Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 16 lutego 2023 roku wydanym w sprawie o sygn. akt X U 651/22 w sprawie z odwołania K. G. od decyzji Zakładu (...) I Oddziału w Ł. z dnia 3 sierpnia 2022 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi - X Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, iż uchylił obowiązek K. G. do zwrotu odsetek w wysokości 121,02 zł z funduszu chorobowego oraz oddalił odwołanie w pozostałym zakresie.

Przedmiotowe orzeczenie Sąd Rejonowy oparł na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych:

K. G. była zatrudniona, jako pracownik w Fundacji Pomocy (...) od 14 marca 2019 roku do 28 lutego 2022 roku. Wnioskodawczyni pobierała świadczenie rehabilitacyjne od 8 października 2021 roku, w tym od 1 marca 2022 roku – po ustaniu tytułu zatrudnienia.

Orzeczenie lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 11 kwietnia 2022 roku stwierdzające istnienie okoliczności uzasadniających ustalenie uprawnień do świadczenia rehabilitacyjnego na okres 6 miesięcy licząc od daty ustania uprawnień do świadczenia rehabilitacyjnego, zostało doręczone wnioskodawczyni w dniu 14 kwietnia 2022 roku.

W oświadczeniu Z-10, które wnioskodawczyni wypełniała w dniu 1 marca 2022 roku na potrzeby uzyskania świadczenia rehabilitacyjnego, zawarto pouczenie, zgodnie z którym „zasiłek chorobowy lub świadczenie rehabilitacyjne za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego nie przysługują gdy kontynuujesz działalność zarobkową lub podjąłeś działalność zarobkową, która stanowi tytuł do objęcia obowiązkowo lub dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym albo zapewnia prawo do świadczeń za okres niezdolności do pracy z powodu choroby”.

Przed podjęciem zatrudnienia wnioskodawczyni przeszła badania wstępne i informowała lekarza medycyny pracy o pobieraniu świadczenie rehabilitacyjnego. Lekarz wyraził zgodę na wykonywanie przez wnioskodawczynię pracy.

Wnioskodawczyni świadczyła pracę na podstawie umowy o pracę w następujących terminach i na rzecz następujących podmiotów:

- od 1 maja 2022 roku do nadal w Centrum O.,

- od 11 maja 2022 roku do 22 lipca 2022 roku w Uniwersytecie (...),

- od 1 czerwca 2022 roku w Cyfrowym Dialogu, umowa została zakończona,

- od 5 lipca 2022 roku do nadal w Fundacji (...).

Wnioskodawczyni otrzymywała wynagrodzenie za świadczoną pracę.

W dniu 11 maja 2022 roku wnioskodawczyni w rozmowie telefonicznej za pośrednictwem (...), poinformowała pracownika organu rentowego, że podjęła zatrudnienie od 1 maja 2022 roku. Poinformowano wnioskodawczynię, że powinna w tym zakresie wysłać pismo do organu rentowego.

Wnioskodawczyni nadała do organu rentowego listem zwykłym pismo informujące o podjęciu zatrudnienia.

Świadczenie rehabilitacyjne zostało wypłacone wnioskodawczyni w następujących kwotach i terminach:

- 2.688,50 zł za miesiąc maj 2022 roku – w dniu 26 maja 2022 roku,

- 2.602,00 zł za miesiąc czerwiec 2022 roku – w dniu 24 czerwca 2022 roku,

- 2.851,50 zł za miesiąc lipiec 2022 roku – w dniu 25 lipca 2022 roku.

Sąd Rejonowy wskazał, iż powyższy stan faktyczny ustalił na podstawie dowodów z dokumentów oraz przesłuchania odwołującej się w charakterze strony. Sąd meriti dał wiarę wskazanym dowodom w zakresie, w jakim pozostawały spójne z poczynionym przez Sąd stanem faktycznym. Przedłożone do akt dokumenty nie były kwestionowane przez żadną ze stron, a w ocenie Sądu I instancji nie było podstaw, by poddawać w wątpliwość okoliczności faktyczne wynikające z ich treści.

