Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 20.04.2022 r ZUS I Oddział w Ł. na podstawie art. 114 ustawy o emeryturach i rentach z FUS odmówił A. R. ponownego ustalenia wysokości emerytury z uwagi na nieprzedłożenie nowych dokumentów.

/decyzja – k. 22 akt ZUS/

W dniu 17 maja 2022 roku wnioskodawca wniósł odwołanie od powyższej decyzji, wnosząc o przeliczenie kapitału początkowego za okres 30.05.1984 – 30.11.1989 przy przyjęciu wynagrodzenia osiągniętego w związku z zatrudnieniem w NRD w (...) E. K. – M. – S..

/odwołanie – k. 3-4/

W odpowiedzi na odwołanie złożonej w dniu 26 sierpnia 2021 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. wniósł o oddalenie odwołania, argumentując jak w zaskarżonej decyzji.

/odpowiedź na odwołanie – k. 10/

W piśmie z dnia 24.08.2022 r wnioskodawca reprezentowany przez pełnomocnika wniósł przeliczenie świadczenia w oparciu o zaświadczenie, z którego wynikało wynagrodzenie za cały okres zatrudnienia na terenie Niemiec.

/pismo – k. 20/

W piśmie z dnia 9.11.2022 r wnioskodawca reprezentowany przez pełnomocnika wniósł o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Nadto wniósł o przyjęcie przy wyliczeniu świadczenia następujących kwot wynagrodzenia:

- za okres 1.06.1984 – 31.07.1984 – 860 marek (...) (na podstawie wyjaśnień strony)

- za okres 1.08.1984 – 31.01.1985 – 900 marek (...) (na podstawie umowy zmieniającej z dnia 7.08.1984 r)

- za okres 1.09.1989 – 30.11.1989 – 1350 marek (...) (świadectwo pracy z dnia 19.12.1989)

- w pozostałym okresie trwania umowy – 1.02.1985 – 31.08.1989 – średnio (...) marek (...) miesięcznie,

alternatywnie wniósł o przyjęcie za podstawę wymiaru emerytury wynagrodzenia zastępczego określonego dla stanowiska starszy inspektor na podstawie kolejnych rozporządzeń RM w sprawie zasad wynagradzania pracowników urzędów państwowych obowiązujących w okresie 30.05.1984 – 30.11.1989 , wydanych na podstawie ustawy z dnia 16.09.1982 o pracownikach urzędów państwowych.

/pismo – k. 41 – 44/

Na rozprawie w dniu 10.01.2023 r wnioskodawca reprezentowany przez pełnomocnika wniósł o przyjęcie w podstawie wymiaru świadczenia za okres 1.02.1985 -31.08.1989 r – 1100 (...).

/e – prot. Z dnia 10.01.2023 00:00:42/

Ostatecznie w piśmie z dnia 23.02.2023 r wnioskodawca wniósł o przyjęcie w podstawie wymiaru świadczenia za okresy:

- 30.05.1984 – 31.07.1984 – 860 (...)

- 1.08.1984 – 31.01.1985 – 900 (...)

- 1.02.1985 -31.08.1989 – 1100 (...)

- 1.09.1989 – 30.11.1989 – 1350 (...)

Alternatywnie za okresy:

- 30.05.1984 – 31.07.1984 – wynagrodzenia zastępczego określonego dla stanowiska starszy inspektor na podstawie kolejnych rozporządzeń RM w sprawie zasad wynagradzania pracowników urzędów państwowych wydanych na podstawie ustawy z dnia 16.09.1982 r o pracownikach urzędów państwowych w wysokości 10000 zł brutto

- 1.08.1984 – 31.08.1985 r – rzeczywistego wynagrodzenia w kwocie 900 (...) za miesiąc na podstawie umowy zmieniającej z dnia 7.08. 1984 r

- 1.02.1985 – 31.08.1989 – wynagrodzenia zastępczego określonego dla stanowiska starszy inspektor na podstawie kolejnych rozporządzeń RM w sprawie zasad wynagradzania pracowników urzędów państwowych wydanych na podstawie ustawy z dnia 16.09.1982 r o pracownikach urzędów państwowych: za okres 1.01.1987 – 31.12.1988 – 30000 zł, za okres 1.01.1989 – 31.08.1989 -440000 zł

- 1.09.1989 – 30.11.1989 r rzeczywistego wynagrodzenia w kwocie 1350 (...) na miesiąc na podstawie zaświadczenia o zarobkach z dnia 21 grudnia 1989 r.

