Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 stycznia 2023 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący Sędzia SA Adam Czerwiński

po rozpoznaniu w dniu 10 stycznia 2023 r. w Lublinie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa W. A.

przeciwko Towarzystwu (...) Spółka Akcyjna w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego od wyroku Sądu Okręgowego w Lublinie z dnia 8 sierpnia 2022 r. w sprawie sygn. akt (...)

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od pozwanego Towarzystwa (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz powoda W. A. kwotę 2.700 (dwa tysiące siedemset) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt I ACa 900/22

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 8 sierpnia 2022 Sąd Okręgowy w Lublinie w sprawie z powództwa W. A. przeciwko Towarzystwu (...) Spółce Akcyjnej w W. o zapłatę orzekł, że:

I.  zasądza od Towarzystwa (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz W. A. kwotę 81.950 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 1 lipca 2020 roku do dnia zapłaty;

II.  zasądza od Towarzystwa (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz W. A. kwotę 9.000 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 18 grudnia 2020 roku do dnia zapłaty;

III.  oddala powództwo w pozostałej części;

IV.  zasądza od Towarzystwa (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz W. A. kwotę 9.965 zł (dziewięć tysięcy dziewięćset sześćdziesiąt pięć złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się niniejszego postanowienia do dnia zapłaty .

Motywy zaskarżonego wyroku zostały zamieszczone na kartach 92 – 97v akt sprawy.

Powyższy wyrok zaskarżył pozwany w części, to jest:

w zakresie pkt. I. co do kwoty 40.000 zł tytułem zadośćuczynienia wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 1 lipca 2020 roku do dnia zapłaty;

w zakresie pkt. III - w całości.

Na podstawie art. 368 §1 pkt 2 k.p.c. zaskarżonemu wyrokowi zarzucono:

I.  Naruszenie przepisów prawa materialnego, a mianowicie:

art. 446 § 4 k.c. poprzez jego niewłaściwą interpretację i uznanie, że odpowiednią kwotą do doznanej przez powoda W. A. krzywdy jest łączna suma 120.000 zł, w sytuacji, gdy ww. kwota jest rażąco wygórowana, nieadekwatna do okoliczności niniejszej sprawy oraz wykraczająca poza kompensacyjny charakter zadośćuczynienia, a zatem nie jest sumą odpowiednią w rozumieniu tego przepisu;

II.  Naruszenie przepisów postępowania, a mianowicie art. 233 k.p.c. poprzez:

a)  rażące naruszenie granic swobodnej oceny dowodów i dokonanie jej wbrew zasadom logiki i doświadczenia życiowego, co skutkowało przyznaniem powodowi W. A. rażąco zawyżonej kwoty zadośćuczynienia, pomimo braku przesłanek do przyznania zadośćuczynienia w skarżonej wysokości.

b)  pominięcie, że powód po śmierci syna otrzymał 10.000 zł z ubezpieczenia szkolnego i 50.000 zł z KRUS co niewątpliwe częściowo złagodziło poczucie krzywdy powoda i winno zostać uwzględnione przez Sąd przy miarkowaniu sumy zadośćuczynienia zasądzonej od pozwanego.

III. Zarzuty co do podstawy faktycznej - ustalenie przez Sąd, niezgodnie z rzeczywistym stanem rzeczy, że rozmiar krzywdy powoda przybrał taką miarę, która uzasadnia przyznanie na jego rzecz łącznej sumy 120.000 zł zadośćuczynienia od pozwanego.

