Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 marca 2014 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 4 marca 2014 r. w Gdańsku

sprawy R. W. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

od wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku VIII Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 24 kwietnia 2013 r., sygn. akt VIII U 128/13

zmienia zaskarżony wyrok i oddala odwołanie.

Sygn. akt III AUa 1068/13

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 29 listopada 2012 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział G., powołując się na art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) oraz rozporządzenie z dnia 07 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm.), odmówił ustalenia R. W. (1) prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym uznając, iż na dzień 01 stycznia 1999 r. nie udowodnił on wymaganego co najmniej 15-letniego okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Odwołanie od powyższej decyzji wniósł R. W. (1) domagając się ustalenia mu prawa do emerytury i uwzględnienia złożonego przez niego uprzednio świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach w okresie zatrudnienia w Wojewódzkim Przedsiębiorstwie (...) w G. Zakładzie w G. ((...)) w latach 1972 – 1991 r.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując stanowisko wyrażone w zaskarżonej decyzji.

Wyrokiem z dnia 24 kwietnia 2013 r. w sprawie VIII U 128/13 Sąd Okręgowy w Gdańsku VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w G. z dnia 29 listopada 2012 r. i ustalił R. W. (1) prawo do emerytury począwszy od dnia 20 grudnia 2012 r.

Podstawę tego rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia i rozważania Sądu I instancji:

R. W. (1), urodzony dnia (...), w dniu 20 listopada 2012 r. złożył w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. wniosek o emeryturę.

Wnioskodawca nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego i nie pozostaje w stosunku pracy.

W toku postępowania przed organem rentowym wnioskodawca udowodnił 25 lat, 10 miesięcy i 2 dni okresów składkowych i nieskładkowych, w tym żadnego okresu pracy w warunkach szczególnych.

Zaskarżoną decyzją z dnia 29 listopada 2012 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. odmówił R. W. (1) prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym, albowiem nie wykazał on wymaganego stażu pracy w szczególnych warunkach.

R. W. (1) w okresie od dnia 16 października 1972 r. do dnia 15 maja 1975 r. zatrudniony był w Wojewódzkim Przedsiębiorstwie (...) w G. Oddziale w G. na stanowisku słuchacza kursu kierowców trolejbusów (od dnia 16 października 1972 r.) oraz kierowcy trolejbusu (od dnia 10 lutego 1973 r. do dnia 12 stycznia 1974 r., od dnia 01 marca 1974 r. do dnia 07 kwietnia 1975 r.).

Wnioskodawca w okresie od dnia 27 października 1975 r. do dnia 04 lipca 1991 r. zatrudniony był w Miejskim Przedsiębiorstwie (...) w G. na stanowisku: montera samochodowego (od dnia 27 października 1975 r.), kierowcy trolejbusu (od dnia 22 stycznia 1976 r.), kierowcy autobusu (od dnia 27 października 1978 r.), ślusarza (od dnia 03 grudnia 1979 r.), mechanika pojazdów samochodowych (od dnia 01 listopada 1985 r.), ślusarza-mechanika (od dnia 01 sierpnia 1986 r.), montera-mechanika silników spalinowych (od dnia 01 marca 1990 r.), mechanika pojazdów samochodowych (od dnia 01 maja 1991 r.).

Pomimo różnych nazw stanowisk wnioskodawca, oprócz pracy jako kierowca samochodów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pracował w charakterze mechanika pojazdów samochodowych w kanałach. Ubezpieczony pracował w kanale remontowym przy naprawie autobusów i trolejbusów oraz tzw. pojazdów sieciowych i gospodarczych. Pracował przy naprawie podwozi, silników oraz przy wymianie pomp wtryskowych. W ostatnich latach zatrudnienia wnioskodawca naprawiał również azbestowe szczęki hamulcowe, wykonując te prace poza kanałem. Skuwał stary azbest i nakładał nową okładzinę azbestową. Była to praca bardzo szkodliwa, wszędzie unosił się dym azbestowy.

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie dokumentacji zgromadzonej w aktach organu rentowego, której prawdziwość i rzetelność nie była przez żadną ze stron kwestionowana. Sąd ten również nie znalazł podstaw do podważenia jej wiarygodności z urzędu.

Podstawę ustaleń stanu faktycznego stanowiły także zeznania świadków: B. S. i J. S., które jako osoby obce, nie zainteresowane wynikiem postępowania w ocenie Sądu I instancji zasługują na walor wiarygodności, tym bardziej, że ich zeznania korespondują z pozostałym zgromadzonym w aktach materiałem dowodowym, jak również z wyjaśnieniami R. W. (1), które zdaniem tego Sądu również zasługiwały na wiarę.

W ocenie Sądu Okręgowego, w świetle poczynionych ustaleń faktycznych, odwołanie skarżącego zasługuje na uwzględnienie.

