Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 8 czerwca 2022 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. na podstawie art. 1 ust 13 ustawy z dnia 9 listopada 2012 roku o umorzeniu należności powstałych z tytułu nieopłaconych składek przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność ( Dz. U. z 2021 r., poz. 1551) po rozpatrzeniu wniosku J. P. z dnia
25 października 2017 roku w sprawie umorzenia należności z tytułu składek odmówił mu umorzenia należności z tytułu składek na:

a.  (...) społeczne – za okres 1/2005-4/2006 w łącznej kwocie 16 710,80 zł, w tym z tytułu:

składek – 7063,97 zł;

odsetek – 9313,00 zł;

dodatkowej opłaty – 333,83 zł

b.  Ubezpieczenie zdrowotne – za okres 4/2005-5/2005, (...)- (...) w łącznej kwocie 2826,43 zł, w tym z tytułu:

składek - 1228,43 zł

odsetek – 1598,00 zł

c.  Fundusz Pracy – za okres (...) w łącznej kwocie 48,10 zł, w tym z tytułu

składek – 21,10 zł;

odsetek – 27,00 zł.

Weryfikacja akt sprawy wskazała, że ubezpieczony dokonał spłaty kosztów egzekucyjnych należnych Dyrektorowi O/ZUS w terminie określonym decyzją z dnia 27.12.2017 roku i należności z tytułu składek na warunkach określonych w umowie nr (...) z dnia 12 kwietnia 2018 roku, jednak koszty egzekucyjne należne Naczelnikowi Urzędu Skarbowego Ł. zostały przez ubezpieczonego opłacone po 12-sto miesięcznym terminie określonym wskazaną decyzją o warunkach umorzenia na podstawie przepisów ustawy o umorzeniu należności powstałych z tytułu nieopłaconych składek ( Dz. U. z 2021 r., poz. 1551) przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność, który upłynął z dniem 8 stycznia 2019 roku.

(decyzja – k. 30-31 załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Odwołanie od w/w decyzji wniósł J. P. zaskarżając ją w całości i wskazując, iż jest ona dla niego krzywdząca, bowiem spłacił terminowo całe zobowiązanie ratalne wynikające z zawartego układu ratalnego. Wnioskodawca nie został poinformowany w żaden sposób, że na jego koncie widnieje jakiekolwiek zadłużenie, a ponadto że warunkiem umorzenia należności z tytułu składek jest uregulowanie kosztów egzekucyjnych.

(odwołanie – k .3)

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, przytaczając argumentację jak w zaskarżonej decyzji.

(odpowiedź na odwołanie – k. 5-6)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej J. P. zobowiązany był do opłacenia składek.

(okoliczność bezsporna)

W dniu 25 października 2017 roku ubezpieczony złożył na podstawie przepisów ustawy z dnia 9 listopada 2012r. o umorzeniu należności powstałych z tytułu nieopłaconych składek przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność (Dz. U. 2012r., poz. 1551), wniosek o umorzenie wszystkich nieopłaconych należności z tytułu składek, tj. w całości za okres objęty wskazaną powyżej ustawą, do opłacenia, których był zobowiązany z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności.

(wniosek – k.1 załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Po rozpoznaniu wskazanego wniosku organ rentowy wydał w dniu 27 listopada
2017 r. decyzję w której określił, że według stanu na dzień 25 października 2017 roku umorzeniu będą podlegały należności z tytułu składek:

a) na ubezpieczenia społeczne za okres od stycznia 2005 roku do kwietnia 2006 roku w łącznej kwocie 16710,80 zł, w tym z tytułu:

składek – 7063,97 zł,

odsetek – 9313,00 zł,

dodatkowej opłaty – 333,83 zł;

b) na ubezpieczenie zdrowotne za okres od kwietnia 2005 roku do maja 2005 roku, od lipca 2005 roku do lutego 2006 roku w łącznej kwocie 2826,43 zł, w tym:

składek – 1228,43 zł,

odsetek – 1598,00 zł,

c) na Fundusz Pracy za styczeń 2006 roku, w łącznej kwocie 48,10 zł w tym z tytułu:

składek – 21,10 zł,

odsetek – 27,00 zł,

Zgodnie z pkt II wydanej decyzji warunkiem umorzenia należności była spłata należności niepodlegających umorzeniu. Należności z tytułu składek za okres od 1 stycznia 1999 roku nieobjęte postepowaniem, o umorzenie należało uregulować w terminie 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się niniejszej decyzji wraz z odsetkami naliczonymi do dnia wpłaty włącznie, zgodnie z zasadami określonymi w ustawie z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych oraz wydanym na jej podstawie rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 18 kwietnia 2008r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu postępowania w sprawach rozliczania składek, do których poboru jest zobowiązany Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

