Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją nr (...) z 23 października 2018r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B., na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 13.10.1998r.
o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednol. Dz.U. z 2017r. poz. 1778 ze zm.) (ustawy o s.u.s.) i art. 11 ust. 1 i ust. 3a Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29.04.2004r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, w sprawie wniosku płatnika składek B. H., prowadzącego działalność gospodarczą pod nazwą: (...) B. H., odmówił wydania zaświadczenia A1 dla J. P. za okres od 5 kwietnia 2018r. do 30 września 2018r.

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy stwierdził, że płatnik wystąpił z wnioskiem
o wydanie zaświadczenia o ustawodawstwie dotyczącym zabezpieczenia społecznego, na rzecz J. P., z którym zawarł umowy zlecenia nr (...) oraz aneks do umowy zlecenia nr (...), obejmujące okres pracy od 5 kwietnia 2018r. do 30 września 2018r., w którym zleceniobiorca miał szacunkowo ustalony czas pracy w Polsce 23%,
w Holandii -77%, a wynagrodzenie w Polsce – 100%. Zarzucił organ rentowy, że z analizy dokumentów zidentyfikowanych w systemie informatycznym Zakładu wynika, iż J. P. nie został zgłoszony przez B. H. do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego jako zleceniobiorca w powyższym okresie, gdyż płatnik składek przedłożył zaświadczenie potwierdzające, że J. P. jest studentem IV roku studiów niestacjonarnych I stopnia Wydziału Mechanicznego Akademii (...) w S. w roku akademickim 2018/2019 oraz jest studentem w/w uczelni od 28 września 2015r., zatem praca wykonywana przez niego na podstawie umowy zlecenia nie jest w Polsce tytułem do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego.

W odwołaniu od tej decyzji B. H., reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, zarzucił naruszenie art. 11 ust. 3 lit. a Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady WE Nr 883/2004 przez jego niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że osoba, która posiadała status studenta, jest zatrudniona na podstawie umowy zlecenia
i wykonuje pracę za granicą, podlega zawsze w zakresie ubezpieczenia społecznego ustawodawstwu państwa, w którym wykonuje swoją pracę.

Powołując się na powyższe wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji i wydanie żądanego zaświadczenia oraz o zasądzenie na jego rzecz od organu rentowego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, wg norm przepisanych.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania, podtrzymując dotychczasowe stanowisko.

Wyrokiem z 8 lutego 2019r. sygn. VI U 1339/18 Sąd Okręgowy w Bielsku-Białej oddalił odwołanie.

Jako okoliczności bezsporne wskazał Sąd I instancji, że:

-

J. P. jest studentem IV roku studiów niestacjonarnych I stopnia Wydziału Mechanicznego Akademii (...) w S. w roku akademickim 2018/2019 oraz jest studentem na wyżej wymienionej uczelni od 28 września 2015r.,

-

miejscem zamieszkania zainteresowanego jest S., ul. (...),

-

w dniu 4 kwietnia 2018r. B. H. zawarł z J. P. umowę zlecenia
nr (...) w zakresie przygotowania części do montażu generatora,

-

miejsce wykonania zlecenia określono jako dowolnie wybrane miejsce pracy w Polsce oraz podczas wyjazdu służbowego – Holandia,

-

na podstawie aneksu z 4 maja 2018r. umowa zlecenia została przedłużona do 30 czerwca 2018r.,

-

w dniu 29 czerwca 2018r. płatnik zawarł z J. P. umowę zlecenia nr (...)
w zakresie wykonania prac mechanicznych przy remoncie silników spalinowych,

-

miejsce wykonania zlecenia określono jako dowolnie wybrane miejsce pracy w Polsce oraz podczas wyjazdu służbowego – Holandia i Belgia,

-

J. P. nie został zgłoszony do ubezpieczeń społecznych z tytułu zawartych umów zlecenia,

-

płatnik, składając wniosek o wydanie zaświadczenia A1, podał, że czas pracy wykonywanej przez zleceniobiorcę na podstawie umowy zlecenia na terytorium Polski stanowi 23 %,
a na terytorium Holandii 77 %,

-

wynagrodzenie w całości wypłacone było na terytorium Polski.

