Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 grudnia 2022 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący: Sędzia SA Ewa Stryczyńska

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Beata Wachowicz

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 8 grudnia 2022 r. w W.

sprawy (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o wydanie pisemnej interpretacji przepisów prawnych

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie XIV Wydział Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 5 czerwca 2019 r. sygn. akt XIV U 110/19

I.  prostuje zaskarżony wyrok w komparycji oraz w sentencji w zakresie określenia strony odwołującej się w ten sposób, że wpisuje w miejsce (...) Sp. z o.o. w W.” – (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W.”;

II.  oddala apelację.

Ewa Stryczyńska

Sygn. akt III AUa 1772/19

UZASADNIENIE

(...) S.A. z siedzibą w W. 18 marca 2016 r. wystąpiła do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o wydanie pisemnej interpretacji w przedmiocie potwierdzenia prawidłowości zakwalifikowania umów cywilnoprawnych zawieranych przez nią z zewnętrznymi wykonawcami jako umów o dzieło, które w konsekwencji nie stanowią tytułu podlegania ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu dla tych osób.

Decyzją z 12 października 2018 r., nr (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. odmówił wydania pisemnej interpretacji. W ocenie organu rentowego w związku z poprzednio prowadzonym postępowaniem kontrolnym brak jest podstaw prawnych do wydania pisemnej interpretacji w kwestii przedstawionej we wniosku przedsiębiorcy.

(...) S.A. z siedzibą w W. złożyła odwołanie od powyższej decyzji, wnosząc o jej uchylenie w całości oraz o zobowiązanie ZUS do wydania interpretacji indywidualnej we wnioskowanym przez Spółkę zakresie oraz o zwrot kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Odwołująca się zarzuciła organowi rentowemu szereg naruszeń, w tym:

­

art. 7, art. 77 § 1 oraz art. 80 k.p.a. w zw. z art. 123 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych przez nierozpatrzenie w sposób wyczerpujący materiału dowodowego oraz dokonanie dowolnej, a nie swobodnej jego oceny, co doprowadziło do bezpodstawnego wniosku, że elementy faktyczne opisane we wniosku o interpretację są tożsame ze stanem faktycznym, który był przedmiotem postępowania kontrolnego toczącego się wobec (...) Sp. z o.o., a następnie wydanych wobec Spółki decyzji, podczas gdy wniosek o interpretację złożony w 2016 r. dotyczył umów cywilnoprawnych, które w przyszłości zamierzała zawierać odwołująca się, a przedstawiony w nim opis zdarzenia przyszłego nie był wcześniej objęty zakresem postępowania kontrolnego;

­

art. 107 § 3 k.p.a. w zw. z art. 123 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych przez wadliwe sporządzenie uzasadnienia zaskarżonej decyzji, a w szczególności brak wskazania, jakie elementy stanu faktycznego były już przedmiotem postępowania kontrolnego oraz brak sprecyzowania do którego konkretnie postępowania kontrolnego i do których decyzji odwołuje się ZUS, odmawiając wydania interpretacji;

­

art. 83d ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych przez odmowę wydania interpretacji indywidualnej zgodnie z wnioskiem odwołującej się ze względu na nieuzasadnione przyjęcie, że stan faktyczny przedstawiony we wniosku o interpretację był przedmiotem toczącego się postępowania kontrolnego.

Skarżący m.in. wyjaśnił, że zapytanie sformułowane we wniosku o wydanie pisemnej interpretacji dotyczyło umów, które miały być dopiero zawierane w przyszłości, tj. nie chodziło tu o stan faktyczny, który już zaistniał. Odwołująca się Spółka wskazała, że planując w najbliższym czasie konstruowanie umów o określonym przedmiocie chciała poznać stanowisko organu interpretacyjnego co do istnienia obowiązku odprowadzania składek na ubezpieczenie społeczne. W ocenie skarżącej skoro zatem wniosek o wydanie interpretacji dotyczył niezawartych jeszcze umów cywilnoprawnych i niezmaterializowanych obowiązków płatnika składek, nie można uznać, że postępowania kontrolne wszczęte w 2014 r. dotyczyły tych samych umów. W niniejszej sprawie ZUS nie dokonał rzeczywistego porównania elementów faktycznych opisanych we wniosku o interpretację oraz stanu faktycznego, który był przedmiotem postępowania kontrolnego, a następnie wydanych wobec Spółki decyzji. W ocenie odwołującego się w sprawie zaistniały wszelkie przesłanki do wydania przez ZUS interpretacji.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie oraz zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego. Zdaniem organu rentowego stwierdzenie obowiązku świadczenia przez przedsiębiorcę składek na ubezpieczenia społeczne ma charakter pochodny względem zakwalifikowania umowy jako umowy o dzieło lub innej umowy cywilnoprawnej. Ustalenie statusu umowy nie wymaga interpretacji przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę składek na ubezpieczenia społeczne. Organ rentowy podkreślił, że w ramach postępowania dotyczącego wydania pisemnej interpretacji ZUS nie może prowadzić jakichkolwiek czynności dowodowych, zmierzających do rozstrzygnięcia tego zagadnienia wstępnego. Organ rentowy, tym samym, podtrzymał stanowisko, że w związku z przepisem art. 83d ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych i prowadzonych w odwołującej się spółce kontrolach dotyczących umów, kwalifikowanych przez spółkę jako umowy o dzieło, a następnie wydania w tych sprawach decyzji przez ZUS i przeprowadzenia postępowania odwoławczego przed Sądem – stanowisko Zakładu wyrażone w zaskarżonej decyzji jest prawidłowe.