/pismo – k.94 – 98/

Sąd Okręgowy w Łodzi ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca A. R. urodził się w dniu (...).

/bezsporne/

Wnioskodawca był zatrudniony do 31.10.1983 r w (...).

/okoliczność bezsporna, kwestionariusz okresów składkowych i nieskładkowych – k. 3 akt ZUS, poświadczenie ZUS w aktach ZUS/

W okresie od dnia 30.05.1984 – 30.11.1989 wnioskodawca został skierowany przez Urząd Wojewódzki w S. do pracy na terenie byłej NRD w ramach umowy rządowej. Był zatrudniony w tym okresie w (...) E. K. – M. S., na stanowiskach szlifierz, z-ca kierownika grupy polskich pracowników, kierownika grupy polskich pracowników. Jego przeciętny zarobek miesięczny wynosił 1350 marek. Za cały okres uzyskał wynagrodzenie w kwocie (...),11 marek, za czas choroby – (...),38 marek ( (...)).

/zaświadczenie – k. 7, świadectwo – k. 23 akt ZUS, zaświadczenie – k. 25 akt ZUS, k. 27, zeznania wnioskodawcy e – prot. Z dnia 9.09.2022 r 00:05:14 w zw. E – prot. Z dnia 24.02.2023 00:07:03 , zeznania świadka T. J. – e – prot. Z dnia 10.01.23 00:04:40/

W okresie od 1.08.1984 – 30.01.1985 r ubezpieczony zajmował stanowisko oficjalnego opiekuna polskich pracowników, a wynagrodzenie z tego tytułu określono na kwotę 900 marek. W okresie wrzesień – listopad 1989 r otrzymywał miesięcznie 1350 (...).

/umowa – k. 46, 46 odw.,tłumaczenie umowy – k. 45, zaświadczenie z tłumaczeniem – k. 47 - 49/

Decyzją z dnia 1 września 2017 roku, Zakład Ubezpieczeń Społecznych ustalił A. R. kapitał początkowy na dzień 1 stycznia 1999 roku w wysokości 111.526,68 zł.

Do ustalenia wartości kapitału początkowego Zakład przyjął podstawę wymiaru kapitału początkowego w kwocie 1115,16 zł.

Do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenia wskaźnika wysokości tej podstawy przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z kolejnych 10 lat kalendarzowych (1989 – 1998). Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 91,34%. Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustalono w wyniku pomnożenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru wynoszącego 91,36% przez kwotę 1.220,89 zł tj. kwotę bazową określoną w ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych . Do ustalenia wartości kapitału początkowego Zakład przyjął 226 miesięcy okresów składkowych oraz 60 miesięcy okresów nieskładkowych, współczynnik proporcjonalny do – osiągniętego do dnia 31 grudnia 1998 roku – wieku oraz okresu składkowego i nieskładkowego dla wnioskodawcy, który wyniósł 75,63%. Średnie dalsze trwanie życia – wyrażone w miesiącach dla osób w wieku 62 lat – wyniosło 209 miesięcy. Za 1989 rok przyjęto wynagrodzenie w kwocie 249.100 zł.

/decyzja – k. 81 akt ZUS/

Od marca 1990 roku wnioskodawca pobierał zasiłek dla bezrobotnych.

/bezsporne – kwestionariusz okresów składkowych o nieskładkowych – k. 3 akt ZUS/

W dniu 10.01.2022 r wnioskodawca złożył wniosek o emeryturę.

/wniosek – k. 1 akt ZUS/

Decyzją z dnia 1.02. 2022 roku, Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. przyznał A. R. emeryturę od dnia 1 stycznia 2022 roku tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek. Organ rentowy ustalił termin płatności świadczenia na 15 dzień każdego miesiąca.

