Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z 20.05.2022 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. ustalił wartość kapitału początkowego dla A. S. na dzień 1.01.1999 r. Do ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenia wskaźnika wysokości tej podstawy organ rentowy przyjął przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z kolejnych 10 lat kalendarzowych, tj. od 1.01.1986 r. do 31.12.1995 r. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 64,42%. Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustalono w wyniku pomnożenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru wynoszącego 64,42% przez kwotę 1220,89 zł, tj. kwotę bazową określoną ww. ustawie (64,42%. x 1 220,89 zł = 786,50 zł). Do obliczenia kapitału początkowego organ rentowy przyjął łącznie: 12 lat, 5 miesięcy, 16 dni, tj. 149 miesięcy okresów składkowych, 4 miesiące, 24 dni okresów nieskładkowych, 3 dni okresów sprawowania opieki nad dzieckiem (dziećmi), okresy nauki w szkole wyższej 4 lata, 6 miesięcy, co razem dało okresy nieskładkowe w ilości 4 lat, 10 miesięcy, 27 dni, czyli 58 miesięcy. Współczynnik proporcjonalny do - osiągniętego do 31.12.1998 r. – wieku oraz okresu składkowego i nieskładkowego wyniósł 64,31%. Współczynnik ten służy do obliczenia części 24% kwoty bazowej. Wysokość 24% kwoty bazowej wynosi 293,01 zł. Do ustalenia współczynnika przyjęto: wiek w dniu 31.12.1998r. - po zaokrągleniu do pełnych lat - wynoszący 38 lat, a także łączny staż ubezpieczeniowy – wynoszący 17 lat, 4 miesiące, 13 dni. Średnie dalsze trwanie życia - wyrażone w miesiącach dla osób w wieku 62 lat - wynosi 209 miesięcy (komunikat Prezesa GUS z 25.03.1999 r. w sprawie tablicy średniego dalszego trwania życia kobiet i mężczyzn - M.P. Nr 12, poz.173). Kapitał początkowy został obliczony w następujący sposób:

293,01 zł x 64,31% (współczynnik proporcjonalny) = 188,43 zł,

(149 miesięcy składkowych x 1,3%) : 12 x 786,50 zł = 126,94 zł,

(58 miesięcy nieskładkowych x 0,7%)) : 12 x 786,50 zł = 26,58 zł,

razem 341,95 zł

341,95 zł x 209 miesięcy (średnie dalsze trwanie życia) = 71.467,55 zł

Kapitał początkowy ustalony na dzień 1.01.1999 r. wyniósł 71.467,55 zł.

Do ustalenia wartości kapitału początkowego Zakład nie uwzględnił okresu od 1.04.1985 r. do 30.06.1985 r. nauki w szkole wyższej na jednym kierunku ponad wymiar określony w programie studiów. ( decyzja w aktach ZUS k. 40-41)

Decyzją z 23.05.2022 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł., po rozpoznaniu wniosku z 15.04.2022 r., przyznał A. S. emeryturę od 1.04.2022 r., tj. od miesiąca, w którym został zgłoszony wniosek. Podstawę obliczenia emerytury stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem ich waloryzacji zaewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego oraz kwota środków zaewidencjonowanych na subkoncie, z uwzględnieniem ich waloryzacji. Emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia , dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę.

- kwota składek zaewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji 728.376,76 zł

- kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego 376.922,60 zł;

- średnie dalsze trwanie życia 229,30 miesięcy;

- wyliczona kwota emerytury wynosi 4820,32 zł

Emerytura została obliczona zgodnie z art. 26 ustawy emerytalnej:

(728.376,76 zł + 376.922,60 zł) / 229,30 miesięcy = 4820,32 zł

Do obliczenia emerytury przyjęto średnie dalsze trwanie życia wynikające z tablicy trwania życia obowiązującej w dniu zgłoszenia wniosku o emeryturę, ponieważ jest dla wnioskodawczyni korzystniejsze, tj. niższe niż średnie dalsze trwanie życia ustalone na podstawie tablicy trwania życia obowiązującej w dniu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego.

Okresy nieskładkowe występujące po 14.11.1991 r. z tytułu zatrudnienia w (...) Banku (...) od 18.11.1991 r. do 30.06.1993 r. oraz w (...) od 1.12.1995 r. do 31.10.1998 r. (okres deklaracji bezimiennych) przyjęto w oparciu o wpisy w legitymacji ubezpieczeniowej. Zakład dodał, że zasiłki chorobowe zostaną skorygowane jeżeli wnioskodawczyni złoży zaświadczenia z zakładów pracy wykazem okresów nieskładkowych, a w przypadku likwidacji zakładów - karty zasiłkowe z archiwów.