Sąd Rejonowy nie dał wiary zeznaniom wnioskodawczyni w zakresie, w jakim twierdziła, że na dzień 1 maja 2022 roku nie otrzymała orzeczenia lekarza orzecznika, gdyż z potwierdzenia odbioru znajdującego się w aktach rentowych wynika, że powyższe orzeczenie zostało doręczone wnioskodawczyni w dniu 14 kwietnia 2022 roku.

W tak ustalonym stanie faktycznym, Sąd Rejonowy stwierdził, że odwołanie wnioskodawczyni zasługiwało na uwzględnienie w zakresie dotyczącym obowiązku zwrotu odsetek, natomiast w pozostałej części podlegało oddaleniu.

Sąd I instancji podniósł, iż w podstawie prawnej zaskarżonej decyzji wskazano art. 13 ust. 1 pkt 2, art. 17 oraz art. 22 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1133 z późn. zm., dalej: ustawa zasiłkowa).

Podał, że w myśl art. 22 ustawy zasiłkowej, do świadczenia rehabilitacyjnego stosuje się odpowiednio przepisy art. 11 ust. 4 i 5, art. 12, art. 13 ust. 1, art. 15 i 17.

Sąd Rejonowy wskazał, iż w niniejszej sprawie do pobieranego przez ubezpieczoną świadczenia rehabilitacyjnego zastosowanie znajdzie art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy zasiłkowej, zgodnie z którym zasiłek chorobowy z tytułu niezdolności do pracy powstałej w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego, jak i z tytułu niezdolności do pracy powstałej po ustaniu tytułu ubezpieczenia nie przysługuje za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli osoba niezdolna do pracy kontynuuje działalność zarobkową lub podjęła działalność zarobkową stanowiącą tytuł do objęcia obowiązkowo lub dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym albo zapewniającą prawo do świadczeń za okres niezdolności do pracy z powodu choroby.

Sąd meriti zaznaczył, iż sama ustawa nie definiuje pojęcia działalności zarobkowej, nie wskazuje też zakresu tego pojęcia. W piśmiennictwie wskazuje się, że znaczenia tego terminu nie sposób także ustalić sięgając do przepisów ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, do których odwołanie się jest uzasadnione faktem, iż ustawa ta reguluje zasady podlegania (a tym samym zakres podmiotowy) ubezpieczeniu chorobowo-macierzyńskiemu, czyli tego działu ubezpieczenia społecznego, którego rodzaje świadczeń i zasady ich nabywania reguluje z kolei szczegółowo ustawa zasiłkowa (H. Pławucka, glosa do uchwały SN z dnia 30 sierpnia 2001 r., III ZP 11/2001, OSP 2002, z. 12, poz. 599). Niemniej, czyniąc próby zdefiniowania tego pojęcia, wskazuje się, że znaczenie tego terminu na gruncie art. 13 komentowanej ustawy powinno być rozumiane szeroko; to oznacza, że w sensie rodzajowym wchodzi tu więc w grę każda praca (działalność) zarobkowa, mogąca stanowić źródło dochodów (H. Pławucka, glosa do uchwały SN z dnia 30 sierpnia 2001 r., III ZP 11/200, OSP 2002, z. 12, poz. 599; A. Rzetecka-Gil [w:] Ustawa o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Komentarz, wyd. II, LEX/el. 2017, art. 13).

Sąd I instancji precyzował, iż w przedmiotowej sprawie K. G. począwszy od 1 marca 2022 roku pobierała świadczenie rehabilitacyjne po ustaniu tytułu ubezpieczenia wynikającego z zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, a od 1 maja do dnia zamknięcia rozprawy świadczyła pracę na podstawie umowy o pracę na rzecz kilku podmiotów. Z faktu posiadania statusu pracownika, wnioskodawczyni na podstawie art. 11 w zw. z art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych. (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 423 z późn. zm., dalej: ustawa systemowa), była objęta m.in. obowiązkowym ubezpieczeniem chorobowym. Zgodnie z przytoczonymi przepisami, obowiązkowo ubezpieczeniu chorobowemu podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami.

