Pełny tekst orzeczenia

Formularz UK 2

Sygnatura akt

IV Ka 1395/21

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

2

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

0.11.1. Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Rejonowego Poznań-Stare Miasto w Poznaniu z dnia 14 czerwca 2019 roku, sygnatura akt VIII K 603/16

0.11.2. Podmiot wnoszący apelację

☐ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☒ oskarżyciel prywatny oraz pełnomocnik oskarżyciela prywatnego

☐ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ inny

0.11.3. Granice zaskarżenia

0.11.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

0.11.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☒

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

0.11.4. Wnioski

☒

uchylenie

☐

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

0.12.1. Ustalenie faktów

0.12.1.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

XX

XXXXXXXXXX

XXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

XXXXXXXXXXX

XXXXXXXX

0.12.1.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

XXXX

XXXXXXXXXX

XXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

XXXXXXXXXXX

XXXXXXXX

0.12.2. Ocena dowodów

0.12.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

XXXXXXXX

XXXXXXXXXXXXXXXXX

XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

0.12.2.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

XXXXXXXX

XXXXXXXXXXXXXXXXX

XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

13.STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

1

Obraza przepisów prawa procesowego, która mogła mieć wpływ na treść rozstrzygnięcia w postaci art. 413 §1 pkt 5 i 6 k.p.k. oraz 5 § 2 k.p.k.

☒ zasadny

☐częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Niniejsza sprawa już po raz drugi podlega kontroli odwoławczej przez Sąd Okręgowy.

J. S., K. W. i E. C. zostali oskarżeni o to, że w dniu 15 czerwca 2016 roku za pośrednictwem Internetu w portalu internetowym (...) (...) na stronie internetowejhttp:// (...) (...), (...) w artykule tam wyemitowanym podali nieprawdziwe treści pomawiające R. P. jakoby miał im dawać do podpisu puste kartki, które później zapełnił drukiem i miały one stać się wekslami, to jest pomówieniu R. P. o takie postępowania, które mogą go poniżyć w opinii publicznej i narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego rodzaju działalności jaką jest obrót wekslami, tj. o czyn z art. 212 § 1 i 2 k.k.

(prywatny akt oskarżenia J. S., K. W. i E. C. wniesiony przez R. P., karty 1 – 3 tomu I akt VIII K 603/16)

Wyrokiem Sądu Rejonowego Poznań-Stare Miasto w Poznaniu z dnia 14 czerwca 2019 roku, w sprawie o sygnaturze akt VIII K 603/16 oskarżeni J. S., K. W. i E. C. zostali uniewinnieni od zarzucanego im przestępstwa.

W uzasadnieniu wyroku Sąd Rejonowy powołał się zarówno na nieusuwalne wątpliwości dowodowe, jak i na brak świadomości oskarżonych co do znaczenia podpisywanych dokumentów i związanych z tym zobowiązań, jak również nawiązał do kontratypu z art. 213 §2 k.k.

(wyrok Sądu Rejonowego Poznań-Stare Miasto w Poznaniu z dnia 14 czerwca 2019 roku w sprawie o sygnaturze akt VIII K 603/16 wraz z uzasadnieniem – karty 783 – 784 oraz karty 790 - 804 tomu IV akt VIII K 603/16)

Apelacje od powyższego wyroku wnieśli oskarżyciel prywatny R. P. i jego pełnomocnik adw. M. S., zaskarżając powyższy wyrok w całości na niekorzyść wszystkich oskarżonych. Pełnomocnik oskarżyciela prywatnego domagał się uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

(apelacja pełnomocnika oskarżyciela prywatnego R. P. – adw. M. S. – karty 812 – 815v tomu V akt VIII K 603/16,, apelacja własna oskarżyciela prywatnego R. P., karty 830 – 832v tomu v akt VIII 603/16)

Wyrokiem z dnia 28 listopada 2019 roku Sąd Okręgowy w Poznaniu w sprawie o sygnaturze akt IV Ka 968/19 utrzymał w mocy wyrok Sądu Rejonowego Poznań-Stare Miasto w Poznaniu z dnia 14 czerwca 2019 roku, wydany w sprawie o sygnaturze akt VIII K 603/16.

W ocenie ówczesnego Sądu Odwoławczego, Sąd Rejonowy prawidłowo przeprowadził postępowanie dowodowe w sprawie i wyciągnął ze zgromadzonych dowodów prawidłowe wnioski, zgodnie z art. 4,7 i 410 k.p.k., a argumenty zawarte we wnioskach apelacyjnych były bezzasadne, w związku z czym orzeczenie należało utrzymać w mocy.