Za okres zatrudnienia na umowę o pracę od 4.05.1988 r. do 14.11.1991 r., od 18.11.1991 r. do 30.06.1993 r., za który nie udokumentowano dochodów, przyjęto kwoty minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w tym okresie. Za okres pracy od 1.12.1995 r. do 31.10.1998 r. przyjęto wynagrodzenie minimalne, ponieważ zaświadczenie Rp-7 z 6.06.2003 r. wystawione przez likwidatora nie spełnia wymogów formalnych, tzn. nie zostało wypełnione w pkt. 1 i 2. Zakład wyjaśnił, że ponownie przeliczy emeryturę jeżeli wnioskodawczyni przedłoży zaświadczenie o zarobkach lub dokumentację zastępczą (legitymację ubezpieczeniową zawierającą wpisane kwoty wynagrodzenia, angaże lub karty wynagrodzeń z archiwów) za wskazane okresy.

ZUS zaznaczył, że wysokość kapitału początkowego przeliczono na podstawie zasad obowiązujących w dniu wydania tej decyzji. Uwzględniono wszystkie dotychczasowe zmiany do ustawy emerytalnej, które dotyczyły kapitału początkowego.

Do stażu zaliczono okres nauki w szkole wyższej na jednym kierunku od 1.04.1985 r. do 30.06.1985 r. z uwagi na przekroczenie wymiaru określonego w programie studiów. ( decyzja w akt ZUS k. 45-46)

Wnioskodawczyni odwołała się od obu w/w decyzji, kwestionując przyjęte przez ZUS zarobki w kwotach minimalnego wynagrodzenia za okres zatrudnienia w latach 1996, 1997, 1998. ( odwołanie k. 3, k. 3 akt VIII U 1390/22)

W odpowiedziach na odwołania ZUS wniósł o ich oddalenie, podtrzymując dotychczasowe stanowisko. (odpowiedzi na odwołania – k. 5, k. 5 akt VIII U 1390/22)

Obie sprawy połączono do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia. (k. 7 akt VIII U 1390/22)

Na rozprawie z 10.10.2022 r. wnioskodawczyni poparła odwołania, a pełnomocnik ZUS wniósł o ich oddalenie. ( e-prot. z 10.10.2022 r.: 00:00:15)

Na rozprawie z 16.01.2023 r. wnioskodawczyni poparła odwołania, oświadczając, że domaga się skorygowania jej wynagrodzenia za lata 1996, 1997, 1998 do wyliczenia kapitału początkowego. ( e-prot. z 16.01.2023 r.: 00:00:16)

Na ostatnim terminie rozprawy z 20.02.2023 r. wnioskodawczyni poparła odwołania, a pełnomocnik ZUS wniósł o ich oddalenie oświadczając, że chciałby skorygować pismo z dnia 7.02.2023 r. jeśli chodzi o lata, z których wyliczono hipotetyczny wskaźnik wysokości podstawy kapitału początkowego, gdyż powinny być to lata od 1989 r. do 1998 r. ( e-prot. z 20.02.2023 r.: 00:00:15)

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Wnioskodawczyni - A. S. urodziła się (...) ( niesporne)

W dniu 15.04.2021 r. ubezpieczona złożyła wniosek o emeryturę ( wniosek k. 1 akt ZUS)

Pierwszą zaskarżoną decyzją z 20.05.2022 r. ZUS ustalił wartość kapitału początkowego dla A. S. na dzień 1.01.1999 r. Do ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenia wskaźnika wysokości tej podstawy organ rentowy przyjął przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z kolejnych 10 lat kalendarzowych, tj. od 1.01.1986 r. do 31.12.1995 r. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 64,42%, do jego wyliczenia ZUS przyjął następujące dochody wnioskodawczyni:

-1986 r. - 145449,00 zł - stosunek dochodu do przeciętnego wynagrodzenia za rok kalendarzowy w % - 50,30%

-1987 r. – 204.942,00 zł - stosunek dochodu do przeciętnego wynagrodzenia za rok kalendarzowy w % - 63,84%

-1988 r. – 147.904,00 zł - stosunek dochodu do przeciętnego wynagrodzenia za rok kalendarzowy w % - 25,33%

-1989 r. – 287.100,00 zł - stosunek dochodu do przeciętnego wynagrodzenia za rok kalendarzowy w % - 11,57%

-1990 r. – 2.648.000,00 zł - stosunek dochodu do przeciętnego wynagrodzenia za rok kalendarzowy w % - 21,43%

