Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z 3 czerwca 2017 r. Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych na podstawie art. 15c w zw. z art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy zaopatrzeniowej ponownie ustalił wysokość emerytury policyjnej L. D. od dnia 1 października 2017 r. Organ rentowy ustalił, że podstawę wymiaru świadczenia stanowi kwota 4644,97 zł, zaś emerytura policyjna stanowi 75% podstawy wymiaru tj. kwotę 3.483,73 zł. Określona wysokość emerytury jest wyższa od przeciętnej emerytury ogłoszonej przez Prezesa ZUS, dlatego zostaje ograniczona do kwoty 2.069,02 zł. Do emerytury przysługuje dodatek pielęgnacyjny w kwocie 209,59 zł. ( decyzja w aktach MSWiA)

L. D. wniósł odwołanie od powyższej decyzji domagając się jej zmiany poprzez przyznanie prawa do świadczenia w dotychczasowej wysokości z pominięciem zastosowanych przez pozwanego przepisów, a także o zabezpieczenie roszczenia poprzez wstrzymanie wykonalności zaskarżonej decyzji na czas trwania n/n procesu.

Odwołujący zarzucił, że zaskarżona decyzja została wydana z naruszeniem przepisów:

1)  w wymiarze materialnym - na podstawie przepisów ustawy niezgodnych z Konstytucją RP z 2 kwietnia 1997 r., a także Konwencją O. Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, sporządzoną w R. 4 listopada 1950 r. (dalej EKPC), a w tym w szczególności art. 1 ustawy z dnia 16 grudnia 2016 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin, a w konsekwencji stanowi podstawę skarżonej decyzji art. 24a w zw. z art. 15c oraz art. 13 ust. 1 lit 1c w związku z art. 13b ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (dalej : ustawy emerytalnej) - są niezgodne z art. 2, art. 10, art. 30, art. 32 ust. 1 i ust. 2, art. 67 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 3, art. 42 oraz art. 45 ust. 1 Konstytucji RP, a także z art. 6 i 8, art. 14 EKPC, art. 1 Protokołu Nr (...) do EKPC, co powoduje oczywistą niezgodność z wymienionymi przepisami skarżonej decyzji;

2)  w wymiarze formalnym – zarzucił, że ustawa nowelizująca z uwagi na tryb jej uchwalenia jest niezgodna z art. 2, art. 7, art. 95 ust. 1, art. 96 ust. 1, art. 104, art. 106, art. 109 ust. 1, art. 119, art. 120, art. 61 ust. 1 i 2 Konstytucji RP. ( odwołanie k. 2-4)

Dyrektor Zakładu Emerytalno –Rentowy Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, reprezentowany przez radcę prawnego, wniósł o oddalenie odwołania i zasądzenie od odwołującego na rzecz organu emerytalnego kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Uzasadniał, że zgodnie z art. 13a ust. 5 ustawy zaopatrzeniowej, informacja o przebiegu służby jest równoważna z zaświadczeniem o przebiegu służby sporządzanym na podstawie akt osobowych przez właściwe organy. Tym samym, informacja o przebiegu służby była wiążąca dla organu emerytalnego przy wydawaniu zaskarżonej decyzji. ( odpowiedź na odwołanie k. 9-10)

Postanowieniem z 21 września 2022 r. Sąd Okręgowy w Warszawie oddalił wniosek o zabezpieczenie roszczenia. (k . 12)

W toku postępowania odwoławczego w n/n sprawie IPN dokonał 21.11.2017 r. korekty informacji o przebiegu służby wnioskodawcy w ten sposób, że podał, iż odwołujący w okresie od 1.04.1967 r. do 31.05.1975 r. oraz od 1.11.1975 r. do 31.03.1976 r. pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b ustawy zaopatrzeniowej. (pismo IPN k. 22, informacja IPN o przebiegu służby k. 36)

Pismem procesowym z dnia 20.12.2017 r. pozwany poinformował, że w związku z w/w korektą IPN z 21.11.2017 r. organ emerytalny wydał kolejną decyzję z 17.12.2017 r. o ponownym ustaleniu wysokości emerytury policyjnej wnioskodawcy i ustalono wysługę lat. Ustalona tą decyzją emerytura skarżącego nie uległa zmianie. ( pismo procesowe pozwanego k. 32, decyzja k. 33)

Postanowieniem z 29.09.2022 r. Sąd Okręgowy w Warszawie przekazał sprawę do rozpoznania i rozstrzygnięcia Sądowi Okręgowemu w Łodzi na podstawie art. 461 §3 k.p.c. (k. 71)

Na rozprawie z 23.01.2023 r. wnioskodawca poparł odwołanie, a pełnomocnik pozwanego wniósł o jego oddalenie . (e-prot. z 23.01.2023 r.: 00:00:20, 00:13:45)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Odwołujący - L. D. urodził się (...)

Z dniem 1.04.1959 r. wnioskodawca został przyjęty do służby w Milicji Obywatelskiej i mianowany funkcjonariuszem ze stopniem służbowym na okres służby przygotowawczej na stanowisku wywiadowcy w sekcji wywiadowczej Wydziału (...) Komisariatu MO w Ł. na stacji Ł..