Sąd ten zważył, że przedmiotem niniejszego postępowania była kwestia ustalenia prawa ubezpieczonego do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnych warunkach. Wskazał, że wyniki przeprowadzonego postępowania dowodowego wykazały, że wnioskodawca legitymuje się wymaganym 15 – letnim stażem pracy w szczególnych warunkach, co sprawia, iż stanowisko organu emerytalnego odmawiające wnioskodawcy prawa do wcześniejszej emerytury, nie jest słuszne.

Ogólne zasady nabywania prawa do emerytury dla ubezpieczonych urodzonych po 1948 r. zostały uregulowane w treści art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.), zgodnie z którym ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, tj. spełniają łącznie następujące warunki:

1) legitymują się okresem zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż: 65 lat – dla mężczyzn, 60 dla kobiet,

2) mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej: 25 lat dla mężczyzn, 20 dla kobiet,

3) nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego albo złożyli wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Stosownie do dyspozycji art. 32 ust. 1 ustawy emerytalnej ubezpieczonym urodzonym przed dniem 01 stycznia 1949 r., będącym pracownikami zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27. Dla uzyskania uprawnień do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym wymagane jest osiągnięcie wskazanego w przepisach wykonawczych wieku, a także przepracowanie określonej ilości lat w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

Aktem wykonawczym, do którego odsyła ustawa emerytalna, jest rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm.).

Stosownie do treści § 4 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1) osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

2) ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

W wykazie A – prac w szczególnych warunkach, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego – stanowiącym załącznik do rozporządzenia, w dziale XIV (prace różne), pod pozycją 14 wymienione są prace przy naprawie pomp wtryskowych, wtryskiwaczy i gaźników do silników spalinowych, natomiast pod pozycją 16 wymienione są prace wykonywane w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych lub szynowych, w dziale VIII (W transporcie i łączności) pod pozycją nr 2 wymienione są zaś – prace kierowców samochodów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony, specjalizowanych, specjalistycznych (specjalnych), pojazdów członowych i ciągników balastowych, autobusów o liczbie miejsc powyżej 15, samochodów uprzywilejowanych w ruchu w rozumieniu przepisów o ruchu na drogach publicznych, trolejbusów i motorniczych tramwajów.

Dodatkowo Sąd I instancji wskazał, iż zgodnie z przepisem § 2 ust. 1 i 2 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Okresy pracy natomiast, o których mowa w ust. 1, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy (§ 2 ust. 2 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego).

Organ rentowy podnosił w niniejszej sprawie, że ubezpieczony nie przedłożył świadectw wykonywania pracy w szczególnych warunkach.

Trzeba jednak zwrócić uwagę, że zgodnie z utartą praktyką i orzecznictwem w postępowaniu przed sądem okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przewidziane rozporządzeniem w sprawie wieku emerytalnego, mogą być ustalane także innymi środkami dowodowymi niż dowód z zaświadczenia z zakładu pracy (por. uchwały S.N.: z dnia 10 marca 1984 r. w sprawie III UZP 6/84 i z dnia 21 września 1984 r. w sprawie III UZP 48/84), a więc wszelkimi dopuszczalnymi przez prawo środkami dowodowymi.

Okoliczność, iż wnioskodawca nie przedłożył prawidłowego świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach nie stoi zatem na przeszkodzenie dla ustalenia, czy i w jakich okresach wykonywał on taką pracę.

Bezspornym jest, iż ubezpieczony na dzień złożenia wniosku osiągnął 60 rok życia, udokumentował okres składkowy i nieskładkowy w wymiarze powyżej 25 lat, nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego oraz nie pozostawał w stosunku pracy.

Sąd Okręgowy zważył, że przedmiotem sporu pozostawało ustalenie, czy za zatrudnienie w szczególnych warunkach mogą zostać uznane okresy zatrudnienia wnioskodawcy: od dnia 16 października 1972 r. do dnia 15 maja 1975 r. Wojewódzkim Przedsiębiorstwie (...) w G. Oddziale w G., od dnia 27 października 1975 r. do dnia 04 lipca 1991 r. w Miejskim Przedsiębiorstwie (...) w G. oraz od dnia 01 lipca 1994 r. do dnia 30 kwietnia 2003 r. w Firmie Handlowej (...) M. i W. N. w G..

Sąd ten wskazał, iż zgodnie z utrwalonym stanowiskiem orzecznictwa – nie nazwa stanowiska pracy, ale wykonywanie pracy w szczególnych warunkach stanowi podstawę do nabycia uprawnień emerytalnych z tytułu pracy wykonywanej w szczególnych warunkach (por. wyrok S.N. z dnia 21 kwietnia 2004 r. w sprawie II UK 337/03, publik. OSNP 2004/22/392).

Tym samym, nieistotne jest w niniejszej sprawie, czy nazwa stanowiska wnioskodawcy zawiera w sobie jakiekolwiek odniesienie do wykonywania pracy w kanale remontowym, bądź do wykonywania pracy polegającej na naprawie wtryskiwaczy i gaźników do silników spalinowych.