(wyrok Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 28 listopada 2019 roku wraz z uzasadnieniem, karty 903 i 907 - 916 tomu V akt VIII K 603/16)

Kasację od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 28 listopada 2019 skierował do Sądu Najwyższego pełnomocnik oskarżyciela prywatnego R. P., zarzucając zaistnienie bezwzględnej przyczyny odwoławczej z art. 439 §1 pkt 2 k.p.k. z uwagi na fakt, że Sąd Odwoławczy rozpoznał niniejszą sprawę w składzie jednoosobowym; obrazę art. 433 §2 k.p.k. i art. 457 §3 k.p.k. w związku z art. 7 k.p.k. polegającą na zaniechaniu prawidłowej i wszechstronnej kontroli odwoławczej poprzez nierozważanie wszystkich zarzutów apelacji i nie odniesienie się do nich w uzasadnieniu wyroku, sporządzenie uzasadnienia na formularzu, podczas gdy winno ono być sporządzone bez formularza, przy czym Sąd Odwoławczy sporządzając uzasadnienie na formularzu nie odniósł się w ogóle do części podniesionych zarzutów, z kolei odnosząc się do innych wyciągnął sprzeczne ze sobą wnioski lub też takie, które w żaden sposób nie wynikają z materiału dowodowego. W konsekwencji skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sądowi odwoławczemu do ponownego rozpoznania.

(kasacja pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego, karty 939 – 942v tomu V akt VIII K 603/16)

Wyrokiem z dnia 15 grudnia 2021 roku Sąd Najwyższy uchylił wyrok Sądu Okręgowego z dnia 28 listopada 2019 roku i sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu w Poznaniu do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.

(wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 2021 roku, sygnatura akt V KK 248/20, karta 965 tomu V akt VIII K 603/16)

W uzasadnieniu swojego wyroku Sąd Najwyższy stwierdził, że nie sposób uznać, iż w sprawie oskarżonych E. C., J. S. i K. W. zarzuty apelacyjne zostały poddane rzeczywistej kontroli instancyjnej i zostały w ogóle rozważone przez Sąd Okręgowy w Poznaniu. Sąd Najwyższy wyjaśnił, że jeśli sąd odwoławczy uzna, że nie może sporządzić uzasadnienia swojego wyroku na formularzu w sposób, który zagwarantuje stronie prawo do rzetelnego procesu odwoławczego, ma obowiązek bezpośredniego zastosowania art. 91 ust. 2 Konstytucji RP i przedstawienia swojego stanowiska wraz z argumentacją w sposób tradycyjny, to jest z pominięciem formularza. Jednak,, poza sytuacjami szczególnymi i zupełnie wyjątkowymi nie sposób uznać, że sama kwestia wyboru postaci uzasadnienia – tradycyjnej lub wynikającej z dyspozycji art. 99a k.p.k. - determinuje ocenę odnoszącą się do prawidłowej realizacji obowiązku należytej kontroli instancyjnej oraz zaprezentowania stosownej argumentacji w pisemnych motywach rozstrzygnięcia.

Sąd Najwyższy ponadto wskazał, że zarówno przy dokonywaniu oceny dowodów przez Sąd I instancji, jak i w toku kontroli instancyjnej, pominięto zeznania autora publikacji o treści relacji uzyskanych od oskarżonych. Tymczasem świadek Ł. C. zeznał, że przygotowując swój artykuł wiernie wykorzystał wypowiedzi udzielone przez oskarżonych i nikt nie kwestionował zamieszczonych przez niego treści (k. 784). Sąd meriti odnotował wprawdzie istnienie dowodu z zeznań tego świadka, ale nie poddał ich rzeczywistej analizie. W apelacjach zakwestionowano szerzej brak oceny materiału dowodowego z punktu widzenia wiarygodności źródeł szczególnie przedstawiających odmienne wersje wydarzeń. W efekcie nie wiadomo komu i dlaczego nie dano wiary, co doprowadziło do zastosowania dyrektywy z art. 5 § 2 k.p.k. bezkrytycznie przepisanej przez Sąd Odwoławczy. Sąd Najwyższy stwierdził, że skarżący podnosili także, iż skoro na wekslu opiewającym na kwotę 100 000 złotych figurują podpisy kilku osób, to oskarżeni J. S. i K. W. nie mogą jednocześnie twierdzić, że obaj podpisywali puste kartki. Do kwestii tej Sąd Odwoławczy się nie ustosunkował, tak jak i do tezy skarżących o istniejącej możliwości zbadania autentyczności podpisów oskarżonych na wekslu znajdującym się w aktach sprawy cywilnej, chociaż z przebiegu tamtego postępowania sąd meriti uczynił argument mający wspierać jego rozstrzygnięcie. Sąd Najwyższy podkreślił, że w zwykłych środkach odwoławczych skarżący eksponowali też znaczenie dowodów z nagrań negocjacji prowadzanych między oskarżonymi i oskarżycielem prywatnym na temat konieczności podpisania dodatkowego weksla na znaczną kwotę 100 000 złotych, zabezpieczającego spłatę podstawowego weksla, a także obrazujących informacje przekazywane oskarżonym na temat znaczenia tej czynności. Brak uwzględnienia tych dowodów, podważających wersję obrony oskarżonych i Sądu I instancji zarówno o niepełnej świadomości warunków i skutków zawieranych umów, jak i o podpisywaniu pustych kartek, był bezsprzecznie kwestionowany w apelacjach obu oskarżonych. Sąd Najwyższy zarzucił Sądowi Okręgowemu w Poznaniu, iż zignorował także ten zarzut i poza ogólnikowym stwierdzeniem, że prawidłowe są ustalenia Sądu I instancji (który w rzeczywistości niczego przecież nie ustalił) nie ustosunkował się do wywodów zaprezentowanych w środkach odwoławczych ani nie przedstawił jakichkolwiek argumentów potwierdzających, że w ogóle rozważył zarzut odnoszący się do analizy i oceny materiału dowodowego zaprezentowanej przez Sąd I instancji. Sąd Najwyższy wskazał, że Sąd Odwoławczy nie tylko nie odniósł się do zarzutu sprzeczności w rozumowaniu Sądu Rejonowego, który w swej argumentacji powołał się zarówno na nieusuwalne wątpliwości dowodowe, jak i na brak świadomości oskarżonych co do znaczenia podpisywanych dokumentów i związanych z tym zobowiązań, by w końcu nawiązać do kontratypu z art. 213 §2 k.k., przedstawiając chęć ostrzeżenia innych osób, jako obronę uzasadnionego interesu, ale sam również tę rozbieżność powtórzył bez przytoczenia stosownych argumentów. Sąd Najwyższy na marginesie podał, że w sytuacji, gdy oskarżeni byli informowani o zabezpieczającej funkcji drugiego weksla opiewającego na znaczną kwotę i o konieczności jego podpisania przed uzyskaniem od R. P. kwoty pieniędzy z pierwszego weksla, o którą się ubiegali, ich ewentualne ostrzeżenie innych osób o takiej praktyce oskarżyciela prywatnego, połączonej z egzekwowaniem zobowiązania wynikającego z tej czynności, nie mogło polegać na rozpowszechnianiu informacji, że tworzy on weksle w oparciu o puste kartki podpisane zresztą bezrefleksyjnie przez swoich kontrahentów. Niezależnie od oceny tego rodzaju działalności gospodarczej, jaką prowadził oskarżyciel prywatny, to przede wszystkim pomawianie go w ten sposób, jaki zarzucono oskarżonym powinno zostać poddane analizie wynikającej z treści obowiązujących przepisów. Sąd Najwyższy zarzucił Sądowi Okręgowemu, iż w uzasadnieniu tego Sądu brak jest jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, jaka była w rzeczywistości podstawa prawna uniewinnienia oskarżonych w tej sprawie, chociaż tej właśnie kwestii dotyczył jeden z zarzutów apelacyjnych. W sprawie nie została wyjaśniona zupełnie zasadnicza kwestia podstawy uniewinnienia wszystkich oskarżonych od zarzutu popełnienia czynu o znamionach określonych w art. 212 §1 i 2 k.k.

(uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 2021 roku karty 965v – 969v tomu V akt VIII K. 603/16)

Sąd Okręgowy, obecnie rozpoznający obie apelacje od wyroku Sądu Rejonowego Poznań – Stare Miasto z dnia 14 czerwca 2019 roku, dokonał własnej oceny kompletnego materiału dowodowego, zgromadzonego w niniejszej sprawie przez Sąd I instancji, a w konsekwencji częściowo podzielił zaskarżone orzeczenie w części dotyczącej uniewinnienia oskarżonej E. C., choć z jednego ściśle określonego powodu, o czym mowa będzie poniżej, natomiast odnośnie oskarżonych J. S. i K. W. uznał je za wadliwe, a - nie mogąc skazać tych dwóch oskarżonych - w tym zakresie zaskarżony wyrok uchylił i sprawę przekazał Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania.

W pierwszej kolejności Sąd Odwoławczy odniesie się do zarzutu pełnomocnika oskarżyciela prywatnego dotyczącego naruszenia przez Sąd I instancji art. 413 §1 pkt 5 i 6 k.p.k., które polegało, wedle skarżącego, na zaniechaniu obowiązku redagowania orzeczenia w sposób jednoznaczny i zrozumiały, wyrażającym się w podaniu kilku wzajemnie się wykluczających przesłanek stojących za uniewinnieniem wszystkich trzech oskarżonych.

Zarzut ten, zdaniem Sądu Okręgowego, nie jest zasadny.

Zgodnie z art. 413 § 1 pkt 5 i 6 k.p.k., każdy wyrok powinien zawierać: rozstrzygnięcie sądu oraz wskazanie zastosowanych przepisów ustawy karnej.

W przypadku wyroków skazujących do ich istotnych elementów, stosownie do treści art. 413 § 1 pkt 5 k.p.k., zaliczają się: rozstrzygnięcie o uznaniu winy, wymierzeniu kary i orzeczeniu środków karnych, zaś ich brak jest równoznaczny z nie odniesieniem się do istoty sprawy, a tego rodzaju braków nie może naprawić samo tylko uzasadnienie. Zatem brak takiego rozstrzygnięcia w wyroku realizować będzie naruszenie tego przepisu.

W sytuacji zaś uniewinnienia oskarżonych od zarzucanego im przestępstwa, rozstrzygnięcie polega właśnie na stwierdzeniu, że oskarżonych uniewinnia się od zarzucanego im przestępstwa. Zaś powody takiego rozstrzygnięcia wyjaśnia pisemne uzasadnienie wyroku uniewinniającego.

