Pełny tekst orzeczenia

WYROK

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Warszawa, dnia 27 kwietnia 2021 r.

7.Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie III Wydział Cywilny w następującym składzie:

Przewodniczący: sędzia Karol Kopcewicz

Protokolant: Natalia Górnik

8.po rozpoznaniu w dniu 20 kwietnia 2021 r. w Warszawie na rozprawie

9.sprawy z powództwa D. P.

10.przeciwko Skarbowi Państwa – Prezesowi Sądu Rejonowego w N. (...)

11.o zapłatę

I.  zasądza od Skarbu Państwa – Prezesa Sądu Rejonowego w N. (...) na rzecz D. P. kwotę 50000 (pięćdziesiąt tysięcy) złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 20 kwietnia 2020 roku do dnia zapłaty,

II.  w pozostałym zakresie powództwo oddala,

III.  zasądza od D. P. na rzecz Skarbu Państwa Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej kwotę 904,50 zł (dziewięćset cztery złote i pięćdziesiąt groszy) tytułem zwrotu kosztów procesu.

IV.  nieuiszczone koszty sądowe przejmuje na rachunek Skarbu Państwa.

Sygn. akt III C 1597/16

UZASADNIENIE

D. P. pozwem z 22 października 2012 r. wniósł o zasądzenie od Skarbu Państwa-Prezesa Sądu Rejonowego w N. (...) na jego rzecz kwoty 150 000 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od tejże kwoty od dnia doręczenia pozwu do dnia zapłaty- tytułem zadośćuczynienia. W uzasadnieniu wskazał, że został niesłusznie oskarżony o dopuszczenie się przestępstwa zgwałcenia, a następnie zatrzymany i umieszczony w schronisku dla nieletnich (k. 2-81).

Skarb Państwa- Prezes Sądu Rejonowego w N. (...), zastępowany przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie zwrotu kosztów procesu na rzecz Skarbu Państwa Prokuratorii Generalnej (k. 190).

Wyrokiem z dnia 30 kwietnia 2015 r. Sąd Okręgowy Warszawa- Praga w Warszawie oddalił powództwo i nie obciążył powoda kosztami procesu (k. 303).

Od powyższego wyroku apelację złożył powód i na jej skutek Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny powyższy wyrok uchylił i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania (k. 339-358, 399, 406-415). Uchylając wyrok Sąd Apelacyjny polecił Sądowi I instancji dokonać oceny, czy wydanie postanowienia z dnia 14 stycznia 2011 r. znajdowało oparcie w treści art. 27 u.p.s.n. w kontekście zgromadzonego przez Sąd Rejonowy w N. (...) materiału dowodowego. W szczególności Sąd powinien zbadać, czy w tym postępowaniu zostały ujawnione okoliczności przemawiające za umieszczeniem powoda w zakładzie poprawczym oraz, czy zachodziła uzasadniona obawa jego ukrycia się lub zatarcia śladów czynu karalnego (art. 27 ust. 1 u.p.s.n.), ewentualnie, czy wyjątkowo uzasadnieniem dla umieszczenia powoda w schronisku był charakter zarzucanego mu czynu (art. 197 § 3 k.k. w zw. z art. 27 ust, 2 u.p.s.n.). Sąd I instancji powinien również odnieść się do dokonanej przez Sąd Rejonowy w N. (...) oceny dowodów, uzasadniających umieszczenie powoda w schronisku, w szczególności w zakresie jej zgodności z zasadami logiki, doświadczenia życiowego oraz dokonanie oceny zasadności dochodzonego przez powoda roszczenia w oparciu o art. 417 § 1 k.c. (k. 407-415).

Przy ponownym rozpoznawaniu sprawy, strony podtrzymywały dotychczasowe stanowiska (k. 451).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

D. P. w roku szkolnym 2010/2011 uczęszczał do gimnazjum w N., wychowywał się w pełnej rodzinie, mieszkając wraz z rodzicami i siostrą, nie sprawiał problemów wychowawczych, nie przejawiał cech demoralizacji poza paleniem papierosów (sprawozdanie z wywiadu kuratora środowiskowego k. 300 akt Npw 9/11).

