Pełny tekst orzeczenia

Formularz UK 2

Sygnatura akt

VI Ka 33/22

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1. Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

wyrok łączny Sądu Rejonowego w Działdowie z dnia 08 listopada 2021r. sygn. akt II K 258/21

1.2. Podmiot wnoszący apelację

☐ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☒ obrońca oskarżonego R. G.

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ inny

1.3. Granice zaskarżenia

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☐

co do winy

☒

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☒

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☐

uchylenie

☒

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

2.1. Ustalenie faktów

2.1.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

R. G.

R. G. poza wyrokami wskazanymi w zaskarżonym wyroku łącznym został nadto prawomocnie skazany za przestępstwa:

1. wyrokiem Sądu Rejonowego w M. z dnia 30.08.2021r w sprawie o sygn. akt (...),

2. wyrokiem Sądu Rejonowego w M. z dnia 28.10. 2021r w sprawie o sygn. akt (...),

3. wyrokiem Sądu Rejonowego w M. z dnia 06.09.2021r w sprawie o sygn. akt (...),

4. wyrokiem Sądu Rejonowego w M. z dnia 18.08.2021r w sprawie o sygn. akt (...),

5. wyrokiem Sądu Rejonowego w M. z dnia 30.08.2021r w sprawie o sygn. akt (...)

1. odpisy wyroków Sądu Rejonowego w M. w sprawach o sygn. akt

- (...),

- (...),

- (...),

- (...),

- (...)

2. wydruk z systemu NOE - SAD

k. 88, 93 – 97

2.1.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.2. Ocena dowodów

2.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

1.

2.

kopie wyroków Sądu Rejonowego w M. w sprawach o sygn. akt

- (...),

- (...),

- (...),

- (...),

- (...)

Dane z systemu NOE - SAD

- dokumenty urzędowe sporządzone w przepisanej formie

- sporządzone przez uprawniony organ w ramach swoich kompetencji

- sporządzone zgodnie z procedurami

- dokumenty niekwestionowane przez żadną ze stron

- dokument urzędowy sporządzony w przepisanej formie

- sporządzony przez uprawniony organ w ramach swoich kompetencji

- sporządzony zgodnie z procedurami

- dokument niekwestionowane przez żadną ze stron

2.2.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

1.

rażącej niewspółmierności kar łącznych pozbawienia wolności

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Wobec stwierdzenia z urzędu uchybienia w postaci obrazy prawa materialnego, skutkującego rażącą niesprawiedliwością wyroku, zawarty w apelacji zarzut rażącej niewspółmierności kary ocenić należy jako przedwczesny. Wywiedzenie tegoż środka odwoławczego skutkować musiało uchyleniem z urzędu zaskarżonego wyroku i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania właściwemu miejscowo i rzeczowo Sądowi Rejonowemu w M.. Sąd odwoławczy zobligowany był bowiem rozpoznać sprawę także poza granicami zaskarżenia i podniesionych zarzutów w zakresie szerszym, wobec wystąpienia przypadku wskazanego w art. 440 kpk. W niniejszej sprawie zaistniały podstawy do uznania, że utworzenie zbiegów realnych przestępstw w sposób wskazany w zaskarżonym wyroku oraz nieprzekazanie sprawy sądowi właściwemu miejscowo i rzeczowo celem objęcia wyrokiem łącznym kolejnych skazań, pomimo spełnienia materialnoprawnych przesłanek orzeczenia kary łącznej – stanowi rażące i majce wpływ na treść wyroku naruszenie prawa materialnego, a mianowicie art. 85 § 1 kk, które to uchybienie powoduje, że orzeczenie nie odpowiada prawu (obraza prawa materialnego w rozumieniu art. 438 pkt 1a kk), a ponadto utrzymanie go w mocy byłoby rażące niesprawiedliwie w ujęciu art. 440 k.p.k., a tym samym wystąpiła tzw. bezwzględna przyczyna odwoławcza. Zaistniał zatem stan rażącej niesprawiedliwości poddanego kontroli instancyjnej orzeczenia, uniemożliwiający utrzymanie tego wyroku w mocy, ani jego zmianę albowiem w toku procedowania przed sądem a quo doszło do takiego uchybienia prawa materialnego, które nie tylko stanowi względną przyczynę odwoławczą stwierdzoną poza granicami zaskarżenia, określoną w art. 438 pkt 1a kpk w zw. z art. 85 § 1 kk, ale jednocześnie rażąco narusza poczucie sprawiedliwości. Do powyższej kwestii oraz powodów uchylenia zaskarżonego wyroku, sąd odwoławczy szczegółowo ustosunkuje się w dalszych fragmentach niniejszego uzasadnienia (rubryka 4 formularza).