(potwierdzenie odbioru – k. 5, decyzja – k. 6-7 załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Ubezpieczony odebrał w/w decyzję w dniu 7 grudnia 2017 roku i nie złożył od niej odwołania. W związku z tym decyzja uprawomocniła się w dniu 8 stycznia 2018 roku.

(okoliczność bezsporna)

W dniu 12 kwietnia 2018 roku strony zawarły umowę nr (...) o rozłożeniu na raty należności z tytułu składek, której termin ostatniej raty przypadał na dzień 15 grudnia 2021 roku. Ubezpieczony zakończył realizację wskazanej umowy wpłatą z dnia 12 listopada 2021 roku.

(umowa – k. 9-11 verte, harmonogram spłat – k. 12-14, k. 17-19, aneks do umowy – k. 15-16 załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Zaskarżoną decyzją z dnia 8 czerwca 2022 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. odmówił wnioskodawcy umorzenia należności z tytułu składek wymienionych w decyzji z dnia 27 listopada 2017 roku, wskazując że koszty egzekucyjne zostały opłacone po 12 – sto miesięcznym terminie określonym w/w decyzją, który upłynął z dniem 8 stycznia 2019 roku.

(decyzja – k. 30-31 załączonych do sprawy akt organu rentowego)

W dniu 11 lutego 2022 roku odwołujący uiścił na rzecz ZUS koszty egzekucyjne przypadające od należności niepodlegających umorzeniu na podstawie ustawy abolicyjnej.

(bezsporne, a nadto korespondencja e-mail – k. 24-26 verte załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Powyższych ustaleń Sąd Okręgowy w Łodzi dokonał na podstawie powołanych dowodów w postaci dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy, aktach rentowych, które nie były kwestionowane przez żadną ze stron,. Zebrany w sprawie materiał dowodowy jest wystarczający do wydania merytorycznego rozstrzygnięcia w sprawie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie jest zasadne i skutkuje zmianą zaskarżonej decyzji.

W dniu 15 stycznia 2013 roku weszła w życie ustawa z dnia 9 listopada 2012 roku o umorzeniu należności powstałych z tytułu nieopłaconych składek przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność (Dz. U. 2012 poz. 1551). Ustawa ta (zwana dalej ustawą abolicyjną) przewiduje możliwość umorzenia składek na ubezpieczenia społeczne, na ubezpieczenie zdrowotne i na Fundusz Pracy oraz odsetek za zwłokę i pozostałych powstałych kosztów (w tym kosztów egzekucyjnych), dla wszystkich osób prowadzących pozarolniczą działalność, które w okresie od dnia 1 stycznia 1999 roku do dnia 28 lutego 2009 roku podlegały obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu oraz wypadkowemu, z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności i nie opłaciły należnych z tego tytułu składek.

Zgodnie z treścią art. 1 ust. 1 ustawy abolicyjnej, na wniosek osoby podlegającej w okresie od dnia 1 stycznia 1999 roku do dnia 28 lutego 2009 roku obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym oraz wypadkowemu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności w rozumieniu art. 8 ust. 6 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2009 roku nr 205, poz. 1585, z późn. zm.):

1) która przed dniem 1 września 2012 roku zakończyła prowadzenie pozarolniczej działalności i nie prowadzi jej w dniu wydania decyzji, o której mowa w ust.8,

2) innej niż wymieniona w pkt 1

- umarza się nieopłacone składki na te ubezpieczenia za okres od dnia 1 stycznia 1999 roku do dnia 28 lutego 2009 roku oraz należne od nich odsetki za zwłokę, opłaty prolongacyjne, koszty upomnienia, opłaty dodatkowe, a także koszty egzekucyjne naliczone przez dyrektora oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, naczelnika urzędu skarbowego lub komornika sądowego.