W czasie służby w MO wnioskodawca studiował zaocznie prawo na Uniwersytecie (...) w Ł.. Pracę magisterską obronił w 1965 r.

Z dniem 1.02.1960 r. został mianowany na stanowisko referenta operacyjnego w Sekcjo Operacyjno – Dochodzeniowej Komisariatu (...) w Ł. –K..

Z dniem 1.04.1962 r. wnioskodawca został mianowany stałym funkcjonariuszem MO.

Z dniem 27.02.1967 r. po ukończeniu 6-miesięcznego kursu technik dochodzeniowych w (...) w Ł. skarżący został skierowany do Wydziału Kryminalnego (...) w Ł..

Z dniem 1.04.1967 r. wnioskodawca został mianowany na stanowisko inspektora w stopniu oficera śledczego Wydziału Śledczego (...) w Ł.. W Wydziale Śledczym wnioskodawca przesłuchiwał podejrzanych i świadków. Po przesłuchaniu oddawał protokoły do kierownika sekcji. Nie wykonywał czynności operacyjnych. Przesłuchiwał w sprawie organizacji (...). Nie składał żadnych wniosków a jedynie same protokoły. Przesłuchiwał sprawców w sprawie zabójstwa rodziny na terenie Ł., a następnie świadków w sprawie zabójstwa naczelnika G.. Przesłuchiwał różnych świadków w spawach kryminalnych, m.in. doktora.

Od 11.12.1967 r. do 21.12.1968 r. wnioskodawca był słuchaczem Szkoły Oficerskiej SB MSW.

Z dniem 1.06.1972 r. odwołujący został mianowany na własną prośbę na stanowisko oficera w ewidencji operacyjnej Sekcji 2 Wydziału C (...) w Ł.. Pracował tam w archiwum.

Od 1.01.1973 r. wnioskodawca pełnił służbę jako referent technik operacyjnych w Wydziale C. W trakcie służby wnioskodawca nie prowadził działań operacyjnych przeciwko kościołowi, związkom wyznaniowym, ani opozycji. Odwołujący był obserwatorem przy pożarze katedry -obserwował jak pracują robotnicy.

Od 1.06.1975 r. odwołujący pozostawał w dyspozycji Komendanta (...) w Ł..

Z dniem 1.11.1975 r. wnioskodawca został przeniesiony na własną prośbę do dyspozycji Ośrodka (...) w Ł..

Od dnia 1.11.1975 r. odwołujący został mianowany na stanowisko wykładowcy Wydziału III Pracy Operacyjnej (...) w Ł.. Wnioskodawca wykładał tam prawo karne jako wykładowca w stopniu majora.

Z dniem 13.05.1977 r. został odwołany z zajmowanego stanowiska i mianowany na stanowisko starszego wykładowcy Wydziału V Śledztw i Dochodzeń.

Wnioskodawca został zwolniony ze służby w MO z dniem 15.04.1990 r. na podstawie art. 16 ust. 2 pkt 4 ustawy z 31.07.1985 r. o służbie funkcjonariuszy SB i MO PRL (Dz. U. z 1985 r., nr 38, poz. 191).

W trakcie służby w MO wnioskodawca był nagradzany pochwałami za sumiennie wykonywaną służbę, a także nagrodami pieniężnymi (np. za intensywne zwalczanie chuligaństwa).

Wnioskodawca pełnił służbę jako funkcjonariusz MO w następujących stopniach: od 1959 r. kaprala, od 1961 r. plutonowy MO, od 1964 r. sierżant MO, od 1967 r. podporucznik MO, od 1970 r. porucznik MO, od 1976 r. kapitan MO, od 1981 r. major MO.

Jako funkcjonariusz MO wnioskodawca otrzymał następujące odznaczenia: 10 lat w Służbie Narodu, Brązową Odznaką Za Zasługi w O. Porządku Publicznego, Srebrnym Krzyżem Zasługi, Srebrną Odznaką w Służbie Narodu, Medalem 40-lecia Polski Ludowej, Krzyżem Kawalerskim O. Polski, Złotą Odznaką W Służbie Narodu.

(zeznania wnioskodawcy e-prot. z 23.01.2023 r.: 00:02:45 w zw. z 00:13:45, oryginale dokumenty z akt osobowych: karta ewidencyjna i przebieg służby k. 22 -27)

Decyzją z dnia 7.06.1990 r., przyznano L. D. prawo do emerytury milicyjnej. (decyzja o ustaleniu prawa do emerytury milicyjnej k. 1 akt rentowych)

Instytut Pamięci Narodowej nadesłał do organu rentowego informację o przebiegu służby z dnia 17.05.2017 r., w której podano, że odwołujący w okresie od 1.04.1967 r. do 31.05.1975 r. pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b ustawy zaopatrzeniowej. (informacja o przebiegu służby k. 3 akt rentowych)

Po uzyskaniu ww. informacji o przebiegu służby Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych wydał zaskarżoną decyzję z 3.06.2017 r. (decyzja k. 6 akt rentowych)

W toku n/n postępowania odwoławczego IPN dokonał 21.11.2017 r. korekty informacji o przebiegu służby wnioskodawcy w ten sposób, że podał, iż odwołujący w okresie od 1.04.1967 r. do 31.05.1975 r. oraz od 1.11.1975 r. do 31.03.1976 r. pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b ustawy zaopatrzeniowej. (informacja IPN o przebiegu służby k. 36)