Wniosek

o zmianę wyroku poprzez złagodzenia orzeczonych kar łącznych z zastosowanie zasady absorpcji

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Wobec uchylenia przez sąd odwoławczy z urzędu zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania właściwemu miejscowo i rzeczowo Sądowi Rejonowemu w M., wniosek o zmianę orzeczenia poprzez złagodzenie orzeczonych kar łącznych pozbawienia wolności z zastosowaniem zasady absorpcji - stał się bezprzedmiotowy.

Powody wydania przez sąd odwoławczy z urzędu rozstrzygnięcia kasatoryjnego, tj uchylającego zaskarżony wyrok i przekazującego sprawę do ponownego rozpoznania właściwemu miejscowo i rzeczowo Sądowi Rejonowemu w M., szczegółowo przedstawiono we fragmentach niniejszego uzasadnienia, poświęconych stwierdzonemu z urzędu uchybieniu wskazanemu w art. 440 kpk w zw. z art. 438 pkt 1a kpk w zw. z art. 85 § 1 kk.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

1.

R. G. poza wyrokami wskazanymi w zaskarżonym wyroku łącznym został nadto prawomocnie skazany za przestępstwa:

1. wyrokiem Sądu Rejonowego w M. z dnia 30.08.2021r w sprawie o sygn. akt (...),

2. wyrokiem Sądu Rejonowego w M. z dnia 28.10. 2021r w sprawie o sygn. akt (...),

3. wyrokiem Sądu Rejonowego w M. z dnia 06.09.2021r w sprawie o sygn. akt (...),

4. wyrokiem Sądu Rejonowego w M. z dnia 18.08.2021r w sprawie o sygn. akt (...),

5. wyrokiem Sądu Rejonowego w M. z dnia 30.08.2021r w sprawie o sygn. akt (...)

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

Sąd odwoławczy zobligowany był rozpoznać sprawę także poza granicami zaskarżenia i podniesionych zarzutów w zakresie szerszym, wobec wystąpienia przypadku wskazanego w art. 440 kpk. W niniejszej sprawie zaistniały podstawy do uznania, że utworzenie zbiegów realnych przestępstw w sposób wskazany w zaskarżonym wyroku oraz nieprzekazanie sprawy sądowi właściwemu miejscowo i rzeczowo celem objęcia wyrokiem łącznym kolejnych skazań, pomimo spełnienia materialnoprawnych przesłanek orzeczenia kary łącznej – stanowi rażące i majce wpływ na treść wyroku naruszenie prawa materialnego, a mianowicie art. 85 § 1 kk, które to uchybienie powoduje, że orzeczenie nie odpowiada prawu (obraza prawa materialnego w rozumieniu art. 438 pkt 1a kk), a ponadto utrzymanie go w mocy byłoby rażące niesprawiedliwie w ujęciu art. 440 k.p.k., a tym samym wystąpiła tzw. bezwzględna przyczyna odwoławcza. Zaistniał zatem stan rażącej niesprawiedliwości poddanego kontroli instancyjnej orzeczenia, uniemożliwiający utrzymanie tego wyroku w mocy lub jego zmianę, albowiem w toku procedowania przed sądem a quo doszło do takiego uchybienia prawa materialnego, które nie tylko stanowi względną przyczynę odwoławczą stwierdzoną poza granicami zaskarżenia, określoną w art. 438 pkt 1a kpk w zw. z art. 85 § 1 kk, ale jednocześnie rażąco narusza poczucie sprawiedliwości w ujęciu art. 440 kpk, a ponadto zmianie uległa właściwość miejscowa sądu do wydania wyroku łącznego (art. 569 § 1 kpk).