W decyzji wskazano, iż podstawę obliczenia emerytury stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne oraz kapitału początkowego z uwzględnieniem waloryzacji składek i kapitału początkowego zewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury. Emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia, dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę. Kwota składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji wynosi 425804,50 zł, kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wynosi 573289,84 zł, średnie dalsze trwanie życia wynosi 170,50 m-cy, wyliczona kwota emerytury wynosi 5859,79 zł.

/decyzja - k.17 akt ZUS/

W dniu 18.03.2022 r ubezpieczony wniósł o ponowne przeliczenie emerytury z uwzględnieniem przeliczenia kapitału początkowego, wnosząc o uwzględnienie zarobków z pracy w NRD.

/wniosek – k. 21 akt ZUS/

Zaskarżoną decyzją z dnia 20.04.2022 r ZUS I Oddział w Ł. na podstawie art. 114 ustawy o emeryturach i rentach z FUS odmówił A. R. ponownego ustalenia wysokości emerytury z uwagi na nieprzedłożenie nowych dokumentów.

/decyzja – k. 22 akt ZUS/

Przy przyjęciu za okres 1.08.1984 – 31.01.1985 wynagrodzenia w wysokości 900 (...) miesięcznie oraz za okres 09 -11 1989 r wynagrodzenia w wysokości 1350 (...) miesięcznie (po przeliczeniu na złote przy uwzględnieniu kursu obowiązującego w spornym okresie), hipotetyczna wysokość kapitału początkowego wynosi 114.368,98 zł, przy wskaźniku podstawy wymiaru z lat 1989 – 1998 w wysokości 95,32 %. Za 1989 rok przyjęto kwotę 1153616,54 zł.

/wyliczenie – k. 80 – 88/

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych dowodów, na które składała się dokumentacja załączona do akt niniejszego postępowania oraz znajdująca się w aktach organu rentowego a nadto częściowo na podstawie zeznań strony i świadka – co do faktu zatrudnienia i zajmowanych stanowisk.

W przedmiotowej sprawie przeprowadzone postępowanie dowodowe miało na celu ustalenie, czy przy wyliczeniu kapitału początkowego wnioskodawcy, a w konsekwencji należnej mu emerytury, dopuszczalne jest uwzględnienie rzeczywiście uzyskiwanych przez niego zarobków w latach 1984 - 1989 w ramach świadczenia pracy w zakładzie (...) w NRD na podstawie umowy o pracę, bądź też wynagrodzenia zastępczego tj. wynagrodzenia przysługującego w wyżej wymienionym okresie pracownikowi zatrudnionemu w kraju w takim samym lub podobnym charakterze, w jakim wnioskodawca zatrudniony był przed wyjazdem za granicę.

Zaświadczenie pracodawcy z dnia 6.12.1989 (k. 27) o wynagrodzeniu otrzymywanym przez skarżącego w okresie pracy w NRD zawierało jedynie informację o łącznym wynagrodzeniu, w tym wynagrodzeniu za czas choroby – bez wskazania daty niezdolności do pracy, za zatem wysokość wynagrodzenia wskazana w treści zaświadczenia nie była dla Sądu miarodajna, ponieważ nie obrazowała konkretnej wielkości wynagrodzenia w poszczególnych miesiącach i latach zatrudnienia wnioskodawcy w NRD. Takiego wynagrodzenia nie określa także świadectwo pracy z dnia 19.12.1989 r (k. 23 akt kapitałowych ZUS), mowa jest nim bowiem o przeciętnym zarobku miesięcznym w kwocie 1350 (...). W świetle pozostałych dokumentów, które określają wynagrodzenie - umowa zmieniająca – k. 45(900 (...)), przyjęcie takiego wynagrodzenia w każdym miesiącu nie znajduje uzasadnienia. Brak możliwości ustalenia wysokości wynagrodzenia w konkretnym roku nie daje możliwości ustalenia wskaźnika podstawy wymiaru za poszczególne lata.