W dniu 12 stycznia 2011 roku R. K. zawiadomiła Policję, że czterech uczniów (...) Gimnazjum w N. Mazowieckiem dopuściło się na terenie szkoły przestępstwa zgwałcenia jej córki N. S., a także, że zmusili ją do przekazania im pieniędzy w kwocie 600 złotych. Pokrzywdzona podczas okazania rozpoznała D. P. jako współsprawcę w/w czynów (protokół przyjęcia ustnego zawiadomienia o przestępstwie i przesłuchania R. K. k. 1 akt Npw 9/11, protokół przesłuchania N. S. k. 3 akt Npw 9/11, protokół okazania wizerunku k. 31 akt Npw 9/11, protokół okazania osoby k. 49 akt Npw 9/11).

W dniu 13 stycznia 2011 roku D. P. został zatrzymany przez Policję podczas zajęć szkolnych na terenie szkoły i przewieziony do Policyjnej Izby Dziecka w W..

W dniu 14 stycznia 2011 roku Sąd Rejonowy w N. (...) Wydział III Rodzinny i Nieletnich wydał postanowienie o wszczęciu i prowadzeniu postępowania wyjaśniającego w sprawie ustalenia, czy D. P. wspólnie z innymi osobami dopuścił się popełnienia czynów karalnych określonych w art. 197 § 3 k.k. i 191 § 1 k.k. oraz umieścił powoda w Schronisku dla Nieletnich. Następnie w dniu 19 stycznia 2011 roku D. P. został doprowadzony do Schroniska dla Nieletnich w S. (protokół zatrzymania k. 55-58, postanowienie o wszczęciu i prowadzeniu postępowania wyjaśniającego k. 59-60, postanowienie o umieszczeniu w schronisku dla nieletnich k. 111 w aktach akt Npw 9/11).

W dniu 10 lutego 2011 roku Sąd Rejonowy w N. (...) Wydział III Rodzinny i Nieletnich wydał postanowienie o uchyleniu stosowania wobec powoda umieszczenia w Schronisku dla Nieletnich (postanowienie o uchylenia umieszczenia w schronisku k. 439 akt Npw 9/11).

W dniu 18 maja 2011 roku Sąd Rejonowy w N. (...) Wydział III Rodzinny i Nieletnich wydał postanowienie o umorzeniu postepowania wobec wszystkich nieletnich (postanowienie o umorzeniu postępowania wobec nieletnich k. 650-652 akt Npw 9/11).

Po opuszczeniu Schroniska (...) miał problemy ze snem, stał się zamknięty i nie chciał się z nikim spotykać. Unikał wychodzenia bez towarzystwa w miejsca publiczne, nie chciał korzystać z toalety szkolnej. Skontaktował się psychologiem G. D., która prowadziła terapię polegającą na odbyciu kilku spotkań w okresie pół roku. Na początku było kilka spotkań cotygodniowych, a później spotkania były rzadsze. D. P. uskarżał się na brak poczucia bezpieczeństwa, smutek, problemy ze snem, zamknięcie na kontakty z innymi. Po terapii powodowi było łatwiej kontaktować się ze światem i pozbyć niepokojów. D. P. miał wąskie grono kolegów, znajomości te kontynuował po powrocie ze Schroniska (zeznania świadków G. D. k. 191, A. P. k. 192, I. P. k. 193, M. B. k. 194, pismo (...) z dnia 13 sierpnia 2014 roku k. 219,rejestr czynności k .220).