W związku z w/w korektą IPN z 21.11.2017 r. organ emerytalny wydał kolejną decyzję z 17.12.2017 r. o ponownym ustaleniu wysokości emerytury policyjnej wnioskodawcy i ustalono wysługę lat. Ustalona tą decyzją emerytura skarżącego nie uległa zmianie. ( decyzja k. 33, wysługa lat k. 35)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o dokumenty zgromadzone w aktach sprawy, do których złożono dokumenty z akt organu rentowego oraz zachowane dokumenty z akt osobowych odwołującego. Treść zgromadzonych w sprawie dokumentów nie była kwestionowana przez którąkolwiek ze stron, stąd Sąd nie znalazł podstaw, aby z urzędu odmówić im wiarygodności i mocy dowodowej. Podstawę ustaleń faktycznych stanowiły również zeznania samego odwołującego, którym Sąd dał wiarę jako komplementarnym z dokumentami osobowymi. Podkreślenia wymaga, że przekazane przez IPN jedyne zachowane dokumenty z akt osobowych ubezpieczonego dotyczące spornego okresu służby były bardzo ubogie, ale ich analiza łącznie z przekonującymi zeznaniami wnioskodawcy wskazuje, że odwołujący nie dopuścił się żadnych czynów, które mogłyby dać podstawę do obniżenia mu świadczenia emerytalnego. Dodać należy, że Komendant Wojewódzkiej Policji w Ł. w odpowiedzi na wezwanie sądu wyjaśnił, że nie odnaleziono oryginalnych akt osobowych wnioskodawcy, a także wyjaśnił, że akta osobowe skarżącego były przekazane do IPN (k. 93). Koniecznym staje się zatem podkreślenie, że organ rentowy nie przedstawił w toku procesu żadnych rzetelnych dowodów na okoliczność przestępczej działalności wnioskodawcy w spornym okresie jego służby w jednostkach wymienionych w treści ustawy zaopatrzeniowej. Przedmiot sporu koncentrował się zaś wokół oceny, czy służba odwołującego we wskazanym w informacji z IPN okresie była wykonywana na rzecz totalitarnego państwa w rozumieniu art. 13b ustawy zaopatrzeniowej.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie zasługiwało na uwzględnienie.

Podstawą prawną zaskarżonej decyzji organu rentowego o przeliczeniu emerytury policyjnej odwołującego, skutkującą obniżeniem tego świadczenia, był przepis art.15c w zw. z art. 13b ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej, (...)Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 708) – zwanej dalej „ustawą zaopatrzeniową”, wprowadzone ustawą z dnia 16 grudnia 2016 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. poz. 2270). zwaną dalej „drugą ustawą dezubekizacyjną”.

Zgodnie z art. 15c ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej: w przypadku osoby, która pełniła służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b, i która pozostawała w służbie przed dniem 2 stycznia 1999 r., emerytura wynosi 0% podstawy wymiaru – za każdy rok służby na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b i 2,6% podstawy wymiaru – za każdy rok służby lub okresów równorzędnych ze służbą, o których mowa w art. 13 ust. 1 pkt 1, 1a oraz 2-4. Zgodnie zaś z art. 15c ust. 3 Ustawy zaopatrzeniowej, wysokość emerytury ustalonej zgodnie z ust. 1 i 2 nie może być wyższa niż miesięczna kwota przeciętnej emerytury wypłaconej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ogłoszonej przez Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Przepis art. 15 c ustawy zaopatrzeniowej wyłącza możliwość uwzględnienia przy ustalaniu wysokości świadczenia okresów służby na rzecz totalitarnego państwa, jednocześnie ustawowo ustanawia górną, nieprzekraczalną granicę wysokości świadczenia niezależnie od długości okresu „służby na rzecz totalitarnego państwa.”

Przepis art. 15c ustawy zaopatrzeniowej dotyczy „osoby, która pełniła służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b”. Z treści przepisu art. 13b ustawy zaopatrzeniowej wynika, iż za służbę na rzecz totalitarnego państwa uznaje służbę od dnia 22 lipca 1944 r. do dnia 31 lipca 1990 r. w wymienionych następnie cywilnych i wojskowych instytucjach i formacjach:

1)  Resort (...) Komitetu (...);

2)  Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego;

3)  Komitet do (...);

4)  jednostki organizacyjne podległe organom, o których mowa w pkt 1-3,
a w szczególności jednostki Milicji Obywatelskiej w okresie do dnia 14 grudnia 1954 r.;

5)  służby i jednostki organizacyjne Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, i ich poprzedniczki, oraz ich odpowiedniki terenowe:

a)  nadzorujące prace jednostek wypełniających zadania: wywiadowcze, kontrwywiadowcze, Służby Bezpieczeństwa, czynności operacyjno-techniczne niezbędne w działalności Służby Bezpieczeństwa, odpowiedzialne za szkolnictwo, dyscyplinę, kadry i ideowo-wychowawcze aspekty pracy w służbie bezpieczeństwa:

-

Gabinet Ministra Spraw Wewnętrznych,

-

Główny Inspektorat Ministra Spraw Wewnętrznych, z wyłączeniem Zespołu do spraw Milicji Obywatelskiej w wojewódzkich komendach Milicji Obywatelskiej oraz w wojewódzkich urzędach spraw wewnętrznych,

-

Wojskowa Służba Wewnętrzna Jednostek Wojskowych MSW,

-

Zarząd Ochrony Funkcjonariuszy,

b)  wypełniające zadania wywiadowcze i kontrwywiadowcze:

-

Departament I,

-

Departament II,

-

Biuro Paszportów, od dnia 1 kwietnia 1964 r.,

-

Biuro A,

-

Biuro Szyfrów,

-

Biuro (...),

-

wydziały paszportów, od dnia 15 lipca 1964 r.,

-

Z. O. P.,

-

Inspektorat I,

-

samodzielne grupy specjalne,

c)  wypełniające zadania Służby Bezpieczeństwa:

-

Departament Ochrony Konstytucyjnego Porządku Państwa,

-

Departament Ochrony (...),

-

Departament Studiów i (...),

-

Departament III,

-

Departament IV,

-

Departament V,

-

Departament VI,

-

Główny Inspektorat Ochrony (...), od dnia 27 listopada 1981 r.,

-

Biuro Śledcze,

-

Departament Społeczno-Administracyjny,

-

Biuro Studiów Służby Bezpieczeństwa,

-

Biuro Rejestracji Cudzoziemców,

-

Zarząd Kontroli (...) G.,

-

Biuro Ochrony Rządu,

-

Samodzielna Sekcja Operacyjno-Ochronna,

-

Inspektorat Operacyjnej Ochrony Elektrowni (...) w Ż.,

d)  wykonujące czynności operacyjno-techniczne niezbędne w działalności Służby Bezpieczeństwa:

-

Biuro (...),

-

Biuro (...),

-

Biuro C,

-

Biuro (...), w tym Zakład (...),

-

Departament (...), w tym Zakład (...),

-

Biuro W,

-

Departament PESEL,

-

Zarząd Łączności, od dnia 1 stycznia 1984 r.,

-

Wydział Zabezpieczenia Operacyjnego,

-

Samodzielna (...) P,

-

Inspektorat A.-Informacyjny,

e)  odpowiedzialne za szkolnictwo, dyscyplinę, kadry i ideowo-wychowawcze aspekty pracy w Służbie Bezpieczeństwa:

-

Departament Kadr, z wyłączeniem terenowych odpowiedników jako całości w wojewódzkich, powiatowych i równorzędnych komendach Milicji Obywatelskiej oraz w wojewódzkich, rejonowych i równorzędnych urzędach spraw wewnętrznych,

-

Departament (...) i (...), z wyłączeniem terenowych odpowiedników jako całości w wojewódzkich, powiatowych i równorzędnych komendach Milicji Obywatelskiej oraz w wojewódzkich, rejonowych i równorzędnych urzędach spraw wewnętrznych,

-

Zarząd (...)Wychowawczy,

-

Biuro Historyczne,

-

Akademia Spraw Wewnętrznych, a w jej ramach kadra naukowo-dydaktyczna, naukowa i naukowo-techniczna pełniąca służbę w Wydziale (...) Państwa Akademii Spraw Wewnętrznych oraz na etatach Służby Bezpieczeństwa, a także słuchacze i studenci, którzy przed skierowaniem
do Akademii Spraw Wewnętrznych pełnili służbę, o której mowa w pkt 5 i 6 oraz ust. 2 pkt 1,

-

Centrum Wyszkolenia Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w L., a w jego ramach kadra naukowo-dydaktyczna, naukowa, naukowo-techniczna oraz słuchacze i studenci,

-

Wyższa Szkoła (...) Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w L., a w jej ramach kadra naukowo-dydaktyczna, naukowa, naukowo-techniczna oraz słuchacze i studenci,

-

Szkoła Chorążych Biura (...), a w jej ramach kadra naukowo-dydaktyczna, naukowa, naukowo-techniczna oraz słuchacze i studenci,

-

Szkoła Chorążych Milicji Obywatelskiej z siedzibą w W., a w jej ramach kadra naukowo-dydaktyczna, naukowa, naukowo-techniczna oraz słuchacze i studenci,

-

Wydział Pracy Operacyjnej w Ośrodku (...) w Ł., a w jego ramach kadra naukowo-dydaktyczna, naukowa oraz naukowo-techniczna,

-

Samodzielna Sekcja Kadr,

-

Samodzielna Sekcja Kadr i (...),

-

Samodzielna Sekcja (...) i Sprawozdawczości,

-

Samodzielna Sekcja O.-Organizacyjna;

6)  jednostki organizacyjne Ministerstwa Obrony Narodowej i ich poprzedniczki:

a)  Informacja Wojskowa oraz podległe jej jednostki terenowe, w tym Organa informacji (...) Organizacji (...) oraz Organa informacji Wojskowego Korpusu Górniczego,

b)  Wojskowa Służba Wewnętrzna, w tym Zarząd Wojskowej Służby Wewnętrznej Korpusu (...) Wewnętrznego i W. Ochrony P. i jego poprzedniczki,

c)  Zarząd (...) S. Generalnego W. Polskiego,

d)  inne służby Sił Zbrojnych prowadzące działania operacyjno-rozpoznawcze lub dochodzeniowo-śledcze, w tym w rodzajach broni oraz w okręgach wojskowych.