W pierwszej kolejności stwierdzić należy, iż Sąd Rejonowy dopuścił się obrazy prawa materialnego, tj. art. 85 kk, wyrażającej się w wadliwym ustaleniu realnych zbiegów przestępstw skonstruowanych w zaskarżonym wyroku. Uchybienie to stanowi rażące i majce wpływ na treść wyroku naruszenie prawa materialnego, a mianowicie art. 85 § 1 kk, które powoduje, że orzeczenie nie odpowiada prawu (obraza prawa materialnego w rozumieniu art. 438 pkt 1a kk). Rezultatem powyższego uchybienia było nie objęcie wyrokiem łącznym, w ramach odrębnej pierwszej grupy pozostających w zbiegu realnym przestępstw (pkt I zaskarżonego wyroku), także jednostkowej kary 6 miesięcy pozbawienia wolności za czyn popełniony w okresie do 28 sierpnia 2020r do 02 września 2020r i jednostkowej kary 6 miesięcy pozbawienia wolności za czyn popełniony w dniu 31 sierpnia 2020r., orzeczonych wyrokiem Sądu Rejonowego w D. z dnia 20 maja 2021r w sprawie o sygn. akt (...) mimo, iż odnośnie tych dwóch skazań zostały spełnione przesłanki orzeczenia kary łącznej określone w art. 85 k.k. w ramach pierwszej grupy, a nie drugiej grupy (pkt IV zaskarżonego wyroku), jak uczynił to sąd meriti. Oba te przestępstwa skazany popełnił bowiem przed zapadnięciem pierwszego chronologicznie wyroku w sprawie o sygn. akt (...), co nastąpiło w dniu 14 października 2020r. Sąd I instancji zaprezentował zatem błędny pogląd, iż te dwie kary jednostkowe orzeczone w sprawie o sygn. akt (...) także podlegają łączeniu w drugiej grupie, a nie w pierwszej. Swojego stanowisko w aspekcie materialnoprawnym sąd meriti w żaden sposób nie uargumentował. Niezależnie od tego, żaden argument i tak nie zwalniałby od stosowania obligatoryjnej normy prawa materialnego, a tym samym nie konwalidowałby jej naruszenia, albowiem sąd tworząc nowe zbiegi przestępstw i obejmując w drugiej konfiguracji karą łączną pozostałe kary jednostkowe orzeczone wobec R. G. wyrokiem Sądu Rejonowego w Działdowie (dwie kolejne kary po 6 miesięcy pozbawienia wolności) w sprawie o sygn. akt (...) i karę jednostkową 1 roku pozbawienia wolności orzeczoną wyrokiem Sądu Rejonowego w Działdowie z dnia 12 lipca 2021r. w sprawie o sygn. akt (...) ciąg przestępstw popełniony w okresie od 06 maja 2020r do 28 października 2020r – miał możliwość, zgodnie z kryteriami łączenia kar określonymi w art. 86 kk, ukształtowania nowych kar łącznych w sposób nawet jeszcze korzystniejszy dla skazanego.

W tym miejscu godzi się przypomnieć, że zgodnie z treścią art. 569 § 1 k.p.k. w zw. z art. 85 § 1 k.k. wydanie wyroku łącznego może nastąpić jeżeli zachodzą warunki do orzeczenia kary łącznej w stosunku do osoby prawomocnie skazanej co najmniej dwoma wyrokami. Z kolei w myśl art. 85 k.k. warunkiem wymierzenia kary łącznej jest to, aby przestępstwa ustalone różnymi prawomocnymi wyrokami popełnione zostały przez sprawcę zanim zapadł pierwszy wyrok, chociażby nieprawomocny, co do któregokolwiek z tych przestępstw i wymierzono za nie kary tego samego rodzaju albo inne podlegające łączeniu.

Kontrola zaskarżonego wyroku implikuje wniosek, iż Sąd Rejonowy nie respektował, wynikającej z powyższego przepisu, dyrektywy, zaś pisemne motywy orzeczenia nie zawierają bliższej analizy prawnej instytucji zbiegu przestępstw i kary łącznej. Zdaniem Sądu Okręgowego należało opowiedzieć się za zachowującą aktualność wykładnią art. 85 k.k. dokonaną przez Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 03 listopada 2003 roku, sygn. IV KK 295/02, zgodnie z którą „analiza gramatyczna tego przepisu nie pozostawia wątpliwości, że zawarte w art. 85 k.k. sformułowanie <pierwszy wyrok>, oznacza chronologicznie najwcześniejszy z wyroków objętych postępowaniem w sprawie o wydanie wyroku łącznego” (por. OSNKW 2004/1/7). Z treści art. 85 k.k. wynika bowiem wyraźnie, iż Sąd orzeka karę łączną, jeżeli sprawca popełnił dwa lub więcej przestępstw, zanim zapadł pierwszy wyrok, chociażby nieprawomocny, co do któregokolwiek z tych przestępstw i wymierzono za nie kary tego samego rodzaju albo inne podlegające łączeniu. Ustawodawca w treści art. 85 k.k. odwołuje się do postawy sprawcy, sygnalizując mu, iż jeżeli popełni dwa lub więcej przestępstw przed pierwszym, choćby nieprawomocnym wyrokiem, będzie mógł skorzystać z instytucji „kary łącznej. Natomiast jeżeli popełni kolejne przestępstwa po wydaniu takiego wyroku, wówczas wymierzona za nie kara, karą łączną objęta już być nie może. Ponadto podkreślić tu należy, iż ustawodawca posługując się w treści art. 85 k.k. zwrotem „co do któregokolwiek z tych przestępstw” czyni to w celu wyraźnego wskazania, iż kara łączna może być orzeczona jedynie wobec przestępstw, które zostały popełnione zanim zapadł pierwszy wyrok.