Przypomniał Sąd I instancji, że wg art. 13 ust. 1 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego osoba, która normalnie wykonuje pracę najemną
w dwóch lub więcej państwach członkowskich, podlega:

-

ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym ma miejsce zamieszkania, jeżeli wykonuje znaczną część pracy w tym państwie członkowskim; lub

-

jeżeli nie wykonuje znacznej części pracy w państwie członkowskim, w którym ma miejsce zamieszkania, ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym znajduje się siedziba lub miejsce wykonywania działalności przedsiębiorstwa.

Z powyższego wynika, że generalną regułą wspólnotowej koordynacji jest, iż ustalanie ustawodawstwa właściwego odbywa się według dwóch zasad: miejsca wykonywania pracy (lex loci laboris) oraz podlegania jednemu ustawodawstwu. Jednak, aby ubezpieczony mógł skorzystać z dobrodziejstwa objęcia ubezpieczeniem społecznym z tytułu miejsca wykonywanej pracy na podstawie umowy zlecenia i uzyskania zaświadczenia A1, musi zostać zgłoszony do ubezpieczeń społecznych.

Podniósł Sąd, że zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy o s.u.s. obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby fizyczne, które wykonują na obszarze Rzeczpospolitej Polskiej pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia, albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, z tym, że na podstawie art. 6 ust. 4 tej ustawy, osoby określone w ustępie 1 pkt 4 nie podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu
i rentowym, jeżeli są uczniami gimnazjów, szkół ponadgimnazjalnych, szkół ponadpodstawowych lub studentami, do ukończenia 26 lat.

Z bezspornych ustaleń Sądu wynika, że J. P. nie został zgłoszony do ubezpieczeń społecznych w związku ze zwolnieniem, które wynika z wyżej cyt. przepisu.

Jak wynika z art. 11 ust. 3 lit a Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004, osoba wykonująca w państwie członkowskim pracę najemną lub pracę na własny rachunek, podlega ustawodawstwu tego państwa członkowskiego.

Uznał Sąd I instancji, że skoro z bezspornych ustaleń wynika, iż J. P. znaczną część pracy (77 %) wykonywał na terytorium Holandii, to - przy braku zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych w Polsce i wykonywaniu znacznej części prac na terytorium Holandii - brak jest podstaw do wydania zaświadczenia A1.

Apelację od powyższego wyroku wniósł B. H., reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika. Zaskarżył wyrok w całości, zarzucając:

-

naruszenie art. 11 ust. 3 lit. a Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE)
nr (...) (rozporządzenia podstawowego) przez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, iż osoba, która posiada status studenta i jest jednocześnie zatrudniona na podstawie umowy zlecenia w celu oddelegowania za granicę, podlega zawsze w zakresie ubezpieczenia społecznego ustawodawstwu państwa, w którym wykonuje pracę (lex loci laboris), podczas gdy poprawna analiza przepisów w zakresie zabezpieczenia społecznego powinna również uwzględniać podleganie ubezpieczeniu zdrowotnemu, które w przypadku J. P. było realizowane w Polsce, co tym samym przesądza o podleganiu przepisom prawa państwa członkowskiego, w którym siedzibę ma pracodawca delegujący pracownika za granicę, a jednocześnie pracownik posiada miejsce zamieszkania w tym państwie i świadczy w nim znaczną część swojej pracy,

-

naruszenie art. 13 ust. 1 rozporządzenia podstawowego przez jego niezastosowanie do sytuacji J. P.,

-

naruszenie art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 27.08.2004r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych w zw. z art. 66 ust. 1 pkt 20 tej ustawy, które stanowią, że w Polsce student podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu
z samego faktu bycia studentem, jeżeli nie podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu z innego tytułu (np. umowy o pracę),

-

naruszenie art. 328 § 2 kpc przez wadliwe sporządzenie uzasadnienia wyroku, zarówno
w zakresie ustalenia podstawy faktycznej jak i podstawy prawnej, wraz z wyjaśnieniem przepisów prawnych, a to przez zaniechanie dogłębnego przeanalizowania przepisów prawnych, powołanie jedynie niektórych przepisów, które nie wyczerpują podstawy prawnej żądania ani wyrokowania, co przekłada się na trudności związane z formułowaniem zarzutów i ustaleniami wywodu, jakiego dokonywał Sąd w trakcie wyrokowania,