Wyrokiem z 5 czerwca 2019 r. Sąd Okręgowy w Warszawie XIV Wydział Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że zobowiązał Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. do wydania pisemnej interpretacji w zakresie wniosku (...) Sp. z o.o. w W. z 18 marca 2016 r. dotyczącego podlegania ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu z tytułu wykonywania umów cywilnoprawnych oraz zasądził od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. na rzecz (...) Sp. z o.o. w W. kwotę 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego.

Sąd Okręgowy ustalił, że 23 marca 2016 r. do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G., wpłynął datowany na 18 marca 2016 r. wniosek spółki (...) S.A. z siedzibą w W. o wydanie pisemnej interpretacji w trybie art. 10 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. W opisie stanu faktycznego Spółka wskazała, że z uwagi na różnorodność oferty wydawniczej Spółki, zamierza ona podjąć współpracę z wykonawcami, którzy posiadają wiedzę z różnych dziedzin prawa i powierzyć im tworzenie autorskich opracowań i tez, abstraktów poszczególnych, wskazanych w umowie tekstów prawnych.

Spółka wskazała, że co do zasady powierzać będzie danemu wykonawcy wykonanie autorskich opracowań tez do jednego konkretnie określonego utworu lub zbioru utworów/artykułów naukowych, w oparciu o zawartą z nim umowę cywilnoprawną. Spółka nie wykluczyła przy tym, że w przypadku gdy jakość rezultatów prac oraz sposób ich wykonania przez danego wykonawcę będą spełniały jej oczekiwania, spółka będzie zawierała z nim w przyszłości kolejne umowy. W umowie, w oparciu o którą Spółka nawiązywać będzie współpracę z wykonawcami, przewidziane zostaną w szczególności następujące postanowienia: Spółka dokona precyzyjnego wskazania publikacji lub zbioru publikacji, do których autorskie opracowania tez będą stanowiły wyłączony rezultat wykonania umowy (tj. umowa nie będzie przewidywała zobowiązania wykonawcy do wykonywania na rzecz Spółki jakichkolwiek innych czynności, w tym niewskazanych w jej treści). W umowie Spółka przedstawi precyzyjne wymagania dotyczące rezultatu umowy oraz warunki odbioru rezultatu (w tym precyzyjne wymagania dotyczące jego formatu oraz nośnika, na którym rezultat zostanie przekazany) oraz termin wykonania rezultatu uwzględniający jego charakter i czas niezbędny do jego prawidłowego wykonania. Wykonawca umowy będzie wykonywał umowę samodzielnie, przy czym w razie zaistnienia takiej konieczności, Spółka udostępni wykonawcy narzędzia niezbędne do wykonania umowy. Wykonawca będzie uprawniony do powierzenia wykonania dzieła osobie trzeciej za uprzednią pisemną zgodą Spółki. Wynagrodzenie ustalane będzie ryczałtowo lub w oparciu o wskazanie podstaw jego kalkulacji, przy czym jego przyznanie każdorazowo zależne będzie ściśle od osiągnięcia rezultatu przewidzianego w umowie (tj. wykonawca nie będzie uprawniony do wynagrodzenia w przypadku nieosiągnięcia rezultatu pomimo podjęcia działań zmierzających do jego osiągnięcia, niezależnie od stopnia staranności tych działań; wykonawca nie będzie również uprawniony do uzyskania wynagrodzenia z tytułu podjęcia innych czynności nieprzewidzianych w umowie). W toku wykonania umowy wykonawca nie będzie podlegał kierownictwu Spółki i nie będzie zobowiązany do wykonywania swoich prac w określonych godzinach lub dniach, a jedynie do dostarczenia rezultatu w terminie określonym w umowie. Wykonawcy umów będą przenosić na Spółkę autorskie prawa majątkowe do rozporządzania rezultatem. Wykonawca będzie ponosił odpowiedzialność za wady rezultatu, a przypadku stwierdzenia przez Spółkę, że rezultat prac wykonawcy został wykonany wadliwie, do ich usunięcia w umówionym terminie. Z tytułu usunięcia wad rezultatu wykonawcy nie będzie przysługiwało dodatkowe wynagrodzenie, natomiast w przypadku nieusunięcia wad, Spółka będzie uprawniona do obniżenia wynagrodzenia wykonawcy lub do odstąpienia od umowy (bez wypłaty wynagrodzenia).