Sąd Okręgowy w pełni podziela również zachowująca aktualność argumentację Sądu Najwyższego, zaprezentowaną w uzasadnieniu do, podjętej w powiększonym składzie 7 sędziów, uchwały z dnia 25 lutego 2005 roku ( sygn. I KZP 36/04), której nadano moc zasady prawnej. W części motywacyjnej Sąd Najwyższy dokonał wnikliwej wykładni przesłanek kary łącznej, wskazując m.in., że zawarty w art. 85 kk zwrot - zanim zapadł pierwszy wyrok - odnosi się do pierwszego chronologicznie wyroku, który zapadł przed popełnieniem przez sprawcę kolejnego ( kolejnych ) przestępstwa. Nie chodzi o pierwszy wyrok dający możliwość orzeczenia kary łącznej w układzie najkorzystniejszym dla skazanego. Zwrot „jeżeli sprawca popełnił dwa lub więcej przestępstw" odwołuje się do kategorii obiektywnej - popełnienia przez sprawcę co najmniej dwóch przestępstw. Pierwszy zatem warunek przyjęcia zbiegu należy do sfery faktów. Są nimi popełnienie przez sprawcę co najmniej dwóch przestępstw i to niezależnie od tego, jaka jest sytuacja procesowa dotycząca tych przestępstw. Nawet jeżeli drugie (czy kolejne) przestępstwo nie byłoby jeszcze ujawnione w momencie wyrokowania co do pierwszego, to nie zmienia to istoty rzeczy, że może (mogą ) w zbiegu realnym z tym poprzednim (poprzednimi ) pozostawać. Kolejny zwrot „zanim zapadł pierwszy wyrok" określa drugi warunek zbiegu - graniczny moment czasowy, pozwalający na przyjęcie, że te „dwa lub więcej przestępstw" do tego momentu pozostają w zbiegu. Także tutaj gramatyczna wykładnia słów tworzących powyższy zwrot nie pozostawia pola do różnego rozumienia ich znaczenia. Spójnik „zanim" jasno wszak określa sekwencję zdarzeń, jakie muszą po sobie nastąpić, aby spełnić dyspozycję przepisu: przestępstwa muszą być popełnione wcześniej, niż zapadł wyrok. Ustawodawca dalej precyzuje, jaki ma być to wyrok: "pierwszy, chociażby nieprawomocny". Rzecz właśnie w tym, że obecnie ustawodawca nie odwołuje się do zależności procesowych, ale do postawy sprawcy, przekazując mu jasny sygnał: jeżeli popełnisz dwa lub więcej przestępstw przed pierwszym, chociażby nieprawomocnym wyrokiem, to „skorzystasz" z instytucji „kary łącznej"; jeżeli natomiast zdecydujesz się popełnić kolejne przestępstwo po wydaniu takiego wyroku, to wymierzona za nie kara, karą łączną objęta już być nie może. Słowo „skorzystasz" należycie oddaje sens „zbiegu przestępstw" i „kary łącznej", jako że w przypadku wystąpienia zbiegu i zastosowania kary łącznej sytuacja sprawcy pogorszeniu ulec nie może, a może być korzystniejsza. Zwrot „co do któregokolwiek z tych przestępstw" także nie zawiera w sobie wieloznaczności, która wymagałaby usunięcia na gruncie innych niż gramatyczna reguł wykładni. Użycie zaimka „tych" w wyrażeniu, że karę łączną można orzec jedynie wobec „tych przestępstw", jednoznacznie powołuje wskazaną w pierwszej części przepisu kategorię obiektywną: „te" dwa lub więcej przestępstwa, które zostały popełnione zanim zapadł pierwszy wyrok. Nie „te", które w określonej konfiguracji mogą stworzyć stan nie przegrodzenia ich jakimkolwiek wyrokiem, ale „te", które obiektywnie zostały popełnione zanim zapadł pierwszy wyrok, chociażby nieprawomocny. Konkretne przestępstwa nie pozostają w zbiegu realnym, dlatego że wytworzył się akurat taki a nie inny układ procesowy, ale dlatego że to sprawca podjął przestępcze działania w określonych warunkach, wiedząc przecież, czy zapadł już wobec niego wyrok, czy też nie.