Zatrzymanie D. P. w szkole było silnym, negatywnym przeżyciem w życiu młodej osoby, wychowanej w środowisku bez cech patologii, dotychczas nie wchodzącej w kolizje z prawem. Zatrzymanie małoletniego w środowisku szkolnym z dużym prawdopodobieństwem naraziło go na obniżenie wartości w oczach rówieśników, utratę zaufania, odrzucenie, wstyd, lęk przed niezasłużoną karą oraz stygmatyzację w środowisku lokalnym. Zatrzymanie pozostawiło długotrwałe skutki jedynie postaci reakcji lękowych na pojedyncze bodźce przypominające zdarzenie. Reakcje te jednak nie wywołały psychozy, nie dezorganizują emocjonalnego ani społecznego funkcjonowania powoda, ich nasilenie nie spowodowało konieczności podjęcia leczenia farmakologicznego. Do czynników stresowych odgrywających znaczenie należały: niezrozumiałe, nagłe zatrzymanie przez funkcjonariuszy Policji; okoliczności zatrzymania podczas trwających zajęć; posądzenie o dokonanie czynu; rodzaj czynu; umieszczenie w policyjnej izbie dziecka; umieszczenie w Schronisku dla Nieletnich; lęk przed potraktowaniem przez innych osadzonych ze względu na rodzaj zarzucanego mu czynu; negatywny stosunek policjantów (zeznania psychoterapeuty). Jako konsekwencje zaistniałego zdarzenia u powoda utrzymywały się trudności odnośnie spontanicznego korzystania z toalet, wzrost niepokoju w miejscach gdzie został zatrzymany. Wraz z upływem czasu objawy słabną. Nadal pojawiają się w miejscach bezpośrednio wiązanych z przeżytym wydarzeniem. Powód zaadaptował się do istniejących objawów i z uwagi na możliwość niekorzystania z miejsc gdzie doszło do przykrego wydarzenia objawy nie utrudniają znacząco codziennego funkcjonowania. (opinia sądowo – psychiatryczno-psychologiczna k. 247-250, zeznania biegłych lekarza psychiatry J. H. oraz psychologa B. B. k. 299-300, opinia sądowo- psychologiczno- psychiatryczna k. 580-591).

Powód przebywając w Izbie Dziecka oraz w Schronisku dla Nieletnich ukrywał przed innymi osadzonymi za co został zatrzymany, ponieważ bał się ich reakcji. Kiedy część osadzonych dowiedziała się za co D. został zatrzymany uderzono go w twarz oraz co jakiś czas był wyśmiewany. Po wyjściu ze schroniska zdarzało się, że powód był wytykany palcami na ulicy i wyśmiewany. Przebywając w placówce w S. oraz po wyjściu miał myśli samobójcze. D. P. po pobycie w schronisku związał się z dziewczyną, którą poznał przed zatrzymaniem. Powód nie potrafił z nią współżyć fizycznie, bał się ponownego oskarżenia o gwałt. Para rozstała się. D. P. miał duże obawy związane z bezpośrednim przebywaniem z kobietami w jednym pomieszczeniu, odczuwał lęk przed wchodzeniem do pomieszczeń, w których nie ma innych osób, obawiał się powtórnego oskarżenia o gwałt. Miał opory przed powrotem do szkoły, bał się sali od WOSu, gdzie go zatrzymano (zeznania powoda k. 451-455).