Z kolei w myśl art. 413 § l pkt 6 k.p.k., sąd jest zobowiązany zawrzeć w wyroku jedynie te przepisy ustawy karnej, które stosuje. Ustawa karna, o której mowa w art. 413 § 1 pkt 6 k.p.k., jest zespołem norm prawnych określających przestępstwa, to jest czyny zabronione pod groźbą kary, ustalających zasady odpowiedzialności za te czyny oraz kary i inne środki - karne i zabezpieczające. Ustawą karną jest akt prawny w randze ustawy, zawierający przepisy prawa karnego materialnego. Zgodnie z tym przepisem w treści wyroku winny być więc wskazane przepisy prawa karnego materialnego.

Ponieważ zaskarżony wyrok uniewinnia oskarżonych, zatem ten punkt wyroku nie mógł zawierać wskazania zastosowanych przepisów prawa materialnego, gdyż – zdaniem Sądu I instancji – wadliwie uznano postępowanie oskarżonych jako wyczerpujące znamiona przestępstwa z art. 212 § 1 i 2 k.k. W wyroku uniewinniającym nie wskazuje się podstawy takiego rozstrzygnięcia, gdyż temu służy pisemne uzasadnienie wyroku uniewinniającego.

Zatem uzasadnienie przez pełnomocnika zarzutu obrazy art. 413 § 1 pkt 5 i 6 k.p.k. dotyczy właśnie uzasadnienia zaskarżonego wyroku, a nie wadliwości sporządzenia samego wyroku uniewinniającego. Bo to w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku podano kilka wzajemnie się wykluczających przesłanek stojących za uniewinnieniem wszystkich trzech oskarżonych

Natomiast bez wątpienia rację mają apelujący, że Sąd Rejonowy, w pisemnym uzasadnieniu swojego wyroku, jako podstawę uniewinnienia oskarżonych wskazał równocześnie na niedające się usunąć wątpliwości dowodowe w sprawie, brak świadomości oskarżonych co do znaczenia podpisywanych dokumentów i związanych z tym zobowiązań, jak również na kontratyp z art. 213 § 2 k.p.k. Sąd Rejonowy nie ustalił zatem jednoznacznego stanu faktycznego w sprawie, zaś takie rozwiązanie jest niedopuszczalne i musiało zostać poddane korekcie w toku ponownej kontroli odwoławczej. Jak wskazał Sąd Najwyższy, z uzasadnienia wyroku Sądu meriti nie wynika komu i dlaczego nie dano wiary, co doprowadziło do bezrefleksyjnego zastosowania dyrektywy z art. 5 § 2 k.p.k., zaś to nie powinno było zostać zaakceptowane przez Sąd Odwoławczy, który pierwszy raz rozpatrywał niniejszą sprawę.

Obecnie rozpoznający sprawę Sąd II instancji zauważa przy tym, że dla przyjęcia kontratypu z art. 213 § 2 k.k. warunkiem koniecznym jest ustalenie, że oskarżana osoba podnosi prawdziwy zarzut i czyni to w obronie uzasadnionego interesu społecznego. Skoro zatem Sąd I instancji miał wątpliwości czyja wersja jest wiarygodna, to nie miał prawa, uzasadniając uniewinnienie, powoływać się na ten kontratyp.

Natomiast zasadny okazał się zarzut obrazy 5 § 2 k.p.k. Sąd Okręgowy, po dokonaniu własnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego, wątpliwości takich nie dostrzegł, co doprowadziło go do utrzymania w mocy uniewinnienia E. C. z uwagi na zaistnienie kontratypu z art. 213 § 2 k.k. oraz do uchylenie wyroku odnośnie J. S. i K. W. ze względu, iż - w myśl art. 454 § 1 k.p.k. – nie mógł ich skazać w instancji odwoławczej.

Wniosek

Wniosek o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Omawiane zarzuty okazały się częściowo zasadne, choć ostatecznie wyrok uniewinniający J. S. i K. W. został uchylony, o czym poniżej. Natomiast zarzut obrazy art. 5 § 2 k.p.k., choć zasadny, nie miał wpływu na utrzymanie w mocy wyroku uniewinniającego E. C. od zarzucanego jej czynu, gdyż w tym zakresie Sąd Okręgowy dokonał własnej oceny materiału dowodowego sprawy, co doprowadziło go do wniosku, że uniewinnienie E. C. jest słuszne.

Lp.

Zarzut

2

Obraza przepisów prawa procesowego, która mogła mieć wpływ na treść rozstrzygnięcia, to jest art. 410 k.p.k., art. 4 k.p.k., art. 7 k.p.k., (w zakresie wyroku uniewinniającego E. C. od zarzucanego jej czynu)

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Apelacje pełnomocnika oskarżyciela prywatnego, jak i samego oskarżyciela prywatnego, które zaskarżyły wyrok uniewinniający E. C. od popełnienia zarzucanego jej przestępstwa, okazały się jedynie częściowo zasadne. Natomiast ich wniesienie umożliwiło kontrolę instancyjną powyższego rozstrzygnięcia, która to kontrola wykazała, że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy rzeczywiście nie dostarcza podstaw do przyjęcia winy oskarżonej E. C. w zakresie zarzucanego jej przestępstwa, choć z powodów innych aniżeli przyjęte przez Sąd I instancji.

