Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 czerwca 2022 roku

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Agnieszka Stachurska

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Anna Bańcerowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 2 czerwca 2022 roku w Warszawie

sprawy (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w W.

o podleganie ubezpieczeniom społecznym

na skutek odwołania (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z dnia 26 stycznia 2018r., numer (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdza, że M. T. (1) jako pracownik u płatnika składek Grupa (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i chorobowemu od 1 czerwca 2017 roku;

2.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział w W. na rzecz M. T. (1) kwotę 180 zł (sto osiemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

3.  przyznaje kuratorowi Grupa (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. adw. M. Ł. ze Skarbu Państwa – kasa Sądu Okręgowego Warszawa – Praga kwotę 186,50 zł (sto osiemdziesiąt sześć złotych pięćdziesiąt groszy) tytułem wynagrodzenia oraz zwrotu wydatków.

sędzia Agnieszka Stachurska

UZASADNIENIE

(...) sp. z o.o. w W., reprezentowani przez pełnomocnika, w dniu 27 lutego 2018r. złożyli odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. z 26 stycznia 2018r., znak: (...) stwierdzającej że M. T. (1) jako pracownik u płatnika składek Grupa (...) sp. z o.o. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od 1 czerwca 2017r.

Odwołujący się zarzucili naruszenie prawa procesowego, tj. art. 7 k.p.a. w zw. z art. 77 § 1 k.p.a. w zw. z art. 123 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez dowolną, a nie swobodną ocenę materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie, która doprowadziła do błędu w ustaleniach faktycznych poprzez uznanie, że umowa o pracę z 1 czerwca 2017r. zawarta między stronami stanowi czynność prawną zmierzającą do obejścia prawa, a tym samym jest nieważna, podczas gdy celem stron było faktyczne świadczenie pracy na rzecz pracodawcy, a nie jedynie uzyskanie przez M. T. (1) tytułu do ubezpieczeń społecznych. Odwołujący się wnieśli o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez uznanie, że M. T. (1) jako pracownik u płatnika składek Grupa (...) sp. z o.o. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od 1 czerwca 2017r. oraz o zasądzenie od organu rentowego na ich rzecz zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu odwołania pełnomocnik odwołujących się wskazał, że M. T. (1) w okresie od 1 czerwca do 31 sierpnia 2017r. wykonywała pracę na rzecz spółki, m.in. zawierała umowy o pracę z pracownikami, prowadziła szkolenia z zakresu BHP, wydawała pracownikom zaświadczenia o zarobkach i świadectwa pracy. Ubezpieczona przed zawarciem umowy o pracę pracowała w spółce na podstawie umowy zlecenia w okresie od 3 marca do 31 maja 2017r., w związku z czym nie była prowadzona rekrutacja na objęte przez nią stanowisko Kierownika ds. kadr i płac, gdyż w momencie zawierania umowy o pracę spółka znała potencjał pracownika. Pełnomocnik podkreślił również, że zawarcie umowy o pracę wynikało z potrzeb spółki, a nie z faktu, że M. T. (1) była w ciąży i zmierzała do objęcia jej osoby ubezpieczeniem społecznym ( odwołanie z dnia 23 lutego 2018r., k. 3-5 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie sporządzonej w dniu 28 marca 2018r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania (...) sp. z o.o. na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oraz o zasądzenie od odwołujących się na rzecz organu rentowego zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Organ rentowy, uzasadniając swe stanowisko, wskazał że M. T. (1) przed zawarciem umowy z płatnikiem składek pozostawała w stosunku pracy z K. Z., tym samym była zwolniona z obowiązku ubezpieczeń społecznych z tytułu wykonywania umowy zlecenia w spółce (...), a co za tym idzie, nie miałaby z tego tytułu prawa do wypłaty zasiłku chorobowego. Organ rentowy powziął wobec tego przekonanie, że wszelkie działania stron w zakresie zmiany tytułu do ubezpieczeń społecznych były spowodowane spodziewanym okresem macierzyństwa M. T. (1). Zdaniem organu rentowego świadczą o tym następujące okoliczności: istotna różnica wysokości wynagrodzenia na podstawie umowy zlecenia z (...) (715 zł) i na podstawie umowy o pracę w wymiarze ½ etatu (8.516 zł), zlokalizowanie biura (...) sp. z o.o. w jednym budynku, spokrewnienie ubezpieczonej z jednym z członków zarządu płatnika składek – ubezpieczona jest siostrą A. W., a także fakt, że ubezpieczona podjęła pracę będąc w ciąży i wykonywała zatrudnienie w łącznym wymiarze 1,5 etatu. ZUS podniósł ponadto, że strony nie przedłożyły fizycznych dowodów pracy M. T. (1) na stanowisku Kierownika działu kadrowo-płacowego, podczas gdy praca na takim stanowisku stwarzała możliwość wygenerowania dokumentów, które mogą posłużyć jako dowody w sprawie. Zakład ocenił więc, że działanie stron polegające na zamierzonym podwyższeniu podstawy wymiaru składek bez wątpienia należy uznać za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, albowiem narusza zasadę równego traktowania wszystkich ubezpieczonych, zasadę solidaryzmu ubezpieczeń społecznych, zasadę ochrony interesów i zmierza do pokrzywdzenia innych ubezpieczonych oraz do nieuprawnionego uszczuplenia środków funduszu ubezpieczeń społecznych, miało bowiem na celu świadome osiągnięcie nieuzasadnionych korzyści z systemu ubezpieczeń społecznych kosztem innych uczestników tego systemu ( odpowiedź na odwołanie z dnia 28 marca 2018r., k. 75-78 a.s.).