Brak było podstaw do przyjęcia w podstawie wymiaru świadczenia wynagrodzeń na podstawie osobowych źródeł dowodowych, albowiem zeznania strony i świadka nie są spójne, nie znajdują potwierdzenia w pozostałym materiale dowodowym. Należy też podkreślić, iż wnioskodawca precyzując roszczenie, w zasadzie za każdym razem zmieniał wysokość otrzymywanego wynagrodzenia. Nadto początkowo zeznał, że w pierwszym okresie, na stanowisku szlifierza zarabiał 860 (...), nie pamiętał kolejnych wynagrodzeń. Wyjaśniając na kolejnej rozprawie wskazał już, że jako zastępca kierownika zarabiał 950 (...) netto, a następnie 1100 (...). Natomiast w pierwszym okresie wynagrodzenie było akordowe. Zeznający na te same okoliczności świadek wskazał, że wynagrodzenie w pierwszym okresie było stałe i wynosiło 900 (...), a następnie wynosiło 1000 – 1100 DM do końca zatrudnienia. Wobec powyższych rozbieżności powyższe osobowe źródła dowodowe nie były przydatne do ustalenia wysokości wynagrodzenia za poszczególne miesiące zatrudnienia.

W ocenie strony skarżącej, przy wyliczeniu kapitału początkowego wnioskodawcy organ rentowy winien wziąć po uwagę alternatywnie wynagrodzenie zastępcze tj. wynagrodzenie, określone dla stanowiska starszy inspektor na podstawie kolejnych rozporządzeń RM w sprawie zasad wynagradzania pracowników urzędów państwowych wydanych na podstawie ustawy z dnia 16.09.1982 r o pracownikach urzędów państwowych. Należy przy tym zwrócić uwagę, że wnioskodawca nie pracował bezpośrednio ani przed wyjazdem za granicę, ani po powrocie na takim stanowisku, więc brak podstaw do zastosowania wynagrodzenia zastępczego.

Jedynymi dowodami na okoliczność rzeczywiście otrzymywanego wynagrodzenia były : umowa zmieniająca (k. 45), określająca wynagrodzenie w okresie 1.08.1984 – 30.01.1985 na kwotę 900 (...) oraz zaświadczenie o zarobkach (k, 47) , z którego wynikało wynagrodzenie za okres 09 – 11.1989 w kwocie po 1350 (...). Powyższych dokumentów nie zakwestionował skutecznie organ rentowy, zatem stały się podstawą do hipotetycznego wyliczenia świadczenia.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył, co następuje:

Odwołanie zasługiwało na częściowe uwzględnienie.

Stosownie do treści art. 114 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2022 r. , poz. 504 ze zm., dalej: ustawa emerytalna), prawo do świadczeń lub ich wysokość ulega ponownemu ustaleniu na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, jeżeli, m.in

po uprawomocnieniu się decyzji w sprawie świadczeń zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub na ich wysokość.

Jak wskazuje art. 111 ust. 1 ustawy emerytalnej, wysokość emerytury lub renty oblicza się ponownie, z zastrzeżeniem ust. 2 i 3, od podstawy wymiaru ustalonej w myśl art. 15, jeżeli do jej obliczenia wskazano podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe na podstawie przepisów prawa polskiego:

1)  z liczby kolejnych lat kalendarzowych i w okresie wskazanym do ustalenia poprzedniej podstawy wymiaru świadczenia,

2)  z kolejnych 10 lat kalendarzowych wybranych z 20 lat kalendarzowych, poprzedzających bezpośrednio rok kalendarzowy, w którym zgłoszono wniosek o przyznanie emerytury lub renty albo o ponowne ustalenie emerytury lub renty, z uwzględnieniem art. 176,

3)  z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu, przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku o ponowne ustalenie emerytury lub renty

- a wskaźnik wysokości podstawy wymiaru jest wyższy od poprzednio obliczonego.

Jak normuje ust. 2 i ust. 3 powołanego przepisu, wskaźnik wysokości podstawy wymiaru, obliczony na zasadach określonych w art. 15, mnoży się przez kwotę bazową ostatnio przyjętą do obliczenia świadczenia, a podstawa wymiaru emerytury lub renty, ustalona na zasadach określonych w ust. 1 i 2, podlega wszystkim waloryzacjom przysługującym do dnia zgłoszenia wniosku o ponowne ustalenie tej podstawy.