-

naruszenie art. 232 kpc przez niedopuszczenie dowodu z urzędu i nieustalenie, czy J. P. przed oddelegowaniem podlegał ustawodawstwu państwa, w którym siedzibę ma delegujący go pracodawca, jednocześnie bezzasadnie przyjmując, że przed oddelegowaniem nie podlegał on ubezpieczeniom społecznym, w tym zdrowotnym,

-

nierozpoznanie istoty sprawy, błąd w ustaleniach faktycznych, polegający na tzw. błędzie braku, nieustalenie okoliczności istotnych, od których uzależnione jest zastosowanie odpowiednich przepisów rozporządzenia podstawowego, a mianowicie, że J. P.
z faktu bycia studentem zamieszkałym w Polsce podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu
w Polsce, co przesądza o podleganiu przepisom prawa państwa członkowskiego, w którym pracownik przed oddelegowaniem zamieszkiwał i podlegał ubezpieczeniu zdrowotnemu.

Wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania, ewentualnie o zmianę tegoż wyroku przez uwzględnienie odwołania. Wniósł także o zasądzenie na jego rzecz od organu rentowego kosztów procesu wraz z kosztami zastępstwa procesowego wg norm przepisanych, natomiast w przypadku uchylenia wyroku i przekazania sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania –
o pozostawienie temu Sądowi rozstrzygnięcia w przedmiocie kosztów procesu wraz
z kosztami zastępstwa procesowego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest zasadna.

Na wstępie z urzędu zauważyć należy, że Sąd I instancji błędnie określił w zaskarżonym wyroku podmiot wnoszący odwołanie, a tym samym stronę sporu. Jak bowiem wynika
z treści zaskarżonej decyzji, została ona wydana wobec B. H., prowadzącego pozarolniczą działalność pod firmą (...) (por. wniosek
i decyzja). Jak podał pełnomocnik odwołującego się (por. k. 27 a.s.), jego mandant wniósł aportem swoje przedsiębiorstwo do (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością spółki komandytowej, a jak wynika z kolei z przedstawionych wówczas wypisów z rejestru przedsiębiorców KRS (por. k. 21 – 26 a.s.) nie doszło do przekształcenia prowadzonej działalności pozarolniczej w spółkę prawa handlowego w trybie art. 551 § 5 ksh.

Tym samym stroną w sporze jest nadal B. H..

Przechodząc natomiast do meritum sporu zauważyć należy, że brak jest podstaw do uchylenia zaskarżonego wyroku, ponieważ przepis art. 386 § 4 kpc dopuszcza takie rozstrzygnięcie (poza nieważnością postępowania) tylko w razie nierozpoznania przez sąd pierwszej instancji istoty sprawy albo gdy wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości. Okoliczności faktyczne niniejszej sprawy pozostają bezsporne, natomiast Sąd I instancji wyraził swój pogląd w sprawie, dokonując subsumcji bezspornego stanu faktycznego, nie sposób zatem zarzucić aby w sprawie została spełniona którakolwiek ze wskazanych wyżej przesłanek.

Przechodząc natomiast do merytorycznej strony sporu przypomnieć należy, że zgodnie z art. 11 ust. 3 lit. a) rozporządzenia podstawowego, osoba wykonująca w Państwie Członkowskim pracę najemną lub pracę na własny rachunek podlega ustawodawstwu tego Państwa Członkowskiego. J. P. był osobą, która wykonywała pracę najemną na rzecz jednego pracodawcy, ale na terenie dwóch państw członkowskich, zatem zastosowanie do niego znajdowało uregulowanie art. 13 ust. 1 lit. a), zgodnie z którym osoba, która normalnie wykonuje pracę najemną w dwóch lub więcej państwach członkowskich, podlega ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym ma miejsce zamieszkania, jeżeli wykonuje znaczną część pracy w tym państwie członkowskim.