Wobec tego, w ocenie Sądu meriti, podjęcie pracy przez wnioskodawczynię od 1 maja 2022 roku (którą na rzecz różnych podmiotów świadczy do chwili obecnej), po ustaniu tytułu ubezpieczenia w Fundacji Pomocy (...), stanowiło działalność zarobkową stanowiącą nowy tytuł do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniem chorobowym. Jej działanie odpowiadało dyspozycji art. 13 ust. 1 pkt 2 w zw. z art. 22 ustawy zasiłkowej i skutkowało utratą prawa do świadczenia rehabilitacyjnego, o czym zasadnie orzekł organ rentowy zaskarżoną decyzją, a czego sama odwołująca się nie kwestionowała.

Według Sądu I instancji, konsekwencją stwierdzenia braku uprawnień do świadczeń z ubezpieczenia społecznego było zobowiązanie K. G. do zwrotu nienależnie pobranych kwot, stosownie do dyspozycji art. 84 ust. 1 ustawy systemowej. Zgodnie z powołanych przepisem, osoba która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczeń społecznych, jest obowiązana do jego zwrotu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego, z uwzględnieniem ust. 11. Odsetki, z zastrzeżeniem ust. 1a, są naliczane od dnia następującego po dniu wypłaty świadczenia do dnia spłaty.

Sąd Rejonowy zwrócił uwagę, iż w myśl art. 84 ust. 2 ustawy systemowej, za kwoty nienależnie pobranych świadczeń uważa się:

1)  świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenie była pouczona o braku prawa do ich pobierania;

2)  świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzania w błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenia;

3)  świadczenia z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej chorobą z ubezpieczenia chorobowego lub wypadkowego, co do których stwierdzono, że w okresie ich pobierania świadczeniobiorca wykonywał w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystywał zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia.

Zgodnie z treścią art. 66 ust. 2 ustawy zasiłkowej, jeżeli świadczenie zostało pobrane nienależnie z winy ubezpieczonego lub wskutek okoliczności, o których mowa w art. 15-17 i art. 59 ust. 6 i 7, wypłacone kwoty podlegają potrąceniu z należnych ubezpieczonemu zasiłków bieżących oraz z innych świadczeń z ubezpieczeń społecznych lub ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji lub egzekucji sądowej.

W konsekwencji, w ocenie Sądu meriti należało uznać, że skoro wnioskodawczyni podjęła pracę zarobkową stanowiącą nowy tytuł do objęcia ubezpieczeniem chorobowym, na podstawie art. 84 ust. 2 pkt 3 ustawy systemowej jest obowiązana zwrócić nienależnie pobrane świadczenie, na które złożyły się wypłaty świadczenia rehabilitacyjnego za maj, czerwiec i lipiec 2022 roku. Dodatkowo, Sąd I instancji podkreślał, że wnioskodawczyni została pouczona na piśmie o okolicznościach powodujących ustanie prawa do świadczenia rehabilitacyjnego, w szczególności o tym, że podjęcie działalności zarobkowej stanowiącej tytuł do ubezpieczenia chorobowego spowoduje utratę prawa do świadczenia rehabilitacyjnego po ustaniu wcześniejszego tytułu ubezpieczenia. Stosowne pouczenie znajdowało się na druku oświadczenia Z-10, podpisanym przez wnioskodawczynię i złożonym przy wniosku o przyznanie świadczenia rehabilitacyjnego dnia 1 marca 2022 roku. Wobec tego, według Sądu Rejonowego, decyzja organu rentowego zobowiązująca odwołującą się do zwrotu nienależnie wypłaconego świadczenia rehabilitacyjnego była uzasadniona na gruncie art. 84 ust. 1 i 2 pkt 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Sąd meriti podnosił, iż stanowisko ubezpieczonej wskazuje, że sporną w niniejszym postępowaniu nie była sama konieczność zwrotu nienależnie wypłaconego świadczenia rehabilitacyjnego, lecz wysokość zwrotu świadczenia. Wnioskodawczyni nie kwestionowała bowiem odmowy prawa do świadczenia rehabilitacyjnego, wnosiła jedynie, aby obowiązek zwrotu dotyczył wypłaconych jej kwot świadczenia netto a nie brutto.