Wbrew odmiennym wywodom skarżących, kontrola instancyjna nie potwierdziła aby postępowanie jurysdykcyjne prowadzone w kontrolowanej sprawie wobec E. C. było obarczone uchybieniami, które mogłyby mieć wpływ na treść wyroku. Sąd Rejonowy procedował bowiem w tym zakresie z poszanowaniem art. 4 i 410 k.p.k. Wydanie wyroku wobec oskarżonej było poprzedzone ujawnieniem w toku rozprawy głównej całokształtu okoliczności sprawy (art. 410 k.p.k.) i to w sposób podyktowany obowiązkiem dochodzenia prawdy (art. 2 § 2 k.p.k.), jak również stanowiło wyraz rozważenia wszystkich okoliczności przemawiających zarówno na korzyść, jak i na niekorzyść oskarżonej (art. 4 k.p.k.).

Sąd Odwoławczy zaakceptował co do zasady dokonaną przez Sąd meriti ocenę dowodu w postaci wyjaśnień oskarżonej E. C., które – zdaniem Sądu Okręgowego - są wiarygodne. W przeciwieństwie do zeznań w tym zakresie R. P. i N. P., którzy, co zrozumiałe, zainteresowani byli podważeniem wiarygodności E. C. z obawy przed ewentualną odpowiedzialnością za stosowane praktyki związane z tzw. „czystymi kartkami”.

Oskarżona E. C. już w toku postępowania przygotowawczego prowadzonego przez Prokuraturę Rejonową w Świebodzinie, zainicjowanego właśnie przez oskarżoną zawiadomieniem z dnia 29 stycznia 2010 roku o możliwości popełnienia przestępstwa przez R. P. – tom I, k. 1-2 akt 3 Ds. 412/13, konsekwentnie zeznawała (k. 30, 46, 96, 155), że w dniu 7 sierpnia 2008 roku zawarła z pracownikiem biura (...) w Ś. umowę pożyczki na kwotę 776,08 złotych. Podczas zawierania tej umowy pojawił się oskarżyciel prywatny i podał jej do podpisania oraz wpisania numeru PESEL kartkę formatu A4, na której w górnej części po prawnej stronie znajdowała się kropkowana linia, pod którą widniał napis „podpis wystawcy” i nic poza tym (k. 30). Była to de facto czysta kartka papieru, zaś oskarżona nie została poinformowana przez R. P., że stanowi ona weksel in blanco, co też później wyszło na jaw, a oskarżona została pozwana przez oskarżyciela prywatnego o zapłatę 40 000 złotych. Przy podpisywaniu owej kartki, która w późniejszym czasie okazała się wekslem, oskarżona, na swoje pytanie, została poinformowała przez R. P., że „to nic takiego a on resztę wypełni”. Oskarżona zatem nie miała świadomości, że podpisuje weksel i to na tak niebagatelną kwotę w porównaniu do wysokości pożyczki.

Sąd Okręgowy podkreśla, że E. C. przed złożeniem zeznań w ww. sprawie była pouczana o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań. Zgodnie natomiast z art. 233 §1 k.k. kto, składając zeznanie mające służyć za dowód w postępowaniu sądowym lub w innym postępowaniu prowadzonym na podstawie ustawy, zeznaje nieprawdę lub zataja prawdę, podlega – obecnie - karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8, a wówczas - do 3 lat. Zdaniem Sądu Okręgowego, oskarżona składając zeznania w postępowaniu przygotowawczym, prowadzonym przez Prokuraturę Rejonową w Świebodzinie, zdawała sobie sprawę, że za nieprawdziwe zeznania naraża się na odpowiedzialność karną (i to surowszą aniżeli za czyn, zarzucany jej w obecnie kontrolowanym postępowaniu). Tym samym więc, zdaniem Sądu Okręgowego, zeznania, złożone przez nią na potrzeby kontrolowanej sprawy, stanowiące wierne odtworzenie jej zeznań ze sprawy 3 Ds.412/13, przedstawiają prawdziwą wersję zdarzeń.

Poza tym, jak wynika z akt 3 Ds. 412/13, wersja oskarżonej wcale nie była odosobniona. Z zeznań szeregu innych osób, przesłuchanych w tej sprawie, a które nie były w żaden sposób powiązane z oskarżoną, wynika, że miały podobne do oskarżonej doświadczenia z podpisaniem pustej kartki przedstawionej im przez R. P., która następnie okazywała się wekslem na istotnie wyższą kwotę, aniżeli udzielona im pożyczka. Tak więc, również i inne osoby, zupełnie niezwiązane z niniejszą sprawą, czuły się pokrzywdzone działaniami oskarżyciela prywatnego i tak samo opisywały jego postępowanie.

To zaś, że sprawa 3 Ds. 412/13 do dziś dnia nie doczekała się zakończenia i sformułowania zarzutów wobec R. P. nie oznacza, że zeznania tych osób, w tym E. C. nie są zgodne z prawdą. Przeciwnie, fakt iż kilka osób, zupełnie ze sobą nie powiązanych i do czasu tej sprawy nie wiedzących nic o sobie, tak samo opisywało postępowanie R. P. z „czystą kartką”, zdaniem Sądu Okręgowego, oznacza, że osoby te, w tym E. C., mówiły prawdę.