Sąd Najwyższy zaakcentował jednocześnie, że przedstawiona powyżej interpretacja art.85 kk w pełni i konsekwentnie uwzględnia dyrektywy systemowe. Skoro bowiem zarówno „zbieg przestępstw” jak i „kara łączną” są instytucjami prawa materialnego, to nie uwarunkowania procesowe i to niezależne od sprawcy, powinny wpływać na ich kształt. Z kolei „wyrok łączny”choć jest instytucją stricte procesową, ale służy jedynie realizacji prawa materialnego, w żadnej mierze go nie modyfikując. Jak ponadto przekonująco argumentował Sąd Najwyższy w uzasadnieniu cytowanej uchwały, prezentowanie poglądu, iż realny zbieg i możliwość orzeczenia kary łącznej występuje zawsze gdy poszczególne przestępstwa nie są przegrodzone żadnym wyrokiem, choćby nieprawomocnym - jest przejawem „konfiguracyjnej” interpretacji treści art. 85 k, która nie znajduje oparcia w tymże przepisie. Norma ta konstruuje bowiem realny zbieg przestępstw nie w zależności od sytuacji procesowej sprawcy, ale na podstawie jego obiektywnych i zawinionych zachowań. Zawinionych, gdyż od sprawcy zależy, czy popełnienia kolejne przestępstwo zanim doszło do pociągnięcia go od odpowiedzialności karnej (choćby nieprawomocnie) za inny czyn, czy też pomimo tego.

Przedstawionych powyżej argumentów nie podważa to, że możliwe jest wystąpienie nie tylko jednego zbiegu realnego, ale i dalszych, przy spełnieniu warunków wskazanych w art. 85 kk. Jednakże nawet przy kolejnych zbiegach obejmujących drugą, trzecią itd. grupę przestępstw, zawsze wyjściowym punktem odniesienia będzie pozostawał ten chronologicznie „pierwszy wyrok", zamykający kolejne „grupy przestępstw" pozostających w zbiegu. Oceny zbiegu realnego dokonywać należy z perspektywy postępowania sprawcy - czy kolejnych przestępstw dopuszcza się po wydaniu wobec niego wyroku (kolejnych wyroków), czy przed nim (nimi). Tylko te ostatnie tworzą zbieg realny, pozwalający na orzeczenie kary łącznej.

Zaakcentować także należy, że art. 85 § 1 kk statuuje realny zbieg przestępstw, który nie jest uzależniony od tego, że kara jednostkowa objęta była uprzednio karą łączną. Jest on instytucją prawa materialnego stosowaną obligatoryjnie i wystąpienie przesłanek przewidzianych w art. 85§ 1 kk implikuje orzeczenie kary łącznej. Do tego przepisu odwołuje się wprost art. 569 § 1 kpk. Nie można zatem zastosować takiego rozumowania, relatywizując prawidłowość ustalenia realnego zbiegu przestępstw w zależności od tego czy kara orzeczona za czyn, faktycznie w skład tego zbiegu wchodzący, objęta została uprzednio karą łączną czy też nie.

Podobnie orzeczenie kary zastępczej nie stoi na przeszkodzie łączeniu kar wymierzonych prawomocnymi wyrokami za przestępstwa pozostające w zbiegu realnym i orzeczeniu kary łącznej w wyroku łącznym, jeżeli tylko kary zasadnicze orzeczone tymi wyrokami są karami tego samego rodzaju lub innymi podlegającymi łączeniu w myśl przepisów kodeksu karnego. Przedmiotem łączenia w wyroku łącznym są bowiem tylko kary orzeczone w prawomocnych wyrokach skazujących za przestępstwa pozostające w zbiegu realnym, a nie kary orzeczone w ich miejsce na podstawie przepisów kodeksu karnego wykonawczego. Postanowienie Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 19 lutego 2009 r., II AKz 35/09, LEX nr 491190, KZS 2010/4/58.