W art.1 ust. 2 ustawy abolicyjnej przewidziano, że w przypadku osób prowadzących pozarolniczą działalność, o których mowa w art.8 ust.6 punkt 4 ustawy wymienionej w ust.1, wniosek o umorzenie składa płatnik składek. Natomiast w ustępie 3 art.1 ustawy abolicyjnej postanowiono, że w przypadku, gdy płatnik, o którym mowa w ust.2, zakończył prowadzenie pozarolniczej działalności, wniosek o umorzenie składa osoba, o której mowa w ust.1.

Zgodnie zaś z dyspozycją ust.6 art.1 ustawy abolicyjnej umorzenie należności, o których mowa w ust.1, skutkuje umorzeniem nieopłaconych składek na ubezpieczenie zdrowotne i na Fundusz Pracy za ten sam okres oraz należnych od nich, za ten sam okres, odsetek za zwłokę, opłat prolongacyjnych, kosztów upomnienia, opłat dodatkowych, a także kosztów egzekucyjnych naliczonych przez dyrektora oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, naczelnika urzędu skarbowego lub komornika sądowego.

Zgodnie z uregulowaniem art.1 ust.8 ustawy abolicyjnej Zakład Ubezpieczeń Społecznych wydaje decyzję określającą warunki umorzenia, w której ustala także kwoty należności, o których mowa w ust.1 i 6, z wyłączeniem kosztów egzekucyjnych. Przepis ten obliguje Zakład wyłącznie do określenia, należności, które podlegają umorzeniu (do tych bowiem tylko odnosi się zawarte w przepisie odesłanie do ust.1 i 6 i do określenia warunków umorzenia. Gdyby ustawodawca chciał, aby organ rentowy w decyzji warunkującej umorzenie składek wskazywał wysokości kwot zadłużenia niepodlegających umorzeniu, to zapewne zawarłby taki zapis w niniejszej ustawie. R. legis braku takiego zapisu w ustawie wynika z faktu, iż w dniu wydania decyzji warunkującej umorzenie składek, organ rentowy nie jest w stanie przewidzieć czy w okresie 12 miesięcy od uprawomocnienia się decyzji warunkującej umorzenie składek podlegających umorzeniu, płatnik dokona np. korekty deklaracji rozliczeniowych. W konsekwencji wskazanie od razu w decyzji warunkującej umorzenie składek kwot, które ubezpieczony powinien zapłacić, może spowodować wprowadzenie wnioskodawcy w błąd.

Należy także wskazać, iż w uzasadnieniu projektu ustawy abolicyjnej wskazano, że „Warunkiem umorzenia będzie złożenie wniosku w terminie 12 miesięcy od daty wejścia w życie projektowanej ustawy oraz uregulowania wszystkich pozostałych niepodlegających umorzeniu składek, odsetek za zwłokę i pozostałych powstałych kosztów (w tym opłat i kosztów egzekucyjnych) w terminie 12 miesięcy od daty uprawomocnienia się decyzji określającej warunki umorzenia. Przy czym spełnienie warunku nastąpi także wówczas, gdy należności niepodlegające umorzeniu (tj. np. składki należne za pracowników, podlegające finansowaniu ze środków płatnika składek) zostaną rozłożone na raty na warunkach ogólnych i spłacone w ramach udzielonego układu ratalnego, który musi zostać zawarty nie później niż w ciągu 12 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy, natomiast spłata zobowiązań może zostać rozłożona na raty realizowane w terminach wykraczających poza ten okres.”

Warunkiem umorzenia należności, o których mowa w ust.1 i 6, jest nieposiadanie na dzień wydania decyzji, o której mowa w art.1 ust.13 punkt 1, niepodlegających umorzeniu składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych oraz na Fundusz Emerytur Pomostowych, za okres od dnia 1 stycznia 1999 roku, do opłacenia których zobowiązana jest osoba prowadząca pozarolniczą działalność lub płatnik składek, o którym mowa w ust.2, oraz należnych od tych składek odsetek za zwłokę, opłat prolongacyjnych, kosztów upomnienia, opłat dodatkowych, a także kosztów egzekucyjnych naliczonych przez dyrektora oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, naczelnika urzędu skarbowego lub komornika sądowego (art.1 ust. 10 ustawy abolicyjnej).

Zgodnie z treścią art.1 ust.11 ustawy abolicyjnej, należności które nie podlegają umorzeniu, należy uregulować - opłacić w terminie 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się decyzji o umorzeniu należności.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych wydaje decyzję o odmowie umorzenia należności, o których mowa w ust. 1 i 6 - w przypadku niespełnienia warunku, o którym mowa w ust.10, z uwzględnieniem ust.7, 11 i 12 (art.1 ust.13 ustawy abolicyjnej).

Ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynika, że wydana w stosunku do wnioskodawcy decyzja z dnia 27 listopada 2017 roku określająca warunki umorzenia należności składkowych została doręczona skarżącemu w dniu 7 grudnia 2017 roku, a zatem uprawomocniła się w dniu 8 stycznia 2018 roku. Wobec tego 12 miesięczny termin do uregulowania należności niepodlegających umorzeniu upłynął w dniu 8 stycznia 2019 roku.

Należy podkreślić, że wnioskodawca w terminie regulował zobowiązania wynikające z harmonogramu spłat, przy czym nie uregulował kosztów egzekucyjnych niepodlegających umorzeniu należnych Naczelnikowi Urzędu Skarbowego w terminie 12 miesięcy od uprawomocnienia się decyzji określającej warunku umorzenia należności składkowych. Wskazaną zaległość odwołujący uiścił w dniu 11 lutego 2022 roku. Termin ostatniej raty przypadał na dzień 15 grudnia 2021 roku. Ubezpieczony zakończył realizację wskazanej umowy wpłatą z dnia 12 listopada 2021 roku. Odwołujący działał zatem z zamiarem rzeczywistej spłaty wszelkich zobowiązań i w przeświadczeniu że wszystkie zobowiązania spłacił.

Co jednak najistotniejsze w niniejszej sprawie organ rentowy nie informował wnioskodawcy o kwocie zadłużenia z tytułu kosztów postępowania egzekucyjnego ani w decyzji z dnia 27 listopada 2017 roku, ani na późniejszym etapie. Takiego pouczenia nie zawiera również pkt II decyzji z dnia 27 listopada 2017 roku. Dlatego też wnioskodawca mógł pozostawać w przekonaniu, że wraz ze spłatą układu ratalnego spłacił wszelkie zobowiązania niepodlegające umorzeniu. Z treści układu ratalnego wynika, że wierzyciel zobowiązuje się do podjęcia działań zmierzających do zawieszenia wcześniej wszczętych i nie zakończonych postępowań egzekucyjnych dotyczących należności z tytułu składek objętych umową, nie wszczynania i nie wznawiania postępowań egzekucyjnych przez okres obowiązywania umowy (§ 5 pkt 1 i 2 umowy). Nadto organ rentowy zobowiązał się podjąć działania zmierzające do umorzenia postępowania egzekucyjnego dotyczącego należności objętych umową po całkowitej ich spłacie zgodnie z harmonogramem spłat oraz uregulowaniu należnych kosztów egzekucyjnych (§ 5 pkt 3). Zatem odwołujący nie mógł przypuszczać, iż pozostały nieuregulowane należności z tego tytułu, skoro czynności egzekucyjne nie były już prowadzone, a organ rentowy przejął na siebie obowiązek podjęcia działań zmierzających do umorzenia toczących się postępowań egzekucyjnych.

W wyroku z dnia 13.06.2019 r. III AUa 1007/18 Sąd Apelacyjny w Katowicach wskazał, że nieudzielenie rzetelnej i wyczerpującej informacji przez organ rentowy o wszystkich należnościach niepodlegających umorzeniu, skutkujące brakiem ich uiszczenia w pełnej wysokości w terminie wynikającym z art. 1 ust. 11 ustawy z dnia 9.11.2012 r. o umorzeniu należności z tytułu nieopłaconych składek przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą, nie może stanowić przeszkody do umorzenia należności w trybie art. 1 ust. 13 pkt 1 w związku z ust. 10 tej ustawy.

Podobne stanowisko co do konieczności należytego, wyczerpującego informowania przez organ rentowy płatników składek, zobowiązanych do uregulowania swoich należności nie podlegających abolicji, zajął Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 27.11.2019 r. III AUa 569/17, wskazują że z treści art. 1 ust. 8 powołanej ustawy wynika, że decyzja, o której mowa w tym przepisie ma charakter „porządkujący i informacyjny”.

Biorąc pod uwagę powyższe, nie sposób uznać zaskarżoną decyzję organu rentowego odmawiającą odwołującemu umorzenia należności składkowych za prawidłową. W ocenie Sądu organ rentowy, wydając zaskarżoną decyzję, naruszył art. 8 i 9 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego.