-1991 r. – 7.299.799,91 zł - stosunek dochodu do przeciętnego wynagrodzenia za rok kalendarzowy w % - 34,37%

-1992 r. – 13.050.000,00 zł - stosunek dochodu do przeciętnego wynagrodzenia za rok kalendarzowy w % - 37,05%

-1993 r. – 46.574.800,00 zł - stosunek dochodu do przeciętnego wynagrodzenia za rok kalendarzowy w % - 97,15%

-1994 r. – 102.331.900,00 zł - stosunek dochodu do przeciętnego wynagrodzenia za rok kalendarzowy w % - 160,05%

-1995 r. – 12.062,30 zł - stosunek dochodu do przeciętnego wynagrodzenia za rok kalendarzowy w % - 143,06%

Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustalono w wyniku pomnożenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru wynoszącego 64,42% przez kwotę 1220,89 zł, tj. kwotę bazową określoną ww. ustawie (64,42%. x 1 220,89 zł = 786,50 zł). Do obliczenia kapitału początkowego organ rentowy przyjął łącznie: 12 lat, 5 miesięcy, 16 dni, tj. 149 miesięcy okresów składkowych, 4 miesiące, 24 dni okresów nieskładkowych, 3 dni okresów sprawowania opieki nad dzieckiem (dziećmi), okresy nauki w szkole wyższej 4 lata, 6 miesięcy, co razem dało okresy nieskładkowe w ilości 4 lat, 10 miesięcy, 27 dni, czyli 58 miesięcy. Współczynnik proporcjonalny do - osiągniętego do 31.12.1998 r. – wieku oraz okresu składkowego i nieskładkowego wyniósł 64,31%. Współczynnik ten służy do obliczenia części 24% kwoty bazowej. Wysokość 24% kwoty bazowej wynosi 293,01 zł. Do ustalenia współczynnika przyjęto: wiek w dniu 31.12.1998r. - po zaokrągleniu do pełnych lat - wynoszący 38 lat, a także łączny staż ubezpieczeniowy – wynoszący 17 lat, 4 miesiące, 13 dni. Średnie dalsze trwanie życia - wyrażone w miesiącach dla osób w wieku 62 lat - wynosi 209 miesięcy (komunikat Prezesa GUS z 25.03.1999 r. w sprawie tablicy średniego dalszego trwania życia kobiet i mężczyzn - M.P. Nr 12, poz.173).

Kapitał początkowy został obliczony w następujący sposób:

293,01 zł x 64,31% (współczynnik proporcjonalny) = 188,43 zł,

(149 miesięcy składkowych x 1,3%) : 12 x 786,50 zł = 126,94 zł,

(58 miesięcy nieskładkowych x 0,7%)) : 12 x 786,50 zł = 26,58 zł,

razem 341,95 zł

341,95 zł x 209 miesięcy (średnie dalsze trwanie życia) = 71.467,55 zł

Kapitał początkowy ustalony na dzień 1.01.1999 r. wyniósł 71.467,55 zł.

Do ustalenia wartości kapitału początkowego Zakład nie uwzględnił okresu od 1.04.1985 r. do 30.06.1985 r. nauki w szkole wyższej na jednym kierunku ponad wymiar określony w programie studiów. ( decyzja w aktach ZUS k. 40-41)

Drugą zaskarżoną decyzją z 23.05.2022 r. ZUS przyznał A. S. emeryturę od 1.04.2022 r., tj. od miesiąca, w którym został zgłoszony wniosek. Podstawę obliczenia emerytury stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem ich waloryzacji zaewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego oraz kwota środków zaewidencjonowanych na subkoncie, z uwzględnieniem ich waloryzacji. Emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia , dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę.

- kwota składek zaewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji 728.376,76 zł

- kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego 376.922,60 zł;

- średnie dalsze trwanie życia 229,30 miesięcy;

- wyliczona kwota emerytury wynosi 4820,32 zł

Emerytura została obliczona zgodnie z art. 26 ustawy emerytalnej:

(728.376,76 zł + 376.922,60 zł) / 229,30 miesięcy = 4820,32 zł

Do obliczenia emerytury przyjęto średnie dalsze trwanie życia wynikające z tablicy trwania życia obowiązującej w dniu zgłoszenia wniosku o emeryturę, ponieważ jest to dla wnioskodawczyni korzystniejsze, tj. niższe niż średnie dalsze trwanie życia ustalone na podstawie tablicy trwania życia obowiązującej w dniu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego.