Na mocy art. 173 ust. 1 ustawy emerytalnej, dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy.

Według ustępu 2 powołanego artykułu, kapitał początkowy stanowi równowartość kwoty obliczonej według zasad określonych w art. 174 pomnożonej przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia ustalone zgodnie z art. 26 ust. 3 dla osób w wieku 62 lat.

W oparciu o przepis art. 174 ust. 1, kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12.

Przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1)  okresy składkowe, o których mowa w art. 6;

2)  okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5;

3)  okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-3 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2 (ust. 2).

Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu przed dniem 1 stycznia 1999 r. (ust. 3).

Natomiast w myśl art. 15 ust. 1 powyższej ustawy podstawę wymiaru emerytury
i renty stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę, z uwzględnieniem ust. 6 i art. 176. Natomiast stosownie do brzmienia ust. 2a tego samego przepisu, jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru składek w okresie pozostawania w stosunku pracy wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru emerytury i renty, za podstawę wymiaru składek przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników, proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy. Z kolei, na podstawie ust. 6 omawianego przepisu, na wniosek ubezpieczonego podstawę wymiaru emerytury lub renty może stanowić ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu.

Podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, według art. 25. ust. 1 ustawy emerytalnej, stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175 oraz kwot środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b oraz art. 185.

Podstawę obliczenia emerytury stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, oraz zwaloryzowanego kapitału początkowego oraz kwoty środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, z tym że przy ustalaniu podstawy obliczenia emerytury nie uwzględnia się kwot zwiększeń składek na ubezpieczenie emerytalne oraz kapitału początkowego określonego w art. 173-175, uzyskanych w wyniku waloryzacji kwartalnej, o której mowa w art. 25a, przeprowadzonej w celu obliczenia dotychczas przysługującej emerytury z Funduszu (art. 26c ust. 2).

Stosownie do art. 116 ust. 5 powyższej ustawy do wniosku o emeryturę lub rentę powinny być dołączone dowody uzasadniające prawo i wysokości tego świadczenia, co oznacza, że ciężar dowodu w tym zakresie spoczywa na wnioskodawcy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 marca 2001 roku II UK 297/00).

Przytoczone zasady postępowania – w świetle uchwały Sądu Najwyższego z dnia
7 maja 2003 roku w sprawie o sygn. III UZP 2/03 (OSNP 2003/14/338) - tak przy ustalaniu prawa do świadczenia, jak i jego przeliczaniu, pozwalają na ogólną uwagę, iż zamiarem ustawodawcy było umożliwienie ubezpieczonym dokonanie wyboru, w ramach prawa, najkorzystniejszego z ich punktu widzenia okresu, z którego podstawa wymiaru składek ubezpieczeniowych, będzie stanowić podstawę wymiaru świadczenia.

W rozpoznawanej sprawie wnioskodawca zakwestionował wysokość przyjętego za podstawę obliczeń emerytury wynagrodzenia otrzymywanego w związku z zatrudnieniem w NRD w okresie 30.05.1984 – 30.11.1989.

Zgodnie z § 21 ust. 1 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 roku sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. z 2011 roku, nr 237, poz. 1412) środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu oraz uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty są zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument, na podstawie którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia.

Należy podkreślić, że Sąd nie jest związany ograniczeniami dowodowymi określonymi dla dowodzenia przed organami rentowymi, co wynika z treści art. 473 k.p.c.
i sprawia, że każdy fakt może być dowodzony wszelkimi środkami, które Sąd uzna za pożądane, a ich dopuszczenie za celowe. Mając to na uwadze, Sąd przeprowadził postępowanie dowodowe obejmujące analizę dostępnej dokumentacji związanej ze spornym okresem zatrudnienia wnioskodawcy oraz przesłuchał wnioskodawcę i świadka.