Na tle przedstawionego we wniosku stanu faktycznego przedsiębiorca powziął wątpliwości, czy, mając na uwadze przedstawione powyżej zdarzenie przyszłe, z tytułu wykonania umów cywilnoprawnych scharakteryzowanych w niniejszym wniosku wykonawcy będą podlegać obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 4 oraz art. 12 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Zdaniem wnioskodawcy scharakteryzowane we wniosku umowy nie będą stanowiły umów agencyjnych, umów zlecenia lub też innych umów o świadczenie usług, o których mowa w art. 6 ust. i pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, w związku z powyższym z tytułu wykonania umów wykonawcy nie będą podlegali obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Konsekwentnie, nie zaistnieje również podstawa do objęcia wykonawców umów obowiązkowym ubezpieczeniem wypadkowym, w oparciu o art. 12 pkt 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Decyzją z 4 kwietnia 2016 r., nr (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. odmówił wydania pisemnej interpretacji na podstawie art. 10 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, wskazując, że zagadnienia będące przedmiotem wniosku przedsiębiorcy nie mogą być, w świetle aktualnych okoliczności faktycznych i prawnych, przedmiotem pisemnej interpretacji w rozumieniu przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej i w konsekwencji stwierdził, że w sprawie brak jest podstaw do wydania interpretacji w trybie art. 10 ww. ustawy.

Wyrokiem z 11 października 2016 r., sygn. akt XIV U 1357/16, Sąd Okręgowy w Warszawie XIV Wydziału Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie (...) S.A. z siedzibą w W..

Apelację od powyższego wyroku złożyła odwołująca się Spółka, zaskarżając wyrok w całości i zarzucając Sądowi Okręgowemu: naruszenie przepisów prawa materialnego - art. 83d ustawy systemowej w zw. z art. 10 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej przez błędne stwierdzenie, że organ rentowy nie jest zobowiązany do wydawania indywidualnych interpretacji w zakresie wykładni norm innych niż normy wynikające z ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych nawet, gdy jest to niezbędne dla prawidłowej wykładni norm wynikających z ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych; ocena zastosowania przepisów ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w indywidualnej sprawie wnioskodawcy, uzależniona od rodzaju i charakteru umowy cywilnoprawnej wykracza poza zakres interpretacji indywidualnej oraz przesłanką wydania indywidualnych interpretacji jest przedstawienie przez wnioskodawcę we wniosku o interpretację stanowiska wyrażającego wątpliwości co do stosowania przepisu prawa. Odwołujący się zarzucił także naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik sprawy tj. art. 477 ¹⁴ § 1 i § 2 przez błędne uznanie, że nie zaistniały podstawy do zmiany zaskarżonej decyzji przez zobowiązanie ZUS do wydania interpretacji indywidualnej na rzecz Spółki i nieuzasadnione oddalenie odwołania.

Powołując się na powyższe zarzuty apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i poprzedzającej go decyzji organu rentowego na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. przez nakazanie organowi rentowemu wydanie interpretacji indywidualnej na rzecz Spółki, a także o zasądzenie na rzecz skarżącej kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Wyrokiem z 26 lipca 2018 r., sygn. akt III AUa 1525/16, Sąd Apelacyjny w Warszawie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, uchylił zaskarżony wyrok i poprzedzającą go decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. z 4 kwietnia 2016 r., nr 141, i sprawę przekazał temu organowi rentowemu do ponownego rozpoznania.

Wydając rozstrzygnięcie tej treści Sąd Apelacyjny za uzasadnione uznał zarzuty apelacji dotyczące naruszenia prawa materialnego, tj. art. 10 ust. 1 ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej oraz art. 83 ust. 1 pkt 2 i art. 83d ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Sąd Apelacyjny przyjął, że wniosek odwołującej się o wydanie pisemnej interpretacji spełniał wszelkie wymagania formalne z art. 10 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. We wniosku został bowiem przedstawiony stan faktyczny, który bezpośrednio jest związany z pytaniami zawartymi w drugiej jego części. W ocenie Sądu Apelacyjnego stan faktyczny zawarty we wniosku należy uznać za szczegółowy, ponieważ wskazano w nim wszystkie informacje niezbędne do dokonania interpretacji przepisów prawa, nadto wskazano umowy o dzieło, wchodzące w zakres pytania. Same pytania dotyczyły obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym w zakresie przedstawionym w tym wniosku, co do tych wszystkich umów o dzieło, które odwołująca się ma zamiar zawierać jako podmiot gospodarczy w zakresie działalności wydawniczej.