Zgodnie z art. 13b ust. 2 Ustawy, za służbę na rzecz totalitarnego państwa uznaje się również:

1)  służbę na etacie:

a)  Ministra Spraw Wewnętrznych,

b)  funkcjonariusza nadzorującego służby i jednostki organizacyjne wymienione w ust. 1 pkt 5,

c)  komendanta wojewódzkiego, zastępcy komendanta wojewódzkiego, powiatowego, miejskiego lub dzielnicowego do spraw bezpieczeństwa, zastępcy komendanta wojewódzkiego, powiatowego, miejskiego lub dzielnicowego do spraw Służby Bezpieczeństwa, zastępcy szefa wojewódzkiego, rejonowego, miejskiego lub dzielnicowego urzędu spraw wewnętrznych do spraw Służby Bezpieczeństwa,

d)  zastępcy komendanta wojewódzkiego, powiatowego lub miejskiego
do spraw polityczno-wychowawczych, zastępcy szefa wojewódzkiego, rejonowego lub miejskiego urzędu spraw wewnętrznych do spraw polityczno-wychowawczych,

e)  oficera szkolenia operacyjnego Służby Bezpieczeństwa w wydziałach kadr i szkolenia komend wojewódzkich Milicji Obywatelskiej oraz w wojewódzkich urzędach spraw wewnętrznych,

f)  funkcjonariusza w referacie do spraw bezpieczeństwa w wydziale kadr komendy wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej,

g)  starszego inspektora przy zastępcy komendanta wojewódzkiego do spraw Służby Bezpieczeństwa,

h)  słuchacza na kursach Służby Bezpieczeństwa, organizowanych przez jednostki i szkoły wchodzące w skład Ministerstwa Spraw Wewnętrznych;

2)  okres odbywania szkolenia zawodowego w szkołach i na kursach Służby Bezpieczeństwa przez funkcjonariuszy pełniących służbę, o której mowa w pkt 1 i ust. 1;

3)  okres oddelegowania funkcjonariuszy pełniących służbę, o której mowa
w pkt 1 i ust. 1, do innych instytucji państwowych, w tym przeniesienia na etaty niejawne w kraju lub poza granicami Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.

Zgodnie z art. 13c ustawy zaopatrzeniowej, za służbę na rzecz totalitarnego państwa nie uznaje się służby w rozumieniu art. 13b, która rozpoczęła się po raz pierwszy nie wcześniej niż w dniu 12 września 1989 r. (pkt 1) oraz której obowiązek wynikał z przepisów o powszechnym obowiązku obrony (pkt 2).

Zasadniczą kwestią do rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie było ustalenie zatem, czy odwołujący w okresie od 1.04.1967 r. do 31.05.1975 r. oraz od 1.11.1975 r. do 31.03.1976 r. „pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa”.

W celu ustalenia wysokości emerytury i renty inwalidzkiej od dnia 1.10.2017 r., organ emerytalny został zobowiązany do wystąpienia do Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu z wnioskiem o sporządzenie informacji, o której mowa w art. 13a ust. 1. (art.15c ust. 4 i 22 ust. 4) ustawy zaopatrzeniowej, Z treści art. 13 a ust. 4 ustawy zaopatrzeniowej wynika, iż Informacja o przebiegu służby, o której mowa w ust. 1, zawiera:

1) dane osobowe funkcjonariusza, o których mowa w ust. 2;

2) wskazanie okresów służby na rzecz totalitarnego państwa, o których mowa w art. 13b;

3) informację, czy z dokumentów zgromadzonych w archiwach Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu wynika, że funkcjonariusz w tym okresie, bez wiedzy przełożonych, podjął współpracę i czynnie wspierał osoby lub organizacje działające na rzecz niepodległości Państwa Polskiego.

Przedmiotowa informacja o przebiegu służby, jest równoważna z zaświadczeniem o przebiegu służby sporządzanym na podstawie akt osobowych przez właściwe organy służb, o których mowa w art. 12. (art. 13a ust. 5 ustawy zaopatrzeniowej).

Organ rentowy, będąc związanym informacją z IPN z dnia 17.05.2017 r., w której wskazano, że w okresie od 1.04.1967 r. do 31.05.1975 r. odwołujący pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b ustawy zaopatrzeniowej, ustalił ponownie odwołującemu od dnia 1 października 2017 r. wysokość emerytury i renty inwalidzkiej.

Gwoli przypomnienia należy wskazać, że IPN dokonał następnie korekty w/w informacji w dniu 21.11.2017 r. w ten sposób, że oprócz podanego już okresu od 1.04.1967 r. do 31.05.1975 r. wskazał także dodatkowo okres od 1.11.1975 r. do 31.03.1976 r. jako okres, w którym odwołujący pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b ustawy zaopatrzeniowej, w związku z czym pozwany organ emerytalny wydał kolejną decyzję z 7.12.2017 r. o ponownym ustaleniu emerytury policyjnej wnioskodawcy, w której nie uległa zmianie kwota świadczenia.