Podnosząc powyższe zarzuty, pozwany strona pozwana wnosiła o zmianę zaskarżonego wyroku, poprzez:

1.  obniżenie zasądzonego w pkt. I wyroku zadośćuczynienia tj. zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda W. A. kwoty 41.950 zł z
ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 lipca 2020 r. do dnia zapłaty, w miejsce kwoty 81.950 zł;

2.  oddalenie powództwa w pozostałym zakresie;

3.  zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego za pierwszą instancję według norm przepisanych z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty;

4.  zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia
uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty;

5.  ewentualnie, uchylenie orzeczenia i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania, w tym pozostawienie Sądowi I instancji do rozstrzygnięcia kwestię kosztów postępowania za obie instancje.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

apelacja strony pozwanej nie zasługiwała na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności stwierdzić należy, że chybione są zarzuty naruszenia prawa procesowego. Artykuł 233 § 1 k.p.c. dotyczy kwestii oceny dowodów tj. ustanawia przesłanki, którymi ma kierować się sąd oceniając materiał dowodowy zgromadzony w sprawie. Przepis ten statuuje zasadę swobodnej oceny dowodów. Jest ona ujęta w ramy proceduralne, tzn. musi odpowiadać pewnym warunkom określonym przez prawo procesowe (czynnik ustawowy). Oznacza to, po pierwsze, że sąd może oprzeć swe przekonanie jedynie na dowodach prawidłowo przeprowadzonych, z zachowaniem wymagań dotyczących źródeł dowodzenia oraz zasady bezpośredniości. Po drugie, ocena dowodów musi być dokonana na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego. Sąd musi ocenić wszystkie przeprowadzone dowody oraz uwzględnić wszelkie towarzyszące im okoliczności (np. zachowanie świadka, autentyczność dokumentu, źródło informacji), które mogą mieć znaczenie dla oceny mocy i wiarygodności tych dowodów. Po trzecie, sąd zobowiązany jest przeprowadzić selekcję dowodów, tj. dokonać wyboru tych, na których się oparł, i ewentualnie odrzucić inne, którym odmówił wiarygodności i mocy dowodowej (tak: T. Ereciński w Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz do art. 233, Tom II. Postępowanie rozpoznawcze, wyd. V Opublikowano: WK 2016).

Wykazanie, że sąd naruszył art. 233 § 1 k.p.c. oraz że mogło to mieć istotny wpływ na wynik sprawy, nie może być zastąpione odmienną interpretacją strony, co do dowodów zebranych w sprawie, jeśli jednocześnie strona nie wykaże, iż ocena przyjęta przez sąd za podstawę rozstrzygnięcia, przekracza granicę swobodnej oceny dowodów, którą wyznaczają czynniki logiczny i ustawowy, zasady doświadczenia życiowego, aktualny stan wiedzy, stan świadomości prawnej i dominujących poglądów na sądowe stosowanie prawa.

Powód podnosząc w apelacji zarzuty naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. nie wskazał w istocie, na czym polegało rzekomo nielogiczne i niewszechstronne rozumowanie Sądu Okręgowego. Sąd Okręgowy dokładnie omówił przeprowadzone dowody, wskazał z jakich przyczyn dał im wiarę. Argumenty sądu I instancji są jasne i przekonujące.

W konkluzji należy wskazać, że Sąd I instancji ustalił prawidłowy stan faktyczny sprawy. Sąd Apelacyjny ustalenia te przyjmuje za własne (art. 387 § 2 ¹ pkt 1 k.p.c.).

Istota apelacji dotyczy ustalenia odpowiedniej kwoty zadośćuczynienia, a w tym zakresie Sąd Apelacyjny podzielił ocenę dokonaną przez Sąd Okręgowy.

Przechodząc do oceny zarzutów z zakresu prawa materialnego tj. naruszenia art. 446 § 4 k.c. poprzez zasądzenie nadmiernych kwot zadośćuczynień na rzecz powoda zaznaczyć należy, że nie ma potrzeby przytaczania niezwykle bogatego orzecznictwa i poglądów doktryny w tej mierze. Ugruntowany pogląd pozostawia ustalenie wysokości zadośćuczynienia sędziowskiemu uznaniu. Jest to domena zastrzeżona dla Sądu I instancji. Sąd odwoławczy może ingerować wyłącznie wówczas, gdy zasądzone zadośćuczynienie uzna za rażąco wysokie lub rażąco niskie. Sąd Apelacyjny stoi na stanowisku, że zasądzone na rzecz powoda zadośćuczynienie nie jest rażąco wysokie.

