego jak banki czy zakłady ubezpieczeń. Z tych względów wyżej przywołana umowa ubezpieczenia na życie dla potrzeb rozstrzygnięcia niniejszej sprawy musi być na podstawie art. 58 §2 k.c. uznana za bezwzględnie nieważną.

Co więcej, z uwagi na ścisłe powiązanie umowy ubezpieczenia na życie z umową pożyczki udzielonej pozwanej (obie umowy zawarto w tej samej dacie, a bank i zakład ubezpieczeń reprezentowała ta sama osoba), z tych samych względów również umowę pożyczki zawartą przez powoda z pozwaną należy uznać za częściowo nieważną na podstawie art. 58 §2 i 3 k.c. - w zakresie, w jakim umowa ta przewidywała kredytowanie przez powodowy bank składki ubezpieczenia na życie w rażąco wygórowanej i podlegającej pobraniu z góry kwocie ponad 32.000 zł. Jak już wyżej wskazano, przy zawieraniu umowy ubezpieczenia na życie z pozwaną powodowy bank działał jako agent wyżej przywołanego zakładu ubezpieczeń, a zatem wiedział o warunkach udzielonego ubezpieczenia (w szczególności o wysokości i sposobie płatności składki), a zatem jako wyspecjalizowany uczestnik obrotu finansowego mógł i powinien zdawać sobie sprawę, że doprowadza pozwaną do zawarcia umowy ubezpieczenia na rażąco dla niej niekorzystnych warunkach. Tym samym powodowy bank naruszył zasadę uczciwego działania w obrocie gospodarczym i nadużył zaufanie przysługujące bankom jako profesjonalnym i wyposażonym w przewidziane prawem przywileje uczestnikom obrotu. Takie postępowanie powodowego banku jest rażąco sprzeczne z zasadami współżycia społecznego i nie może podlegać ochronie prawnej.

Zaznaczyć należy w tym miejscu, że wprawdzie niewątpliwie koszt ubezpieczenia na życie pożyczkobiorcy pokrywany przez niego i kredytowany przez bank w związku z udzieleniem pożyczki stanowi pozaodsetkowy koszt kredytu konsumenckiego w rozumieniu art. 36a ustawy o kredycie konsumenckim, jednakże przepis ten obowiązuje od dnia 11 marca 2016 roku i nie ma zastosowania do umowy stron zawartej w 2015 roku.

Dodać należy, że nawet przy zanegowaniu wyżej przywołanej argumentacji odwołującej się do treści art. 58 §2 k.c. i wyżej sformułowanej oceny opartej na treści zasad współżycia społecznego postanowienie umowy pożyczki przewidujące, że część kwoty pożyczki wynosząca 32.296,14 zł podlega wykorzystaniu na pokrycie kosztów ubezpieczenia na życie (§1 ust. 2 pkt. 2b umowy pożyczki) musiałaby zostać uznana za niewiążącą dla pozwanej S. W. na podstawie art. 385 ¹ §1 k.c. O ile samo postanowienie §1 ust. 1 umowy określające wysokość sumy pożyczki jako jednoznacznie określające wysokość głównego świadczenia banku udzielającego pożyczki nie może podlegać badaniu w oparciu o kryteria z art. 385 ¹ §1 k.c., to już postanowienie §1 ust. 2 umowy pożyczki określające sposób wykorzystania pożyczki i tym samym także sposób wypłaty sumy pożyczki przez bank nie może być uznane za określające główne świadczenia stron, a zatem postanowienie to może być ocenione jako niedozwolone, tj. w sposób rążący i sprzeczny z dobrymi obyczajami naruszające interesy kontrahenta banku będącego konsumentem.

Na podstawie zarządzenia z dnia 17 lipca 2019 roku (k. 54) wezwano stronę powodową m.in. do złożenia dowodów dotyczących tego, czy przewidziany w §1 ust. 2 pkt 2b umowy pożyczki sposób wypłaty części kwoty pożyczki w wysokości 32.296,14 zł (tj. wypłata tej kwoty na pokrycie kosztów ubezpieczenia na życie z góry na 10-letni okres ubezpieczenia) podlegał indywidualnym negocjacjom z pozwaną. W zakreślonym terminie powód nie zgłosił w tym zakresie żadnych twierdzeń ani dowodów, a zatem przyznał, że negocjacje tego rodzaju nie miały miejsce, (co oznacza, pozwana nie miała rzeczywistego wpływu na treść tego postanowienia – art. 385 ¹ §3 k.c.) – w tym zakresie ciężar dowodu spoczywał zresztą na powodzie (art. 385 ¹ §4 k.c.), który nie przedstawił żadnych dowodów w tej kwestii.