Okresy nieskładkowe występujące po 14.11.1991 r. z tytułu zatrudnienia w (...) Banku (...) od 18.11.1991 r. do 30.06.1993 r. oraz w (...) od 1.12.1995 r. do 31.10.1998 r. (okres deklaracji bezimiennych) przyjęto w oparciu o wpisy w legitymacji ubezpieczeniowej. Zakład dodał, że zasiłki chorobowe zostaną skorygowane jeżeli wnioskodawczyni złoży zaświadczenia z zakładów pracy wykazem okresów nieskładkowych, a w przypadku likwidacji zakładów karty zasiłkowe z archiwów.

Za okres zatrudnienia na umowę o pracę od 4.05.1988 r. do 14.11.1991 r., od 18.11.1991 r. do 30.06.1993 r., za który nie udokumentowano dochodów, przyjęto kwoty minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w tym okresie. Za okres pracy od 1.12.1995 r. do 31.10.1998 r. przyjęto wynagrodzenie minimalne, ponieważ zaświadczenie Rp-7 z 6.06.2003 r. wystawione przez likwidatora nie spełnia wymogów formalnych, tzn. nie zostało wypełnione w pkt. 1 i 2. Zakład wyjaśnił, że ponownie przeliczy emeryturę jeżeli wnioskodawczyni przedłoży zaświadczenie o zarobkach lub dokumentację zastępczą (legitymację ubezpieczeniową zawierającą wpisane kwoty wynagrodzenia, angaże lub karty wynagrodzeń z archiwów) za wskazane okresy.

Wysokość kapitału początkowego przeliczono na podstawie zasad obowiązujących w dniu wydania tej decyzji. Uwzględniono wszystkie dotychczasowe zmiany do ustawy emerytalnej, które dotyczyły kapitału początkowego.

Do stażu zaliczył okres nauki w szkole wyższej na jednym kierunku od 1.04.1985 r. do 30.06.1985 r. z uwagi na przekroczenie wymiaru określonego w programie studiów. ( decyzja w akt ZUS k. 45-46)

Wnioskodawczyni - A. S. była zatrudniona jako pracownik w (...) S.A. w Ł. w okresie od 2.05.1994 r. do 31.10.1998 r. w pełnym wymiarze czasu pracy, początkowo na stanowisku księgowej, a następnie głównego księgowego, na podstawie umowy o pracę z dnia 2.05.1994 r. za wynagrodzeniem zasadniczym od dnia 2.05.1994 r. w wysokości 11.000 zł miesięcznie, następnie na podstawie umowy o pracę z dnia 2.10.1995 r., za wynagrodzeniem zasadniczym od dnia 2.10.1995 r. 1200 zł miesięcznie, a na podstawie umowy o pracę z dnia 1.03.1997 r. za wynagrodzeniem zasadniczym od dnia 1.03.1997 r. w wysokości 2100 zł brutto miesięcznie. Wnioskodawczyni była członkiem zarządu w w/w spółce w badanym okresie. Odwołująca rozliczała się podatkowo z tytułu dochodów uzyskiwanych na podstawie w/w umów o pracę w (...) S.A. w Ł..

( świadectwo pracy k. 21 akt ZUS, zeznania świadka J. Ś. (1) e-prot. z 16.01.2023 r.: 00:02:10, zeznania wnioskodawczyni e-prot. z 16.01.2023 r.: 00:08:26, kserokopie PIT- 11 za 1996 r. i za 1998 r. k. 42-45, umowy o pracę k. 37-41, zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu k. 29, kserokopia karty wynagrodzeń k. 31)

(...) S.A. w Ł. do 30.11.1995 r. rozliczał się z ZUS imiennie, a od 1.12.1995 r. bezimienne. ( niesporne)

Wnioskodawczyni miała wypłacany zasiłek chorobowy przez ZUS w okresach: 18.10.1994 r.-2.11.1994 r., 4.11.1994 r.-15.12.1994 r., 30.11.1998 r.-31.12.1998 r., a za okres 16.12.1994 r.-20.04.1995 r. zasiłek macierzyński. Na okres zatrudnienia odwołującej w Spółce Akcyjnej (...) przypadały okresy składkowe z wyłączeniem: w/w okresów pobierania zasiłku chorobowego oraz następujących okresów zwolnień lekarskich wskazanych w legitymacji ubezpieczeniowej: 9.11.1995 r.-17.11.1995 r., 22.03.1996 r.-29.03.1996 r., 26.11.1996 r.-29.11.1996 r., 2.12.1996 r.-6.12.1996 r., 18.02.1997 r., za które przysługiwało wynagrodzenie chorobowe zgodnie z art. 92 k.p. ( niesporne, a nadto legitymacja ubezpieczeniowa w aktach ZUS k. 35)

Zgodnie z dostępną dokumentacją w spornych latach 1996-1997 wnioskodawczyni osiągnęła następujące dochody: w 1996 r. 14 400,00 zł, w 1997 r. 22 500,00 zł, w 1998 r. 21 000,00 zł.