Wskazać trzeba, że zadośćuczynienie ma formę jednorazowego świadczenia pieniężnego, które pełni funkcję kompensacyjną. Ustawodawca stanowi, że suma zadośćuczynienia powinna być odpowiednia, co oznacza, że powinna odzwierciedlać w pełni rozmiar doznanej krzywdy, tj. stopień cierpień fizycznych i psychicznych, ich intensywność, czas trwania, nieodwracalność następstw i inne okoliczności, których nie sposób wymienić wyczerpująco (por. m.in. wyroki SN: z 30.01.2004, I CK 131/03, OSNC 2005/2, poz. 40; z 27.02.2004, V CK 282/03 LEX nr 183777). W orzecznictwie Sądu Najwyższego wskazuje się, że wysokość zadośćuczynienia powinna być odczuwalna dla poszkodowanego i przynosić mu równowagę emocjonalną, naruszoną przez doznane cierpienia psychiczne (por. wyroki SN: z 14.02.2008, II CSK 536/07, LEX nr 461725, z glosą K. Ludwichowskiej, OSP 2010/5, poz. 47, s. 339; z 26.02.1962, IV CR 902/61, OSNCP 1963/5, poz. 107; z 24.06.1965, I PR 203/65, OSPiKA 1966/4, poz. 92; z 10.03.2006, IV CSK 80/05, OSNC 2006/10, poz. 175).

Nie budzi wątpliwości Sądu, że nasilenie cierpień, oraz trwałość następstw śmierci syna w życiu powoda były znaczne. Doświadczenie życiowe jednoznacznie wskazuje, że doznanej straty nie da się zapełnić w żaden sposób, a negatywne doznania w tego rodzaju przypadkach trwają aż do końca życia osób poszkodowanych. Znamienne są tu zeznania powoda, który na pytanie Sądu I instancji czy pogodził się, że śmiercią syna odpowiedział, że z czymś takim nie da się pogodzić – trzeba z tym żyć.

Jak wskazał w jednym z ostatnich orzeczeń Sąd Najwyższy „zadośćuczynienie powinno uwzględniać dramatyzm doznań osoby bliskiej, poczucie osamotnienia i pustki, cierpienia moralne i wstrząs psychiczny wywołany śmiercią osoby najbliższej, rodzaj i intensywność więzi łączącej pokrzywdzonego ze zmarłym, oparcie w innych osobach bliskich, wiek osoby uprawnionej do zadośćuczynienia stopień, w jakim pokrzywdzony będzie umiał się znaleźć w nowej rzeczywistości i zdolności jej zaakceptowania, leczenie doznanej traumy, a także wiek pokrzywdzonego. Zadośćuczynienie nie powinno prowadzić do wzbogacenia pokrzywdzonego. Powinno jednak przedstawiać odczuwalną ekonomicznie wartość, a jego wysokość nie może sprowadzać się do kwoty symbolicznej” (V CSK 179/18 opubl. w LEX nr 2712254). Sąd Apelacyjny stwierdza, że wszystkie powyższe przesłanki pozostawały w polu widzenia Sądu I instancji. Stąd też, nie ma podstaw do korekty kwot zasądzonego zadośćuczynienia.

W zakresie podniesionych zarzutów, iż Sąd I instancji nie uwzględnił przy ustalaniu wysokości należnego zadośćuczynienia świadczeń uzyskanych przez powoda z KRUS i ubezpieczenia szkolnego, należy wskazać, iż częściowo są one nietrafne, a częściowo strona pozwana nie sprostała w tym zakresie ciężarowi dowodu – art. 6 k.c.