Przeprowadzona opinia sądowo- seksuologiczna pozwoliła na wnioski tj. D. P. ma heteroseksualną orientację płciową; w okresie małoletności nie przejawiał cech demoralizacji, nie sprawiał problemów wychowawczych, a jego rozwój psychoseksualny do chwili oskarżenia o zgwałcenie przebiegał bez zakłóceń; fałszywe oskarżenie o dokonanie zgwałcenia wraz z innymi kolegami koleżanki w toalecie na terenie szkoły oraz zatrzymanie przez Policję podczas zajęć lekcyjnych, przymusowy pobyt w Policyjnej Izbie Dziecka i Schronisku dla Nieletnich spowodował rozległą traumę psychiczną, której skutki odczuwa do dnia dzisiejszego; do sytuacji które uruchomiły najsilniejsze długotrwałe negatywne emocje u badanego (lęk, strach, poczucie zagrożenia, wstyd poczucie poniżenia, beznadziejność) należą:
- niezrozumiałe zatrzymanie podczas lekcji przez Policję, - niezrozumiałe odebranie telefonu komórkowego przez Policję,- straszenie przez policjantów podczas konwojowania do Schroniska dla Nieletnich,- otrzymanie informacji, że jest oskarżony o współudział zgwałcenia koleżanki w toalecie,- pobyt w Schronisku gdzie odczuwał lęk przed nieznaną przyszłością, strach przed agresją słowną i fizyczną ze strony zdemoralizowanych nieletnich przebywających w placówce (myśli samobójcze), - reakcje środowiska szkolnego po wyjściu ze Schroniska, wytykanie palcami na ulicy, wyśmiewanie, drwienie; traumatyczne wydarzenia spowodowały następujące negatywne skutki: - strach przed korzystaniem z toalet szkolnych i publicznych, szczególnie w sytuacji znajdujących się w pobliżu dziewcząt, kobiet,- odczuwanie lęku i strachu w miejscach i sytuacjach, które kojarzą się z sytuacją zatrzymania oraz przebywania w placówkach pod przymusem, - lęk przed współżyciem płciowym powodujący wycofanie się z aktywności seksualnej z kobietami; przyczyną trudności w podejmowaniu satysfakcjonującego partnerskiego współżycia płciowego przez D. P. jest przeżyta trauma związana z fałszywym oskarżeniem o dokonanie zgwałcenia dziewczyny oraz wszelkich sytuacji związanych z tym oskarżeniem; oskarżenie o zgwałcenie spowodowało u powoda brak zaufania do kobiet, a szczególnie wywołuje strach przed współżyciem płciowym wynikający z obawy o kolejne oskarżenie o przemoc seksualną; podjęte leczenie prowadzone przez terapeutkę było potrzebne i poprawiło samopoczucie opiniowanego ale było zdecydowanie niewystarczające, aby pozbyć się wszelkich skutków traumatycznego doświadczenia (opinia sądowo- seksuologiczna k. 618-642).

D. P. zatrudniony jest w wypożyczalni samochodów dostawczych, jako obsługa klienta. Od ponad roku jest w związku z dziewczyną, z którą wynajmuje mieszkanie w L.. Początkowo powód miał opory przed podjęciem współżycia fizycznego. Od ponad pół roku para współżyje fizycznie, a pożycie jest dla powoda satysfakcjonujące. Powód nadal odczuwa stres związany z rutynowymi kontrolami policji oraz przebywaniem z obcą kobietą bez obecności osób trzecich (zeznania powoda k. 662-662v).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie wskazanych wyżej dowodów.

W ocenie Sądu wiarygodnym dowodem są dokumenty urzędowe, ponieważ zostały wydane przez organy publiczne w zakresie ich kompetencji w formie prawem przewidzianej,
a zatem stosownie do treści art. 244 k.p.c. stanowią dowód tego, co w nich zaświadczono.

Sąd w pełni dał wiarę zeznaniom powoda, które korespondują z pozostałym materiałem dowodowym zebranym w sprawie.

Sąd dał wiarę dowodom z zeznań świadków, którzy opisali stan psychiczny, emocjonalny powoda po opuszczenia schroniska oraz jego zachowanie. Zeznania świadków są jasne, wyczerpujące i logiczne, a nadto korespondują z pozostałym materiałem dowodowym.

Zdaniem Sądu biegli sądowi lekarz psychiatra J. H. i psycholog B. B. złożyli wiarygodną opinię w sprawie. Opinia bowiem jest pełna, wyczerpująca, a także rzetelna. Biegli na podstawie wiedzy specjalistycznej oraz doświadczenia życiowego dokonali oceny stanu psychicznego powoda, jego funkcjonowania w społeczeństwie i przedstawili jasne oraz spójne wnioski. Biegli dla potrzeb oceny stanu psychicznego powoda wykorzystali zarówno materiał dowodowy z akt sprawy jak również przeprowadzili wywiad z powodem. Wymaga podkreślenia, że biegli uznali, że dla potrzeb wydania opinii konieczna jest informacja na temat prowadzonej terapii, po zapoznaniu się z którą, nie mieli już wątpliwości, że zebrany materiał pozwalał na sformułowanie stanowczych i jednoznacznych wniosków. Biegli złożyli ustne wyjaśnienia co do pisemnej opinii, które ostatecznie przekonały Sąd o komplementarności opinii.