Wskazana regulacja § 21 ust. 1 powołanego rozporządzenia stanowiąca odpowiednik obowiązującego do dnia 23 listopada 2011 roku § 20 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno - rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń, wyznacza kierunek postępowania dowodowego, nie oznacza jednak, aby wysokość uzyskiwanego uposażenia nie mogła być wskazana i w inny sposób, tak przy pomocy pisemnych środków dowodowych pochodzących od pracodawcy, czy też nawet dowodów pośrednich, nie wyłączając zeznań świadków - aczkolwiek wskazujących wprost na wysokość wynagrodzenia danego zainteresowanego (tak stanowi m. in. teza wyroku Sądu Najwyższego z dnia 25 lipca 1997r. - II UKN 186/97, OSNAP 1998/11/324, a także wyroki: Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 4 marca 1997r. - III AUa 105/97, Apel. W-wa 1997/2/7, Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 27 czerwca 1995 - III Aur 177/95, OSA 1996/10/32, czy Sądu Apelacyjnego Białymstoku - III Aur 294/93, PS - wkład. 1994/3/6).

Wysokości wynagrodzenia lub danego składnika wynagrodzenia nie można ustalać
w sposób przybliżony, ale pewny, na podstawie konkretnego dokumentu bądź jego kopii, który zachował się w dokumentacji osobowej ubezpieczonej. Chodzi tutaj o umowy pracę czy angaże, w których zawarte są dane dotyczące wynagrodzenia. W takim wypadku uwzględnić można składniki wynagrodzenia, które są pewne, wypłacane były w danym okresie, stałe i w określonej wysokości (por. wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 18 stycznia 2012 r., III AUa 1555/11, LEX nr 1113058).

Przeprowadzone postępowanie dowodowe ma m.in. na celu ustalić taką wysokość wynagrodzenia, jaką wnioskodawca rzeczywiście i niewątpliwie otrzymywał podczas zatrudnienia na terenie NRD w spornym okresie.

W znajdującym się aktach sprawy zaświadczeniu pracodawcy wskazano łączną kwotę wynagrodzenia, w tym za czas choroby, z kolejnego świadectwa wynikało, iż przeciętna wysokość miesięcznego wynagrodzenia wynosiła miesięcznie 1350 (...). Zapisy te nie obrazowały faktycznej wielkości wynagrodzenia otrzymywanego przez wnioskodawcę w poszczególnych miesiącach i latach pracy w NRD. W związku z powyższym, w ocenie Sądu Okręgowego, kwota rzeczonego wynagrodzenia nie mogłaby zostać przyjęta do wyliczenia kapitału początkowego wnioskodawcy, a ostatecznie – jego emerytury za wszystkie miesiące pracy.

Zgodnie z § 10 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 1 kwietnia 1985 roku w sprawie szczególnych zasad ustalania podstawy wymiaru emerytur i rent (t.j. Dz. U. Nr 11, poz. 63) jeżeli w okresie, z którego wynagrodzenie przyjmuje się do ustalenia podstawy wymiaru, pracownik był zatrudniony za granicą, do ustalenia podstawy wymiaru przyjmuje się za okresy tego zatrudnienia:

1) kwoty, od których za te okresy opłacono składkę na ubezpieczenie społeczne w kraju, albo

2) jeżeli okres zatrudnienia za granicą przypada przed dniem 1 stycznia 1991 r. - kwoty wynagrodzenia przysługującego w tych okresach pracownikowi zatrudnionemu w kraju w takim samym lub podobnym charakterze, w jakim pracownik był zatrudniony przed wyjazdem za granicę.

Cytowany § 10 określa dwa rozłączne przypadki:

- pierwszy, dotyczący sytuacji gdy odprowadzone zostały składki na ubezpieczenie społeczne w kraju, chociaż pracownik świadczył pracę za granicą. W takim wypadku pierwszeństwo, niezależnie od okresu, w którym to zatrudnienie miało miejsce, przypada wysokości rzeczywistych zarobków.

- drugi – jeśli składki nie zostały odprowadzone lub brak dowodów na ten fakt, a zatrudnienie przypada przed 1991 rokiem – wynagrodzenia zastępcze.