Sąd I instancji sprecyzował, że zgodnie z treścią art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2021 r., poz. 1128 z późn. zm.), organy rentowe są obowiązane, jako płatnicy pobierać zaliczki miesięczne od wypłacanych bezpośrednio przez te organy emerytur i rent, świadczeń przedemerytalnych i zasiłków przedemerytalnych, nauczycielskich świadczeń kompensacyjnych, zasiłków pieniężnych z ubezpieczenia społecznego, rent strukturalnych, rent socjalnych oraz rodzicielskich świadczeń uzupełniających. W myśl art. 20 ust. 2 powołanej ustawy, za zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, o których mowa w ust. 1, uważa się kwoty wypłacanych przez zakład pracy lub organ rentowy zasiłków chorobowych, wyrównawczych, macierzyńskich, opiekuńczych oraz świadczeń rehabilitacyjnych. Nie ulega zatem wątpliwości, że nienależnie pobrane świadczenie podlega zwrotowi w wysokości brutto, obejmuje zatem kwotę świadczenia faktycznie wypłaconego osobie pobierającej świadczenie, zwiększoną o podatek dochodowy od osób fizycznych odprowadzany przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych (por: Sąd Okręgowy w Białymstoku w wyroku z 21.11.2013 r., V Ua 52/13).

Według Sądu Rejonowego, wypłacając wnioskodawczyni sporne świadczenie rehabilitacyjne, Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł., jako płatnik był zobowiązany odprowadzić podatek dochodowy od osób fizycznych od wypłacanych świadczeń. Oznacza to, że wypłacana kwota brutto zasiłku chorobowego jest pomniejszona przez organ rentowy o podatek dochodowy przekazywany urzędowi skarbowemu – w efekcie wnioskodawczyni otrzymuje świadczenie w kwocie netto, lecz zobowiązana jest zwrócić kwotę brutto – wypłacony zasiłek wraz z kwotą uiszczonego przez organ podatku. Jednakże, w związku z obowiązkiem zwrotu wypłaconego świadczenia wraz z uiszczonym przez organ rentowy podatkiem, po stronie ubezpieczonej powstaje możliwość ubiegania się o zwrot nadpłaconego podatku dochodowego, z którym to żądaniem może wystąpić do właściwego urzędu skarbowego.

Zdaniem Sądu a quo jeżeli płatnik (organ rentowy) nie dokonał - na podstawie art. 34 ust. 10 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych - potrącenia kwoty nienależnie pobranego świadczenia, a podatnik (ubezpieczona) dokona takiego zwrotu poprzez wpłatę dla płatnika z własnych środków - będzie mu wtedy przysługiwało, wynikające z art. 26 ust. 1 pkt 5 tejże ustawy, prawo do pomniejszenia dochodu przed opodatkowaniem o kwotę dokonanego na rzecz płatnika zwrotu nienależnie pobranego świadczenia na podstawie wystawionego przez płatnika dowodu dokonania owego zwrotu.

Sąd meriti wskazywał, iż w toku niniejszego postępowania wnioskodawczyni nie zdołała wykazać, aby w Urzędzie Skarbowym faktycznie uzyskała informację, że taki zwrot podatku nie będzie możliwy.

Przechodząc do kwestii zasadności zwrotu nienależnie pobranych świadczeń wraz z odsetkami Sąd I instancji przywołał treść art. 84 ust. 11 ustawy systemowej, zgodnie z którym jeżeli osoba pobierająca świadczenia zawiadomiła organ wypłacający te świadczenia o zajściu okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty, a mimo to świadczenia były nadal wypłacane, kwoty nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczeń społecznych podlegają zwrotowi bez odsetek.