Z uwagi na braki w organach Grupa (...) sp. z o.o., uniemożliwiające jej reprezentację na skutek rezygnacji S. D. – jedynego członka zarządu - z funkcji prezesa zarządu, postanowieniem z dnia 3 września 2021r. Sąd ustanowił kuratora dla spółki w osobie adw. M. Ł. na podstawie art. 460 § 2 k.p.c. ( postanowienie z 3 września 2021r., k. 478 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

M. T. (1) (nazwisko panieńskie D.) ma wykształcenie wyższe – w 2011r. ukończyła studia licencjackie na kierunku administracja, a w 2013r. studia magisterskie na kierunku ekonomia w specjalności gospodarowanie zasobami ludzkimi. Ponadto ubezpieczona odbyła szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz w zakresie ochrony danych osobowych, a nadto jest wpisana na listę kwalifikowanych pracowników ochrony fizycznej ( dyplomy, k. 15-16 a.s., zaświadczenia, k. 26 i 33 a.s., podsumowanie szkolenia, k. 30-31 a.s.).

Od 10 września 2008r. do 27 maja 2014r. ubezpieczona była zatrudniona w (...) S.A. na stanowiskach Asystent ds. odzyskiwania należności, Asystent ds. windykacji (...). Następnie od 3 czerwca 2016r. do 18 grudnia 2016r. pracowała w Grupa (...) sp. z o.o. na stanowisku Kierownika działu sprzątającego ( świadectwa pracy, k. 12-13 a.s.).

Płatnik składek Grupa (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. (dalej (...)) zajmował się działalnością ochroniarską, m.in. w zakresie imprez odbywających się na S. Narodowym. Spółka prowadziła dwa biura – jedno w głównej siedzibie, tj. przy ul. (...) w W., drugie przy ul. (...). Spółka została zarejestrowana w KRS w dniu 1 września 2015r. Początkowo – do końca 2016r. udziałowcami spółki byli m.in. S. D. (jako wspólnik większościowy) oraz M. T. (2) i K. Z. (po 4% udziałów), zaś od 2017r. wspólnikiem większościowym została M. D.. W 2017r. w zarządzie spółki zasiadali S. D., J. L. i A. W. – siostra ubezpieczonej ( wydruk KRS, k. 8-9 a.s., sprawozdania finansowe, k. 95-132 a.s.).

Począwszy od 19 grudnia 2016r. M. T. (1) była związana umową o pracę z K. Z., prowadzącym działalność gospodarczą pod nazwą (...) Pracy (...). Była zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku młodszego specjalisty ds. kadr i płac. Jej wynagrodzenie wynosiło: do 31 grudnia 2016r. – 1.850 zł, a od 1 kwietnia 2017r. – 2.720 zł miesięcznie. W dniu 1 czerwca 2017r. ubezpieczona zawarła z K. Z. aneks do umowy o pracę, w którym powierzono jej stanowisko specjalisty ds. kadr i płac za wynagrodzeniem w wysokości 5.440 zł. Pracę na rzecz K. Z. wykonywała w biurze przy ul. (...) w godzinach od 9.00 do 17.00 ( umowa o pracę z 19 grudnia 2016r., k. 379 a.s.; aneksy do umowy o pracę: z 1 kwietnia 2017r., k. 381 a.s., z 1 czerwca 2017r., k. 382 a.s.; świadectwo pracy, k. 386 a.s.; zeznania świadka K. Z., k. 497 a.s.).

Dodatkowo w okresie od 3 marca 2017r. do 31 maja 2017r. M. T. (1) realizowała umowę zlecenia zawartą z Grupa (...) sp. z o.o., w ramach której realizowała czynności polegające na ochronie fizycznej (zeznania ubezpieczonej, k. 535 a.s.). Wypłacono jej z tego tytułu wynagrodzenie w kwocie 715 zł (okoliczność bezsporna).

Z uwagi na to, że K. Z., u którego pracowała ubezpieczona, realizował kontrakty zawarte ze spółkami z grupy (...) (za wyjątkiem Grupa (...) sp. z o.o.) – podporządkowanymi S. D., a nadto prowadził biuro w tym samym budynku, M. T. (1) dowiedziała się o tym, że płatnik składek poszukuje pracownika do działu kadr. Zapotrzebowanie na zatrudnienie takiej osoby wynikało z tego, że Grupa (...) sp. z o.o. w 2017 roku wygrała przetarg na świadczenie usług ochroniarskich na S. Narodowym, z czym wiązała się konieczność zatrudnienia pracowników. Osoba M. T. (1) oraz jej potencjał były znane prezesowi zarządu S. D., ponieważ ubezpieczona pracowała wcześniej w jednej ze spółek z grupy (...) jako kierownik działu sprzątającego ( zeznania świadka S. D., k. 534-535 a.s.; zeznania ubezpieczonej, k. 535-536 a.s.).

W dniu 31 maja 2017r. Grupa (...) sp. z o.o. zawarła z M. T. (1) umowę o pracę na okres próbny od 1 do 30 czerwca 2017r. W umowie wskazano, że ubezpieczona zostaje zatrudniona na stanowisku Kierownika działu kadrowo-płacowego w wymiarze ½ etatu za wynagrodzeniem 8.516 zł, a miejscem wykonywania pracy będzie siedziba firmy. Powyższa umowa została przedłużona na czas nieokreślony w dniu 30 czerwca 2017r. Istotne elementy umowy o pracę nie uległy zmianie ( umowy o pracę z 31 maja 2017r., k. 24 a.s. i z 30 czerwca 2017r., k. 27 a.s.). W dniu 1 czerwca 2017r. M. T. (1) odbyła instruktaż ogólny BHP, a 8 czerwca 2017r. – instruktaż stanowiskowy. Z kolei w dniu 4 lipca 2017r. przedstawiła orzeczenie o zdolności do pracy na stanowisku Kierownika działu kadr i płac ( orzeczenie z 4 lipca 2017r., k. 29 a.s.; karta szkolenia wstępnego w dziedzinie BHP, k. 34 a.s.).

