Pełny tekst orzeczenia

Formularz UK 2

Sygnatura akt

IV Ka 385/22

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1. Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok łączny Sądu Rejonowego Poznań – Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu z dnia 4 listopada 2021 r., sygn. akt III K 734/121

1.2. Podmiot wnoszący apelację

☐ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☒ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ inny

1.3. Granice zaskarżenia

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☐

co do winy

☒

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☐

uchylenie

☒

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

2.1. Ustalenie faktów

2.1.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.2. Ocena dowodów

2.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

2.2.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

3.1.

Błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia polegający na wadliwym przyjęciu, iż występujące w sprawie okoliczności, tj. postawa skazanego, jego zachowanie w trakcie pobytu w zakładzie karnym, nie przemawiają za wymierzeniem kar łącznych w niższym wymiarze – przy zastosowaniu zasady pełnej absorpcji.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Zarzut został podniesiony bezzasadnie. Apelujący nie kwestionował żadnych ustaleń faktycznych poczynionych przez Sąd Rejonowy a nie zgadzał się z oceną okoliczności rzutujących na wymiar kary. Przypomnienia zatem wymaga, że „Błąd w ustaleniach faktycznych ( error facti) przyjętych za podstawę orzeczenia to błąd, który wynika bądź to z niepełności postępowania dowodowego (tzw. błąd "braku"), bądź też z przekroczenia granic swobodnej oceny dowodów (błąd "dowolności"). Może on więc być wynikiem nieznajomości określonych dowodów lub nieprzestrzegania dyrektyw obowiązujących przy ocenie dowodów (art. 7), np. błąd logiczny w rozumowaniu, zlekceważenie niektórych dowodów, danie wiary dowodom nieprzekonującym, bezpodstawne pominięcie określonych twierdzeń dowodowych, oparcie się na faktach w istocie nieudowodnionych itd. ( wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 8 maja 2019 r., II AKa 30/19, LEX nr 2696477). Zdaniem Sądu Okręgowego zarzut zgłoszony przez obrońcę został niepoprawnie zakwalifikowany. Różnica w ocenach co do okoliczności kształtujących wymiar kary łącznej to zarzut z kategorii „rażącej niewspółmierności kary”. W sytuacji zatem gdy skarżący nie zgadza się z przyjętą przez sąd oceną okoliczności rzutujących na wymiar kary powinien skierować zarzut rażącej niewspółmierności kary. Wyjątek to przypadek, gdy sąd orzekając o karze w ogóle pominął dyrektywy jej wymiaru ( postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 6 lipca 2021 r., II DK 78/21, Legalis Nr 2612675). W kontrolowanej sprawie taka opisana jako ostatnia sytuacja nie miała miejsca i dlatego prawidłowa konstrukcja tak formułowanego zarzutu winna opierać się o art. 438 pkt 4 kpk. W związku z powyższym Sąd odwoławczy rozpatrzył czy w poddanej mu do kontroli instancyjnej sprawie nie zachodzi rażąca niewspółmierność orzeczonych wobec skazanego P. G. kary łącznej pozbawienia wolności oraz kary łącznej ograniczenia wolności. Po dokonanej analizie dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy oraz danych osobopoznawczych o skazanym Sąd Okręgowy doszedł do wniosku, że zaskarżone kary łączne orzeczone wobec skazanego P. G. nie rażą surowością i dlatego nie było podstaw do ich znacznego obniżania, jak uważał obrońca.

Po pierwsze, nieprzekonująco apelujący kwestionował znaczenie opinii jaką skazany posiada w czasie odbywania kary pozbawienia wolności. Sąd Rejonowy należycie wziął pod uwagę tę okoliczność, na co wskazuje treść pisemnego uzasadnienia zaskarżonego wyroku. W związku z tym, że postawa skazanego w zakładzie karnym nie jest wyjątkowa, nadzwyczajna ale oceniana na umiarkowaną, tak właśnie została potraktowana przez Sąd I instancji. To zaś, że w zachowaniu P. G. w ostatnim czasie widoczna jest poprawa oznacza, że dobrze funkcjonuje on w warunkach więziennych. Nie jest to na pewno czynnik istotny, ważący na wymiarze kary łącznej. Może mieć on natomiast znaczenie w postępowaniu wykonawczym.