Hipotetyczny kapitał początkowy wyliczony na dzień 1.01.1999 r. - przy uwzględnieniu w/w dochodów wnioskodawczyni z lat 1996-1998 - wyniósł 89.136,41 zł.

Hipotetyczny wskaźnik wysokości podstawy kapitału początkowego wyniósł 99,89% - do jego wyliczenia przyjęto zarobki wnioskodawczyni z kolejnych 10 lat kalendarzowych od 1.01.1989 r. do 31.12.1998 r. w następującej wysokości:

- 1989 r. – 287100,00 zł, stosunek dochodu do przeciętnego wynagrodzenia za rok kalendarzowy w % - 11,57%

- 1990 r. - 2.648.000,00 zł, stosunek dochodu do przeciętnego wynagrodzenia za rok kalendarzowy w % - 21,43%

- 1991 r. - 7321533,24 zł, stosunek dochodu do przeciętnego wynagrodzenia za rok kalendarzowy w % - 34,47%

- 1992 r. - 13050000,00 zł, stosunek dochodu do przeciętnego wynagrodzenia za rok kalendarzowy w % - 37,05%

- 1993 r. - 46574800,00 zł, stosunek dochodu do przeciętnego wynagrodzenia za rok kalendarzowy w % - 97,15%

- 1994 r. - 102331900,00 zł, stosunek dochodu do przeciętnego wynagrodzenia za rok kalendarzowy w % - 160,05%

- 1995 r. - 12957,30 zł, stosunek dochodu do przeciętnego wynagrodzenia za rok kalendarzowy w % - 153,68%

- 1996 r. – 14.400,00 zł, stosunek dochodu do przeciętnego wynagrodzenia za rok kalendarzowy w % - 137,46%

- 1997 r. – 22.500,00 zł, stosunek dochodu do przeciętnego wynagrodzenia za rok kalendarzowy w % - 176,57%

1998 r. -21.000,00 zł, stosunek dochodu do przeciętnego wynagrodzenia za rok kalendarzowy w % - 169,42%.

( hipotetyczne wyliczenia ZUS k. 56, pismo prostujące hipotetyczne wyliczenia ZUS k. 66, wykaz wprowadzonych dochodów k. 68)

Powyższy stan faktyczny został ustalony na podstawie powołanych dokumentów, które umożliwiły odtworzenie kwot faktycznie uzyskiwanych wynagrodzeń przez skarżącą jako pracownika S.A. (...) w spornych latach 1996-1998, co do których nie ma wątpliwości, że zostały zawyżone. Autentyczności tych dokumentów pozwany nie tylko nie podważał, ale wprost przyznał w piśmie procesowym z 7.02.2023 r., że gdyby Zakład dysponował powyższą dokumentacją w oryginale to stanowiłaby ona podstawę do zmiany zaskarżonych decyzji i przeliczenia kapitału początkowego (k. 56). Sąd dał wiarę zeznaniom świadka i wnioskodawczyni, uznając, że nie zawierają znamion konfabulacji i polegają na prawdzie, tym bardziej, że nie były one kwestionowane przez pozwanego. Ponadto Sąd oparł się na hipotetycznych wyliczeniach ZUS, uwzględniając ich sprostowanie przez pozwanego (k. 66-68), a których poprawności matematycznej nie kwestionowała z kolei wnioskodawczyni, ani też nie zgłaszała żadnych zarzutów co do przyjętych za lata 1996-1998 zarobków do tych obliczeń, a Sąd nie znalazł powodów by to czynić z urzędu.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Oba odwołania są zasadne.

Wstępnie przypomnieć należy, że w n/n sprawie pozwany rozpoznając wniosek o emeryturę z 15.04.2022 r. ubezpieczonej (urodzona (...)), wydał decyzję kapitałową z 20.05.2022 r., która stała się podstawą do wydania decyzji emerytalnej z 23.05.2022 r.

Obie te decyzje zaskarżyła wnioskodawczyni, wskazując że organ rentowy ustalając wysokość kapitału początkowego i emerytury przyjął w okresie zatrudnienia w Spółce Akcyjnej (...) w latach 1996-1998 kwoty minimalnego wynagrodzenia podczas, gdy jej rzeczywiste zarobki były w tym czasie wyższe.