Zgodnie z art. 8 § 1 KPA organy administracji publicznej prowadzą postępowanie w sposób budzący zaufanie jego uczestników do władzy publicznej, kierując się zasadami proporcjonalności, bezstronności i równego traktowania.

Organy administracji publicznej bez uzasadnionej przyczyny nie odstępują od utrwalonej praktyki rozstrzygania spraw w takim samym stanie faktycznym i prawnym (§ 2).

Z kolei jak stanowi art. 9 KPA organy administracji publicznej są obowiązane do należytego i wyczerpującego informowania stron o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie ich praw i obowiązków będących przedmiotem postępowania administracyjnego. Organy czuwają nad tym, aby strony i inne osoby uczestniczące w postępowaniu nie poniosły szkody z powodu nieznajomości prawa, i w tym celu udzielają im niezbędnych wyjaśnień i wskazówek.

Tutejszy Sąd w całości podziela w tym zakresie orzecznictwo Sądu Najwyższego (por. Wyrok SN z 20 lutego 2019 r., III UK 45/18, postanowienie SN z 20 stycznia 2021 r., (...) 8/21, zgodnie z którym osoba, która terminowo uiści tylko takie należności niepodlegające umorzeniu, o istnieniu których została poinformowana przez organ rentowy przy wykonywaniu decyzji wstępnej, spełnia warunek spłacenia niepodlegających umorzeniu składek w terminie 12 miesięcy od daty uprawomocnienia się tej decyzji, gdy nie określono w niej kwoty zadłużenia nieobjętego abolicją a inne zaległości składkowe ujawniono dopiero w decyzji odmawiającej umorzenia zadłużenia z tytułu nieopłaconych składek (art. 1 ust. 10 w zw. z art. 1 ust. 8 ustawy z 9 listopada 2012 r. o umorzeniu należności powstałych z tytułu nieopłaconych składek przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność oraz art. 8 i 9 KPA).

Sąd Najwyższy uznał, że zachowanie organu rentowego, polegające na niepoinformowaniu strony o wysokości wszystkich niepodlegających umorzeniu należności, a następnie obciążeniu wnioskodawcy negatywnymi skutkami nieuiszczenia w terminie kwoty zadłużenia, o której istnieniu nie został w porę powiadomiony, naruszało spoczywające na organie z mocy art. 8 i art. 9 KPA obowiązki, a naruszenie to ma wpływ na sposób rozstrzygnięcia sprawy.

Należy zatem wskazać za Sądem Najwyższym, że sam art. 1 ust. 8 ustawy nie ustanawia obowiązku ujęcia w decyzji kosztów egzekucyjnych i wykładnia prawa nie może być sprzeczna z prawem pozytywnym. Jednak przepis ten nie zamyka wykładni, gdyż znaczenie mają również pozostałe przepisy w systemie prawa, w tym przypadku chodzi o podstawowe reguły postępowania, czyli z art. 8 i 9 KPA

Skoro dla skorzystania przez osobę prowadzącą pozarolniczą działalność z dobrodziejstwa ustawy abolicyjnej jest spłacenie w terminie należności niepodlegających umorzeniu, to dla zrealizowania tego warunku trzeba zapewnić zainteresowanemu możliwość uzyskania z kompetentnego źródła wiedzy o wysokości tychże należności. W sytuacji, gdy w decyzji warunkowej nie określono kwot zadłużenia nieobjętego abolicją, odsyłając w tym zakresie do informacji, o które adresat decyzji powinien zwrócić się do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, a wnioskodawca działając w zaufaniu do organu rentowego i uzyskanych – zgodnie z udzielonym mu pouczeniem – informacji spłacił w terminie wszystkie wskazane mu kwoty należności niepodlegających umorzeniu, nie można obciążać go negatywnymi dlań skutkami niezapłacenia niewielkiej (w stosunku do już uiszczonych) kwoty zadłużenia, o której nie został w porę poinformowany, mimo że dochował należytej staranności by spełnić ustawowy warunek zastosowania instytucji abolicji. Takie zachowanie organu rentowego narusza wspominane zasady wynikające z art. 8 KPA i art. 9 KPA (por. Wyrok SN z 20 lutego 2019 r., III UK 45/18).

Mając na uwadze powyższe okoliczności, zdaniem Sądu zaskarżona decyzja ZUS jest nieprawidłowa i w konsekwencji Sąd z mocy art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. na podstawie powołanych przepisów, zmienił ją orzekając jak w sentencji.

z/ odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełn. ZUS przez PI