Należy również podkreślić, iż weksel na 40.000 złotych ma wypisaną datę wystawienia na dzień 2 czerwca 2008 roku, a więc ponad dwa miesiące przed tym nim E. C. przyszła prosić o pożyczkę. Umowa pożyczki została zawarta przez oskarżoną z oskarżycielem prywatnym w dniu 7 sierpnia 2008 rok i to wówczas przedłożył on jej czystą kartkę do podpisania.

Powyższa rozbieżność dat również przemawia za wersją oskarżonej, gdyż irracjonalne byłoby podpisywanie weksla zanim zdecydowano się na wzięcie pożyczki, którą miałby zabezpieczać.

Wszystkie powyższe argumenty świadczą o tym, iż E. C. przedstawiła świadkowi Ł. C. przebieg zdarzeń, szczególnie dotyczący przedłożenia jej pustej kartki, która po jakimś czasie okazała się wekslem na 40.000 złotych, zgodny z prawdą, co też następnie znalazło odzwierciedlenie w przedmiotowym artykule na łamach portalu internetowego(...) (...). Oskarżona, mówiąc prawdę, nie miała - zdaniem Sądu Okręgowego - na celu zniesławienia oskarżyciela prywatnego, a jedynie chciała się podzielić z opinią publiczną swoją prawdziwą historią, jak i sześcioletnim bezskutecznym oczekiwaniem na efekt działania organów ścigania, ku przestrodze potencjalnych przyszłych klientów oskarżyciela prywatnego, o czym jeszcze poniżej.

Na marginesie Sąd Okręgowy wskazuje, iż świadek Ł. C., autor objętego aktem oskarżenia artykułu, zeznał, iż przygotowując swój tekst wiernie wykorzystał wypowiedzi udzielone przez oskarżonych, w tym przez E. C. (karta 784 akt). Sąd Okręgowy nie widzi powodów, aby odmówić wiary zeznaniom tego świadka.

Zatem, w kontekście powyższego, należy uznać, iż oskarżona przekazała Ł. C. prawdziwą, rzetelną informację, która następnie została przez niego opublikowana w Internecie.

Wniosek

Wniosek o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Brak podstaw do uwzględnienia wniosku z uwagi na niezasadność zarzutów naruszenia prawa procesowego w zakresie rozstrzygnięcia dotyczącego E. C..

Lp.

Zarzut

3

Naruszenie przepisu prawa materialnego w postaci art. 213 §2 pkt 2 k.k. (w zakresie wyroku uniewinniającego E. C. od zarzucanego jej czynu)

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Jak wynika z ocenionego przez Sąd Okręgowy, a zgromadzonego w sprawie kompletnego materiału dowodowego, oskarżona E. C., udzielając wywiadu zamieszczonego później na portalu internetowym (...) (...), mówiła prawdę, twierdząc, że oskarżyciel prywatny dał jej do podpisania pustą kartkę, którą później została uzupełniona stosownym tekstem i stała się wekslem opiewającym na kwotę 40 000 złotych.

Oskarżona, mówiąc o powyższym Ł. C., nie miała zamiaru zniesławienia oskarżyciela prywatnego, lecz jedynie chciała podzielić się swoją historią z opinią publiczną, jednocześnie walcząc o swoje interesy. Oskarżona działała ku przestrodze innych osób, które mogłyby paść ofiarą nieuczciwych działań oskarżyciela prywatnego. Wobec oskarżonej E. C. zachodzi zatem tzw. kontratyp dozwolonej krytyki z art. 213 §2 pkt 2 k.k., zgodnie z którym nie popełnia przestępstwa określonego w art. 212 § 1 lub 2 k.k., kto publicznie podnosi lub rozgłasza prawdziwy zarzut służący obronie społecznie uzasadnionego interesu.

Kontratyp dozwolonej krytyki obejmuje sytuacje, w której podnosi lub rozgłasza się publicznie prawdziwe zarzuty służące obronie społecznie uzasadnionego interesu. Sprawca pomówienia musi zatem kierować się szczególną motywacją, która ma być oceniana kompleksowo na podstawie całokształtu okoliczności, w jakich został zarzut uczyniony. Ocena działania sprawcy krytyki zależy zatem od określonej sytuacji i kontekstu, w jakim została ona poczyniona. Ponadto działanie sprawcy dozwolonej krytyki musi podlegać obiektywnym ocenom, czy faktycznie służyło obronie uzasadnionego społecznie interesu, a nie było jedynie jego subiektywnym poczuciem. Jeśli można obiektywnie uznać, że uczyniony zarzut krytyki rzeczywiście służył obronie społecznie uzasadnionego interesu, wówczas nie jest on bezprawny, nawet jeśli sprawca działał z pobudek wyłącznie osobistych, czy wręcz w złych intencjach i chodziło mu o poniżenie osoby pomówionej ( J. Wojciechowski, Przestępstwa przeciwko czci, s. 1112). Ze społecznie uzasadnionym interesem będziemy bowiem mieli do czynienia zarówno wtedy, gdy sprawca pomówienia działa w celu zachowania lub polepszenia dobra wspólnego, ale także i wtedy, gdy ma na celu ochronę dóbr indywidualnych. Słusznie bowiem przyjmuje się, że na gruncie art. 213 § 2 k.k. chodzi o "interes społecznie uzasadniony", a nie o "interes społeczny", którego zakres znaczeniowy jest znacznie węższy ( J. Raglewski, w: Zoll (red.), Kodeks karny, t. 2, 1999, s. 805).