Praca wnioskodawcy w spornym okresie odbywała się w byłej Niemieckiej Republice Demokratycznej. Ubezpieczony nie został tam skierowany przez jakiekolwiek polskie przedsiębiorstwo, ale jego praca wykonywana była w oparciu o umowę międzynarodową.

Zgodnie z art. 9 punkt 9 umowy z 25 maja 1971 roku przedłużonej następnie na mocy kolejnych protokołów, świadczenia rentowe, do których polscy pracownicy mają prawo, będą wypłacane przez właściwe instytucje PRL według obowiązujących przepisów i na ich koszt. Okresy zatrudnienia oraz zarobki z tytułu pracy NRD będą uwzględniane tak, jak okresy zatrudnienia w PRL. Pkt. 10 określał zasady ustalania i przekazywania składek ubezpieczeniowych stronie polskiej.

W art. 1 protokołu przedłużającego obowiązywanie tej umowy określono zasady naliczania i przekazywania kwot podatków oraz składek ubezpieczeniowych stronie polskiej na pokrycie wydatków z tytułu udzielania świadczeń z ubezpieczeń społecznych.

Biorąc pod uwagę, iż na podstawie wskazywanych dwóch dokumentów: umowa zmieniająca (k. 45), określająca wynagrodzenie w okresie 1.08.1984 – 30.01.1985 na kwotę 900 (...) oraz zaświadczenie o zarobkach (k, 47) , z którego wynikało wynagrodzenie za okres 09 – 11.1989 w kwocie po 1350 (...), można było ustalić wysokość rzeczywistych zarobków, stały się one podstawą hipotetycznego wyliczenia w najkorzystniejszej wersji. Przy przyjęciu za okres 1.08.1984 – 31.01.1985 wynagrodzenia w wysokości 900 (...) miesięcznie oraz za okres 09 -11 1989 r wynagrodzenia w wysokości 1350 (...) miesięcznie (po przeliczeniu na złote przy uwzględnieniu kursu obowiązującego w spornym okresie), hipotetyczna wysokość kapitału początkowego wynosi 114.368,98 zł, przy wskaźniku podstawy wymiaru z lat 1989 – 1998 w wysokości 95,32 %. Za 1989 rok przyjęto kwotę 1153616,54 zł. Wyliczenie to było korzystniejsze, niż dotychczasowe świadczenie, które otrzymywał wnioskodawca. Powyższego wyliczenia pod względem matematycznym nie zakwestionował wnioskodawca, podnosząc jedynie, że należy wziąć pod uwagę pozostałe dokumenty, a także jego wyjaśnienia. Jak wskazano powyżej pozostały materiał dowodowy nie dawał podstawy do ustalenia miesięcznych wynagrodzeń wnioskodawcy w sposób pewny. Wnioskodawca wniósł także alternatywnie o przyjęcie wynagrodzenia zastępczego na stanowisku starszego inspektora. Zatem w stosunku do wnioskodawcy należało rozważyć zaistnienie przypadku drugiego wskazanego w treści § 10 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 1 kwietnia 1985 roku w sprawie szczególnych zasad ustalania podstawy wymiaru emerytur i rent.

W ramach drugiego przypadku można (ale tylko w odniesieniu do zarobków uzyskanych do końca 1990 r.) wziąć pod uwagę wysokość zarobków innego pracownika, zatrudnionego w tym czasie w kraju na porównywalnym stanowisku (tj. ustalić hipotetycznie, ile dany ubezpieczony zarabiałby, a więc i od jakich kwot byłyby za niego odprowadzane składki na ubezpieczenia, gdyby w tym czasie pracował w kraju, a nie za granicą).