Do obowiązków M. T. (1) na stanowisku Kierownika działu kadr i płac należał nadzór nad prawidłową i zgodną z obowiązującymi przepisami obsługą kadrowo-płacową; sporządzanie umów o pracę, wypowiedzeń umów o pracę, wystawianie świadectw pracy; sporządzanie umów cywilnoprawnych (umowy o dzieło, umowy zlecenie) dla zleceniobiorców; sporządzanie list płac, odprowadzanie składek ZUS i podatku dochodowego od osób fizycznych; rozliczanie umów o dzieło i umów zlecenia; sporządzanie deklaracji do ZUS, Urzędu Skarbowego, GUS, PFRON; rozliczanie delegacji pracowniczych; sporządzanie planów urlopowych, ewidencja i rozliczanie urlopów pracowniczych; ewidencja zwolnień lekarskich; nadzór nad lekarskimi badaniami okresowymi pracowników; organizowanie i nadzór nad szkoleniami z zakresu BHP; wystawianie zaświadczeń o zatrudnieniu i zarobkach; udzielanie pracownikom informacji z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, jak również sporządzanie sprawozdań do ZUS, US, GUS. W dniu 1 czerwca 2017r. S. D. udzielił M. T. (1) pełnomocnictwa do podpisywania w imieniu Grupa (...) sp. z o.o. umów o pracę i aneksów do nich, umów cywilnoprawnych i aneksów do nich, świadectw pracy, zaświadczeń wystawianych dla pracowników, podpisywania i zatwierdzania rachunków związanych z umowami cywilnoprawnymi, a także innych dokumentów związanych z prowadzeniem działu kadr. Pełnomocnictwo zostało udzielone na okres od 1 czerwca 2017r. do odwołania ( pełnomocnictwo z 1 czerwca 2017r., k. 17 a.s., zakres obowiązków M. T. (1), k. 25 a.s.; umowy o pracę, k. 38-41, 46, 49 a.s.; informacje o warunkach zatrudnienia i uprawnieniach pracowniczych, k. 42-45, 47-48 a.s.; aneks do umowy o pracę, k. 50 a.s.; zaświadczenia o zatrudnieniu k. 51-53 a.s.; skierowania na badania lekarskie, k. 54-57 a.s.; dokumenty zgłoszeniowe do ZUS, k. 58-62 a.s.; zeznania świadków: Ł. G., k. 363-364 a.s., M. G. (1), k. 364-365 a.s., A. Ł., k. 366 a.s., O. C., k. 367-368 a.s., G. S., k. 368 a.s. i S. D., k. 534-535 a.s.; zeznania ubezpieczonej, k. 535-536 a.s.).

Ubezpieczona wykonywała pracę na rzecz (...) w biurze spółki przy ul. (...), zazwyczaj w godzinach od 17:00 do 21:00, a niekiedy przed 9:00. Była ponadto dostępna dla zatrudnionych w spółce w godzinach 9:00-17:00, tj. w czasie świadczenia pracy na rzecz K. Z.. Pracę M. T. (1) nadzorował przede wszystkim prezes zarządu S. D., lecz ubezpieczona wykonywała również polecenia służbowe wydawane przez członka zarządu J. L., dotyczące przygotowania oceny ryzyka zawodowego na poszczególnych stanowiskach. Ubezpieczona jako Kierownik działu kadr i płac kierowała pracą M. G. (1), zatrudnionej na stanowisku młodszej specjalistki,. Przyuczała ją do wykonywania zadań, ponieważ sama miała szeroką wiedzę i wydawała polecenia dotyczące wykonywanej pracy ( wydruki e-mail, k. 67-72 a.s.; zeznania świadków: Ł. G., k. 363-364 a.s., M. G. (1), k. 364-365 a.s., A. Ł., k. 366 a.s., O. C., k. 367-368 a.s., G. S., k. 368 a.s.; zeznania ubezpieczonej, k. 535-536 a.s.).

Spółka (...) od czasu założenia wykazywała w kolejnych latach wzrostowy trend przychodów ze sprzedaży. W 2017r. tego rodzaju przychody, w porównaniu z rokiem poprzednim, wzrosły ponad 48 krotnie. Zysk netto spółki wyniósł 458.434,20 zł. Spółka posiadała możliwości finansowe zatrudnienia pracownika z wynagrodzeniem w kwocie 8.516 zł brutto. Wynagrodzenie M. T. (1) wynoszące 6.000 zł netto było wypłacane przelewem ( potwierdzenia przelewów – nienumerowane karty akt ZUS; opinia biegłego z zakresu księgowości T. W., k. 180-186 a.s.; opinia uzupełniająca biegłego z zakresu księgowości T. W., k. 224-226 a.s.). Mimo dużego zysku w 2017r. spółka miała zaległości wobec ZUS – na koniec 2017r. zadłużenie wyniosło 499.912,72 zł ( raport rozliczeń i należności płatnika, k. 203-211 a.s.).