Zdaniem Sądu Rejonowego, w niniejszej sprawie zaszły okoliczności uzasadniające zwolnienie wnioskodawczyni z obowiązku zwrotu odsetek. W toku postępowania Sąd meriti dopuścił dowód z nagrania rozmowy telefonicznej wnioskodawczyni z pracownikiem infolinii Zakładu Ubezpieczeń Społecznych odbytej w dniu 11 maja 2022 roku, podczas której K. G. przekazała, że od 1 maja 2022 roku podjęła zatrudnienie. Wnioskodawczyni została poinformowana, że nie może pobierać świadczeń z ubezpieczeń społecznych, jeśli podjęła pracę, oraz że powinna wysłać do organu rentowego pismo, w którym przedstawi swoją aktualną sytuację. Zgodnie z powyższym pouczeniem wnioskodawczyni wysłała pismo do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych nadając je listem zwykłym. W ocenie Sądu meriti, okoliczność, że pismo nie zostało doręczone organowi rentowemu nie obciąża wnioskodawczyni, która zadośćuczyniła swojemu obowiązkowi informacyjnemu. Sąd I instancji wskazał, że skoro organ rentowy jest uprawniony do przesyłania pism i decyzji listem zwykłym, nie sposób oczekiwać, aby ubezpieczeni musieli wysyłać pisma do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w innym szczególnym trybie. Sąd Rejonowy zaznaczał, iż w toku postępowania organ rentowy nie kwestionował, że odwołująca się nadała pismo do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Tym niemniej, w ocenie Sądu meriti, nawet gdyby wnioskodawczyni takiego pisma nie nadała, to już sam fakt poinformowania organu rentowego w rozmowie telefonicznej o podjęciu zatrudnienia i próbie ustalenia jaki wpływ powyższa okoliczność będzie miała na przyznanie świadczeń z ubezpieczenia społecznego, spełnia obowiązek informacyjny, o którym mowa w art. 84 ust. 11 ustawy systemowej. Sąd I instancji zwrócił uwagę, iż przepis nie zakłada, że taka informacja winna być skierowana do organu rentowego wyłącznie na piśmie. Po wtóre, obecny na rozprawie pełnomocnik organu rentowego przyznał, że brak było przeszkód, aby pracownik (...) przesłał notatkę z rozmowy z ubezpieczoną do wydziału zasiłków. W ocenie Sądu Rejonowego, okoliczność, że tego nie zrobił, nie może obciążać wnioskodawczyni tym bardziej, że z rozmowy telefonicznej jednoznacznie wynikało, że ubezpieczona poinformowała organ rentowy o fakcie podjęcia zatrudnienia w dniu 11 maja 2022 roku, tj. 15 dni przed wypłatą świadczenia rehabilitacyjnego za miesiąc maj 2022 roku, do którego zwrotu została zobowiązana.

Według Sądu meriti, uprawnionym było zatem uznanie, że wnioskodawczyni w sposób prawidłowy zawiadomiła organ rentowy o zajściu okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń, a mimo to świadczenia były nadal wypłacane. W rezultacie, kwoty nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczeń społecznych podlegają zwrotowi bez odsetek.

Mając powyższe na uwadze, Sąd I instancji na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję organu rentowego z dnia 17 sierpnia 2022 roku w ten sposób, że uchylił obowiązek K. G. do zwrotu odsetek w wysokości 121,02 zł z funduszu chorobowego. W pozostałym zakresie odwołanie podlegało oddaleniu w myśl art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., jako niezasadne.

W dniu 16 marca 2023 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. złożył apelację od powyższego wyroku, zaskarżając rzeczone orzeczenie w części tj. w zakresie zmiany decyzji.

Zaskarżonemu orzeczeniu strona pozwana zarzucała:

- naruszenie prawa procesowego tj. art. 84 ust. 1 i ust. 11 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2022 r. poz. 1009) poprzez zwolnienie wnioskodawczyni z obowiązku zwrotu odsetek od nienależnie pobranego świadczenia;

- naruszenie przepisów postępowania mające wpływ na wydane orzeczenie tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i uznanie, że wnioskodawczyni w sposób prawidłowy powiadomiła organ rentowy o podjęciu zatrudnienia.

W konkluzji tak sformułowanych zarzutów, Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. wniósł o zmianę wyroku i oddalenie odwołania w całości.

Na rozprawie apelacyjnej w dniu 11 maja 2023 roku pełnomocnik organu rentowego poparł apelację, natomiast ubezpieczona K. G. wniosła o oddalenie apelacji.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego nie zasługuje na uwzględnienie.