W ocenie Sądu biegli sądowi psycholog J. B. i lekarz specjalista psychiatrii M. O. złożyli wiarygodną opinię w sprawie. Sąd w pełni podzielił opinię, albowiem spełniała ona stawiane jej wymogi, odzwierciedlała staranność i wnikliwość w badaniu zleconego zagadnienia. Odpowiadała w sposób wyczerpujący, stanowczy i zrozumiały na postawione pytania. Biegli na podstawie wiedzy specjalistycznej oraz doświadczenia życiowego dokonali oceny jaki wpływ na psychikę D. miało zatrzymanie przez policję podczas zajęć w szkole, umieszczenie go w Policyjnej Izbie Dziecka, a następnie w Schronisku dla Nieletnich w S., a także czy te zdarzenia pozostawiły trwałe skutki w sferze zdrowia psychicznego oraz czy zdarzenie to ma lub może mieć wpływ na relację powoda z kobietami i w jakim zakresie. Biegli dla potrzeb oceny stanu psychicznego powoda wykorzystali zarówno materiał dowodowy z akt sprawy, jak również przeprowadzili badanie powoda.

Sąd zważył, co następuje.

D. P. domagał się zasądzenia na swoją rzecz zadośćuczynienia, akcentując iż niesłusznie zastosowano wobec niego w toku postępowania wyjaśniającego w sprawie III Npw 9/11 Sądu Rejonowego w Mińsku Mazowieckim środek izolacyjny w postaci umieszczenia w schronisku dla nieletnich, doprowadzając do naruszenia dóbr osobistych w postaci wolności, godności, nietykalności osobistej i poczucie bezpieczeństwa, to podstawą prawną powództwa były przepisy o ochronie dóbr osobistych.

Zgodnie z treścią art. 23 k.c. dobra osobiste człowieka, w szczególności wolność, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach. Z kolei art. 24 k.c. stanowi, iż ten, czyje dobro osobiste zostało naruszone może żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny.

Wolność człowieka jest jednym z podstawowych dóbr chronionych prawem, w tym przez art. 41 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, art. 5 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności oraz art. 23 kodeksu cywilnego. W rozpoznawanej sprawie jest poza sporem, iż D. P. został pozbawiony wolności w okresie od 14 stycznia 2011 roku do 10 lutego 2011 roku poprzez osadzenie go w schronisku dla nieletnich, co niewątpliwie skutkowało naruszeniem tego dobra osobistego.

Podstawową przesłanką ochrony dób osobistych jest bezprawność ich naruszenia – art. 24 § 1 zd. 1 k.c. Na temat bezprawności zachowania mogącego naruszać dobra osobiste wypowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 19 października 1989 roku w sprawie II CR 419/89, wyjaśniając, że za bezprawne uważa się każde działanie naruszające dobro osobiste, jeżeli nie zachodzi żadna ze szczególnych okoliczności usprawiedliwiających je oraz że do okoliczności wyłączających bezprawność naruszenia dóbr osobistych na ogół zalicza się: 1) działanie w ramach porządku prawnego, tj. działanie dozwolone przez obowiązujące przepisy prawa, 2) wykonywanie prawa podmiotowego, 3) zgodę pokrzywdzonego (ale z zastrzeżeniem uchylenia jej skuteczności w niektórych przypadkach) oraz 4) działanie w ochronie uzasadnionego interesu. Ponieważ zarzucanym przez powoda stronie pozwanej działaniem, skutkującym naruszeniem dóbr osobistych powoda, było wydanie i wykonanie postanowienia o zastosowaniu umieszczenia w schronisku dla nieletnich w toku postępowania wyjaśniającego w sprawie III Npw 9/11 Sądu Rejonowego w N. (...), przy ocenie bezprawności owego działania zastosowanie znajdują przepisy art. 417 i nast. kodeksu cywilnego. Co do zasady, możność podjęcia tej treści decyzji wynikała z art. 27 § 1 i 2 ustawy z dnia 26 października 1982 roku Prawo o postępowaniu w sprawach nieletnich. Zgodnie z art. 417 § 1 k.c. Skarb Państwa ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej. Art. 417 ¹ § 2 k.c. precyzuje, iż jeżeli szkoda została wyrządzona przez wydanie prawomocnego orzeczenia jej naprawienia można żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu jego niezgodności z prawem, chyba że przepisy odrębne stanowią inaczej.