Zawierając umowę o pracę z Grupa (...) sp. z o.o. M. T. (1) była w ciąży, o której wiedzę powzięła w dniu 1 czerwca 2017r. Od dnia 1 czerwca 2017r. ubezpieczona była zdolna do świadczenia pracy w wymiarze 1,5 etatu na rzecz dwóch pracodawców, jednak od 1 września 2017r. na skutek pogorszonego samopoczucia i bólów głowy stała się niezdolna do pracy i korzystała ze zwolnienia lekarskiego aż do porodu, który nastąpił w dniu 14 stycznia 2018r. ( opinia biegłego sądowego z zakresu ginekologii S. B., k. 430-431 a.s.).

W okresie nieobecności M. T. (1) w pracy płatnik składek zatrudniał w D. (...): M. N. w okresie od 1 września 2017r. do 25 października 2017r., a także E. M. w okresie od 2 listopada 2017r. do 24 listopada 2017r. Poszukiwał osoby na stanowisko Kierownika D. (...). Ubezpieczona, kiedy jeszcze była obecna w pracy, przekazywała obowiązki osobie o imieniu M., która na kilka godzin przychodziła, aby się przyuczać. Poza tym przed okresem niezdolności ubezpieczonej do pracy, pojawiła się w spółce (...), której również M. T. (1) przekazywała swoje obowiązki (pisemne wyjaśnienia S. D., nienumerowane karty akt ZUS; zeznania ubezpieczonej, k. 535 a.s.).

Po zakończeniu okresu urlopu macierzyńskiego M. T. (1) nie powróciła do pracy u płatnika składek. W marcu 2020r. wysłała do spółki oświadczenie o wypowiedzeniu umowy o pracę, jednak przesyłka nie została podjęta. W związku z powyższym ubezpieczona powiadomiła ZUS o swojej sytuacji ( zeznania ubezpieczonej, k. 535-536 a.s.).

W dniu 26 stycznia 2018r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wydał decyzję nr (...) , w której stwierdził, że M. T. (1) jako pracownik u płatnika składek Grupa (...) sp. z o.o. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od 1 czerwca 2017r. Zdaniem organu rentowego celem i zamiarem stron stosunku pracy nie była faktyczna realizacja postanowień umowy o pracę, a jedynie uzyskanie przez M. T. (1) tytułu do ubezpieczeń społecznych oraz zamierzone krótkotrwałe wykonywanie pracy za wynagrodzeniem, które miałoby stanowić podstawę do wyliczenia zasiłków z ubezpieczenia chorobowego (decyzja ZUS z dnia 26 stycznia 2018r., nienumerowane karty akt ZUS).

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny w oparciu o wymienione dokumenty oraz na podstawie zeznań świadków: Ł. G., M. G. (1), A. Ł., O. C., G. S. i S. D., a także w oparciu o zeznania ubezpieczonej M. T. (1).

Dokumenty zostały ocenione jako wiarygodne, tym bardziej że ich treść koresponduje z tym na co wskazują osobowe środki dowodowe.

Sąd dał wiarę zeznaniom ubezpieczonej, która przekonująco przedstawiła okoliczności, które doprowadziły do zawarcia w dniu 31 maja 2017r. umowy o pracę, a także zakres zadań realizowanych na rzecz Grupa (...) Serwis (...). Należy przy tym zauważyć, że strony dołączyły do odwołania szereg dokumentów, potwierdzających wywiązywanie się przez M. T. (1) z obowiązków służbowych związanych z obsługą kadrową płatnika składek, w szczególności zawierane w imieniu Grupy (...) umowy o pracę z innymi pracownikami, skierowania na badania wstępne u lekarza medycyny pracy, jak również zaświadczenia o zatrudnieniu i zarobkach. Okoliczności tworzenia i podpisywania takich dokumentów przez ubezpieczoną potwierdzili również świadkowie – pracownicy płatnika składek, którzy z ubezpieczoną mieli kontakt, jak również zeznający w charakterze świadka S. D., który w okresie od czerwca do sierpnia 2017r. sprawował funkcję prezesa zarządu w spółce i był bezpośrednim przełożonym M. T. (1).

Jako wiarygodne zostały ocenione zeznania świadków: Ł. G., M. G. (1), A. Ł., O. C. i G. S., którzy zgodnie potwierdzili, że M. T. (1) świadczyła pracę na rzecz Grupy (...) sp. z o.o. od 1 czerwca do 31 sierpnia 2017r., a także przedstawili zakres wykonywanych przez nią prac i dyspozycyjność odwołującej w siedzibie firmy oraz pod telefonem od 9:00 do godzin wieczornych. Oceniając zeznania wymienionych świadków, Sąd miał na względzie, że świadkowie w tym samym czasie pracowali na rzecz płatnika składek, kontaktowali się z ubezpieczoną w sprawach kadrowych, nadto M. G. (1) była podwładną M. T. (1) i wykonywała podobne obowiązki.

Sąd uwzględnił jako wiarygodne zeznania świadka K. Z. w zakresie, w jakim dotyczyły one współpracy między świadkiem a spółkami z grupy (...). Świadek wprawdzie nie dysponował wiedzą co do obowiązków służbowych wykonywanych przez odwołującą na rzecz płatnika składek, nie interesował się tym, jednak przedstawione przez niego fakty dotyczące prowadzenia biura przez niego i Grupę (...) sp. z o.o. potwierdzają twierdzenia ubezpieczonej co do okoliczności jednoczesnego wykonywania pracy na rzecz dwóch podmiotów w tym samym miejscu.