Spółka przedstawiła własne stanowisko, w którym wskazała bardzo szczegółowo jakie cechy będą posiadały umowy m.in. wskazanie efektu finalnego czynności, wykonywane czynności nie będą wiązały się z podejmowaniem powtarzających się czynności, a sama współpraca pomiędzy stronami umów będzie miała charakter sporadyczny, co jednak nie wyklucza zawierania przyszłych takich samych umów, jednak co do innych rezultatów czynności, gdy współpraca będzie układała się zgodnie. W związku z takimi cechami, w ocenie Spółki, zawierane umowy należy kwalifikować jako umowy o dzieło, które nie rodzą obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym. W ocenie Sądu Apelacyjnego, w stanie faktycznym, jaki zaistniał w niniejszej sprawie, należy przyjąć, że wniosek odwołującej się, spełniający wszystkie wymagania formalne z art. 10 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, rodził po stronie organu rentowego obowiązek dokonania stosownej interpretacji.

Zaskarżoną w niniejszym postępowaniu decyzją z 12 października 2018 r., nr 417, Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. na podstawie art. 10 ust. 1 i 5 ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej w związku z art. 83d ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych w zw. z art. 196 ust. 2 ustawy z 6 marca 2018 r. przepisy wprowadzające ustawę – Prawo przedsiębiorców oraz inne ustawy dotyczące działalności gospodarczej oraz w związku z wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 26 lipca 2018 r., sygn. akt III AUa 1525/16, w sprawie z wniosku przedsiębiorcy (...) S.A. z siedzibą w W. z 18 marca 2016 r. w przedmiocie potwierdzenia prawidłowości zakwalifikowania umów cywilnoprawnych zawieranych przez spółkę z zewnętrznymi wykonawcami jako umów o dzieło, które w konsekwencji nie stanowią tytułu podlegania ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu dla tych osób, odmówił wydania pisemnej interpretacji. W ocenie organu rentowego brak jest podstaw prawnych do wydania pisemnej interpretacji w kwestii przedstawionej we wniosku przedsiębiorcy, w związku z poprzednio prowadzonym postepowaniem kontrolnym w powyższym zakresie.

Sąd Okręgowy zważył, że odwołanie zasługiwało na uwzględnienie.

Wskazał, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. był związany oceną prawną wskazaną w uzasadnieniu wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 26 lipca 2018 r. zapadłego w sprawie o sygn. akt III AUa 1525/16. Uchylając zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z 11 października 2016 r., sygn. akt XIV U 1357/16, Sąd Apelacyjny dokonał bowiem oceny prawnej zgłoszonych żądań oraz udzielił wskazań co do dalszego postępowania, które były wiążące zarówno dla organu rentowego, jak i sądu rozpoznającego sprawę powtórnie. W tej sytuacji decyzja organu z 12 października 2018 r., nr 417, którą ponownie odmówiono przedsiębiorcy dokonania interpretacji, była sprzeczna z obowiązującym prawem.

Sąd Okręgowy przytoczył wyrok Sądu Najwyższego z 9 marca 1993 r. (sygn. II URN 4/93), w którym wyrażono stanowisko, że wykonanie samej sentencji wyroku, w sposób sprzeczny z treścią jego uzasadnienia, jest działaniem fikcyjnym, niedopuszczalnym w państwie prawa. Sąd Najwyższy zaakcentował, że w postępowaniu przed sądami pracy i ubezpieczeń społecznych organ rentowy jest stroną i nie jest uprawniony do kwestionowania zasadności prawomocnego wyroku sądowego, a wydając decyzję rentową działa jak organ administracji publicznej, zobowiązanej w sposób szczególny do przestrzegania prawa.