Istota n/n postępowania sprowadza się zatem do rozstrzygnięcia czy możliwe jest przyjęcie innych kwot wynagrodzenia przy wyliczaniu kapitału początkowego wnioskodawczyni w spornych latach 1996-1998.

Nie ulegało przy tym wątpliwości, że wartość kapitału początkowego ubezpieczonej przekłada się bezpośrednio na wysokość jej świadczenia emerytalnego.

Jako, że wnioskodawczyni urodziła się (...), przeto jej emerytura musiała zostać ustalona w oparciu zasady określone w art. 26 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (tj. Dz. U z 2022 r. , poz.504 ze zm.; dalej ustawa emerytalna).

Sąd zważył, że zgodnie z art. 24 ust. 1 ustawy emerytalnej, ubezpieczonym urodzonym po dniu 31.12.1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego wynoszącego co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn, z zastrzeżeniem art. 46, 47, 50, 50a, 50e i 184.

Zgodnie z art. 26 ust. 1 w/w ustawy, emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, z uwzględnieniem ust. 5 i art. 183.

Zgodnie z art. 174 ust. 1 ustawy emerytalnej, kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12.

Natomiast zgodnie z ust. 2 tego przepisu przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1) okresy składkowe, o których mowa w art. 6,

2) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5,

3) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-3 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2.

W myśl ust. 3 w/w przepisu, podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się przed dniem 1 stycznia 1999 r.

Z kolei w myśl art. 15 ust. 1 ustawy emerytalnej, podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę, z uwzględnieniem ust. 6 i art. 176.

Natomiast zgodnie z ust. 2a art. 15 w/w ustawy, jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru składek w okresie pozostawania w stosunku pracy wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru emerytury i renty, za podstawę wymiaru składek przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników, proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy.

Z kolei na postawie ust. 6 w/w przepisu, na wniosek ubezpieczonego podstawę wymiaru emerytury lub renty może stanowić ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu.

Jak stanowi art. 15 ust. 4 w/w ustawy, w celu ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty:

1.  oblicza się sumę kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w ust. 3, w okresie każdego roku z wybranych przez zainteresowanego lat kalendarzowych,

2.  oblicza się stosunek każdej z tych sum kwot do rocznej kwoty przeciętnego wynagrodzenia, ogłoszonej za dany rok kalendarzowy, wyrażając go w procentach, z zaokrągleniem do setnych części procentu,

3.  oblicza się średnią arytmetyczną tych procentów, która, z zastrzeżeniem ust. 5, stanowi wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury lub renty, oraz

4.  mnoży się przez ten wskaźnik kwotę bazową, o której mowa w art. 19, przy czym wskaźnik wysokości podstawy wymiaru nie może być wyższy niż 250%, jednakże przy ponownym przeliczeniu wysokości emerytury należy mieć na względzie, iż zgodnie z art. 111 ust. 2 ustawy uwzględnia się kwotę bazową ostatnio przyjętą do obliczenia świadczenia.

W związku z treścią zacytowanych przepisów można stwierdzić, że kwota kapitału początkowego zależy od długości udowodnionych okresów składkowych i nieskładkowych przebytych przed 1.01.1999 r., podstawy wymiaru oraz współczynnika proporcjonalnego do wieku ubezpieczonego, który służy do obliczenia tzw. części socjalnej.

Zgodnie z § 10 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 11.10.2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz.U. Nr 237, poz. 1412) zainteresowany zgłaszający wniosek o emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy powinien dołączyć do wniosku dokumenty stwierdzające: 1) datę urodzenia; 2) okresy uzasadniające prawo do świadczeń i ich wysokość; 3) stan zdrowia, a także wywiad zawodowy sporządzony przez płatnika składek, jeżeli ubezpieczony pozostaje w zatrudnieniu - w przypadku gdy prawo do świadczenia jest uzależnione od stwierdzenia niezdolności do pracy; 4) wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu i uposażenia, przyjmowanych do ustalenia podstawy wymiaru świadczeń; 5) okoliczności niezbędne do ustalenia świadczeń przysługujących z zagranicznych instytucji ubezpieczeniowych, jeżeli umowy międzynarodowe, których stroną jest Rzeczpospolita Polska, tak stanowią. W ust. 2 w/w paragrafu postanowiono, że dokumenty, o których mowa w ust. 1 pkt 1, 2 i 4, nie są wymagane, jeżeli konto ubezpieczonego zawiera dane pozwalające na ustalenie prawa i wysokości świadczenia. Z kolei w ust. 3 tego przepisu przewidziano, że dokumenty, o których mowa w ust. 1 pkt 1, 2, 4 i 5, nie są wymagane, jeżeli zostały złożone w organie rentowym dla celów ustalenia kapitału początkowego albo prawa lub wysokości świadczeń na podstawie ustawy lub odrębnych przepisów.