Sąd nie uczynił podstawą ustaleń faktycznych zeznań świadka M. S., który nie miał wiedzy o pracy M. T. (1), a w sprawach kadrowych kontaktował się z A. Ł.. W ocenie Sądu zeznania świadka nie wykluczają jednak tego, że M. T. (1) wykonywała pracę na rzecz płatnika składek, bowiem ww. świadek wykonywał pracę na S. Narodowym, podobnie jak A. Ł., co sprawia, że w sprawach kadrowych mógł kontaktować się z pracownikiem w tym samym biurze, a nie z Kierownikiem działu kadr i prac. Z tego nie wynika jednak, że ubezpieczona, jako kierująca, działem kadr i płac nie wykonywała prac, na jakie wskazywali inni świadkowie, a co dodatkowo potwierdzają dokumenty.

Sąd dał wiarę zeznaniom świadka S. D.. To, co ten świadek zeznał w ogólności potwierdzają zeznania innych świadków i dokumenty. Oczywiście w zeznaniach ww. świadka pojawiło się kilka nieścisłości, jak również świadek w wielu kwestiach akcentował niepamięć odnośnie szczegółów współpracy z ubezpieczoną. Co do zasady jednak potwierdził okoliczności najistotniejsze, a mianowicie, że M. T. (1) została zatrudniona jako kierownik działu kadr i płac i pracę na tym stanowisku realizowała.

Ustalając stan faktyczny sprawy Sąd uwzględnił opinię biegłego sądowego z zakresu ginekologii, oceniając ją jako wyczerpującą oraz jasno, przekonująco i logicznie uzasadnioną. Biegły sformułował swoje wnioski w oparciu o analizę dokumentacji medycznej ubezpieczonej z okresu ciąży. Jego opinia miała charakter kompleksowy i wszechstronny. Z treścią opinii korespondują również zeznania M. T. (1) w zakresie odnoszącym się do możliwości świadczenia pracy w ciąży oraz jej samopoczucia w tym okresie.

Część poczynionych w sprawie ustaleń Sąd dokonał uwzględniając opinię główną i opinię uzupełniającą biegłego sądowego z zakresu księgowości, analizy finansowej, (...). Zdaniem Sądu opinie, które wskazany biegły wydał, są rzetelne, logiczne, jasno umotywowane oraz zrozumiałe. Biegły w wyczerpujący sposób opisał, skąd zaczerpnął informacje o sytuacji finansowej spółki i na jakiej podstawie ustalił, że Grupa (...) sp. z o.o. miała możliwości finansowe do zatrudnienia M. T. (1) od 1 czerwca 2017r.

Sąd na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c. pominął wniosek dowodowy organu rentowego o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego z zakresu rachunkowości. Zgłoszenie tego wniosku organ rentowy uzasadniał tym, że biegły T. W. nie uwzględnił w swojej opinii zadłużenia odwołującej się spółki wobec ZUS, jednakże w ocenie Sądu okoliczność ta pozostaje bez wpływu na wynik postępowania, który uzależniony jest od stwierdzenia wykonywania przez ubezpieczoną spornej umowy o pracę, nie zaś od regulowania przez pracodawcę należności publicznoprawnych. Ponadto, biegły nie zapomniał o ww. okoliczności, oceniał jednak przede wszystkim aspekt finansowy w odniesieniu do dokumentacji, która obrazowała różne istotne wskaźniki. Nie można również nie wspomnieć, że w opinii uzupełniającej szeroko odniósł się do kwestii zadłużenia spółki względem ZUS w kontekście możliwości finansowych zatrudnienia ubezpieczonej, a argumenty ZUS wskazane w piśmie z dnia 22 października 2019r. (k. 239) stanowiły tylko powielenie argumentacji powołanej w odniesieniu do opinii głównej.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

(...) sp. z o.o. podlegało uwzględnieniu.

Przed przystąpieniem do analizy okoliczności, jakie zaistniały w rozpatrywanej sprawie, tytułem wstępu wskazać należy, że zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym reguluje ustawa z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2022r. poz. 1009 – dalej „u.s.u.s.”). Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1 ww. ustawy, obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami. Na podstawie ww. ustawy, tj. w myśl art. 11 ust. 1 i art. 12 ust. 1, pracownicy podlegają również ubezpieczeniu chorobowemu i wypadkowemu. Objęcie ubezpieczeniem z tytułu zatrudnienia, zgodnie z art. 13 pkt 1 u.s.u.s., następuje od dnia nawiązania stosunku pracy do jego ustania. Sam stosunek pracy i definicję pracownika określa ustawa z dnia 26 czerwca 1974r. Kodeks pracy (tekst jedn. Dz. U. 2020r. poz. 1320 – dalej „k.p.”). Zgodnie z art. 2 k.p. pracownikiem jest osoba zatrudniona między innymi na podstawie umowy o pracę. Użyty w powyższym przepisie zwrot „zatrudniona” oznacza istnienie między pracownikiem a pracodawcą szczególnej więzi prawnej o charakterze zobowiązaniowym, tj. stosunku pracy. Istotą tego stosunku jest – w świetle art. 22 § 1 k.p. – uzewnętrznienie woli umawiających się stron, z których jedna deklaruje chęć wykonywania pracy określonego rodzaju w warunkach podporządkowania pracodawcy, natomiast druga – stworzenia stanowiska pracy i zapewnienia świadczenia pracy za wynagrodzeniem. Celem i zamiarem stron umowy o pracę winna być każdorazowo faktyczna realizacja treści stosunku pracy, przy czym oba te elementy wyznaczają: ze strony pracodawcy – realna potrzeba ekonomiczna i umiejętności pracownika, zaś ze strony pracownika – ekwiwalentność wynagrodzenia uzyskanego za pracę.