Postępowanie przed sądem (na skutek odwołania od decyzji organu rentowego) nie podlega ograniczeniom dowodowym, co wynika wprost z art. 473 k.p.c., zatem każdy fakt może być dowodzony wszelkimi środkami, które Sąd uzna za pożądane, Sąd nie jest związany środkami dowodowymi dla dowodzenia przed organami rentowymi. Okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość mogą być udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi przewidzianymi w Kodeksie postępowania cywilnego (por. wyrok Sądu Najwyższego z 8.04.1999 r., II UKN 69/98, OSNP 2000/11/439). Informacja o przebiegu służby jest dokumentem urzędowym w rozumieniu art. 244 k.p.c. i mogą być przeprowadzone przeciwko niej przeciwdowody. „Sąd ubezpieczeń społecznych, rozpoznający sprawę w wyniku wniesienia odwołania od decyzji Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W. w sprawie ponownego ustalenia (obniżenia) wysokości emerytury policyjnej byłego funkcjonariusza Służby Bezpieczeństwa, nie jest związany treścią informacji o przebiegu służby w organach bezpieczeństwa państwa przedstawionej przez Instytut Pamięci Narodowej zarówno co do faktów (ustalonego w tym zaświadczeniu przebiegu służby), jak i co do kwalifikacji prawnej tych faktów (zakwalifikowania określonego okresu służby jako służby w organach bezpieczeństwa państwa). – vide: postanowienie SN z 9.12.2011 r., II UZP 10/11, OSNP 2012, nr 23-24, poz. 298.)

Ustawa zmieniająca z 2016 r. ustawę zaopatrzeniową jest tzw. drugą ustawą dezubekizacyjną. Pierwsza ustawa dezubekizacyjna tj. ustawa z dnia 23 stycznia 2009 r. o zmianie ustawy zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin oraz ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz.U. z 2009 r. Nr 24, poz. 145) wprowadziła do ustawy zaopatrzeniowej art. 15b, którego przepis ust. 1 stanowił, że w przypadku osoby, która pełniła służbę w organach bezpieczeństwa państwa, o których mowa w art. 2 ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów,
i która pozostawała w służbie przed dniem 2 stycznia 1999 r., emerytura wynosi:

1)  0,7% podstawy wymiaru – za każdy rok służby w organach bezpieczeństwa państwa w latach 1944-1990;

2)  2,6 % podstawy wymiaru - za każdy rok służby lub okresów równorzędnych ze służbą, o których mowa w art. 13 ust. 1 pkt 1, 1a oraz pkt 2-4.

Organami bezpieczeństwa państwa, w których służba skutkowała zastosowaniem mniej korzystnego wskaźnika w wysokości 0,7% podstawy wymiaru za każdy rok służby – zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy z 18.10.2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 2141), do której odwołał się ustawodawca były:

1)  Resort (...) Komitetu (...);

2)  Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego;

3)  Komitet do (...);

4)  jednostki organizacyjne podległe organom, o których mowa w pkt 1-3,
a w szczególności jednostki Milicji Obywatelskiej w okresie do dnia 14 grudnia 1954 r.;

5)  instytucje centralne Służby Bezpieczeństwa Ministerstwa Spraw Wewnętrznych oraz podległe im jednostki terenowe w wojewódzkich, powiatowych i równorzędnych komendach Milicji Obywatelskiej oraz w wojewódzkich, rejonowych i równorzędnych urzędach spraw wewnętrznych;

6)  Akademia Spraw Wewnętrznych;

7)  Z. O. P.;

8)  Zarząd Główny (...) Wewnętrznej jednostek wojskowych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych oraz podległe mu komórki;

9)  Informacja Wojskowa;

10)  Wojskowa Służba Wewnętrzna;

11)  Zarząd (...) S. Generalnego W. Polskiego;

12)  inne służby Sił Zbrojnych prowadzące działania operacyjno-rozpoznawcze lub dochodzeniowo-śledcze, w tym w rodzajach broni oraz w okręgach wojskowych;

Zgodnie z art. 2 ust. 3 ww. ustawy, jednostkami Służby Bezpieczeństwa, w rozumieniu ustawy, są te jednostki Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, które z mocy prawa podlegały rozwiązaniu w chwili zorganizowania Urzędu Ochrony Państwa, oraz te jednostki, które były ich poprzedniczkami.

Ówczesna nowelizacja skutkowała obniżeniem emerytury funkcjonariuszy organów bezpieczeństwa począwszy od dnia 1 stycznia 2010 roku.

W orzecznictwie jednoznacznie stwierdzono, że tak obniżone świadczenie może być niższe od 40% podstawy jego wymiaru, uznając równocześnie, że art. 15b ustawy nowelizującej z 2009 r. nie naruszył zasady równości lub proporcjonalności świadczeń, bowiem tak uzyskane przywileje nie podlegają ochronie z racji działań ukierunkowanych na zwalczanie przyrodzonych praw człowieka i tym samym funkcjonariusze nie mają prawa podmiotowego ani tytułu moralnego domagania się utrzymania przywilejów zaopatrzeniowych za okresy zniewalania dążeń niepodległościowych (zob. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 3 marca 2011 r., II UZP 2/11, OSN 2011 nr 15-16, poz. 210).