Sąd Okręgowy podniósł dalej, że wbrew stanowisku organu rentowego przesłanki do wydania interpretacji dookreślone są w art. 10 ust. 1, 2, 3 i 5 ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. 2017, poz. 2168 ze zm.). Zgodnie z tym przepisem przedsiębiorca może złożyć do właściwego organu administracji publicznej lub państwowej jednostki organizacyjnej wniosek o wydanie pisemnej interpretacji co do zakresu i sposobu zastosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej oraz składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne, w jego indywidualnej sprawie. Wniosek o wydanie interpretacji może dotyczyć zaistniałego stanu faktycznego lub zdarzeń przyszłych. Przedsiębiorca we wniosku o wydanie interpretacji jest obowiązany przedstawić stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe oraz własne stanowisko w sprawie. Udzielenie interpretacji następuje w drodze decyzji, od której przysługuje odwołanie. Interpretacja zawiera wskazanie prawidłowego stanowiska w sprawie wraz z uzasadnieniem prawnym oraz pouczeniem o prawie wniesienia środka zaskarżenia. Przewidziana w art. 10 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej instytucja pisemnej interpretacji przepisów ma na celu zagwarantowanie przedsiębiorcom pewności i przewidywalności ich sytuacji prawnej w zakresie przepisów, które są niejasne lub szczególnie skomplikowane. Wykładnia celowościowa tego przepisu prowadzi do wniosku, że przedsiębiorca w każdej sytuacji, kiedy przepisy prawne nakładające na niego obowiązek świadczenia daniny publicznej budzą wątpliwości, ma prawo wystąpić o taką interpretację.

Decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych podlegała zatem zmianie, bowiem przepis art. 10 cytowanej powyżej ustawy o swobodzie (…) określa zakres, elementy oraz procedurę wydania interpretacji, co do zakresu i sposobu zastosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej oraz składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne, w jego indywidualnej sprawie. Zatem zakresem interpretacji mogą być objęte jedynie przepisy prawne dotyczące świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej oraz składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne ( vide wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 28 kwietnia 2015 r., sygn. III AUa 802/14).

Sąd Okręgowy wskazał przy tym, że regulacja art. 10 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej koresponduje z zawartą w art. 83d ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, w myśl której Zakład wydaje interpretacje indywidualne, o których jest mowa w art. 10 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej (…), w zakresie obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym, zasad obliczania składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych oraz podstawy wymiaru tych składek. Stosownie zaś do art. 10a ustawy, interpretację wydaje się bez zbędnej zwłoki, jednak nie później niż w terminie 30 dni od dnia otrzymania przez organ administracji publicznej lub państwową jednostkę organizacyjną kompletnego i opłaconego wniosku. Interpretacja nie jest wiążąca dla przedsiębiorcy, jednakże nie może być on obciążony jakimikolwiek daninami publicznymi, sankcjami administracyjnymi, finansowymi lub karami w zakresie, w jakim zastosował się do uzyskanej interpretacji. Jest ona (interpretacja) natomiast wiążąca dla organów administracji publicznej lub państwowych jednostek organizacyjnych właściwych dla przedsiębiorcy i może zostać zmieniona wyłącznie w drodze wznowienia postępowania.

W sprawie niniejszej organ rentowy był obowiązany uwzględnić treść orzeczenia Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 26 lipca 2018 r., III AUa 1525/16, a tego nie uczynił. Mając to na uwadze Sąd Okręgowy zmienił zaskarżoną decyzję z 12 października 2018 r., nr 417, i zobowiązał Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. do wydania interpretacji w zakresie wniosku (...) Sp. z o.o. w W. z 18 marca 2016 r., dotyczącego podlegania ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu z tytułu wykonywania umów cywilnoprawnych.

Apelację od powyższego wyroku złożył organ rentowy, zaskarżając go w całości oraz zarzucając mu naruszenie prawa materialnego, tj. art. 83d ust. 1 i 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych przez zobowiązanie Zakładu do wydania pisemnej interpretacji, co w świetle przesłanek przewidzianych w art. 83d ust. 1 i 2 jest nieuzasadnione. Wskazując na powyższy zarzut organ rentowy wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku przez oddalenie odwołania od decyzji Zakładu z 12 października 2018 r., ewentualnie o uchylenie zaskarżonego w wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia przez Sąd pierwszej instancji, z przyczyn podanych w uzasadnieniu, jak również o zasądzenie na rzecz Zakładu kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego była bezzasadna i podlegała oddaleniu.

Sąd pierwszej instancji rozważając prawidłowość zaskarżonej decyzji właściwie przeprowadził postępowanie dowodowe, nie uchybiając w tym zakresie przepisom procesowym, trafnie ocenił zgromadzone w sprawie dowody i w konsekwencji poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne. Sąd Apelacyjny podzielił ustalenia i rozważania prawne Sądu Okręgowego, rezygnując jednocześnie z ich ponownego szczegółowego przytaczania.

Argumenty przedstawione w treści apelacji, nie podważyły w żaden sposób zasadności stanowiska Sądu pierwszej instancji.