W przedmiotowej sprawie Zakład Ubezpieczeń Społecznych ocenił, że zawarcie przez M. T. (1) umowy o pracę z płatnikiem składek oraz zgłoszenie jej do ubezpieczeń społecznych nosi znamiona świadomego i zorganizowanego działania, którego celem było uzyskanie w sposób nieuprawniony świadczeń z ubezpieczenia społecznego, co w konsekwencji czyni powyższe czynności nieważnymi w rozumieniu art. 58 § 1 k.c. i art. 58 § 2 k.c.

Wedle przepisów Kodeksu cywilnego o nieważności oświadczeń woli można mówić w trzech przypadkach. Z art. 83 § 1 k.c. wynika, że nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Pozorność umowy wyraża się w braku zamiaru wywołania skutków prawnych przy jednoczesnym zamiarze stworzenia okoliczności mających na celu zmylenie osób trzecich. Przy czym należy odróżnić nieważność spowodowaną pozornością czynności prawnej od nieważności czynności prawnej mającej na celu obejście ustawy (art. 58 § 1 k.c.). Czynność prawna mająca na celu obejście ustawy polega na takim ukształtowaniu jej treści, które z formalnego punktu widzenia nie sprzeciwia się ustawie, ale w rzeczywistości zmierza do zrealizowania celu, którego osiągnięcie jest przez ustawę zakazane. Pojęcia obejścia prawa i pozorności są sobie znaczeniowo bliskie i niejednokrotnie pokrywają się. Ustalenie, czy umowa zmierza do obejścia prawa, czy jest pozorna wymaga poczynienia konkretnych ustaleń faktycznych dotyczących okoliczności jej zawarcia, celu jaki strony zamierzały osiągnąć, charakteru wykonywanej pracy i zachowania koniecznego elementu stosunku pracy, jakim jest wykonywanie pracy podporządkowanej (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 8 marca 1995r., I PZP 7/95, OSNAPiUS 18/95, poz. 227, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 września 1997r., I PKN 276/97, OSNAPiUS13/98, poz. 397). Czynność prawna może być również sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, przez które rozumie się na ogół obowiązujące w stosunkach między ludźmi reguły postępowania, które za podstawę mają uzasadnienie ocenne, a nie prawne. Odwołują się one do powszechnie uznawanych w całym społeczeństwie lub w danej grupie społecznej wartości i ocen właściwego, przyzwoitego, rzetelnego, lojalnego czy uczciwego zachowania. Zasady te obejmują nie tylko reguły moralne, lecz także obyczajowe (por. np. Z. Radwański (w:) System prawa prywatnego, t. 2, 2002, s. 240 i n.; M. Safjan (w:) K. Pietrzykowski, Komentarz, t. I, 2008, s. 327).

W analizowanej sprawie, uwzględniając poczynione ustalenia faktyczne, Sąd Okręgowy nie podzielił stanowiska organu rentowego. W oparciu o cytowane na wstępie przepisy, dla objęcia ubezpieczeniem społecznym z tytułu wykonywania pracy zasadnicze znaczenie ma nie to, czy umowa o pracę została zawarta i czy jest ważna, ani również faktyczny cel zgłoszenia danej osoby do ubezpieczeń społecznych (jako nienaruszające art. 58 § 1 lub 2 k.c. albo 83 § 1 k.c.), lecz tylko to, czy strony umowy pozostawały w stosunku pracy (art. 8 ust. 1 u.s.u.s.). O tym zaś, czy strony istotnie w takim stosunku pozostawały i stosunek ten stanowi tytuł ubezpieczeń społecznych, nie decyduje samo formalne zawarcie umowy o pracę, wypłata wynagrodzenia, przystąpienie do ubezpieczenia i opłacenie składki, wystawienie świadectwa pracy, ale faktyczne i rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy (essentialia negotii), a wynikających z art. 22 § 1 k.p. Dla objęcia obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi wymagane jest zatem ustalenie, czy zatrudnienie miało charakter rzeczywisty i polegało na wykonywaniu odpłatnej pracy określonego rodzaju, na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem.

W ocenie Sądu Okręgowego zgromadzony w sprawie materiał dowodowy potwierdza, że strony kwestionowanej przez ZUS umowy faktycznie realizowały taki stosunek prawny, który posiada cechy typowe dla stosunku pracy. Z dokonanych przez Sąd ustaleń wynika,
że ubezpieczona, zawierając umowę o pracę w dniu 31 maja 2017r., została zatrudniona na stanowisku Kierownika działu kadr i płac i pracę tego rodzaju faktycznie wykonywała. Potwierdzili to zeznający w sprawie świadkowie: Ł. G., M. G. (1), A. Ł., O. C. i G. S., którzy w spornym okresie również byli zatrudnieni w spółce, a także S. D., który pełnił w 2017r. funkcję prezesa zarządu i był bezpośrednim przełożonym ubezpieczonej. Z zeznań świadków oraz z przedłożonych wraz z odwołaniem dokumentów wynika, że M. T. (1) świadczyła pracę związaną z obsługą kadr u płatnika składek, zawierała w imieniu spółki umowy o pracę z pracownikami, kierowała pracowników na badania lekarskie, dokonywała zgłoszeń do ZUS – co znalazło odzwierciedlenie w przedstawionym odwołującej się pisemnym zakresie obowiązków oraz ww. dokumentach dołączonych do odwołania. Świadkowie oznaczyli także czas i miejsce wykonywania pracy przez M. T. (1), potwierdzając że była dyspozycyjna w siedzibie firmy i pod telefonem w stałych godzinach pracy firmy oraz w porze wieczornej.