Mając na względzie powyższe rozważania, należy przyjąć, że wyłączną podstawą uniewinnienia oskarżonej E. C. od zarzucanego jej czynu jest przepis art. 213 § 2 pkt 2 k.k.

Wniosek

Wniosek o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Jako że zarzut okazał się niezasadny brak było brak podstaw do uwzględnienia ww. wniosku.

Lp.

Zarzut

4

Obraza przepisów prawa procesowego, która mogła mieć wpływ na treść rozstrzygnięcia, to jest art. 410 k.p.k., art. 4 k.p.k., art. 7 k.p.k. i 5 § 2 k.p.k. (w zakresie wyroku uniewinniającego oskarżonych J. S. i K. W. od zarzucanego im przestępstwa)

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Apelacja oskarżyciela prywatnego i jego pełnomocnika okazały się w tym zakresie zasadne i doprowadziły do uchylenia kontrolowanego rozstrzygnięcia w zakresie uniewinnienia J. S. i K. W. od zarzucanego im przestępstwa oraz przekazania sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd I instancji.

Trafnie skarżący zarzucili Sądowi I instancji, iż zbagatelizował on treść nagrań rozmów oskarżyciela prywatnego z oskarżonymi J. S. i K. W. i to pomimo, iż wprost wskazał w uzasadnieniu swojego zaskarżonego wyroku, że w „ w trakcie spotkań R. P. informował swoich potencjalnych klientów, iż de facto nie udzieli im pożyczki, lecz odkupi od nich weksle” oraz, że „ J. S. był świadomy zaciągania zobowiązań wekslowych i był w pełnym zakresie informowany o ich charakterze, był również informowany o dodatkowym zabezpieczeniu w postaci drugiego weksla na kwotę 100 000 złotych”, z kolei K. W. „był informowany o drugim wekslu na 100 000 złotych”. Jak wynika ze zgromadzonego materiału dowodowego (vide stenogram z nagrań w aktach VIII K 603/16, tom II, k. 256-288v, jak również w aktach sprawy Sądu Rejonowego w Zielonej Górze, sygnatura akt VII K 614/16 + płyta CD z nagraniami) R. P., prawdopodobnie nauczony doświadczeniami z innych swoich spraw, zaczął nagrywać spotkania z klientami, co też uczynił w przypadku oskarżonych J. S. i K. W..

Analiza treści tych nagrań jednoznacznie wskazuje na to, że oskarżeni zostali bardzo dokładnie poinformowani przez R. P. o tym, że przed uzyskaniem od oskarżyciela prywatnego pieniędzy z pierwszego weksla będą musieli podpisać celem zabezpieczenia drugi weksel na 100.000 złotych. Przed podpisaniem wiedzieli, że podpisują weksle i zdawali sobie sprawę z konsekwencji niewywiązania się z zobowiązania wekslowego. Nie ma przy tym znaczenia, że oskarżyciel nie tłumaczył oskarżonym bardzo szczegółowo istoty zobowiązań wekslowych, czy procedury dochodzenia roszczenia z weksli. Sąd Odwoławczy podziela stanowisko apelującego pełnomocnika oskarżyciela prywatnego, jak i samego R. P., że skoro oskarżeni J. S. i K. W. byli poinformowani o konieczności podpisania weksli, zaś rozmowa była nagrywana, to nie ulega wątpliwości, iż oskarżeni podpisywali dokumenty, czyli weksle na te kwoty, co do których byli informowani. Natomiast, gdy poszli oni do świadka Ł. C. i powiedzieli mu, że podpisali puste kartki, podsunięte im przez R. P., a nie weksle na 100.000 złotych, to ewidentnie kłamali, a tym samym działaniem swoim wyczerpali znamiona przestępstwa z art. 212 § 1 i 2 k.k. .

Tym samym Sąd Rejonowy błędnie ocenił wyjaśnienia oskarżonych J. S. i K. W., dając im wiarę, a niezasadnie odmówił wiary zeznaniom oskarżyciela prywatnego, a przede wszystkim nagraniom z rozmów oskarżonych z R. P..

Sąd Okręgowy oceniając powyższy materiał dowodowy nie dopatrzył się żadnych wątpliwości, które należałoby rozstrzygnąć na korzyść oskarżonych. Zaś jako zupełnie niezrozumiałe uznać należy stanowisko Sądu I instancji, że treść nagrań nie wskazuje, że rzeczywiście w ich trakcie zostały podpisane stosowne weksle. Przecież tego właśnie te nagrania dotyczą.

Również Sąd Najwyższy, w uzasadnieniu wyroku uchylającego poprzednie rozstrzygnięcie Sądu Odwoławczego, przesądził już to, że w sytuacji, gdy oskarżeni byli informowani o zabezpieczającej funkcji drugiego weksla, opiewającego na znaczną kwotę i o konieczności jego podpisania przed uzyskaniem od R. P. kwoty pieniędzy z pierwszego weksla, o którą się ubiegali, to ich ewentualne ostrzeżenie innych osób o takiej praktyce oskarżyciela prywatnego, połączonej z egzekwowaniem zobowiązania wynikającego z tej czynności, nie mogło polegać na rozpowszechnianiu informacji, że tworzy on weksle w oparciu o puste kartki podpisane zresztą bezrefleksyjnie przez swoich kontrahentów. A Sąd Odwoławczy z tym się zgadza.