W ocenie Sądu I instancji fakt wykonywania przez ubezpieczonego pracy w szczególnych warunkach w spornym okresie (z wyłączeniem okresów pobytu w areszcie tymczasowym od dnia 13 stycznia 1974 r. do dnia 03 kwietnia 1974 r. i odbywania kary pozbawienia wolności od dnia 08 kwietnia 1975 r. do dnia 26 października 1975 r. - akta pracownicze) znajduje potwierdzenie w zebranym w sprawie materiale dowodowym.

Niewątpliwie został on potwierdzony zeznaniami świadków – współpracowników ubezpieczonego ze spornego okresu zatrudnienia – którzy zgodnie zeznali, iż ubezpieczony pracował stale i w pełnym wymiarze godzin jako mechanik samochodowy wykonując naprawy w kanałach remontowych. Wykonywał on również czynności związane z naprawą szczęk hamulcowych, które okładane były azbestem.

Zdaniem Sądu Okręgowego przesłuchani w sprawie świadkowie posiadają odpowiednią wiedzę na temat charakteru wykonywanej przez ubezpieczonego pracy, byli bowiem zatrudnieni wraz z ubezpieczonym w tym samym okresie, w tym samym zakładzie pracy. Sąd ten nie znalazł również jakichkolwiek podstaw by kwestionować ich wiarygodność.

Zaznaczył, iż prawo do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach przysługuje wówczas, gdy ubiegający się o prawo wykonywał prace w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku. Decydujące znaczenie ma zatem rodzaj i wymiar wykonywanej pracy, a nie przedłożenie świadectwa pracy w szczególnych warunkach wystawione przez zakład pracy określające stanowisko pracy, ponieważ o zaliczeniu danego rodzaju pracy do wykonywanej w szczególnych warunkach decyduje nie nazwa zajmowanego stanowiska, ale charakter wykonywa­nych czynności.

Mając na uwadze powyższe Sąd I instancji uznał, że wnioskodawca w spornym okresie wykonywał prace mechanika napraw pojazdów samochodowych, o których mowa w pkt 14 i 16, działu XIV, wykazu A, stanowiącego załącznik do rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego. Rozwinięcie omawianej regulacji zawiera zarządzenie nr 64/83 Ministra Komunikacji z dnia 29 czerwca 1983 r. w sprawie prac w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu komunikacji, których wykonywane uprawnia do niższego wieku emerytalnego oraz do wzrostu emerytury lub renty (Dz. Urz. M.K. Nr 1, poz. 77).

W załączniku nr 1 do omawianego zarządzenia, w dziale XIV, pod poz. 14 „prace przy naprawie pomp wtryskowych, wtryskiwaczy i gaźników do silników spalinowych”, w pkt 2 wymienione są prace mechanika napraw pojazdów samochodowych, w pkt 3 zaś prace mechanika napraw spalinowych pojazdów trakcyjnych.

Sąd Okręgowy wskazał, że z treści zgromadzonej w niniejszej sprawie dokumentacji wynika, że w okresach: od dnia 10 lutego 1973 r. do dnia 12 stycznia 1974 r. oraz od dnia 01 marca 1974 r. do dnia 07 kwietnia 1975 r. ubezpieczony pracował jako kierowca trolejbusu w Wojewódzkim Przedsiębiorstwie (...) w G. Oddziale w G., zaś od dnia 22 stycznia 1976 r. oraz od dnia 27 października 1978 r. do dnia 02 grudnia 1979 r. jako kierowca trolejbusu i kierowca autobusu w Miejskim Przedsiębiorstwie (...) w G.. Okoliczność ta wynika ze świadectwa pracy z dnia 13 października 1975 r., świadectwa pracy z dnia 04 lipca 1991 r. oraz z akt osobowych ubezpieczonego (angaży, zaświadczeń). Sąd ten uznając w/w dokumentację za miarodajny środek dowodowy w niniejszej sprawie, doszedł do przekonania, że w w/w okresie ubezpieczony pracował jako „kierowca samochodów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony, specjalizowanych, specjalistycznych (specjalnych), pojazdów członowych i ciągników balastowych, autobusów o liczbie miejsc powyżej 15, samochodów uprzywilejowanych w ruchu w rozumieniu przepisów o ruchu na drogach publicznych, trolejbusów i motorniczych tramwajów”, wykonując tym samym pracę w szczególnych warunkach zgodnie z treścią rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego (wykaz A, dział VIII, poz. 2).

Podkreślił, że sporny nie był okres pracy w w/w przedsiębiorstwach – okres ten został bowiem uwzględniony w ogólnym okresie zatrudnienia R. W. (1).

W ocenie Sądu I instancji ubezpieczony spełnił wszystkie przesłanki dla nabycia emerytury w obniżonym wieku, ponieważ na dzień złożenia wniosku osiągnął 60 rok życia, udokumentował okres składkowy i nieskładkowy w wymiarze powyżej 25 lat, nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego oraz nie pozostawał w stosunku pracy, a także spełnił przesłankę co najmniej 15 lat zatrudnienia w szczególnych warunkach.