W toku przeprowadzonej kontroli instancyjnej, Sąd Okręgowy ocenił, iż zaskarżony wyrok Sądu Rejonowego jest prawidłowy i znajduje oparcie zarówno w zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym, jak i obowiązujących przepisach prawa.

Sąd Okręgowy orzekający w przedmiotowej sprawie podzielił w całości i przyjął za własne prawidłowo poczynione przez Sąd I instancji ustalenia faktyczne, jak również zaakceptował dokonaną przez tenże Sąd prawidłową ocenę prawną ustalonego stanu faktycznego bez konieczności ponownego przytaczania (art. 387 § 2 ¹ k.p.c.).

Zarzuty zawarte w treści apelacji sprowadzały się w zasadzie do naruszenia, według Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddziału w Ł., przez Sąd I instancji przepisów prawa procesowego w postaci art. 233 § 1 k.p.c. oraz prawa materialnego tj. art. 84 ust. 1 i ust. 11 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2022 r. poz. 1009).

Należy przy tym zaznaczyć, iż organ rentowy w apelacji błędnie wskazał, iż naruszenie art. 84 ust. 1 i ust. 11 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych stanowi uchybienie przepisom prawa procesowego w sytuacji, kiedy zarzut ten wprost dotyczy nieprawidłowości Sądu I instancji w zakresie stosowania prawa materialnego.

Biorąc pod uwagę, iż wszystkie podniesione przez stronę pozwaną zarzuty są ze sobą ściśle powiązane, Sąd dla zachowania systematyki niniejszych rozważań prawnych dokona ich łącznego rozpoznania.

Stosownie do treści art. 233 § 1 k.p.c., Sąd ocenia wiarogodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału.

Wskazać należy, że Sąd odwoławczy, niezależnie od tego, czy prowadzi sam postępowanie dowodowe, czy jedynie weryfikuje ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd pierwszej instancji, ma obowiązek samodzielnej oceny materiału dowodowego zebranego w sprawie. Jednakże zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. może być uznany za zasadny jedynie w wypadku wykazania, że ocena materiału dowodowego jest rażąco wadliwa, czy w sposób oczywisty błędna, dokonana z przekroczeniem granic swobodnego przekonania sędziowskiego, wyznaczonych w tym przepisie. Sąd drugiej instancji ocenia bowiem legalność oceny dokonanej przez Sąd pierwszej instancji, czyli bada, czy zostały zachowane kryteria określone w art. 233 § 1 k.p.c. Jeżeli z danego materiału dowodowego Sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena Sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne. Przeprowadzona przez Sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona tylko wtedy gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub, gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo - skutkowych (por. przykładowo postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 stycznia 2001 roku, I CKN 1072/99, Prok. i Pr. 2001 r., nr 5, poz. 33, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 maja 2000 roku, I CKN 1114/99, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 stycznia 2000 roku, I CKN 1169/99, OSNC 2000 r., nr 7 - 8, poz. 139)

Zatem o dowolności można mówić wówczas, gdy Sąd ocenia dowody bez ich właściwej analizy, bądź też wbrew zdrowemu rozsądkowi lub zasadom logicznego rozumowania. Nie jest natomiast dowolną taka ocena, która – choć prowadzi do niekorzystnych dla strony powodowej konkluzji – to jednak jest logicznie i rzeczowo umotywowana.

Dla skuteczności zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. nie można poprzestać na stwierdzeniu, że dokonane ustalenia faktyczne są wadliwe, odnosząc się do stanu faktycznego, który w przekonaniu skarżącego odpowiada rzeczywistości. Niezbędne jest wskazanie przyczyn, które dyskwalifikują postępowanie sądu w zakresie ustaleń. Skarżący powinien zwłaszcza wskazać, jakie kryteria oceny zostały naruszone przez sąd przy analizie konkretnych dowodów, uznając brak ich wiarygodności i mocy dowodowej lub niesłuszne im taką moc przyznając (tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 29 grudnia 2021 roku, I ACa 494/20, LEX nr 3329458)

Zgodnie natomiast z treścią art. 84 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych /Dz.U. z 2022 r., poz. 1009 z późn. zm., dalej: ustawy systemowej/, osoba, która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczeń społecznych, jest obowiązana do jego zwrotu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego, z uwzględnieniem ust. 11. Odsetki, z zastrzeżeniem ust. 1a, są naliczane od dnia następującego po dniu wypłaty świadczenia do dnia spłaty.