Reasumując, wyrok łączny jest instytucją procesową realizującą normy prawa materialnego. Zatem „warunki do orzeczenia kary łącznej", o których mowa w art. 569 § 1, to przede wszystkim przesłanki wynikające z art. 85 § 1 k.k. Dla prawidłowego stosowania tego przepisu nie ma znaczenia czy konfiguracja skazań objętych wyrokiem łącznym jest korzystna czy też niekorzystna dla skazanego, ponieważ przesłanki orzeczenia kary łącznej nie dają swobody w doborze wyroków podlegających łączeniu. Oznacza to, że wyrok łączny w stosunku do osoby skazanej prawomocnie różnymi wyrokami może być wydany, jeśli sprawca popełnił dwa lub więcej przestępstw, zanim zapadł pierwszy wyrok, chociażby nieprawomocny, co do któregokolwiek z tych przestępstw, i wymierzono za nie kary tego samego rodzaju albo inne podlegające łączeniu (zob. SN V KK 194/05, OSNKW-R 2005, poz. 1763; SN V KK 417/04, OSNKW-R 2005, poz. 432; SN IV KK 5/04, OSNKW-R 2004, poz. 456; SN III KK 296/02, LEX nr 56848; SN IV KK 448/05, LEX nr 180763; SN IV KK 41/08, OSNKW-R 2008, poz. 1304). Nie ma zatem znaczenia, czy w wyrokach późniejszych, będących także podstawą wydania wyroku łącznego, wymierzono jedynie kary za przestępstwa popełnione przed datą wydania pierwszego wyroku, czy również kary za przestępstwa popełnione po jego wydaniu. W razie zatem zbiegu wyroków, którymi wymierzono kary w części za przestępstwa popełnione przed wydaniem pierwszego wyroku, w części zaś za przestępstwa popełnione po tej dacie, należy w wyroku łącznym orzec osobną karę łączną za czyny popełnione przed wydaniem pierwszego wyroku oraz - o ile jest to konieczne i zachodzą ku temu warunki - odrębnie karę łączną za przestępstwa późniejsze (SN IV KKN 81/00, LEX nr 51398). Warunkami, o których mowa w art. 569 § 1, są również zasady (kryteria) łączenia kar, określone przez prawo karne materialne (SN IV KK 278/04, LEX nr 141356; por. też SN V KK 92/06, OSNKW-R 2006, poz. 1043).

Odnosząc powyższe uwagi na grunt przedmiotowej sprawy należy uznać, że stanowisko Sądu Rejonowego oparte zostało na nieprawidłowych ustaleniach faktycznych oraz na błędnej wykładni art. 85 k.k., skutkujących wydaniem wadliwego wyroku łącznego.

Porównując bowiem wyroki jednostkowe opisane w pkt 1, 2 i 3 przedmiotowego wyroku łącznego w zakresie dat popełnienia czynu i dat ich wydania stwierdzić należy, iż w tej grupie chronologicznie jako pierwszy zapadł wyrok Sądy Rejonowego w D. w dniu 14 października 2020r. w sprawie (...) (czyn został popełnione w okresie od 21 stycznia 2020r do 25 lutego 2020r.). Przed tą datą, tj. przed 14 października 2020r., skazany popełnił jeszcze kilka czynów, mianowicie:

- w dniu 16 grudnia 2018r., za które został skazany przez Sąd Rejonowy w P. wyrokiem z dnia 28 kwietnia 2021r. w sprawie (...) oraz

- w okresie od 28 sierpnia 2020r do 2 września 2020r., za które został skazany przez Sąd Rejonowy w D. w pkt 7 wyroku z dnia 20 maja 2021r. w sprawie (...) i

- w dniu 31 sierpnia 2020r , za które został skazany przez Sąd Rejonowy w D. w pkt 8 wyroku z dnia 20 maja 2021r. w sprawie (...).

Co także istotne, z punktu widzenia przesłanek do orzeczenia kary łącznej, w wyżej wymienionych sprawach, wymierzono skazanemu za powyższe czyny kary jednostkowe tego samego rodzaju – kary pozbawienia wolności.

Tym samym sąd meriti nie łącząc w ramach pierwszej grupy, wszystkich wskazanych kar jednostkowych pozbawienia wolności orzeczonych w powyższych wyrokach, pomimo zaistnienia koniecznych przesłanek, w sposób oczywisty dopuścił się rażącej obrazy prawa materialnego, tj. art. 85 kk.

W konsekwencji naruszenie to sprowadzało się do zaniechania utworzenia pełnej pierwszej grupy przestępstw pozostających w zbiegu realnym, zaistnienie której to sytuacji obliguje do zastosowania instytucji prawa materialnego określonej w art. 85 kk. Dopuszczenie się przez sąd orzekający powyższego uchybienia automatycznie skutkowało wadliwością kolejnego rozstrzygnięcia zawartego w pkt IV, w którym skonstruowano drugi zbieg przestępstw, co również stanowi obrazę tegoż przepisu.