Ze względów wyżej wskazanych należy uznać, że wyżej przywołane postanowienie umowy pożyczki (§1 ust. 2 pkt 2b) w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interes pozwanej będącej konsumentem, która nie tylko w całości pokrywa koszty ubezpieczenia w sytuacji, gdy w sensie ekonomicznym jedynym jego beneficjentem jest powodowy bank (co samo w sobie nie narusza dobrych obyczajowych, skoro dzięki temu bank uzyskuje zabezpieczenie spłaty pożyczki), lecz dodatkowo wysokość tych kosztów jest rażąco zawyżona (skoro pozwana mogłaby na zasadach rynkowych uzyskać ubezpieczenie na życie o szerszym zakresie objętych nim zdarzeń ubezpieczeniowych za nawet 2,5 raza niższą składkę roczną), a dodatkowo rażąco niekorzystne dla pozwanej jest pobranie całej składki z góry za 10-letni okres ubezpieczenia (co również nie występuje w ogólnodostępnych ubezpieczeniach na życie i jest sprzeczne z powszechną praktyką rynkową). Bank będący powodem korzysta na takim - rażąco niekorzystnym dla pozwanej - rozwiązaniu przede wszystkim dlatego, że dzięki temu o ponad 32.000 zł (tj. o ponad 28% w stosunku do właściwej sumy pożyczki wynoszącej 113.500 zł) wzrasta kwota kapitału pożyczki, a tym samym podstawa naliczania odsetek umownych kapitałowych. Tym samym o ponad 28% wzrasta suma oczekiwanego dochodu banku z tytułu samych tylko odsetek kapitałowych - przy czym jeżeli nawet pozwana spłaciłaby kwotę pożyczki przed terminem (np. po 5 latach od zawarcia umowy), to i tak bank zachowałby dla siebie dochód w postaci odsetek od części kapitału pożyczki odpowiadającej całej składce ubezpieczenia (które w rzeczywistości mogłoby trwać np. jedynie 5 lat). Tym samym bank wykorzystując swoją przewagę wiedzy i pozycji ekonomicznej zapewnił sobie kosztem pozwanej dodatkowy dochód, w zamian za sprzedanie pozwanej produktu ubezpieczeniowego na rażąco niekorzystnych dla niej warunkach.

Skoro wyżej omówione postanowienie umowne (§1 ust. 2 pkt 2b umowy pożyczki) jest postanowieniem niedozwolonym - co sąd ma obowiązek wziąć pod uwagę z urzędu - to postanowienie to nie wiąże pozwanej, co z kolei oznacza, że ta cześć kwoty pożyczki (32.296,14 zł) nie powinna zostać pobrana przez bank na poczet kosztów ubezpieczenia lecz wypłacona pozwanej, co w rzeczywistości nigdy nie nastąpiło. Skoro tak, to w rzeczywistości kwota pożyczki została skutecznie wypłacona powódce jedynie w zakresie sumy 117.223,03 zł (149.519,17 zł - 32.296, 14 zł), a zgodnie z opinią biegłej z zakresu rachunkowości przy takim założeniu i zachowaniu pozostałych postanowień umowy pożyczki (m.in. co do wysokości oprocentowania, liczby rat, etc.) po stronie pozwanej na datę doręczenia jej pisma o wypowiedzeniu pożyczki nie istniała niedopłata (zaległość) w spłacie wymagalnych rat pożyczki lecz nadpłata - co oznacza, że wypowiedzenie to pozostało bezskuteczne.

Powodowy bank nie zgłosił roszczenia ewentualnego na wypadek uznania przez sąd, że wypowiedzenie umowy pożyczki było nieskuteczne, tj. roszczenia opartego na wskazaniu, które raty spłaty pożyczki (obliczone pominięciem niewypłaconej powódce skuteczne kwoty ponad 32.000 zł) są już wymagalne. Powód nie sformułował żadnych twierdzeń i nie zgłosił żadnych dowodów w tym zakresie – nie podał i nie wykazał, ile rat spłaty pożyczki i w jakiej wysokości (w części kapitałowej i odsetkowej) pozostaje zaległych na dzień zamknięcia rozprawy.

Z tych względów powództwo wytoczone w niniejszej sprawie podlegało oddaleniu.

Na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jedn. Dz.U. z 2018 roku, poz. 300) należało pobrać od powodowego banku na rzecz Skarbu Państwa kwotę odpowiadającą wysokości nieuiszczonych kosztów sądowych, tj. pokrytej tymczasowo z funduszy Skarbu Państwa kwoty wynagrodzenia biegłego z zakresu ubezpieczeń (postanowienie k. 100).

ZARZĄDZENIE

Odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi powoda (przez Portal Inf.).

Dnia 17 grudnia 2021 roku