Wypada zauważyć, że zaliczenie uzyskanych korzyści na szkodę jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy ich źródłem jest to samo zdarzenie i istnieje między nimi normalny związek przyczynowy. Dodatkowo wymaga się, by uzyskana korzyść zaspokajała te same interesy poszkodowanego, które ma zaspokoić odszkodowanie. Tymczasem zgodnie z poglądami orzecznictwa kwoty wypłacone poszkodowanemu na mocy dobrowolnych umów ubezpieczenia nie mają na celu indemnizacji szkody niemajątkowej i jako takie w ogóle nie mogą być postrzegane jako środek łagodzenia krzywdy, uzasadniający powołanie się na compensatio lucri cum damno. Świadczenia z ubezpieczeń osobowych nie mają wszak charakteru odszkodowawczego. Przysługują w umówionej kwocie niezależnie od wysokości szkody, a ich celem jest wyłącznie przysporzenie korzyści poszkodowanemu (por. wyrok SA w Białymstoku z dnia 16 września 2019 r. w sprawie I ACa 257/19, LEX nr 2728135; wyrok SA w Warszawie z dnia 15 maja 2018 r. w sprawie V ACa 851/17, LEX nr 2503364). Nie budzi wątpliwości Sądu Apelacyjnego, iż ubezpieczenie szkolne miało charakter ubezpieczenia osobowego. Źródłem odpowiedzialności była tu umowa, na mocy której w przypadku zajścia określonego zdarzenia ubezpieczyciel wypłacał z góry umówioną kwotę, niezależną od sytuacji uprawnionego. Tak wypłacone odszkodowanie nie wpływa na odpowiedzialność sprawcy szkody (wypadku drogowego) i jego ubezpieczyciela. Tym samym tak sformułowany zarzut nie mógł się ostać.

Z kolei w zakresie świadczenia uzyskanego z KRUS brak jest w sprawie jakichkolwiek ustaleń, poza przyznaniem przez powoda w trakcie zeznań, że otrzymał kwotę 50.000 zł. Nie wiadomo z jakiego konkretnego tytułu i czy na podstawie przepisów o ubezpieczeniu społecznym, czy też w związku z inną podstawą prawną. Wskazać trzeba, że z samej ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz.U.2022.933 t.j. z dnia 2022.04.29) nie wynika inna podstawa do wypłaty jednorazowego odszkodowania, jak śmierć, ewentualnie doznanie stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu wskutek wypadku przy pracy rolniczej lub rolniczej choroby zawodowej. W świetle materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie śmierć G. A. nie nastąpiła wskutek wypadku przy pracy rolniczej lub rolniczej choroby zawodowej. Strona pozwana winna w tym zakresie wykazać się stosowną inicjatywą dowodową, skoro podnosiła zarzut pomniejszenia należnego zadośćuczynienia. Pozwany mógł chociażby wnosić o zażądanie informacji z KRUS o szczegółowej podstawie i tytule świadczenia otrzymanego przez powoda. Żadne wnioski dowodowe na powyższą okoliczność nie zostały zgłoszone. Nie pozwoliło to na jakiekolwiek dokładniejsze ustalenia, a należy zaznaczyć, że powód dochodził w niniejszej sprawie zadośćuczynienia. Jest to świadczenie o innym charakterze niż odszkodowanie, które co do zasady ma swoje źródło w zaistnieniu szkody majątkowej.

Powyższe zaniechanie pozwanego, reprezentowanego przez profesjonalnego pełnomocnika, skutkuje oddaleniem także i tego zarzutu apelacji.

Końcowo, ustosunkowując się do wniosku o uchylenie zaskarżonego wyroku, należy zauważyć, że regulacja zawarta w art. 386 § 2 i § 4 k.p.c. wskazuje w sposób wyczerpujący przypadki, w których sąd odwoławczy może uchylić wyrok sądu pierwszej instancji i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania. Żadna z wymienionych podstaw – nieważność postępowania, nierozpoznanie istoty sprawy lub wydanie wyroku przez Sąd drugiej instancji wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości - nie zachodzi w niniejszej sprawie. W konsekwencji, nie było najmniejszych podstaw do uchylenia zaskarżonego wyroku.

Dlatego też, w oparciu o art. 385 k.p.c. orzeczono, jak w sentencji. O kosztach procesu rozstrzygnięto na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z § 2 pkt 5 i § 10 ust. 1 pkt. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie, mając na względzie zasadę odpowiedzialności za wynik procesu.