Wobec powyższego, zdaniem Sądu, nie było podstaw, aby kwestionować, że praca powierzona ubezpieczonej była wykonywana, a zatem, aby czynić zarzut pozorności zawartej umowy o pracę. Zgodnie z tym, co było wskazane, o pozorności danej umowy decydują okoliczności wskazane w art. 83 § 1 k.c., które występować muszą w czasie składania przez strony oświadczeń woli. Umowa o pracę jest zawarta dla pozoru i nie może w związku z tym stanowić tytułu do objęcia pracowniczym ubezpieczeniem społecznym, jeżeli przy składaniu oświadczeń woli obie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy, czyli gdy strony z góry zakładają, że nie będą realizowały swoich praw i obowiązków wypełniających treść stosunku pracy. Jeżeli jednak pracownik podjął pracę i ją wykonywał, a pracodawca tę pracę przyjmował, to w takim przypadku nie można przyjąć pozorności oświadczeń woli o zawarciu umowy o pracę (tak m.in. Sąd Najwyższy w wyroku z 5 października 2005r., I UK 32/05, OSNP 2006/15-16/249 oraz w wyroku z 12 lipca 2012r., II UK 14/12, Lex nr 1216864).

Brak pozorności umowy o pracę nie wyklucza jednak stwierdzenia jej nieważności w oparciu o art. 58 § 1 k.c. Powołany przepis stanowi, że czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Jak jednak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 9 lutego 2012r. „sama chęć uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego jako motywacja do podjęcia zatrudnienia nie świadczy o zamiarze obejścia prawa, podobnie jak inne cele stawiane sobie przez osoby zawierające umowy o pracę, takie jak na przykład chęć uzyskania środków utrzymania.” (I UK 265/11, Lex nr 1169836).

W przedmiotowej sprawie organ rentowy stawiał zarzut, że strony stosunku pracy zmierzały do uzyskania przez M. T. (1) świadczeń z FUS, co było tym bardziej wiarygodne, że ubezpieczona przed podjęciem zatrudnienia w spółce współpracowała z nią na podstawie umowy cywilnoprawnej, która ze względu na jednoczesne zatrudnienie w Pośrednictwie Pracy K. Z. nie stanowiła podstawy do wypłacenia zasiłku chorobowego i macierzyńskiego. Sąd nie negując powyższych ustaleń miał na uwadze, że ta okoliczność nie może prowadzić do domniemania, bo na takie wskazuje organ rentowy, że umowa o pracę jest nieważna. W pierwszej kolejności należy podkreślić, że strony w wiarygodny sposób wykazały, że M. T. (1) posiada kwalifikacje do pracy w dziale kadr i płac, a nadto znała specyfikę spółek z grupy (...), gdyż wcześniej pracowała w jednej z nich jako kierownik działu sprzątającego. Ponadto, pracując dla K. Z., który w tamtym czasie był jednym ze wspólników w Grupa (...) sp. z o.o. spółce, obsługiwała w obszarze kadrowo – płacowym inne spółki z grupy (...). Płatnik składek miał więc rozeznanie co do potencjału ubezpieczonej i wiedział, że będzie należycie realizowała obowiązki jako Kierownik działu kadr i płac. Potrzebował zaś pracownika na takim stanowisku, bo w związku z wygranym przetargiem na ochronę na S. Narodowym, w lutym 2017r. zaczął zatrudniać pracowników. Ich liczba stopniowo wzrastała, wobec czego konieczne i uzasadnione w opisanych okolicznościach było zatrudnienie pracownika na takim stanowisku, jakie powierzono ubezpieczonej. Przy tym należy zaakcentować, iż nie jest istotne, że ubezpieczona wykonywała pracę dla płatnika składek na podstawie umowy zlecenia w okresie marzec – maj 2017r., gdyż umowa ta dotyczyła zupełnie innych czynności. M. T. (1), wpisana zresztą na listę kwalifikowanych pracowników ochrony fizycznej, realizowała wówczas obowiązki związane właśnie z ochroną fizyczną, a sprawami kadrowo – płacowymi zajęła się dopiero od 1 czerwca 2017r. Wykonując pracę w tym zakresie nadzorowała M. G. (2) i przyuczała ją do pracy, co M. G. (1), zeznając, potwierdziła.