W każdym przypadku, w którym przyjmuje się, że świadczenie ubezpieczeniowe zostało nienależnie pobrane w rozumieniu art. 84 ust. 2 cytowanej ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych i w związku z tym podlega zwrotowi na podstawie art. 84 ust. 1 tej ustawy, taka konkluzja musi zostać poprzedzona dokonaniem wyczerpujących ustaleń faktycznych dotyczących stanu świadomości osoby pobierającej świadczenie, przy czym oceny, czy świadczenie zostało nienależnie pobrane, należy dokonywać w odniesieniu do chwili wypłaty tego świadczenia, a nie z perspektywy okoliczności, które wystąpiły po zakończeniu jego wypłacania przez organ rentowy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 kwietnia 2022 roku, (...) 156/21, LEX nr 3434029).

Na podstawie art. 84 ust. 11 ustawy systemowej, jeżeli osoba pobierająca świadczenia zawiadomiła organ wypłacający te świadczenia o zajściu okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty, a mimo to świadczenia były nadal wypłacane, kwoty nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczeń społecznych podlegają zwrotowi bez odsetek.

W ocenie Sądu II instancji, Sąd Rejonowy prawidłowo uznał, iż w stosunku do K. G. zaszły przesłanki przemawiające za zwolnieniem jej z obowiązku zapłaty odsetek od kwot nienależnie pobranych świadczeń.

Sąd I instancji w tym zakresie słusznie oparł się na dowodzie z nagrania rozmowy telefonicznej przeprowadzonej w dniu 11 maja 2022 roku pomiędzy K. G. a pracownikiem infolinii Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, który wykazał, iż w tej dacie ubezpieczona prawidłowo poinformowała organ rentowy o okolicznościach powodujących ustanie prawa do świadczeń tj. o podjęciu zatrudnienia od dnia 1 maja 2022 roku.

Rozpoczęcie wraz z tą datą świadczenia pracy spowodowało, iż na gruncie art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyńska K. G. nie była uprawniona do pobierania świadczenia rehabilitacyjnego z uwagi na przedsięwzięcie pracy zarobkowej stanowiącej tytuł do objęcia ubezpieczeniem chorobowym. Podczas oceny sytuacji faktycznej zaistniałej w przypadku K. G. nie należało poprzestać na stwierdzeniu, iż pismo przesłane przez ubezpieczoną listem zwykłym i zawierające ww. okoliczności nie zostało doręczone organowi rentowemu, a wnioskodawczyni nie zadośćuczyniła obowiązkowi informacyjnemu. Przyjęcie w stosunku do K. G. takiej wersji zdarzeń byłoby dalece niesprawiedliwe, powodujące negatywne skutki na gruncie stosunków ubezpieczeniowych, pomimo iż wnioskodawczyni podjęła wszelkie niezbędne kroki do tego, by organ rentowy posiadł wiedzę o fakcie rozpoczęcia przez nią zatrudnienia od dnia 1 maja 2022 roku. Sąd I instancji słusznie zaznaczył w treści uzasadnienia, iż okoliczność niedoręczenia pisma K. G. Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych nie może obciążać ubezpieczonej biorąc pod uwagę, iż strona pozwana wielokrotnie dokonuje doręczeń pism i decyzji listem zwykłym, nie mniej jednak, dla stwierdzenia ziszczenia się warunków zawartych w art. 84 ust. 11 ustawy systemowej, wystarczające jest ustalenie, iż ubezpieczona skutecznie zrealizowała wobec Zakładu Ubezpieczeń Społecznych obowiązek informacyjny w dniu 11 maja 2022 roku tj. 15 dni przed wypłatą świadczenia rehabilitacyjnego za miesiąc maj 2022 roku. W ślad za Sądem I instancji należy wyraźnie zaznaczyć, iż treść art. 84 ust. 11 ustawy systemowej nie wskazuje, w jakiej formie informacja powinna dotrzeć do organu rentowego. Przepis ten odnosi się natomiast do samego faktu „zawiadomienia” Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o zajściu okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń. W realiach niniejszej sprawy do rzeczonego „zawiadomienia” bez wątpienia doszło właśnie z dniem 11 maja 2022 roku.