Należy zauważyć, że skarżący zarzucił Sądowi pierwszej instancji wyłącznie naruszenie art. 83d ust. 1 i 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2022 r. poz. 1009 ze zm.; w brzmieniu obowiązującym w dacie wydania decyzji). Tymczasem z uzasadnienia orzeczenia Sądu Okręgowego wynika, że organ był związany oceną prawną wskazaną w uzasadnieniu wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 26 lipca 2018 r. zapadłego w sprawie o sygn. akt III AUa 1525/16. Uchylając zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z 11 października 2016 r., sygn. akt XIV U 1357/16, Sąd Apelacyjny dokonał bowiem oceny prawnej zgłoszonych żądań oraz udzielił wskazań co do dalszego postępowania, które były wiążące zarówno dla organu rentowego, jak i sądu rozpoznającego następnie sprawę powtórnie.

Rozważaniu na etapie postępowania apelacyjnego podlegało zatem przede wszystkim to, czy organ był związany stanowiskiem Sądu Apelacyjnego w zakresie obowiązku wydania interpretacji, czy też mógł odmówić wydania interpretacji.

Przypomnienia wymaga, że wyrokiem z 26 lipca 2018 r., sygn. akt III AUa 1525/16, Sąd Apelacyjny w Warszawie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, uchylił zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego z 11 października 2016 r., sygn. akt XIV U 1357/16, i poprzedzającą go decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. z 4 kwietnia 2016 r., nr 141, i sprawę przekazał temu organowi rentowemu do ponownego rozpoznania. Wyrok ten znajdował swoją podstawę prawną w treści art. 477 ^14a k.p.c.

W literaturze zauważa się, że zagadnienie wykonania przez organ rentowy wyroku opartego na art. 477 ^14a k.p.c. nie zostało wprawdzie wprost uregulowane w przepisach prawa (S. Gajewski, Rozdział VIII. Faza weryfikacyjna: weryfikacja decyzji organu rentowego w postępowaniu odwoławczym [w:] S. Gajewski, Postępowanie o świadczenia emerytalno-rentowe. Studium z zakresu postępowania administracyjnego, Warszawa 2020), to jednak stwierdzić trzeba, że z chwilą uprawomocnienia się takiego wyroku sprawa załatwiona zaskarżoną decyzją wraca do stanu, w którym znajdowała się przed jej wydaniem. Organ rentowy obowiązany jest więc przeprowadzić ponownie postępowanie w sprawie. Jego zakres jest zdeterminowany przez dwa czynniki. Po pierwsze, przez treść uzasadnienia wyroku, w tym w szczególności wszelkie zawarte w nim wskazówki co do dalszego postępowania. Organ rentowy ma obowiązek wykonać je w całości.

Choć nie wynika to wprost z przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, to jednak wynika z funkcji orzeczenia kasacyjnego, która sprowadza się do wyeliminowania z obrotu prawnego nieprawidłowego rozstrzygnięcia i sformułowania nakazu naprawienia wskazanych w tym orzeczeniu wadliwości.

Przywołany pogląd koresponduje ze stanowiskiem wyrażanym w judykatach Sądu Najwyższego.

Sąd Najwyższy w swoim orzecznictwie uznaje w omawianej kwestii, że ocena prawna sądu ubezpieczeń społecznych, wyrażona w wyroku uchylającym decyzję organu rentowego, wiąże organ rentowy, któremu sprawa została przekazana (por. uchwała Sądu Najwyższego z 18 grudnia 1986 r., sygn. III PZP 78/86 oraz wyrok Sądu Najwyższego z 9 marca 1993 r., sygn. II URN 4/93).

Sąd Apelacyjny w pełni podziela powyższą linię orzeczniczą. Wprawdzie w postanowieniu z 30 stycznia 2018 r. (sygn. I UZ 64/17) Sąd Najwyższy stwierdził, że pogląd prawny sądu drugiej instancji wyrażony w wyroku kasatoryjnym - uchylającym wyrok sądu pierwszej instancji oraz poprzedzającą go decyzję organu rentowego i przekazującym sprawę do ponownego rozpoznania przez ZUS (art. 477 ^14a k.p.c.) nie wiąże organu rentowego, to jednak stanowisko to zostało wyrażone w sprawie, w której po wydaniu orzeczenia kasatoryjnego, zmianie uległy okoliczności faktyczne. W niniejszej sprawie natomiast okoliczności faktyczne pozostały bez zmian, a orzekający Sąd odwoławczy podziela pogląd prawny wyrażony w uzasadnieniu wyroku Sądu Apelacyjnego w sprawie o sygn. 1525/16, uznając, że przedmiotem sporu są wyłącznie kwestie materialnoprawne. Ich głębszemu wyjaśnieniu służy poniższy wywód.