W odniesieniu do okoliczności niniejszej sprawy w pierwszej kolejności należało ponownie odnieść się do podstaw odpowiedzialności pozwanego Skarbu Państwa za działanie polegające na umieszczeniu małoletniego w schronisku dla nieletnich na podstawie uregulowań u.p.s.n. w szczególności w kontekście zaleceń Sądu Apelacyjnego w warszawie wyrażonych w wydanym w sprawie wyroku. W tym zakresie Sąd Okręgowy przyjmuje wyjaśniony już w orzecznictwie pogląd, iż podstawę prawną zadośćuczynienia za niesłuszne umieszczenie nieletniego w schronisku dla nieletnich stanowią przepisy Kodeksu cywilnego o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną wydaniem niezgodnego z prawem prawomocnego orzeczenia, interpretowane w zgodzie z Konstytucją i Konwencją o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, dającymi gwarancje tożsame z gwarancjami konstytucyjnymi i prawnomiędzynarodowymi leżącymi u podstaw przyjmowanej wykładni art. 552§ 4 k.p.k. (uchwala Sądu najwyższego z dnia 11 stycznia 2018 roku, sygn. akt III CZP 92/17). Mając na uwadze, iż zapadła ona niemal w identycznym stanie faktycznym jak ten będący podstawą powództwa należało stwierdzić, iż znajduje ona zastosowanie również w stosunku do powoda w szczególności w sytuacji w której gwarantuje ona osobie poszkodowanej szersze gwarancje ochrony jej praw niż te które były wskazywane w dotychczasowym orzecznictwie.

Dokonywanie więc oceny czy umieszczenie nieletniego w schronisku dla nieletnich było niesłuszne, czyli czy nastąpiło na podstawie orzeczenia niezgodnego z prawem, powinno następować w sposób tożsamy z wykładnią pojęcia „niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie” z art. 552 § 4 k.p.k., jako zapewniającą realizację konstytucyjnych i konwencyjnych gwarancji prawa do wolności osobistej. Powszechnie aprobowana wykładnia pojęcia „niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie” z art. 552 § 4 k.p.k. dokonana została w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 15 września 1999 roku w sprawie I KZP 27/99 i wskazano w niej, że będzie miało ono miejsce wówczas, gdy tymczasowe aresztowanie zostało zastosowane z naruszeniem przepisów k.p.k. dotyczących tego środka zapobiegawczego albo gdy okazało się niezasadne z punktu widzenia ostatecznego (prawomocnego) rozstrzygnięcia w przedmiocie odpowiedzialności karnej, w świetle całokształtu okoliczności ustalonych w tej sprawie, a także w toku postępowania w przedmiocie odszkodowania lub zadośćuczynienia za niesłuszne tymczasowe aresztowanie, to jest gdy oskarżony (podejrzany) ostatecznie został: uniewinniony, umorzono w stosunku do niego postępowanie, także warunkowo, sąd odstąpił od wymierzenia kary, nastąpiło skazanie na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, wymierzona została tylko kara nie związana z pozbawieniem wolności lub środek karny, a także, gdy wymierzona została kara pozbawienia wolności w wysokości niższej niż okres stosowania tymczasowego aresztowania. Zastosowanie powyższych wytycznych w rozpatrywanej sprawie nakazuje uznać za niesłuszne umieszczenie powoda D. P. w schronisku dla nieletnich, skoro finalnie postępowanie wyjaśniające wobec powoda zostało umorzone postanowieniem z dnia 18 maja 2011 roku, w następstwie uznania że zgromadzony materiał dowodowy nie pozwala na stwierdzenie istnienia danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie popełnienia zarzuconego mu czynu (sygn. akt Npw 9/11 k. 652). Oznacza to, że orzeczenie o umieszczeniu powoda w schronisku dla nieletnich było niezgodne z prawem w rozumieniu art. 417 ¹ § 2 k.c. podstaw do zastosowania tego środka z punktu widzenia ostatecznego rozstrzygnięcia w sprawie III Npw 9/11 Sądu Rejonowego w N. (...). Tym samym, zastosowanie powyższego środka wobec D. P., skutkujące pozbawieniem go wolności, było także działaniem bezprawnym w rozumieniu art. 24 k.c.