Zgodnie z § 21 ust. 1 w/w rozporządzenia, środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu oraz uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty są zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument na podstawie, którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia.

Wskazana regulacja z § 21 ust. 1 w/w rozporządzenia, stanowiąca odpowiednik obowiązującego do 23.11.2011 r. § 20 rozporządzenia Rady Ministrów z 7.02.1983 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno - rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz.U. nr 10, poz.49), wyznacza kierunek postępowania dowodowego, nie oznacza to jednak, aby wysokość uzyskiwanego uposażenia nie mogła być wskazana i w inny sposób, tak przy pomocy pisemnych środków dowodowych pochodzących od pracodawcy, czy też nawet dowodów pośrednich, nie wyłączając zeznań świadków - aczkolwiek wskazujących wprost na wysokość wynagrodzenia danego zainteresowanego ( tak m.in. wyrok SN z 25.07.1997 r., II UKN 186/97, OSNAP 1998/11/324, wyroki: SA w Warszawie z 4.03.1997 r., III AUa 105/97, Apel. W-wa 1997/2/7, SA w Rzeszowie z 27.06.1995 r., III AUa 177/95, OSA 1996/10/32).

Do ustalania podstawy wymiaru świadczeń przyjmuje się zarobki objęte obowiązkiem opłacania składek na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenie emerytalne i rentowe. Oznacza to zatem, że przyjmuje się te składniki wynagrodzenia, które w rozumieniu przepisów o podstawie wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne, obowiązujących w danym okresie, podlegały składce na to ubezpieczenie.

Osoba ubiegającą się o emeryturę lub rentę musi wykazać wysokość przychodu stanowiącego podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne, a jeżeli była pracownikiem - wysokość wynagrodzenia. Za podstawę wymiaru emerytury przyjmuje się kwotę wynagrodzenia udowodnioną przez ubezpieczonego, która nie musi odpowiadać wysokości faktycznie uzyskanego wynagrodzenia.

Wysokość zarobków, której pochodną jest podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne, jest faktem mającym istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 227 k.p.c.), który w postępowaniu przed sądem może być udowadniany wszelkimi środkami dowodowymi, które sąd uzna za celowe i pożądane ( zob. wyrok SN z 25.07.1997 r., II UKN 186/97, Lex nr 32696). Ograniczenie co do środków dowodowych obowiązujące w postępowaniu przed organem rentowym nie mają bowiem zastosowania w postępowaniu sądowym w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych. W postępowaniu cywilnym przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych w sprawie o wyliczenie wysokości emerytury możliwe jest zatem dopuszczenie i przeprowadzenie wszelkich dowodów, w tym także dowodu z zeznań świadków lub przesłuchania samego ubezpieczonego lub innych pracowników. Nie jest jednak możliwe wyliczenie wysokości emerytury w oparciu o jakąś hipotetyczną uśrednioną wielkość wynagrodzenia uzyskiwanego przez ubezpieczonego, bowiem uśrednione obliczenie wysokości wynagrodzenia nie może oddać indywidualnych cech właściwych dla danego stosunku pracy ( zob. wyrok SN z 4.07.2007 r., I UK 36/07, Lex nr 390123). Wysokość uzyskiwanego uposażenia może być więc ustalana także przy pomocy innych pisemnych środków dowodowych pochodzących od pracodawcy, czy też nawet dowodów pośrednich, nie wyłączając zeznań świadków i strony - aczkolwiek wskazujących wprost na wysokość wynagrodzenia zainteresowanego ( zob. wyrok SN z 25.07.1997 r., II UKN 186/97, Lex 32696; wyrok SN z 14.06.2006 r., I UK 115/06, Lex 303869). Nie jest natomiast możliwe obliczanie wysokości emerytury wyłącznie na podstawie twierdzeń ubezpieczonego - muszą być one zawsze udowodnione.

Rzeczą sądu w sprawach o wysokość emerytury jest dokładne ustalenie wysokości wynagrodzenia otrzymywanego przez ubezpieczonego w danym okresie. Zarobki za poszczególne miesiące i wybrane lata kalendarzowe wykazane muszą być w sposób nie budzący wątpliwości w ściśle określonej kwotowo wysokości i co do odprowadzonych od nich składek na ubezpieczenie społeczne. Nie można natomiast przyjmować wysokości wynagrodzenia opartego wyłącznie na przypuszczeniach, czy też twierdzeniach ubezpieczonego, jak też dowodach niejasnych. Przepisy prawa ubezpieczeń społecznych są normami bezwzględnie obowiązującymi i nie zawierają unormowań pozwalających na ustalanie wynagrodzeń w sposób przybliżony ( tak trafnie SA w Ł. w wyroku z 19.10.2016 r., III AUa 2185/15LEX nr 2152862).