W pierwszej ustawie dezubekizacyjnej, w celu wskazania kręgu podmiotowego, do którego odnosi się nowelizacja ustawy zaopatrzeniowej ustawodawca użył zwrotu „osoby, która pełniła służbę w organach bezpieczeństwa państwa”; dalej odwołując się do przepisu art. 2 ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów, który wymieniał określone instytucje i formacje. Zwrot „osoba, która pełniła służbę w organach bezpieczeństwa państwa” wyraźnie wskazuje, że dotyczy on każdego funkcjonariusza, który pełnił służbę w wyszczególnionych w art. 2 ww. ustawy instytucjach i formacjach. W drugiej ustawie dezubekizacyjnej ustawodawca wprowadził pojęcie „osoby, która pełniła służbę na rzecz totalitarnego państwa”. Mając na uwadze jedną z zasad techniki prawodawczej, zawartą w § 10 załącznika do rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 czerwca 2002 r. w sprawie „Zasad techniki prawodawczej” (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 283) wg której: do oznaczenia jednakowych pojęć używa się jednakowych określeń, a różnych pojęć nie oznacza się tymi samymi określeniami, stwierdzić należy, iż pojęcie „osoby, która pełniła służbę w organach bezpieczeństwa państwa” nie jest pojęciem tożsamym z pojęciem „osoby, która pełniła służbę na rzecz totalitarnego państwa”. Nie obowiązuje także zasada wskazująca, iż osoba, która pełniła służbę w organach bezpieczeństwa państwa pełniła jednocześnie służbę na rzecz totalitarnego państwa”, aczkolwiek nie jest wykluczony oczywiście zbieg tych pojęć w stosunku do danej osoby. Skarżący został objęty tzw. pierwszą dezubekizacją.

Ustalić zatem należało, czy odwołujący był funkcjonariuszem, który pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa.

Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy: „kryterium "służby na rzecz totalitarnego państwa" określone w art. 13b ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej powinno być oceniane na podstawie wszystkich okoliczności sprawy, w tym także na podstawie indywidualnych czynów i ich weryfikacji pod kątem naruszenia podstawowych praw i wolności człowieka.” – vide: uchwała SN z 16.09.2020 r., III UZP 1/20, LEX nr 3051750) Sam fakt przynależności funkcjonariusza do wymienionych w przepisie art. 13b ustawy zaopatrzeniowej instytucji lub formacji (kryterium formalne) nie jest zatem wystarczający do uznania, iż dany funkcjonariusz taką służbę pełnił.

W uzasadnieniu uchwały z 16 września 2020 r., III UZP 1/20, SN wskazał na pojęcie "służby na rzecz totalitarnego państwa" sensu stricto i largo i wyjaśnił, iż „ pojęcie sensu stricto powinno objąć lata 1944-1956 i wiązać się wyłącznie z miejscem pełnienia służby, o ile oczywiście nie zostaną wykazane przez zainteresowanego przesłanki z art. 15c ust. 5 ustawy z 1994 r. lub w informacji o przebiegu służby, wskazane zostaną okoliczności z art. 13a ust. 4 pkt 3 ustawy z 1994 r.

Pojęcie sensu largo obejmie zaś okres wskazany w art. 13b, czyli łączy w sobie cechy okresu totalitarnego i posttotalitarnego (autorytarnego) oraz pierwszego okresu po transformacji, to jest od utworzenia rządu T. M.. W tym ujęciu zakres podmiotowy ustawy jest szeroki, gdyż odnosi się przede wszystkim do funkcjonariuszy, którzy pozytywnie zostali zweryfikowani 30 lat temu i dziś są beneficjentami systemu emerytalnego. Tak interpretowane pojęcie zostanie ukierunkowane na funkcje, jakie pełnił i zadania, jakie podczas służby wykonywał funkcjonariusz. Z uzasadnieniu uchwały SN z 16 września 2020 r., IIII UZP 1/20 wynika jednoznacznie, iż „stwierdzenie pełnienia służby na rzecz totalitarnego państwa w okresie od 22 lipca 1944 r. do 31 lipca 1990 r. nie może być dokonane wyłącznie na podstawie informacji Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (kryterium formalnej przynależności do służb), lecz na podstawie wszystkich okoliczności sprawy, w tym także na podstawie indywidualnych czynów i ich weryfikacji pod kątem naruszenia podstawowych praw i wolności człowieka służących reżimowi komunistycznemu (art. 13b ust. 1 w związku z art. 13a ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej). Nie bez znaczenia pozostaje także długość okresu pełnienia służby, jej historyczne umiejscowienia w okresie od 22 lipca 1944 r. do 31 lipca 1990 r., miejsce pełnienia służby, zajmowane stanowiska czy stopień służbowy.”

Służbą na rzecz totalitarnego państwa będzie więc taka służba, która polega na realizowaniu i wdrażaniu totalitarnej funkcji państwa. Będzie to więc służba w określonych formacjach, ale tylko taka, która w wymiarze faktycznym będzie polegała na zwalczaniu wszelkich przejawów sprzeciwu wobec rządzącej wówczas klasy politycznej, realizująca jej cele polityczne i naruszająca podstawowe prawa i wolności człowieka. Nie będzie więc taką służbą służba polegająca na zwalczaniu pospolitej przestępczości kryminalnej (nie politycznej), która choć także jest służbą na rzecz państwa, to jednak nie ma na celu umacniania totalitarnej funkcji państwa lecz tylko (aż) zapewnienie obywatelom bezpieczeństwa w zakresie, np. ochrony życia, zdrowia lub mienia. Taka służba nie jest służbą na rzecz totalitarnego państwa.