Sąd ten stwierdził, że uwzględnienie spornych okresów wskazuje, iż staż pracy wnioskodawcy w warunkach szczególnych, jest znacznie dłuższy niż wymagany ustawą, a zatem, zgodnie z przepisem § 4 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego, oznacza spełnienie tego wymogu do przyznania wnioskodawcy świadczenia emerytalnego w wieku obniżonym.

W tym miejscu, wobec spełnienia pozostałych wymaganych ustawą emerytalną przesłanek do przyznania emerytury w warunkach szczególnych, na marginesie jedynie Sąd Okręgowy wskazał odnośnie okresu zatrudnienia od dnia 01 lipca 1994 r. do dnia 30 kwietnia 2003 r. w Firmie Handlowej (...) M. i W. N. w G., iż jak szczerze przyznał sam ubezpieczony jako kierowca samochodów ciężarowych pracował trzy razy w tygodniu, w pozostałe zaś dni pracował jako magazynier, co nie stanowi pracy w szczególnych warunkach wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Mając powyższe na uwadze, uznając odwołanie wniesione przez ubezpieczonego za zasadne, na mocy cytowanych przepisów oraz art. 477 (14) § 2 k.p.c., mając na uwadze dyspozycję art. 129 w zw. z art. 100 ust. 1 ustawy emerytalnej, Sąd ten orzekł jak w sentencji wyroku.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. zaskarżając ten wyrok w całości oraz zarzucając mu naruszenie prawa materialnego , w szczególności art. 184 w powiązaniu z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) w związku z § 2 i § 4 rozporządzenia z dnia 07 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm.) poprzez przyjęcie, że wnioskodawca spełnił wszystkie warunki do ustalenia mu prawa do emerytury.

W uzasadnieniu apelacji organ rentowy dokonał streszczenia postępowań: administracyjnego i sądowego-pierwszoinstancyjnego w niniejszej sprawie oraz wskazał, że podziela argumentację przedstawioną przez Sąd Okręgowy, co do zatrudnienia w Firmie Handlowej (...), natomiast nie zgadza się z ustaleniami tego Sądu co do pozostałych spornych okresów zatrudnienia.

Apelujący wywodził, że w okresie zatrudnienia w Wojewódzkim Przedsiębiorstwie (...) w G. Oddziale w G. można uznać wyłącznie okres pracy na stanowisku kierowcy trolejbusu w okresach: od dnia 10 lutego 1973 r. do dnia 12 stycznia 1974 r. oraz od dnia 01 marca 1974 r. do dnia 07 kwietnia 1975 r. Z kolei w okresie zatrudnienia w Miejskim Przedsiębiorstwie (...) w G. ubezpieczony zajmował kilka stanowisk. Sąd I instancji nie wskazał, które okresy należy zaliczyć do stanowisk pracy w szczególnych warunkach. Jednocześnie trudno zgodzić się z argumentacją przedstawioną w uzasadnieniu, że ubezpieczony oprócz pracy jako kierowca samochodów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pracował w charakterze mechanika pojazdów samochodowych w kanałach.

Organ rentowy podniósł, że z dokumentów źródłowych wynika, że ubezpieczony nie był zatrudniony w większym wymiarze czasu pracy niż pełen etat, a zatem nie mógł stale i pełnym wymiarze czasu pracy, oprócz pracy kierowcy trolejbusu lub autobusu, wykonywać czynności mechanika pojazdów samochodowych w kanałach. Ponadto nie sposób zaliczyć okresu pracy na stanowisku ślusarza oraz ślusarza - mechanika jako pracy mechanika w kanałach.

Powołane przez Sąd Okręgowy zarządzenie Ministra Komunikacji z dnia 29 czerwca 1983 r. w sprawie prac w załączniku nr 1, wykaz A, dział XIV w poz. 16 wymienia co prawda stanowiska mechanika napraw pojazdów samochodowych (pkt 2) oraz mechanika napraw spalinowych pojazdów trakcyjnych (pkt 3), ale prace te muszą być wykonywane w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych lub szynowych. Sąd I instancji nie wykazał, że ubezpieczony wykonywał prace w takich warunkach.

Gdyby nawet zaliczyć okresy zatrudnienia na stanowiskach: kierowcy trolejbusu (od dnia 10 lutego 1973 r. do dnia 12 stycznia 1974 r., od dnia 01 marca 1974 r. do dnia 07 kwietnia 1975 r. i od dnia 22 stycznia 1976 r. do dnia 26 października 1978 r.), kierowcy autobusu (od dnia 27 października 1978 r. do dnia 02 grudnia 1979 r.), a ponadto prace na stanowisku montera samochodowego (od dnia 27 października 1975 r. do dnia 31 stycznia 1976 r.), mechanika pojazdów samochodowych (od dnia 01 listopada 1985 r. do dnia 31 lipca 1986 r. oraz od dnia 01 maja 1991 r. do dnia 04 lipca 1991 r., odejmując 2 dni nieusprawiedliwionej nieobecności w pracy w dniach: 15 maja i 13 czerwca 1991 r.), monter -mechanik silników spalinowych (od dnia 01 marca 1990 r. do dnia 30 kwietnia 1991 r.) to wnioskodawca nie legitymuje się stażem co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach, a udowodnił jedynie 8 lat, 2 miesięcy i 23 dni.