Przypomnieć bowiem w tym miejscu wypada, że zgodnie z regułami interpretacyjnymi, zawartymi w art. 14 ust. 8 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego
i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16.09.2009r. dotyczącego wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.U.UE.L. 2009.284.1) (rozporządzenia wykonawczego), do celów stosowania art. 13 ust. 1 i 2 rozporządzenia podstawowego „znaczna część pracy najemnej lub działalności na własny rachunek” wykonywana w państwie członkowskim oznacza znaczną pod względem ilościowym część pracy najemnej lub pracy na własny rachunek wykonywanej w tym państwie członkowskim, przy czym nie musi to być koniecznie największa część tej pracy.
W celu określenia, czy znaczna część pracy jest wykonywana w danym państwie członkowskim, należy uwzględnić następujące kryteria orientacyjne: w przypadku pracy najemnej - czas pracy lub wynagrodzenie. Jak ustalił Sąd I instancji, J. P. wykonywał pracę w Polsce w 23 % czasu pracy, a w 77 % w Holandii, jednak wynagrodzenie z tytułu tej pracy w 100% otrzymywał w Polsce, zatem według wskazanych reguł podlegał ustawodawstwu polskiemu.

Organ rentowy odmówił takiego ustalenia (i w konsekwencji wydania zaświadczenia A1), gdyż uznał, że skoro J. P., jako student w wieku poniżej 26 lat, z mocy art. 6 ust. 4 ustawy o s.u.s. nie podlega ubezpieczeniom społecznym z tytułu wykonywania umowy zlecenia i nie podlega też z tego tytułu ubezpieczeniu zdrowotnemu (z mocy z kolei art. 66 ust. 1 pkt 1e ustawy z dnia 27.08.2004r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych – ówcześnie tekst jednol. Dz.U. z 2017r. poz. 1938), to nie można uznać, że podlega polskiemu ustawodawstwu z tytułu zabezpieczenia społecznego.

Podleganie jednak ustawodawstwu państwa członkowskiego z tytułu zabezpieczenia społecznego bynajmniej nie musi oznaczać, jak tego chciałby organ rentowy, że tytułem do tego podlegania jest właśnie wykonywanie pracy najemnej, czy też - w konkretnym przypadku J. P. - wykonywanie umowy zlecenia, z uwagi na którą wystąpiono
o wydanie zaświadczenia. Pojęcie to oznacza bowiem, że dana osoba posiada w państwie członkowskim jakikolwiek tytuł do podlegania ubezpieczeniu, w tym także zdrowotnemu, choćby nie podlegała równocześnie ubezpieczeniu z tytułu zatrudnienia, umowy zlecenia lub prowadzenia działalności gospodarczej.

Analogiczny pogląd wyraził Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z 11 stycznia 2018r. sygn. II UK 650/16 (OSNP 2018/9/126).

J. P., jako student, niewątpliwie w okresie objętym sporem podlegał ubezpieczeniu zdrowotnemu, a to z mocy art. 66 ust. 1 pkt 20) w/w ustawy z dnia 27.08.2004r. o świadczeniach opieki zdrowotnej (…) , a zatem podlegał polskiemu ustawodawstwu z tytułu zabezpieczenia społecznego. Organ rentowy był zatem zobowiązany do wydania zleceniodawcy dotyczącego tego zleceniobiorcy zaświadczenia A1 w celu potwierdzenia podlegania przezeń polskiemu ustawodawstwu w zakresie zabezpieczenia społecznego.

Mając powyższe na uwadze, na mocy art. 386 § 1 kpc, Sąd Apelacyjny orzekł jak w pkt 1 wyroku.

O kosztach postępowania orzeczono po myśli art. 98 § 1 i 3 kpc w zw. z art. 99 kpc, przy zastosowaniu § 9 ust. 2 oraz § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tekst jednol. Dz.U. z 2018r. poz. 265) oraz art. 36 ustawy z dnia 28.07.2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w brzmieniu obowiązującym w dniu wniesienia apelacji (tekst jednol. Dz.U. z 2018r. poz. 300) (180 + 240 + 30 = 450 zł).

/-/ SSA Alicja Kolonko