Po drugie, apelujący słusznie zwrócił uwagę, że sąd przy wydawaniu wyroku łącznego winien badać związki: podmiotowo-przedmiotowy i czasowy, zachodzące pomiędzy zbiegającymi się czynami. To właśnie bowiem przede wszystkim te okoliczności są decydujące przy kształtowaniu wymiaru kary łącznej i dla przyjęcia zasady od absorpcji po kumulację, ustalając czy związek ten jest ścisły, dość odległy lub w ogóle go brak ( wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 6 czerwca 2018 r., sygn. akt II AKa 73/18, Legalis nr 1813581). Uzupełniająco dodać także trzeba, że sąd orzekając o wysokości kary łącznej musi uwzględniać z jednej strony, że celem instytucji kary łącznej jest zapewnienie racjonalnego i humanitarnego stosowania kar i środków karnych, ale też nie może pomijać, że kara łączna nie jest swoistym narzędziem łagodzenia kar jednostkowych i polepszania sytuacji faktycznej oraz prawnej wielokrotnego sprawcy. Oznacza to w praktyce, że priorytetową zasadą kary łącznej powinna być zasada asperacji, natomiast karę łączną orzeczoną na zasadzie absorpcji lub kumulacji traktować należy jako rozwiązanie skrajne, stosowane wyjątkowo i wymagające szczególnego uzasadnienia ( wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 6 września 2018 r., sygn. akt II AKa 144/18, Legalis nr 1852052). Wbrew stanowisku obrońcy, orzekanie o karze w wyroku łącznym nie może sprowadzać się do bezrefleksyjnego przyjmowania rozwiązania najkorzystniejszego dla skazanego i wymierzania mu kary łącznej na zasadzie absorpcji. Nie jest to obowiązkiem sądu orzekającego a wręcz przeciwnie powinno mieć charakter wyjątkowy i dotyczyć nieprzeciętnych sytuacji. Stosowanie zasady absorpcji przy wymiarze kary łącznej nie stanowi zatem punktu wyjścia przy dokonywaniu oceny wymiaru kary łącznej ( wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 25 marca 2019 r., sygn. akt II AKa 362/18, Legalis nr 1997972).

Biorąc pod uwagę powyższe wskazania Sąd odwoławczy stwierdził, iż Sąd Rejonowy orzekając o karach łącznych prawidłowo wyważył wszystkie okoliczności mające wpływ na ich wymiar wobec skazanego P. G. i uwzględnił je w odpowiednim stopniu przy podejmowaniu decyzji o zastosowaniu zasady asperacji przy kształtowaniu wymiaru kary łącznej pozbawienia wolności w wymiarze 4 lat i 3 miesięcy oraz kary łącznej 9 miesięcy ograniczenia wolności z obowiązkiem nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne w wymiarze 20 godzin miesięcznie.

Sąd Okręgowy uznał zaś za konieczne uzupełnić rozważania Sądu Rejonowego w zakresie zachodzącego związku czasowego oraz przedmiotowo-podmiotowego między czynami, za które kary połączono w zaskarżonym wyroku, gdyż w uzasadnieniu sporządzonym przez ten organ orzekający ich zabrakło, jak należy zakładać przez niedopatrzenie. Sąd odwoławczy stwierdził zatem, że czas pomiędzy poszczególnymi przestępstwami był dość zróżnicowany (najczęściej był to odstęp kilkumiesięczny). Co istotne, skazany czyny dotyczące skazań objętych w karę łączną pozbawienia wolności popełniał na przestrzeni około 3 lat i 7 miesięcy, bo od lutego 2017 r. do września 2020 r. To z pewnością miał na myśli Sąd Rejonowy jako okoliczność obciążającą, wskazując, że z przestępstw przeciwko mieniu skazany P. G. uczynił sobie sposób na życie i łatwy zarobek. Zauważyć tu jeszcze warto, co wynika z danych o pobytach skazanego w warunkach więziennych, że od 14 września 2017 r. do 31 lipca 2019 r. był on tymczasowo aresztowany w sprawie prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Nowym Tomyślu pod sygn. II K 652/17, a część przestępstw opisanych w zaskarżonym wyroku popełnił przed aresztowaniem (czyny z wyroków opisanych przez Sąd I instancji pod lit. C, D i F), pozostałe zaś po wyjściu na wolność (czyny z wyroków opisanych przez Sąd I instancji pod lit. G – J). Odnośnie zaś odległości czasowej między czynami, za których kary ujęto w karę łączną ograniczenia wolności, stwierdzić należało, że także była ona dość wyraźna, ok. 10 miesięcy (kwiecień 2016 r. i luty 2017 r.).