Przechodząc do oceny żądań powoda, przypomnieć należy, że w przypadku roszczeń majątkowych za naruszenie dóbr osobistych ustawodawca odsyła do zasad określonych w innych przepisach. W przypadku niesłusznego umieszczenia nieletniego w schronisku dla nieletnich podstawę prawną zadośćuczynienia stanowią art. 417 ¹§2 kc w związku z art. 445§2 kc – uchwała Sądu Najwyższego z dnia 11 stycznia 2018 roku sygn. III CZP 92/17. Stanowią one, że sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę w razie pozbawienia wolności.

Nieuzasadnione było stanowisko strony pozwanej, kwestionującej fakt doznania przez powoda krzywdy w następstwie wydania i wykonania postanowienia o umieszczeniu powoda w schronisku dla nieletnich. Strona pozwana podniosła, że powód nie wykazał, iż jakiekolwiek przysługujące mu dobro na skutek działania pozwanego doznało rzeczywistego i trwałego uszczerbku. Jak wskazał Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały z dnia 11 stycznia 2018 roku III CZP 92/17, w świetle art. 41 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, art. 5 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności oraz art. 9 Międzynarodowego paktu praw obywatelskich i politycznych, bezprawne pozbawienie człowieka wolności skutkuje zawsze poniesieniem przez niego krzywdy, która powinna zostać naprawiona. Krzywda powoda nie ma jedynie charakteru abstrakcyjnego, wiążącego się z naruszeniem jednego z podstawowych praw człowieka. Zeznania powoda i świadków uzasadniają ustalenie, że umieszczenie powoda w schronisku dla nieletnich istotnie było dla niego doznaniem traumatycznym. Nie ulega wątpliwości, iż D. P. przeżywał także stres z uwagi na samo wszczęcie postępowania wyjaśniającego, wagę zarzucanych mu czynów i ich możliwe konsekwencje. Jednakże relacjonowane przez powoda i świadków zachowania wiązać należy, w ocenie Sądu, wyłącznie z pozbawieniem powoda wolności. Kwestia krzywdy, która została wyrządzona niespełna 16 letniemu powodowi, poprzez umieszczenie w schronisku dla nieletnich, który nigdy wcześniej nie miała konfliktów z prawem i nie mógł się spodziewać, iż nagle z dnia na dzień zostanie zabrany ze szkoły i umieszczony przez prawie miesiąc wśród osób, z którymi nigdy wcześniej nie przebywał i nie znajdował się w nawet podobnej sytuacji, jest bardzo wysoka. Uwzględniając rozmiar krzywdy wyrządzonej powodowi, fakt, iż wolność stanowi jedno z dóbr podstawowych, zasługujących na szczególną ochronę, jak i długotrwałość izolacji powoda w warunkach schroniska dla nieletnich, Sąd uznał, że odpowiednią kwotą zadośćuczynienia będzie ok. 30 tysięcy zł. Dodatkowo na podstawie opinii biegłych specjalistów, Sąd przyjął, iż w samej sferze psychicznej powoda pozostały pewne nieodwracalne zmiany związane z pozbawieniem go wolności. Biegli wskazywali na traumę i na trwałe skutki w zdarzeniach dnia codziennego, które przypominają powodowi o pozbawieniu wolności. Kwestie te są związane z obawą bezpośredniego przebywania z kobietami w jednym pomieszczeniu, obawa przed wchodzeniem do takich pomieszczeń, w których nie ma innych osób, ponieważ powód odczuwa lęk przed powtórnym oskarżeniem o gwałt.