W tym stanie sprawy ubezpieczony nie spełnia warunków do przyznania prawa od emerytury od ukończenia wieku 60 lat życia na podstawie art. 184 ustawy emerytalnej oraz § 4 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego.

W konkluzji apelacji organ ten wnosił o:

1) zmianę zaskarżonego wyroku w całości i oddalenie odwołania wnioskodawcy, ewentualnie

2) uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd I instancji z przyczyn podanych w uzasadnieniu.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego zasługuje na uwzględnienie w sposób skutkujący zmianą zaskarżonego wyroku i oddaleniem odwołania.

Istota sporu w niniejszym postępowaniu sprowadza się do oceny, czy R. W. (1) spełnia łącznie wszystkie, wynikające z treści art. 184 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm., nazywanej dalej ustawą emerytalną), przesłanki ustalenia mu prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym.

Stosownie do treści art. 184 ust. 1 ustawy emerytalnej ubezpieczonym (mężczyznom) urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje prawo do emerytury po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32 ustawy emerytalnej (60 lat - § 4 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze - Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm., nazywanego dalej rozporządzeniem w sprawie wieku emerytalnego), jeżeli w dniu wejścia tej ustawy w życie, tj. w dniu 01 stycznia 1999 r. osiągnęli: okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym oraz okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 ustawy emerytalnej (co najmniej 25 letni).

Takim ubezpieczonym przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32 ustawy emerytalnej pod warunkiem nie przystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego oraz rozwiązania stosunku pracy – w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem (art. 184 ust. 2 ustawy emerytalnej w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 2012 r.).

W przedmiotowej sprawie spór koncentruje się na kwestii spełniania przez wnioskodawcę przesłanki w postaci osiągnięcia w dniu wejścia ustawy emerytalnej w życie, tj. w dniu 01 stycznia 1999 r., wymaganego w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym, okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (art. 184 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej).

Ocena kwestii spełniania tej przesłanki zależy od odpowiedzi na pytanie, czy okres zatrudnienia R. W. (1) w Miejskim Przedsiębiorstwie (...) w G. od dnia 27 października 1975 r. do dnia 04 lipca 1991 r. podlega zaliczeniu do wymaganego w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach.

W myśl § 10 ust. 1 pkt 2, obowiązującego od dnia 23 listopada 2011 r., rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. z 2011 r. Nr 237, poz. 1412) zainteresowany zgłaszający wniosek o emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy powinien dołączyć do wniosku m.in. dokumenty stwierdzające okresy uzasadniające prawo do świadczeń i ich wysokość.

Zgodnie z treścią § 2 ust. 2 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego okresy pracy, o których mowa w ust. 1, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy.

Sąd II instancji zauważa, że w toku postępowania administracyjnego i sądowego w niniejszej sprawie wnioskodawca nie przedłożył świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach z Miejskiego Przedsiębiorstwa (...) w G., zaś w świadectwie pracy z dnia 04 lipca 1991 r. (k. 10-10v. akt ZUS), obejmującym sporny okres zatrudnienia, zakład pracy nie stwierdził okresu wykonywania przez ubezpieczonego pracy w szczególnych warunkach.

Sąd ten w pełni podziela jednak stanowisko, zgodnie z którym w sądowym postępowaniu odwoławczym fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie mogą być udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi przewidzianymi w Kodeksie postępowania cywilnego, a do sądu należy ocena ich wiarygodności (por. wyrok S.N. z dnia 02 lutego 1996 r. w sprawie II URN 3/95, publik. LEX nr 24774).

W związku z powyższym R. W. (1) ma szerokie możliwości udowodnienia faktu świadczenia pracy w szczególnych warunkach w spornym okresie zatrudnienia, przy zastosowaniu różnorodnych środków dowodowych.

Decydującą rolę w analizie charakteru pracy ubezpieczonego z punktu widzenia uprawnień emerytalnych ma możliwość jej zakwalifikowania pod którąś z pozycji jednego z wykazów rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego (por. wyrok S.N. z dnia 01 czerwca 2010 r. w sprawie II UK 21/10, publik. LEX nr 619638).