Przekładając powyższe na realia niniejszej sprawy stwierdzić należy, że Sąd Rejonowy nie wziął pod uwagę i nie rozważył całokształtu faktów wynikających z przeprowadzonego na rozprawie głównej materiału dowodowego, który to materiał na dodatek ocenił dowolnie. W konsekwencji doprowadziło to do braku ustalenia prawidłowego stanu faktycznego w tym zakresie.

W zaistniałej sytuacji procesowej, jedynym rozstrzygnięciem, jakie mogło zapaść w niniejszej sprawie było uchylenie zaskarżonego wyroku w części dotyczącej J. S. i K. W. i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu Poznań-Stare Miasto w Poznaniu, o czym orzeczono w sentencji wyroku.

Wniosek

Wniosek o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Opisane powyżej błędy w ocenie głównych dowodów osobowych oraz rzeczowych musiały doprowadzić do uchylenia zaskarżonego wyroku w części uniewinniającej K. W. i J. S., albowiem zebrany do tej pory materiał dowodowy pozwala w sposób jednoznaczny na rozstrzygnięcie odnośnie winy tych oskarżonych, czego Sąd odwoławczy uczynić nie może.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

1.

XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

0.15.1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

0.11.

Przedmiot utrzymania w mocy

0.1Zaskarżony wyrok w części dotyczącej uniewinnienia oskarżonej E. C. od zarzucanego jej przestępstwa.

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

Powodem utrzymania wyroku w mocy w części dotyczącej uniewinnienia oskarżonej E. C. od zarzucanego jej przestępstwa jest ustalenie Sądu Okręgowego, w efekcie przeprowadzonej własnej oceny materiału dowodowego, iż odnośnie tej oskarżonej zaistniał kontratyp z art. 213 § 2 pkt 2 k.k., jak również brak podstaw wskazanych w art. 439, 440 i 455 k.p.k., uzasadniających zmianę lub uchylenie wyroku poza granicami zarzutów i wniosków apelacji.

0.15.2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

0.0.11.

Przedmiot i zakres zmiany

0.0.1XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

Zwięźle o powodach zmiany

XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

0.15.3. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

0.15.3.1. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

1.1.

XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

2.1.

XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

3.1.

XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

4.1.

Zachodzą podstawy do wydania wyroku skazującego J. S. i K. W., czemu stoi na przeszkodzie zakaz określony w art. 454 § 1 k.p.k.

☒ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

Na podstawie zgromadzonego w sposób prawidłowy materiału dowodowego, ocenionego przez Sąd Okręgowy, nie ma możliwości utrzymania w mocy wyroku uniewinniającego J. S. i K. W., a w instancji odwoławczej nie mogą oni zostać skazani.

0.15.3.2. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

Sąd Rejonowy winien, zgodnie z regułami zawartymi w art. 7 k.p.k., dokonać wnikliwej i krytycznej oceny kompletnego materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie, w tym w szczególności wyjaśnień ww. oskarżonych i nagrań rozmów oskarżonych z oskarżycielem prywatnym, a w następstwie tego powinien ustalić jednoznaczny stan faktyczny sprawy.

Sporządzając zaś pisemne uzasadnienie wydanego wyroku, Sąd Rejonowy winien, pamiętając o treści art. 424 k.p.k., dokładnie i szczegółowo przedstawić dokonaną przez siebie ocenę materiału dowodowego oraz ewentualnie wymierzoną oskarżonym karę, tak, aby rozpoznając ewentualne przyszłe apelacje, Sąd Odwoławczy mógł dokonać oceny prawidłowości rozumowania Sądu I instancji.

Czyniąc powyższe, Sąd I instancji winien mieć także na uwadze zarzuty postawione w apelacjach oskarżyciela prywatnego i jego pełnomocnika.

0.15.4. Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

II

Na podstawie art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 26 maja 1982 roku Prawo o adwokaturze (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1651 ze zm.) w związku z §2 pkt 1, §4 ust. 1 i 3 oraz §17 ust. 2 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 roku w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U. Poz. 1714) zasądzono od Skarbu Państwa na rzecz adw. P. R. kwotę 619,92 złotych brutto tytułem zwrotu kosztów obrony z urzędu w postępowaniu odwoławczym nieuiszczonych nawet w części (dwie rozprawy apelacyjne).

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

III

Kosztami sądowymi za postępowanie przed Sądem I instancji (1151,28 złotych z tytułu kosztów obrony z urzędu E. C. w postępowaniu pierwszoinstancyjnym), 1/3 kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze (6,66 złotych) oraz kosztami związanymi z obroną E. C. z urzędu w postępowaniu odwoławczym (619,92 złotych), a także opłatą sądową za II instancję (200 złotych), w łącznej kwocie 1977,86 złotych obciążono oskarżyciela prywatnego R. P. zgodnie z wynikiem postępowania odwoławczego w oparciu o art. 636 § 1 i 3 k.p.k.

7.  PODPIS

/Małgorzata Ziołecka/