Wskazać także należy, iż wprawdzie obrońca w apelacji nie podniósł zarzutu obrazy prawa materialnego jednak zgodnie z powszechnie akceptowanymi poglądami, zaskarżenie wyroku na korzyść oskarżonego w sposób zasadniczy zwiększa zakres kontroli odwoławczej. Sąd II instancji ma w takiej sytuacji „(...) obowiązek zbadania sprawy pod względem merytorycznym i prawnym nie tylko w granicach środka odwoławczego, ale także z urzędu niezależnie od tych granic - w celu stwierdzenia, czy nie zachodzi oczywista niesprawiedliwość wyroku, a w szczególności, czy nie zachodzi potrzeba orzeczenia na korzyść oskarżonego..." (wyrok 7 sędziów SN, V KRN 118/73, OSNKW 1973, poz. 155). Każda podstawa odwoławcza wskazana w przepisie art. 438 kpk (a więc również naruszenie prawa materialnego) może zostać uwzględniona z urzędu i stać się przesłanką uznania orzeczenia za oczywiście niesprawiedliwe. Konsekwencją powyższego jest uznanie, iż sąd odwoławczy nie jest związany zarzutami podniesionymi w środku zaskarżenia (por. wyrok SN z dnia 29 maja 1973 roku,V KRN 118/73, OSNKW 1973/12/155, z dnia 05 stycznia 2006 roku, III KK 266/05, LEX nr 172214).

Kolejne uchybienie, którego nie ustrzegł się Sąd I instancji polega na zaniechaniu poczynienia ustaleń, czy zachodzą warunki do orzeczenia kary łącznej obejmującej ponadto kary jednostkowego pozbawienia wolności orzeczone m.in. wyrokiem Sądu Rejonowego w M. z dnia 18 sierpnia 2021r. w sprawie o sygn.. akt (...), co w przypadku pozytywnego wniosku skutkowałoby uznaniem się niewłaściwym i przekazaniem sprawy o wydanie wyroku łącznego Sądowi Rejonowemu w M. jako właściwemu rzeczowo i miejscowo, zgodnie z art. 569 § 1 kpk. Pomimo powzięcia prawie półtora miesiąca przed terminem rozprawy wiedzy o tym skazaniu w wyniku przekazania w tym przedmiocie informacji przez dyrektora ZK w D. wraz z sygnalizacją, że zachodzą także w odniesieniu do tego skazania warunki do wydania wyroku łącznego (pismo k. 48a), sąd orzekający nie podjął żadnych działań w tym zakresie, całkowicie pomijając wyrok Sądu Rejonowego w M. z dnia 18 sierpnia 2021r. w sprawie o sygn.. akt (...). Sąd odwoławczy z urzędu ustalił także (na podstawie danych z systemu NOE – SAD i pozyskanych kopii wyroków Sądu Rejonowego w M.), że jeszcze przed wydaniem zaskarżonego apelacją wyroku, wobec skazanego R. G. zapadły kolejne wyroki przed Sądem Rejonowym w M.: w dniu 30.08.2021r. w sprawie o sygn. akt (...), w dniu 28.10. 2021r. w sprawie o sygn. akt (...), w dniu 06.09.2021r w sprawie o sygn. akt (...), w dniu 18.08.2021r w sprawie o sygn. akt (...) i w dniu 30.08.2021r w sprawie o sygn. akt (...). We wszystkich tych sprawach orzeczono kary pozbawienia wolności. Już ze wstępnej analizy wyroków Sądu Rejonowego w M.: z dnia 30.08.2021r w sprawie o sygn. akt (...), z dnia 28.10. 2021r w sprawie o sygn. akt (...), z dnia 06.09.2021r w sprawie o sygn. akt (...), z dnia 18.08.2021r w sprawie o sygn. akt (...) i z dnia 30.08.2021r w sprawie o sygn. akt (...) wynika, że zachodzą przesłanki do utworzenia dwóch realnych zbiegów obejmujących zarówno przestępstwa stanowiące przedmiot osądu w tych sprawach, jak i przestępstwa osądzone w sprawach opisanych zaskarżonym wyrokiem łącznym, a jednocześnie wszystkie orzeczone nimi kary pozbawienia wolności spełniają warunki do połączenia ich karami łącznymi. W ocenie sądu odwoławczego, biorąc pod uwagę bowiem czas popełnienia przestępstw osądzonych w tych sprawach, zachodzą przesłanki do wydania wyroku łącznego obejmującego w pierwszej grupie także kary pozbawiania wolności orzeczone w sprawach o sygn. (...), (...) i (...), zaś w drugiej grupie kary pozbawienia wolności orzeczone także w sprawach o sygn. akt (...) i (...).