Jeśli chodzi natomiast o wysokość wynagrodzenia ubezpieczonej, to w tym zakresie Sąd stoi na stanowisku, że tego rodzaju okoliczność, jakie wynagrodzenie strony ustaliły, nie przesądza o ważności lub nieważności umowy o pracę, a jedynie może stanowić podstawę do zbadania przez organ rentowy prawidłowości ustalenia podstawy wymiaru składek. Zaskarżona decyzja wysokości podstawy wymiaru składek jednak nie dotyczy, bo przesądza o samym tylko niepodleganiu ubezpieczeniom przez M. T. (1), Sąd nie zajmował się zatem szczegółowo tym zagadnieniem, choć dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego, który potwierdził, że spółka miała możliwości finansowe zatrudnienia ubezpieczonej z wynagrodzeniem wskazanym w umowie o pracę. Biegły akcentował przy tym kwestię rozwoju spółki i wzrostu jej przychodów w roku 2017 w sposób znaczący. Nie zapomniał przy tym o zadłużeniu spółki względem ZUS. Sąd również tę okoliczność miał na względzie, aczkolwiek trzeba podkreślić, iż sam fakt zadłużenia nie wyklucza możliwości zatrudnienia pracownika, nawet z wysokim wynagrodzeniem, tym bardziej że na rynku działa wiele podmiotów, które prowadząc działalność i zatrudniając pracowników, podejmują wynikające z różnych okoliczności decyzje o nieregulowaniu składek. Tego rodzaju sytuacja nie oznacza jednak nieważności umów takich pracowników, który w tego rodzaju podmiotach pracują bądź dopiero są zatrudniani, tym bardziej w sytuacji, kiedy tacy pracownicy nie mają wpływu na decyzje biznesowe i finansowe swojego pracodawcy. Tak właśnie było w przypadku M. T. (1). Mimo, że ubezpieczona pracowała na podstawie umowy zlecenia przez krótki okres, a wcześniej miała umowę o pracę w innej spółce z grupy spółek (...) i choć jej siostra zasiadała w zarządzie płatnika składek, to nie miała żadnego wpływu na decyzje dotyczące kolejności regulowania zobowiązań przez spółkę. Trudno więc w takiej sytuacji stawiać jej zarzut, że dopuściła się obejścia prawa lub że naruszyła zasady współżycia społecznego. Oczywiście można ubezpieczoną podejrzewać o to, że wiedząc o ciąży chciała w przyszłości uzyskać wyższe świadczenia, ale ta okoliczność nie jest naganna. Jak już zostało zaakcentowane, zawarcie umowy o pracę w tym celu, aby uzyskać tytuł do objęcia ubezpieczeniem społecznym czy żeby uzyskać świadczenia z ubezpieczenia społecznego bądź je podwyższyć, nie oznacza, że umowa została zawarta z obejściem prawa, nawet gdyby był to jedyny cel przyświecający przystępującemu do umowy pracownikowi. Pogląd taki jest utrwalony w orzecznictwie. Nie jest bowiem obejściem prawa dokonanie czynności prawnej w celu osiągnięcia skutków, jakie ustawa wiąże z tą czynnością prawną. Skoro z zawarciem umowy o pracę ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalno-rentowego, chorobowego i wypadkowego, podjęcie zatrudnienia w celu objęcia ubezpieczeniem i ewentualnego korzystania ze świadczeń z tego ubezpieczenia nie może być kwalifikowane jako obejście prawa. O czynności prawnej mającej na celu obejście ustawy można mówić wówczas, gdy czynność taka pozwala na uniknięcie zakazów, nakazów lub obciążeń wynikających z przepisu ustawy i tylko z takim zamiarem została dokonana ( por. wyroki Sądu Najwyższego: z 5 października 2005r., I UK 32/05, LEX 191088 oraz z 2 lipca 2008r., II UK 334/07).

Sąd doszedł do wniosku, że również inne elementy ustalonego stanu faktycznego, poza omówionymi, mają wpływ na końcowe rozstrzygnięcie w przedmiotowej sprawie, a mianowicie pracodawca przy podpisaniu umowy o pracę przeszkolił ubezpieczoną z zakresu bhp oraz wprowadził ją w zakres obowiązków. Dodatkowo ubezpieczona przed przystąpieniem do pracy przedstawiła zaświadczenie lekarskie, które potwierdziło, że jest osobą zdolną do wykonywania pracy. Z kolei w trakcie trwania stosunku pracy, pracodawca wypłacał ubezpieczonej wynagrodzenie za świadczoną pracę, a ubezpieczona wykonywała pracę podporządkowaną, o jakiej mowa w cytowanym wcześniej art. 22 k.p. Podporządkowanie przejawiało się wykonywaniem poleceń bezpośredniego przełożonego, tj. S. D., a także świadczeniem pracy ściśle w miejscu i czasie wskazanym przez pracodawcę.

Zdaniem Sądu, zamiarowi M. T. (1) faktycznego podjęcia zatrudnienia u płatnika składek nie przeczy fakt, że w dniu 31 maja 2017r. ubezpieczona była w ciąży. Wprawdzie stan ciąży potencjalnie może wiązać się z przeciwskazaniami do wykonywania prac konkretnego rodzaju, należy jednak zaznaczyć, że z opinii biegłego sądowego z zakresu ginekologii wynika, że odwołująca w dacie rozpoczęcia pracy na rzecz płatnika składek była zdolna do świadczenia pracy w wymiarze łącznym 1,5 etatu na rzecz dwóch pracodawców. Ubezpieczona początkowo dobrze znosiła ciążę, a dolegliwości związane z bólami głowy pojawiły się dopiero po pewnym czasie, czyniąc M. T. (1) niezdolną do pracy dopiero od 1 września 2017r.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw, by przypisać spornej umowie o pracę cechę pozorności, a postępowaniu stron – w związku z jej zawarciem – działania niezgodne z zasadami współżycia społecznego czy też zmierzające do obejścia prawa (art. 58 § 1 i 2 k.c.). Z tych też względów, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., nastąpiła zmiana zaskarżonej decyzji poprzez stwierdzenie, że M. T. (1) jako pracownik u płatnika składek Grupa (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i chorobowemu od 1 czerwca 2017 roku.

Sąd na podstawie art. 98 k.p.c. oraz § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. 2015r., poz. 1800) zasądził od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. na rzecz M. T. (1) kwotę 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

O wynagrodzeniu adw. M. Ł. Sąd orzekł na podstawie § 1 ust. 1 i 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 9 marca 2018r. w sprawie określenia wysokości wynagrodzenia i zwrotu wydatków poniesionych przez kuratorów ustanowionych dla strony w sprawie cywilnej (Dz. U. z 2018r. poz. 536) w zw. z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015r. poz. 1800), ustalając wysokość wynagrodzenia jako kwotę 180 zł powiększoną o stawkę podatku od towarów i usług, zaś zwrot kosztów na kwotę 6,50 zł – zgodnie z wnioskiem kuratora.

b