Odnosząc powyższe rozważania do niniejszej sprawy wskazać należy, że odwołujący służył od 1.04.1967 r. na stanowisku inspektora w stopniu oficera śledczego Wydziału Śledczego (...) w Ł.. W okresie od 11.12.1967 r. do 21.12.1968 r. był słuchaczem Szkoły Oficerskiej SB MSW. Z dniem 1.06.1972 r. został mianowany na własną prośbę na stanowisko oficera w ewidencji operacyjnej Sekcji 2 Wydziału C (...) w Ł., gdzie pracował w archiwum. Od dnia 1.01.1973 r. do 31.05.1975 r. pełnił służbę jako referent technik operacyjnych w Wydziale C (...) w Ł.. Z dniem 1.11.1975 r. został przeniesiony na własną prośbę do dyspozycji Ośrodka (...) w Ł. i od tego dnia do 31.03.1976 r. pełnił służbę na stanowisko wykładowcy Wydziału III Pracy Operacyjnej (...) w Ł.. Jednostki te zostały wymienione w art. 13b ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej. Kryterium formalne przynależności do określonej w ustawy zaopatrzeniowej jednostki odwołujący więc spełnił. Do rozważenia pozostaje, czy służba odwołującego w formacjach była służbą „na rzecz totalitarnego państwa”.

W niniejszej sprawie nie przedstawiono - poza samą informacją IPN o przebiegu służby - jakichkolwiek dowodów (przy czym ciężar dowodu w tym zakresie spoczywał na organie rentowym) na przestępczą działalność odwołującego, ani nie dokonano oceny jego indywidualnych czynów przez ich weryfikację pod kątem naruszania podstawowych praw i wolności człowieka służących reżimowi komunistycznemu, wobec czego obniżenie należnych świadczeń nie było uzasadnione. Nie można się zgodzić z założeniem, że sam fakt pełnienia służby od 1.04.1967 r. do 31.05.1975 r. oraz od 1.11.1975 r. do 31.03.1976 r. w instytucjach i formacjach wskazanych przez ustawę oznacza działalność na rzecz totalitarnego państwa, gdyż oznaczałoby to stosowanie mechanizmu odpowiedzialności zbiorowej.

Nie można zatem apriorycznie zakładać, że każdy funkcjonariusz służb bezpieczeństwa działał na rzecz państwa totalitarnego, gdyż kłóci się to z ideą sprawowania sądowego wymiaru sprawiedliwości, opierającą się na indywidualnej winie i pozostającą w opozycji wobec przyjętej w omawianej ustawie koncepcji odpowiedzialności zbiorowej.

W trakcie służby od 1.04.1967 r. w Wydziale Śledczym (...) w Ł. wnioskodawca przesłuchiwał podejrzanych i świadków w sprawach kryminalnych, a po przesłuchaniu oddawał jedynie protokoły do kierownika sekcji i nie składał żadnych wniosków, ani też nie wykonywał w czasie pracy w tym wydziale żadnych czynności operacyjnych. Następnie od 1.06.1972 r. na własną prośbę pełnił służbę w ewidencji operacyjnej Sekcji 2 Wydziału C (...) w Ł., gdzie pracował w archiwum. Od dnia 1.01.1973 r. do 31.05.1975 r. pełnił służbę jako referent technik operacyjnych w Wydziale C. Z analizy zgromadzonego materiału dowodowego wynika, że nie ma żadnych dowodów świadczących o tym, by w trakcie służby wnioskodawca prowadził działania operacyjne przeciwko kościołowi, związkom wyznaniowym, czy opozycji. Pozwany żadnych dowodów na te okoliczności nie zaoferował. Odwołujący zaprzeczył by takie czynności wykonywał. Z dostępnych dokumentów osobowych i zeznań wnioskodawcy wynika, że od 1.11.1975 r. odwołujący został przeniesiony na własną prośbę do dyspozycji Ośrodka (...) w Ł. i tam od 1.11.1975 r. do 31.03.1976 r. pełnił służbę na stanowisku wykładowcy Wydziału III Pracy Operacyjnej (...) w Ł., gdzie wykładał prawo karne.

Mając powyższe na uwadze Sąd stwierdził, że przeprowadzone postępowanie dowodowe nie wykazało, aby odwołujący w okresie od 1.04.1967 r. do 31.05.1975 r. oraz od 1.11.1975 r. do 31.03.1976 r. pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 15c i 22a w zw. z art. 13b ustawy zaopatrzeniowej. Tym samym nie było podstaw to przeliczenia jego emerytury na podstawie wspomnianych przepisów. Nie mają one bowiem w ogóle zastosowania do sytuacji faktycznej odwołującego.

Z powyższych przyczyn Sąd zmienił zaskarżoną decyzję na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzekając jak w sentencji wyroku.

Zarządzenie: odpis wyroku z uzasadnieniem

doręczyć pełnomocnikowi pozwanego przez P.I.

A.P.