W odniesieniu zatem do wszystkich 9 skazań zachodzą warunki do orzeczenia kar łącznych przy utworzeniu dwóch realnych zbiegów przestępstw, przy czym z uwagi na jednoznaczną treść art. 569 § 1 kpk sądem właściwym miejscowo i rzeczowy do wydania wyroku łącznego jest Sąd Rejonowy w M., który wydał ostatni wyrok skazujący w pierwszej instancji orzekający karę podlegającą łączeniu.

Reasumując, niezastosowanie materialnoprawnej instytucji przewidzianej w art. 85 § 1 kk, która ma charakter obligatoryjny – stanowiło obrazę tegoż przepisu prawa materialnego, mającą wpływ na treść orzeczenia, którą sąd odwoławczy zobligowany jest uwzględnić z urzędu także poza granicami zaskarżenia i podniesionymi zarzutami. Zaistniał zatem także i z tego powodu stan rażącej niesprawiedliwości poddanego kontroli instancyjnej orzeczenia, uniemożliwiający utrzymanie tego wyroku w mocy lub jego zmianę, albowiem w toku procedowania przed sądem a quo doszło do takiego uchybienia prawa materialnego, które nie tylko stanowi względną przyczynę odwoławczą stwierdzoną poza granicami zaskarżenia, określoną w art. 438 pkt 1a kpk w zw. z art. § 1 kk, ale jednocześnie rażąco narusza poczucie sprawiedliwości w ujęciu art. 440 kpk, a ponadto zmianie uległa właściwość miejscowa sądu do wydania wyroku łącznego (art. 569 § 1 kpk).

Z uwagi na konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości przez właściwy miejscowo i rzeczowo Sąd Rejonowy oraz ponownego określenia zbiegów realnych i wymierzenia nowych kar łącznych w wyroku łącznym, zasadnym było na podstawie art. 437 § 2 k.p.k. uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w M..

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

5.1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

Przedmiot utrzymania w mocy

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

5.2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

Przedmiot i zakres zmiany

Zwięźle o powodach zmiany

5.3. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

5.3.1. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

1.1.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

Z uwagi na konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości przez sąd właściwy miejscowo i rzeczowy – Sąd Rejonowy w M. i nowego określenia zbiegów realnych i wymierzenia nowych kar łącznych w wyroku łącznym, zasadnym było na podstawie art. 437 § 2 k.p.k. uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w M.. Tylko bowiem w ten sposób możliwie będzie zapewnienie skazanemu należytej instancyjnej kontroli prawidłowości określenia zarówno zbiegów realnych, jak i wysokości kar łącznych, tym bardziej że nastąpiła jednocześnie zmiana właściwości Sądu I instancji. W tym stanie rzeczy, w toku ponownego rozpoznania, zajdzie konieczność dokonania pogłębionej analizy wszystkich orzeczeń, z uwzględnieniem uwag zaprezentowanych w niniejszym uzasadnieniu. Dopiero po ponownym przeprowadzeniu postępowania Sąd I Instancji zobowiązany będzie wydać wyrok łączny respektując przesłanki do jego wydania i wymierzyć nowe kary łączne, zgodnie z wymogami określonymi w art. 85 kk.

3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☒ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

4.1.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.2. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

W toku ponownego rozpoznania przez właściwy rzeczowo i miejscowo Sąd Rejonowy w M., zajdzie konieczność dokonania pogłębionej analizy wszystkich objętych postępowaniem o wydanie wyroku łącznego orzeczeń, z uwzględnieniem uwag zaprezentowanych w niniejszym uzasadnieniu. Dopiero po ponownym przeprowadzeniu postępowania właściwy Sąd I Instancji zobowiązany będzie wydać wyrok łączny respektując przesłanki do jego wydania i wymierzyć nowe kary łączne, zgodnie z wymogami określonymi w art. 85 § 1 kk.

5.4. Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

II

Na mocy art. 29 ustawy Prawo o Adwokaturze w zw. z § 4 ust. 1 i 3, § 17 ust. 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U. 2016.1714) zgodnie z wnioskiem, Sąd zasądził od Skarbu Państwa na rzecz Kancelarii Adwokackiej adw. M. J. kwotę 147,60 zł. brutto tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej skazanemu z urzędu w postępowaniu odwoławczym oraz kwotę 306,34 zł. brutto tytułem zwrotu wydatków dojazdu do sądu.

7.  PODPIS

Krzysztof Korzeniewski Natalia Burandt Elżbieta Kosecka - Sobczak