W ocenie Sądu II instancji faktycznie występowała zbieżność przedmiotowa pomiędzy poszczególnymi przestępstwami, za które kary pozbawienia wolności i ograniczenia wolności zamienione na zastępcze kary pozbawienia wolności utworzyły karę łączną 4 lat i 3 miesięcy pozbawienia wolności. Jednak nie były to ekstremalnie bliskie więzi. Oprócz występków oszustw, które przeważają, były także kradzieże cudzego mienia, przywłaszczenie cudzej rzeczy ale też charakteryzujące się innym celem działania uszkodzenie mienia. Ponadto, należało też zaznaczyć, że popełnione przestępstwa spowodowały szkody dla wielu, różnych osób. Odnośnie natomiast charakteru przestępstw, za które kary Sąd Rejonowy połączył w karę łączną ograniczenia wolności stwierdzono dużą rozbieżność przedmiotową, gdyż jeden czyn był skierowany przeciwko życiu i zdrowiu (pobicie), a drugi przeciwko mieniu (czyn ciągły oszustw).

Przeprowadzona kontrola odwoławcza nie wykazała zatem istnienia okoliczności, które byłyby powodem do ingerencji w wymiar kar łącznych i przyczynkiem do ich wydatnego złagodzenia. Obrońca we wniesionym środku odwoławczym nie dokonał takiej szczegółowej analizy powyżej omówionych okoliczności. Te zaś zdecydowanie przemawiały za zastosowaniem częściowej absorpcji i uzasadniały wymierzenie P. G. kary łącznej w wymiarze bardziej zbliżonym do górnej granicy wymiaru kary łącznej jaka mogła zostać orzeczona (dotyczy kary pozbawienia wolności). Kara łączna pozbawienia wolności w zaskarżonym wyroku została umniejszona o 1 rok i 4 miesiące od sumy kar, a najwyższa z kar jednostkowych, która stanowiła tu minimum dla kary łącznej to 1 rok i 10 miesięcy pozbawienia wolności. Natomiast kara łączna ograniczenia wolności korzystnie dla skazanego określona została w połowie, mimo luźnego związku przedmiotowego i czasowego między poszczególnymi przestępstwami.

Ponadto, analiza niniejszej sprawy i danych osobopoznawczych o skazanym prowadzi do wniosku, że mimo młodego wieku, podsądny zdążył być już 10-cio krotnie karany. Wobec skazanego stosowana była wyraźna gradacja kar. Za pierwsze popełnione przestępstwo została mu wymierzona kara grzywny (nie podlegała łączeniu wyrokiem łącznym), za kilka kolejnych kary ograniczenia wolności, których nie respektował, co w kilku wypadkach doprowadziło do wprowadzenia kar zastępczych pozbawienia wolności. Wreszcie wymierzano mu kary rodzajowo najsurowsze, pozbawienia wolności. Te ostatnie także nie powstrzymały P. G. od kolejnych naruszeń prawa. Sąd Okręgowy stoi na stanowisku, że popełnienie większej ilości przestępstw jest istotnym czynnikiem prognostycznym, przemawiającym za orzekaniem kary łącznej surowszej od wynikającej z dyrektywy absorpcji. Wskazuje bowiem na daleko posunięty stopień demoralizacji skazanego, dla którego wejście w konflikt z prawem nie miało jednorazowego, przypadkowego charakteru ( wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 4 kwietnia 2019 r., sygn. akt II AKa 34/19, Legalis nr 2238832).

Na marginesie, co Sądowi wiadomo z urzędu, zakończyła się prawomocnie jeszcze jedna sprawa karna skazanego, wyrokiem Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 9 czerwca 2022 r. (sygn. IV Ka 248/22) P. G. został skazany za ciąg przestępstw z art. 286 § 1 kk na karę łączną 3 lat i 3 miesięcy pozbawienia wolności. Najprawdopodobniej będzie to podstawa do wydania nowego wyroku łącznego.