Mając na uwadze sformułowany w apelacji zarzut naruszenia prawa materialnego, tj. art. 83d ust. 1 i 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych przez zobowiązanie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych do wydania pisemnej interpretacji, co w świetle przesłanek przewidzianych w art. 83d ust. 1 i 2 jest w ocenie organu rentowego, nieuzasadnione, należy przywołać ukształtowany w orzecznictwie pogląd dotyczący wykładni tego przepisu. W postanowieniu z 27 stycznia 2022 r. (w sprawie o sygn. II USK 371/21) Sąd Najwyższy odwołując się do bogatego dorobku wcześniejszego orzecznictwa, wskazał, że przewidziana w art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U. z 2017 r. poz. 2168 obowiązująca w dacie wydania pierwszej decyzji w sprawie; obecnie w art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców; Dz.U. z 2021 r. poz. 162 ze zm.) instytucja interpretacji dotyczy wszystkich przepisów kształtujących obowiązki płatników w zakresie świadczenia przez nich danin publicznych i składek na ubezpieczenia społeczne lub ubezpieczenie zdrowotne, a zatem przepisów dotyczących ich ustalania, obliczania i uiszczania (opłacania).

W prawie ubezpieczeń powstanie tytułu ubezpieczenia społecznego, a także określenie wysokości składek na te ubezpieczenia regulowane są przepisami ustawy systemowej. Niejednokrotnie przepisy te mają jednak charakter norm odwołujących się do pojęć prawnych usytuowanych w innych gałęziach prawa, o ile nie zawierają ich samodzielnej definicji (np. art. 8 ust. 2a - kreujący definicję pracownika na użytek prawa ubezpieczeń społecznych). Powoduje to, że rozstrzyganie o stosunku ubezpieczenia społecznego i wysokości należnych z tego tytułu składek nie jest możliwe bez sięgania do pojęć i definicji ustawowych funkcjonujących w całym systemie prawa. Jest to jednak nadal rozstrzyganie o obowiązku świadczenia przez przedsiębiorcę składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne w rozumieniu art. 10 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej (obecnie art. 34 ust. 1 ustawy - Prawo przedsiębiorców). W takim bowiem przypadku przepisy innych gałęzi prawa, jeśli uzupełniają i rozwijają przepisy prawa ubezpieczeń społecznych, stają się częścią jego norm (por. np. wyroki Sądu Najwyższego: z 18 grudnia 2014 r., sygn. III UK 72/14, OSNP 2016 Nr 8, poz. 108; z 12 marca 2015 r., sygn. II UK 79/14, LEX nr 1665733; z 12 marca 2015 r., sygn. II UK 136/14, LEX nr 1666019 oraz z 16 lutego 2017 r., sygn. I UK 738/15, OSNP 2018 Nr 4, poz. 52). Nic innego nie wynika z dodanego z dniem 1 stycznia 2013 r. do ustawy systemowej art. 83d, który nie ma charakteru nowości normatywnej, a jedynie uściśla i doprecyzowuje obowiązki regulowane w art. 10 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej w zakresie zwrotu "zakres i sposób zastosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej oraz składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne" oraz określa obszar kompetencji Zakładu do dokonywania interpretacji z zakresu wymierzania i pobierania składek zarówno na ubezpieczenia społeczne, jak i ubezpieczenie zdrowotne, co budziło wcześniej wątpliwości (por. także postanowienie z 7 stycznia 2014 r., sygn. II UK 412/13, LEX nr 1644522 oraz uzasadnienie projektu ustawy o redukcji niektórych obciążeń administracyjnych w gospodarce, Sejm VII kadencji, nr druku 833).

Jest to zresztą zasada powszechnie obowiązująca w każdej gałęzi prawa, gdyż normy prawne tworzą system, w którym występują określone więzi, między innymi polegające na tym, że treść norm prawnych z różnych gałęzi prawa wzajemnie się uzupełnia i rozwija. Wykładnia i stosowanie prawa ubezpieczeń społecznych musi zatem odbywać się w kontekście norm należących m.in. do gałęzi prawa cywilnego, czy prawa pracy. W praktyce oznacza to, że rozstrzyganie o istnieniu stosunku ubezpieczenia społecznego i wysokości należnych z tego tytułu składek nie jest możliwe bez sięgania do pojęć i definicji ustawowych funkcjonujących w systemie prawa. Dalej jednakże jest to rozstrzyganie o obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym, zasadach obliczania składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych oraz o podstawie wymiaru tych składek. W takim przypadku przepisy innych gałęzi prawa, jeśli uzupełniają i rozwijają przepisy prawa ubezpieczeń, stają się częścią norm prawa ubezpieczeń społecznych (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z 27 stycznia 2022 r.; sygn. II USK 371/21).