Z treści przepisu § 2 ust. 1 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego wynika, że do zaliczenia okresu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze do okresu pracy uzasadniających prawo do świadczeń na zasadach określonych w tym rozporządzeniu konieczne jest, aby praca ta była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Dla zaliczenia spornego okresu zatrudnienia niezbędne jest zatem ustalenie, że w tym okresie R. W. (1) stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy wykonywał prace w szczególnych warunkach, o których mowa w wykazach A lub B, stanowiących załączniki do rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego.

Z treści dokumentów zawartych w aktach osobowych (koperta k. 23 akt sprawy) wynika, że wnioskodawca był zatrudniony w Miejskim Przedsiębiorstwie (...) w G. od dnia 27 października 1975 r. do dnia 04 lipca 1991 r. kolejno na stanowiskach: montera samochodowego (od dnia 27 października 1975 r.), kierowcy trolejbusu (od dnia 22 stycznia 1976 r.), kierowcy autobusu (od dnia 27 października 1978 r.), ślusarza (od dnia 03 grudnia 1979 r.), mechanika pojazdów samochodowych (od dnia 01 listopada 1985 r.), ślusarza-mechanika (od dnia 01 sierpnia 1986 roku), montera-mechanika silników spalinowych (od dnia 01 marca 1990 r.) i mechanika pojazdów samochodowych (od dnia 01 maja 1991 r.).

Z faktu, że właściwy minister, kierownik urzędu centralnego, czy centralny związek spółdzielczy, w porozumieniu z Ministrem Pracy, Płac i Spraw Socjalnych, ustalił w podległych i nadzorowanych zakładach pracy, że dane stanowisko pracy jest stanowiskiem pracy w szczególnych warunkach, może płynąć domniemanie faktyczne, że praca na tym stanowisku w istocie wykonywana była w takich warunkach i odwrotnie, brak konkretnego stanowiska pracy w takim wykazie może – w kontekście całokształtu ustaleń faktycznych – stanowić negatywną przesłankę dowodową (por. wyrok S.N. z dnia 16 listopada 2010 r. w sprawie I UK 124/10, publik. LEX nr 707404).

W przypadku ustalenia, że stanowiska pracy wnioskodawcy widniejące na dokumentach dotyczących spornego okresu zatrudnienia, widnieją w wykazie stanowiącym załącznik do właściwego zarządzenia resortowego, zachodziłoby zatem domniemanie faktyczne, że w okresie zatrudnienia na tych stanowiskach wykonywał on prace w szczególnych warunkach.

Sąd II instancji zauważa, że stanowisko pracy „kierowca trolejbusu” nie jest wymienione w dziale VIII „W transporcie i łączności”, w poz. 2 „Prace kierowców samochodów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony, specjalizowanych, specjalistycznych (specjalnych), pojazdów członowych i ciągników samochodowych balastowych, autobusów o liczbie miejsc powyżej 15, samochodów uprzywilejowanych w ruchu w rozumieniu przepisów o ruchu na drogach publicznych trolejbusów i motorniczych tramwajów” wykazu A stanowisk pracy, stanowiącego załącznik nr 1 do zarządzenia nr 64 Ministra Komunikacji z dnia 29 czerwca 1983 r. w sprawie prac w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu komunikacji, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego oraz do wzrostu emerytury lub renty inwalidzkiej (Dz. Urz. M.K. Nr 1, poz. 77, nazywanego dalej zarządzeniem resortowym).

Jednakże w pkt 1, poz. 2, działu VIII, wykazu A zarządzenia resortowego wymieniono zbliżone pod względem nazewnictwa do stanowiska „kierowcy autobusu” stanowisko „kierowca autobusu o liczbie miejsc siedzących powyżej 15”.

W odniesieniu do stanowisk: „montera samochodowego”, „ślusarza”, „ślusarza mechanika” i „montera-mechanika silników spalinowych” wskazać należy, że nie są one wymienione w dziale XIV „Prace różne”, w poz. 16 „Prace wykonywane w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych lub szynowych” wykazu A stanowisk pracy stanowiącego załącznik nr 1 do zarządzenia resortowego, jakkolwiek w pkt 2, poz. 16, działu XIV wykazu zarządzenia resortowego wymieniono zbliżone pod względem nazewnictwa do stanowiska „mechanika pojazdów samochodowych” stanowisko „mechanika napraw pojazdów samochodowych”.

Tym samym jedynie w odniesieniu do okresów zatrudnienia wnioskodawcy w Miejskim Przedsiębiorstwie (...) w G.: od dnia 27 października 1978 r. do dnia 02 grudnia 1979 r. na stanowisku kierowcy autobusu oraz od dnia 01 listopada 1985 r. do dnia 31 lipca 1986 r. i od dnia 01 maja 1991 r. do dnia 04 lipca 1991 r. na stanowisku mechanika pojazdów samochodowych zachodzi domniemanie faktyczne, że wykonywał on prace w szczególnych warunkach.