Podsumowując, Sąd odwoławczy stwierdził, że wymierzenie skazanemu kar łącznych w niższym wymiarze byłoby sprzeczne z celami zapobiegawczymi i wychowawczymi oraz potrzebami w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa, a nadto nie uwzględniałoby w odpowiednim stopniu związku podmiotowo-przedmiotowego, a także czasowego pomiędzy poszczególnymi przestępstwami podlegającymi łączeniu. Nie ulega wątpliwości, że skazany P. G.wymaga jeszcze długofalowego oddziaływania aby nie tylko zrozumiał naganność i szkody jakie powodował swoim zachowaniem, ale też aby kara ta podziałała na niego silnie prewencyjnie żeby zaprzestał popełniania przestępstw. Uznać zatem należało, że obrońca bezzasadnie domagał się zastosowania zasady pochłaniania kar jednostkowych do pełnej absorpcji włącznie i nie przekonał o nieprawidłowości kar orzeczonych przez Sąd I instancji.

Wniosek

Zmiana zaskarżonego wyroku i obniżenie orzeczonych kar łącznych

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Brak podstaw do uwzględnienia wniosku z uwagi na niezasadność omówionego zarzutu. Postępowanie odwoławcze nie potwierdziło by Sąd Rejonowy kształtując kary łączne dopuścił się jakichkolwiek uchybień przy dokonywaniu ustaleń faktycznych w kontrolowanej sprawie, a zgłoszone zastrzeżenia stricte do ich wymiaru nie przekonały co do stanowiska, że kary te rażą surowością.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

1.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

5.1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

1.

Przedmiot utrzymania w mocy

Zaskarżony wyrok został w całości utrzymany w mocy.

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

Postępowanie odwoławcze nie wykazało uchybień w zaskarżonym wyroku, które podnosił obrońca w apelacji. Brak było także podstaw wskazanych w art. 439, 440 kpk, uzasadniających uchylenie wyroku poza granicami zarzutów i wniosków apelacji.

5.2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

1.

Przedmiot i zakres zmiany

Zwięźle o powodach zmiany

5.3. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

5.3.1. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

1.1.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

4.1.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.2. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

5.4. Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

2.

Zgodnie z art. 616 § 1 pkt 1 kpk do kosztów procesu należą koszty sądowe, którymi są m.in. wydatki poniesione przez Skarb Państwa od chwili wszczęcia postępowania (art. 616 § 2 pkt 2 kpk). Jednym z wydatków Skarbu Państwa, na podstawie art. 618 § 1 pkt 11 kpk są wypłaty dokonane z tytułu nieopłaconej przez strony pomocy prawnej udzielonej z urzędu przez adwokatów lub radców prawnych.

Obrońca skazanego P. G. został mu przydzielony z urzędu, a wniósł w apelacji o zasądzenie od Skarbu Państwa zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej w/wym w postępowaniu odwoławczym. Przytoczone wyżej przepisy stanowią podstawę prawną orzeczenia uwzględniającego to żądanie. Wysokość kosztów adwokata została ustalona w oparciu o § 2 pkt 1, § 4 ust. 1 i 3 oraz § 17 ust. 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U. z 2016 r. poz. 1714).

3.

Zgodnie z art. 636 § 1 kpk w razie nieuwzględnienia środka odwoławczego wniesionego przez oskarżonego (odpowiednio też skazanego) ma on obowiązek ponieść koszty sądowe na rzecz Skarbu Państwa. Koszty te zgodnie z art. 616 § 1 kpk obejmują wydatki poniesione przez Skarb Państwa od chwili wszczęcia postępowania oraz opłaty. Natomiast art. 634 kpk stanowi, że jeżeli przepisy ustawy nie stanowią inaczej, do kosztów procesu za postępowanie odwoławcze od orzeczeń kończących postępowanie w sprawie mają odpowiednie zastosowanie przepisy o kosztach za postępowanie przed sądem I instancji.

Mając powyższe na względzie, Sąd Okręgowy opierając się na dyspozycji przepisu art. 624 § 1 kpk zwolnił skazanego z obowiązku zwrotu Skarbowi Państwa należnych od niego kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze. Stwierdził bowiem, że skazany P. G. nie posiada żadnego majątku, nie jest zatrudniony odpłatnie w jednostce penitencjarnej, w której odbywa karę pozbawienia wolności, a poza tym ma do uregulowania należności finansowe z poprzednich wyroków. Tak przedstawiająca się sytuacja materialna skazanego przemawiała za zwolnieniem go od kosztów sądowych za postępowanie apelacyjne. Ich uiszczenie przekraczałoby bowiem aktualne możliwości finansowe podsądnego.

7.  PODPIS

Dariusz Śliwiński Hanna Bartkowiak Małgorzata Winkler-Galicka