W ocenie Sądu, powód rzeczywiście miał problemy z nawiązaniem kontaktów towarzyskich oraz seksualnych z kobietami. W toku niniejszego postępowania był w związku z kobietami, jak sam wskazał pierwszy z nich zakończył się z tego powodu, iż odmawiał współżycia fizycznego. Natomiast ostateczne zeznania powoda, które złożył na rozprawie wskazują na to, że od ponad roku jest w nowym związku z kobietą, z którą mieszka i od ponad pół roku współżyje fizycznie. Powód wskazał, iż pożycie jest dla niego satysfakcjonujące. Zdaniem Sądu trauma związana z oskarżeniem o gwałt, przynajmniej w zakresie seksualnym po wielu latach została opanowana, w związku z tym nie jest to trwały uszczerbek związany ze zdarzeniem, z którego powód wywodzi odpowiedzialność Skarbu Państwa. Sąd w zakresie negatywnych przeżyć psychicznych i czasookresu, które doskwierały powodowi przyznał dodatkowe zadośćuczynienie w kwocie ok. 20 tysięcy zł.

W przypadku powoda, który w chwili pozbawienia go wolności miał zaledwie 16 lat, ów stres i strach musiał być odpowiednio większy, a krzywda bardziej dolegliwa. Sama w sobie okoliczność, że postępowanie w sprawie nieletniego zostało umorzone przesądza o tym, że za okres pozbawienia wolności przysługuje zadośćuczynienie powodowi. Zadośćuczynienie przysługuje za wszystkie negatywne skutki związane z naruszeniem jego dobra osobistego w postaci wolności, prawa do swobodnego przemieszczania się. Niewątpliwie jest jedno z najbardziej chronionego dobra w polskim systemie prawnym. Sąd w tym zakresie za samo pozbawienie wolności uznaje, że kwota zadośćuczynienia za niespełna miesięczny okres pozbawienia wolności winna kształtować się w odpowiednio wyższych granicach niż te które są zasądzane w postępowaniu karnym w odniesieniu do osób dorosłych. Łączna kwota zadośćuczynienia przyznana przez Sąd oscyluję na kwotę 50000 zł. W ocenie Sądu kwota ta jest adekwatna i dostatecznie wyrównująca doznany uszczerbek, zgodnie z kompensacyjną funkcją zadośćuczynienia

W pozostałym zakresie Sąd oddala powództwo. Z uzasadnienia pozwu wynika, że kwota ok. 50 tysięcy zł, związana była z odszkodowaniem. W ocenie Sądu odpowiedzialność ta nie została wykazana przede wszystkim co do wysokości, jak również co do samej odpowiedzialności Skarbu Państwa. Za wydatki poniesione przez rodziców powoda nie można przyznać odszkodowania dla D. P., ponieważ w istocie rzeczy, to nie on poniósł te koszty. W związku z powyższym Sąd nie uznał powództwa w tym zakresie za zasadne.

O kosztach procesu orzeczono uwzględniając zasadę odpowiedzialności za wynik postępowania. Stosownie do art. 98 § 1 k.p.c. strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. Zasada ta podlega jednak modyfikacji w przypadku częściowego uwzględnienia żądań. Powód wygrał w 1/3, przy takim współczynniku Sąd rozdzielił koszty procesu w niniejszym postępowaniu i zasądził od D. P. na rzecz Skarbu Państwa Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej kwotę 904,50 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd mając na uwadze charakter sprawy przejął nieuiszczone koszty sądowe na rachunek Skarbu Państwa.