Podkreślenia wymaga, że prawo do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym stanowi odstępstwo od zasady powszechnego wieku emerytalnego i w związku z tym nie można poprzestać tylko na jego uprawdopodobnieniu, lecz musi zostać udowodnione, a temu służą dokumenty. Dlatego, w tej kategorii spraw podkreśla się, że już tylko zeznania świadków, gdy nie znajdują potwierdzenia w dokumentach pracowniczych nie stanowią miarodajnego dowodu pracy w szczególnych warunkach. Nie jest dopuszczalne oparcie się wyłącznie na zeznaniach świadków, w sytuacji gdy z dokumentów wynikają okoliczności przeciwne (por. wyrok S.A. w Szczecinie z dnia 20 września 2012 r. w sprawie III AUa 374/12, publik. LEX nr 1223476 oraz powołane w uzasadnieniu wyroki S.A. we Wrocławiu: z dnia 17 stycznia 2012 r. w sprawie III AUa 1482/11, publik. LEX nr 1110006 i z dnia 22 lutego 2012 r. w sprawie III AUa 1734/11, publik. LEX nr 1129735).

Zeznania świadków: B. S. (k. 24v. akt sprawy) i J. S. (k. 24v.-25 akt sprawy) zasługują zatem na wiarę w zakresie, w jakim korespondują z treścią dokumentów zgromadzonych w aktach osobowych.

Za wiarygodne uznać zatem należy te zeznania w zakresie, w jakim wskazują, że w spornym okresie zatrudnienia na stanowiskach: montera samochodowego, ślusarza, mechanika pojazdów samochodowych, ślusarza-mechanika i montera-mechanika silników spalinowych wykonywał prace w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych, ponieważ w tym zakresie zeznania te znajdują częściowe potwierdzenie w treści dokumentów zgromadzonych w aktach osobowych.

Za niemiarodajne uznać należy natomiast zeznania tych świadków w zakresie, w jakim podają oni, że: w całym spornym okresie zatrudnienia R. W. (1) w Miejskim Przedsiębiorstwie (...) w G., obejmującym również okres jego zatrudnienia na stanowiskach: kierowcy trolejbusu i kierowcy autobusu, ubezpieczony wykonywał prace o których mowa w poz. 16 „Prace wykonywane w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych lub szynowych”, działu XIV „Prace różne”, wykazu A rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego, jak również, że świadczył te prace stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, ponieważ nie znajdują oparcia w zgromadzonych w niniejszej sprawie dowodach.

Po pierwsze wskazać należy, że treść dokumentów zawartych w aktach osobowych (koperta k. 23 akt sprawy) wskazuje jednoznacznie, że w spornym okresie zatrudnienia na stanowiskach kierowcy trolejbusu od dnia 22 stycznia 1976 r. do dnia 26 października 1978 roku i kierowcy autobusu od dnia 27 października 1978 r. do dnia 02 grudnia 1979 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace wymienione w poz. 2 „Prace kierowców samochodów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony, specjalizowanych, specjalistycznych (specjalnych), pojazdów członowych i ciągników samochodowych balastowych, autobusów o liczbie miejsc powyżej 15, samochodów uprzywilejowanych w ruchu w rozumieniu przepisów o ruchu na drogach publicznych, trolejbusów i motorniczych tramwajów”, działu VIII „W transporcie i łączności”, wykazu A rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego.

Po drugie zaś w świetle wyjaśnień R. W. (2) złożonych zarówno w toku postępowania pierwszoinstancyjnego (k. 24-24v. akt sprawy), jak i w toku postępowania apelacyjnego (k. 53 akt sprawy, 00:04:50) nie budzi wątpliwości, że w spornym okresie zatrudnienia na stanowiskach: montera samochodowego, ślusarza, mechanika pojazdów samochodowych, ślusarza-mechanika i montera-mechanika silników spalinowych nie wykonywał on prac, o których mowa w poz. 16, działu XIV, wykazu A rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego w pełnym wymiarze czasu pracy, ponieważ oprócz tych prac wykonywał jeszcze inne prace nie wymienione w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego.

Wnioskodawca stwierdził bowiem, że prace przy naprawach pojazdów mechanicznych w kanałach remontowych wykonywał w wymiarze około 6 godzin dziennie, zaś w pozostałym czasie wykonywał prace poza tymi kanałami.

Wprawdzie podał, że wykonywał również prace przy naprawie/wymianie azbestowych szczęk hamulcowych, lecz prace te nie stanowią prac wymienionych w poz. 9 „Prace wykonywane w zakładach przetwarzających azbest”, działu VII „W przemyśle lekkim”, wykazu A rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego, ponieważ po pierwsze brak jest podstaw do przyjęcia, że w spornym okresie pracował w zakładzie przetwarzającym azbest, zaś po drugie, z uwagi na stanowiskowo-branżowe wyodrębnienie poszczególnych prac wymienionych w tym wykazie, nie można dowolnie wiązać konkretnych prac z branżami, do których nie zostały one przypisane w tym rozporządzeniu (por. wyrok S.N. z dnia 01 czerwca 2010 r. w sprawie II UK 21/10, publik. LEX nr 619638).