Nie zasługują na aprobatę twierdzenia strony skarżącej, według której przy uwzględnieniu treści rozmowy telefonicznej wnioskodawczyni z dnia 11 maja 2022 roku z pracownikiem (...) dotyczącej również innych zagadnień, K. G. nie podjęła czynnego działania wyraźnie ukierunkowanego na uświadomienie organowi rentowemu wystąpienia zdarzeń skutkujących ustaniem uprawnienia do świadczeń z ubezpieczenia społecznego.

Na wstępie należy zaznaczyć, iż Sąd Okręgowy nie kwestionuje treści orzeczenia Sądu Najwyższego powołanego przez organ rentowy na poparcie powyższego stanowiska. Jednakże, według Sądu II instancji, sam fakt, iż wnioskodawczyni wprost zwróciła uwagę w powyższej rozmowie na rozpoczęcie zatrudnienia od dnia 1 maja 2022 roku dawał asumpt do tego, by organ rentowy dokonał weryfikacji konta ubezpieczeniowego K. G., zwłaszcza w odpowiedniej jednostce organizacyjnej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Nic nie stało bowiem na przeszkodzie, by pracownik (...) przekazał stosowną notatkę (protokół) z rozmowy telefonicznej do Wydziału Zasiłków. Pozwany organ rentowy, jako instytucja państwowa mająca za zadanie stosować przepisy z zakresu ubezpieczeń dysponuje zapleczem do przyjmowania od ubezpieczonych informacji, do których składania są oni zobowiązani odpowiednimi przepisami. Wszelkie zatem informacje przekazywane przez ubezpieczonych w drodze zaufania publicznego powinny być odpowiednio przetwarzane dla zachowania aktualności przyznanych uprawnień do świadczeń bez narażania ich na ewentualne negatywne konsekwencje w płaszczyźnie stosunków ubezpieczeniowych.

W ocenie Sadu Okręgowego, strona skarżąca próbuje dokonać subiektywnej oceny materiału dowodowego, która należy do Sądu orzekającego, a strona nie jest uprawniona do zastępowania Sądu w tym zakresie. Strona apelująca przeciwstawia bowiem ocenie dokonanej przez Sąd pierwszej instancji swoją analizę zgromadzonego materiału dowodowego i własny pogląd na sprawę. Jest to jednak wyraz potraktowania zebranego w sprawie materiału dowodowego w sposób wybiórczy z pominięciem pozostałego - niewygodnego lub nieodpowiadającego jej wersji zdarzeń. Należy jednak podkreślić, iż fragmentaryczna ocena nie może dać pełnego obrazu spornych okoliczności.

Konkludując, Sąd II instancji w pełni podzielił stanowisko Sądu I instancji, według którego K. G. w sposób prawidłowy zawiadomiła organ rentowy o zajściu okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń, a mimo to świadczenia były nadal wypłacane.

Według Sądu Okręgowego Sąd Rejonowy słusznie uznał, że wnioskodawczyni nie obciąża obowiązek zapłaty odsetek wynikający z art. 84 ust. 1 ustawy systemowej, w związku z tym, że w stosunku do niej znajdzie zastosowanie treść art. 84 ust. 11 powołanej ustawy.

Biorąc zatem pod uwagę wszystkie okoliczności niniejszej sprawy oraz poczynione rozważania prawne, z uwagi na niezasadność wszystkich podniesionych zarzutów, apelacja strony pozwanej, na podstawie art. 385 k.p.c., podlegała oddaleniu, jako bezzasadna.

SSO Paulina Kuźma

I.S.