W tym miejscu należy dokonać wykładni celowościowej przepisu §10 rozporządzenia. Przepis §10 nakazuje przyjęcie, jeżeli okres zatrudnienia za granicą przypada przed dniem 1 stycznia 1991 roku – kwoty wynagrodzenia przysługującego w tych okresach pracownikowi zatrudnionemu w kraju w takim samym lub podobnym charakterze, w jakim pracownik był zatrudniony przed wyjazdem za granicę. Zamiar ustawodawcy wydaje się w tym zakresie oczywisty. Okresy pracy za granicą przed dniem 1 stycznia 1991 roku zostały potraktowane jako okresy składkowe. Jednocześnie najczęściej za te okresy pracy nie były odprowadzane składki od realnie otrzymywanych wynagrodzeń przez pracowników za granicą, które to wynagrodzenia były znacznie wyższe niż wynagrodzenia pracowników porównywalnych w kraju. W związku z powyższym, ustawodawca wprowadził fikcję prawną, która miała na celu uwzględnienie wynagrodzeń dla tych pracowników, jednakże nie w wysokościach faktycznie otrzymywanych (brak odprowadzania składek), ale w wysokościach otrzymywanych w tym czasie przez pracowników zatrudnionych na takich samych lub podobnych stanowiskach w kraju. Powyższe dawało pewność, że osoby pracujące za granicą będą miały uwzględnione wynagrodzenie przynajmniej w takiej wysokości. Jednocześnie przyjmowanie wynagrodzeń pracowników porównywalnych dawało pewność, iż wynagrodzenia te będą uwzględnione ze wszystkimi ich zmianami. A zatem, jeżeli w danym zakładzie wynagrodzenia rosły, a pracownik przebywał na kontrakcie dłuższy okres czasu, to nie będzie on stratny, gdyż uzyska jako podstawę wymiaru wynagrodzenie pracownika w kraju, które w tym czasie również wzrastało. Ustawodawca nie zdecydował się na przyjęcie za cały okres pracy za granicą tylko wynagrodzenia otrzymywanego przez danego pracownika przed wyjazdem na kontrakt, z tego względu, iż takie obliczenie wynagrodzenia byłoby dla tego pracownika krzywdzące. W tym czasie bowiem następowały podwyżki wynagrodzeń w kraju, zaś dany pracownik pozostawałby z wynagrodzeniem, jakie otrzymywał przed wyjazdem za granicę, bez żadnych podwyżek. Nadto najczęściej wynagrodzenie składało się z kilku elementów, a tylko jednym z nich było wynagrodzenie zasadnicze. Pracownicy otrzymywali również premie. Zwłaszcza byłoby to krzywdzące dla pracowników zatrudnionych za granicą przez dłuższy okres. A zatem niewątpliwie celem ustawodawcy było zapewnienie wskazanym osobom, jako podstawy wymiaru wynagrodzenia przynajmniej takiego, jakie otrzymywali w tym czasie pracownicy zatrudnieni na porównywalnym stanowisku w kraju, ze wszystkim podwyżkami tego wynagrodzenia i dodatkami.

W niniejszej sprawie, wnioskodawca jako okresy, z których ma być obliczona podstawa wymiaru jego kapitału początkowego, wskazał okres pracy za granicą wykonywanej w pełnym wymiarze czasu pracy. Niekwestionowanym było, że za pracę wykonywaną za granicą w wymiarze pełnego etatu wnioskodawca otrzymywał wynagrodzenie. Przy czym wnioskodawca bezpośrednio przed wyjazdem za granicę nie był zatrudniony na stanowisku starszego inspektora jako pracownik urzędu. Nie powrócił także na takie stanowisko bezpośrednio po powrocie z zagranicy. Brak więc podstaw do przyjęcia wynagrodzenia zastępczego na tym stanowisku.

Biorąc pod uwagę wszystkie okoliczności sprawy oraz obowiązujące przepisy prawa, Sąd Okręgowy zmienił zaskarżoną decyzję i przeliczył emeryturę A. R. przy uwzględnieniu kapitału początkowego w wysokości 114.368,98 zł, wyliczonego przy przyjęciu wskaźnika podstawy wymiaru w wysokości 95,32 %, ustalonego z lat 1989 – 1998, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c.

W pozostałym zakresie odwołanie podlegało oddaleniu na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

O kosztach zastępstwa procesowego Sąd orzekł na podstawie art. 100 kpc w zw. Z . z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2018 r., poz.265), uznając, że wnioskodawca wygrał proces w połowie.