Tym samym prac ubezpieczonego przy naprawie/wymianie azbestowych szczęk hamulcowych w spornym okresie zatrudnienia nie można zaliczyć do prac wymienionych w wykazie, stanowiącym załącznik do rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego.

Ponieważ w spornym okresie zatrudnienia na stanowiskach: montera samochodowego, ślusarza, mechanika pojazdów samochodowych, ślusarza-mechanika i montera-mechanika silników spalinowych prac wymienionych w poz. 16, działu XIV, wykazu A rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego nie wykonywał w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, a zatem nie zachodzą wszystkie przesłanki z § 2 ust. 1 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego do zaliczenia tych okresów do okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym.

Niezasadnie zatem Sąd Okręgowy ustalił (k. 30-37 akt sprawy), że cyt. „Pomimo różnych nazw stanowisk wnioskodawca, oprócz pracy jako kierowca samochodów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pracował w charakterze mechanika pojazdów samochodowych w kanałach”.

Do postępowania odrębnego z zakresu ubezpieczeń społecznych w zakresie postępowania dowodowego ma zastosowanie - bez żadnych ograniczeń - reguła wynikająca z art. 232 k.p.c., obowiązuje więc zasada kontradyktoryjności i dowodzenia swoich twierdzeń przez stronę (por. wyrok S.N. z dnia 07 stycznia 2010 r. w sprawie II UK 148/09, publik. LEX nr 577847).

Zgodnie zatem z zasadą kontradyktoryjności, znajdującą wyraz w treści art. 232 zdanie pierwsze k.p.c., to na wnioskodawcy spoczywa w przedmiotowej sprawie ciężar wykazania faktu wykonywania, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującego na danym stanowisku, prac w szczególnych warunkach w spornym okresie jego zatrudnienia, ponieważ to wnioskodawca z powyższego faktu wywodzi skutek prawny w postaci spełniania wszystkich przesłanek ustalenia mu prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym, a w szczególności przesłanki osiągnięcia w dniu wejścia ustawy emerytalnej w życie, tj. w dniu 01 stycznia 1999 r., wymaganego w przepisach dotychczasowych okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach.

R. W. (1), w oparciu o przeprowadzone w sprawie dowody, nie zdołał wykazać, że w okresie zatrudnienia w Miejskim Przedsiębiorstwie (...) w G. od dnia 03 grudnia 1979 r. do dnia 04 lipca 1991 r. kolejno na stanowiskach: ślusarza, mechanika pojazdów samochodowych, ślusarza-mechanika, montera-mechanika silników spalinowych i mechanika pojazdów samochodowych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w wykazie, stanowiącym załącznik do rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego.

Podlegające zaliczeniu do okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach okresy zatrudnienia wnioskodawcy w Miejskim Przedsiębiorstwie (...) w G. na stanowiskach: „kierowcy trolejbusu” od dnia 22 stycznia 1976 r. do dnia 26 października 1978 roku (2 lata, 9 miesięcy i 6 dni) i „kierowcy autobusu” od dnia 27 października 1978 r. do dnia 02 grudnia 1979 r. (1 rok, 1 miesiąc i 7 dni), liczone razem z okresami zatrudnienia w Wojewódzkim Przedsiębiorstwie (...) w G. Oddziale w G. na stanowisku kierowcy trolejbusu: od dnia 10 lutego 1973 r. do dnia 12 stycznia 1974 r. (11 miesięcy i 1 dzień) i od dnia 01 marca 1974 r. do dnia 07 kwietnia 1975 r. (1 rok, 1 miesiąc i 7 dni), nie kwestionowanymi przez organ rentowy (k. 39-43 akt sprawy), wynoszą łącznie 5 lat, 10 miesięcy i 21 dni, a zatem mniej aniżeli wymagany okres co najmniej 15 lat (art. 184 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej w zw. z § 4 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego).

Tym samym zasadne jest przyjęcie, że ubezpieczony nie spełnia, wynikającej z treści art. 184 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej, spornej przesłanki nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym w postaci osiągnięcia na dzień wejścia w życie ustawy emerytalnej, tj. w dniu 01 stycznia 1999 r. wymaganego w przepisach dotychczasowych okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach.

Ponieważ dla ustalenia R. W. (1) prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z art. 184 ustawy emerytalnej nieodzowne jest łączne spełnienie przez niego wszystkich przesłanek, wynikających z treści art. 184 ust. 1 i 2 ustawy emerytalnej, wobec nie spełnienia przesłanki z art. 184 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej, brak jest podstaw prawnych do przyznania mu tego świadczenia.

Stosownie do treści art. 386 § 1 k.p.c. w razie uwzględnienia apelacji sąd drugiej instancji zmienia zaskarżony wyrok i orzeka, co do istoty sprawy.

Mając na względzie powyższe, działając na mocy art. 386 § 1 k.p.c., Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji wyroku.