W rezultacie więc co do zasady interpretacja przepisów prawa ubezpieczeń społecznych (także dokonana na podstawie wskazanych wyżej przepisów) polega na prawnej kwalifikacji określonych zdarzeń wywołujących skutek w prawie ubezpieczeń społecznych. Jeśli więc organ rentowy ma się wypowiedzieć co do podstawy podlegania ubezpieczeniom społecznym, obowiązany jest poddać ocenie prawnej wszystkie te stosunki i zdarzenia prawne, które prowadzą do zastosowania określonych przepisów ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, z których wynika powstanie tytułu do objęcia obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi, przy uwzględnieniu, czy w określonej sytuacji faktycznej będą miały zastosowanie przepisy prawa ubezpieczeń społecznych i w jakim zakresie.

Sąd Apelacyjny w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę respektuje naświetlony wyżej kierunek wykładni art. 83d ustawy systemowej (oraz art. 34 ust. 1 Prawa przedsiębiorców, poprzednio art. 10 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej), przyjmując go za podstawę oceny prawnej ustalonego w sprawie stanu faktycznego, z którego jednoznacznie wynikało, że przedmiotem interpretacji, o którą zwrócił się do skarżącego odwołujący się miały być pojęcia użyte w art. 6 ust. 1 pkt 4 i art. 12 ust. 1 ustawy systemowej, od dokonania której w okolicznościach faktycznych opisanych szczegółowo przez wnioskodawcę, zależała kwestia podlegania ubezpieczeniom społecznym, czyli kwestia bez wątpienia objęta przedmiotowym zakresem hipotezy art. 83d ustawy systemowej.

Mając na uwadze powyższe należy stwierdzić, że Sąd Okręgowy prawidłowo ocenił, że w okolicznościach niniejszej sprawy organ rentowy miał obowiązek zadośćuczynienia żądaniu płatnika i wydania stosownej interpretacji indywidualnej. Nie można zatem przyjąć za zasadne stanowiska organu, który w uzasadnieniu apelacji twierdził, że nie miał możliwości wydania interpretacji z uwagi na wskazany w decyzji przepis art. 83d § 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

W tym stanie rzeczy, nie znajdując podstaw do uwzględnienia apelacji pozwanego oragnu, Sąd Apelacyjny, działając na podstawie art. 385 k.p.c., oddalił apelację jako bezzasadną, o czym orzekł w punkcie II sentencji wyroku.

W punkcie I sentencji Sąd Apelacyjny, działając na podstawie art. 350 § 3 k.p.c., sprostował zaskarżony wyrok w komparycji oraz w sentencji w zakresie określenia strony odwołującej się w ten sposób, że wpisał w miejsce (...) Sp. z o.o. w W.” – (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W.”. Dotychczasowe oznaczenie strony odwołującej się stanowiło wyłącznie oczywistą niedokładność i wymagało konkretyzacji, która była dopuszczalna, gdyż na podstawie art. 350 k.p.c. możliwe jest sprostowanie niedokładności przez uściślenie oznaczenia strony (postanowienie Sądu Najwyższego z 14 maja 2021 r., sygn. V CZ 28/21).

Kończąc wyjaśnić jedynie należy, że zgodnie z art. 15zzs ^{( 1)} ust. 1 pkt 4 ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. z 2020 r. poz. 1842), w brzmieniu nadanym ustawą z 28 maja 2021 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2021 r. poz. 1090), obowiązującym od 3 lipca 2021 r., w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 oraz w ciągu roku od odwołania ostatniego z nich, w sprawach rozpoznawanych według przepisów kodeksu postępowania cywilnego w pierwszej i drugiej instancji sąd rozpoznaje sprawy w składzie jednego sędziego. Zasada ta, zgodnie z art. 6 powołanej ustawy z 28 maja 2021 r., znajduje zastosowanie do wszystkich spraw wszczętych i niezakończonych przed dniem jej wejścia w życie. Taki stan prawny, zważywszy na datę wydania niniejszego orzeczenia, uzasadniał rozpoznanie przedmiotowej sprawy w składzie jednego sędziego, przy czym sprawy, które przed dniem wejścia w życie nowelizacji z 28 maja 2021 r. sąd rozpoznawał w składzie innym niż jednego sędziego, w dalszym ciągu prowadzone są przez tego sędziego, któremu sprawa została przydzielona jako referentowi, do zakończenia sprawy w danej instancji.

SSA Ewa Stryczyńska