W sprawach emerytalno – rentowych wyliczenie wysokości świadczenia może nastąpić wyłącznie na podstawie zarobków faktycznie otrzymanych i to tych, od których istniał obowiązek odprowadzania składki na ubezpieczenie społeczne, co wynika jednoznacznie z treści art.15 ww. Ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Zasada obliczania świadczeń w oparciu o rzeczywiste zarobki nie może zatem zostać zastąpiona domniemaniem wynagrodzenia w danym roku kalendarzowym. Przepisy z zakresu ubezpieczeń społecznych są normami bezwzględnie obowiązującymi i nie zawierają unormowań pozwalających na ustalenie wynagrodzenia w sposób przybliżony lub prawdopodobny. Prymat nadany dokumentacji pracowniczej prowadzi do gradacji mocy dowodowej polegającej na tym, że dokumentacja ta stanowi podstawę weryfikacji pozostałych dowodów przedłożonych przez strony.

Kierując się powyższymi uwagami, Sąd przeprowadził postępowanie dowodowe, obejmujące analizę dostępnej dokumentacji związanej ze spornym okresem zatrudnienia skarżącej w Spółce Akcyjnej (...) w latach 1996-1998, za które ZUS - kwestionując wartość dowodową nieprawidłowo wystawionego dokumentu Rp-7 o zatrudnieniu i zarobkach ubezpieczonej - przyjął minimalne wynagrodzenie. Odwołująca w toku postępowania odwoławczego przedstawiła dokumenty w postaci umów o pracę i informacji podatkowych PIT-11 za 1996 r. i 1998 r., które to dokumenty przedstawione na rozprawie z 16.01.2023 r. co do których pozwany wprost stwierdził, że gdyby nimi dysponował w oryginałach - to byłyby wystarczające do przeliczenia kapitału początkowego skarżącej (k. 56). Ponadto w sprawie został przesłuchany świadek J. Ś. (2) na okoliczności wykonywania w badanym okresie pracy przez wnioskodawczynię oraz przesłuchano odwołującą się, na temat badanego okresu zatrudnienia, co ostatecznie łącznie z w/w dokumentami dało Sądowi wystarczającą podstawę do oceny prawidłowości zaskarżonej decyzji w zakresie stawianych zarzutów co do zarobków z lat 1996-1998 przyjętych przez pozwanego do wyliczenia kapitału początkowego. W efekcie Sąd uznał, że skarżąca w należyty sposób wykazała, że z pewnością jej dochody w latach 1996-1998 w Spółce (...) były większe niż przyjęte przez Zakład kwoty wynagrodzenia minimalnego jakie w tym okresie obowiązywały.

Organ rentowy w oparciu o przedłożone w toku n/n postępowania przez wnioskodawczynię dokumenty ze spornego okresu zatrudnienia, dokonał ostatecznie stosownego hipotetycznego wyliczenia wysokości wskaźnika podstawy wymiaru kapitału początkowego z 10 kolejnych lat kalendarzowych, tj. 1989-1998, który wyniósł 99,89% i jest on korzystniejszy od dotychczasowego w wysokości 64,42% przyjętego w zaskarżonej decyzji kapitałowej. Hipotetycznie wyliczony przez ZUS kapitał początkowy dla odwołującej na dzień 1.01.1999 r. wyniósł 89.136,41 zł i również był korzystniejszy od wartości kapitału wyliczonej w zaskarżonej decyzji na kwotę 71.467,55 zł. Wnioskodawczyni nie kwestionowała ani wysokości ustalonych przez ZUS zarobków w badanym okresie zatrudnienia (1996 r. – 14400 zł, 1997 r. – 22500 zł, 1998 r. – 21000 zł), ani hipotetycznego wyliczenia przez ZUS wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego 99,89%.

Z tych przyczyn Sąd, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., zmienił obie zaskarżone decyzje i zobowiązał ZUS do ponownego ustalenia wysokości emerytury oraz kapitału początkowego wnioskodawczyni przy przyjęciu wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego 99,89% poczynając od dnia 1.04.2022 r. (tj. od pierwszego dnia miesiąca, w którym złożono wniosek o emeryturę).