Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 grudnia 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 10 grudnia 2015 r. w Katowicach

sprawy z odwołania Syndyka Masy Upadłości Przedsiębiorstwa

(...) Spółki z o.o. w upadłości likwidacyjnej

z siedzibą w B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

przy udziale zainteresowanego W. H. (W. H.)

o podleganie ubezpieczeniom społecznym i składki

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w Katowicach z dnia 30 kwietnia 2014 r. sygn. akt XI U 998/13

1. zmienia zaskarżony wyrok i oddala odwołania,

2. zasądza od Syndyka Masy Upadłości Przedsiębiorstwa (...) Spółki z o.o. w upadłości likwidacyjnej na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S. kwotę 405 zł (czterysta pięć złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego
w postępowaniu apelacyjnym.

/-/SSA J.Pietrzak /-/SSA E.Kocurek-Grabowska /-/SSA M.Żurecki

Sędzia Przewodniczący Sędzia

Sygn. akt III AUa 1585/14

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 19.02.2013r., nr (...), adresowaną do Przedsiębiorstwa (...) Sp. z o.o. w B., jako płatnika składek i W. H., jako ubezpieczonego, Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. stwierdził, że W. H., jako osoba wykonująca pracę na podstawie umowy zlecenia u płatnika składek - (...) Sp. z o.o. w B., podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym w okresach od 1.10.2009r. do 31.12.2009r.,
od 4.01.2010r. do 31.03.2010r., od 6.04.2010r. do 30.06.2010r., od 5.07.2010r.
do 15.10.2010r., od 18.10.2010r. do 30.11.2010r., od 1.12.2010r. do 31.12.2010r., ubezpieczeniu wypadkowemu w w/w okresach z wyłączeniem okresu od 1.10.2009r.
do 31.12.2009r., ze wskazanymi odpowiednio podstawami wymiaru składek.

W uzasadnieniu w/w decyzji organ rentowy, powołując się na przeprowadzoną kontrolę u płatnika składek, podał, że Spółka (...) zawarła z W. H. umowy zlecenia w w/w okresach i nie zgłosiła go do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych oraz wypadkowego oraz nie naliczyła i nie zadeklarowała składek, a W. H.
w okresach wykonywania tych umów nie posiadał innych tytułów do ubezpieczeń społecznych, wobec czego mają zastosowanie przepisy art. 6 ust. 1 pkt 4, art. 12 ust. 1 i 3,
art. 13 pkt 2, art. 18 ust. 3, art. 20 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Decyzjami z dnia 19.02.2013r., nr (...) i nr (...). organ rentowy określił
dla (...) Sp. z o.o., jako płatnika składek, kwoty należnych składek na Fundusz Pracy i na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za okresy: 10/2009r., 01/2010r., 02/2010r., 04/2010r., 06/2010r., 07/2010r., 08/2010r., 09/2010r., 10/2010r., 11/2010r., 12/2010r., stwierdzając w uzasadnieniach tych decyzji, że Spółka (...) nie naliczyła
i nie zadeklarowała składek na te Fundusze za W. H., wykonującego pracę na podstawie umowy zlecenia.

Przedsiębiorstwo (...) Sp. z o.o. w B. złożyło odwołania od wszystkich w/w decyzji, wnosząc o ich zmianę, poprzez ustalenie, że W. H. nie podlegał we wskazanych okresach ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu, ponieważ zawarte umowy były faktycznie umowami o dzieło oraz że (...) Sp. z o.o. nie miał obowiązku opłacenia składek na Fundusz Pracy i na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych z tytułu tych umów oraz o zasądzenie od organu rentowego na jego rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W odpowiedziach na odwołania organ rentowy wniósł o ich oddalenie i zasądzenie
na jego rzecz kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd na podstawie art. 219 k.p.c. zarządził połączenie spraw z w/w odwołań
do łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia.

Wyrokiem z dnia 30 kwietnia 2014r. Sąd Okręgowy w Katowicach zmienił zaskarżone decyzje organu rentowego z dnia 19 lutego 2013r. w ten sposób, że ustalił,
że W. H. wykonywał u płatnika umowy o dzieło, wobec czego nie podlega
z tego tytułu ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu oraz że płatnik nie ma obowiązku odprowadzania składek na FP i FGŚP.

Wobec ogłoszenia upadłości z możliwością zawarcia układu obejmującego likwidację majątku dłużnika Przedsiębiorstwa (...) Sp. z o.o.
w B., postanowieniem z dnia 3.03.2015r. do sprawy, w trybie art. 174 § 3 k.p.c., wstąpił do postępowania syndyk A. K. w miejsce upadłego.

Sąd Okręgowy ustalił, że Przedsiębiorstwo (...)
Sp. z o.o. w B. zawarło z W. H. umowy nazwane „zlecenia”,
a mianowicie umowę zlecenie nr (...) z dnia 1.10.2009r. dotyczącą wykonania stabilizacji graniczników w terenie gminy Ł., powiat Ż. w terminie od dnia 1.10.2009r.
do dnia 31.12.2009r., umowę zlecenie nr (...) z dnia 4.01.2010r. dotyczącą wykonania szkiców polowych - powiat Ż. w terminie od dnia 4.01.2010r. do dnia 31.03.2010r., umowę zlecenie nr (...) z dnia 6.04.2010r. dotyczącą wykonania wywiadu terenowego - obiekt Ł. w terminie od dnia 6.04.2010r. do dnia 30.06.2010r., umowę zlecenie nr (...)
z dnia 5.07.2010r. dotyczącą założenia osnowy III klasy - obiekt N., N. w terminie od dnia 5.07.2010r. do dnia 15.10.2010r., umowę zlecenie
nr (...) z dnia 18.10.2010r. dotyczącą sporządzenia kartotek lokalowych oraz naniesienia zmian w bazie danych - obiekt N. w terminie od dnia 18.10.2010r. do dnia 30.11.2010r., umowę zlecenie nr (...) z dnia 1.12.2010r. dotyczącą sporządzenia kartotek lokalowych oraz naniesienia zmian w bazie danych - obiekt G. w terminie od dnia 1.12.2010r. do dnia 31.12.2010r.

Z w/w umów wynika, że ustalone w nich kwoty wynagrodzenia dla W. H. zostaną wypłacone przez (...) w terminie 7 dni po wystawieniu przez niego rachunku oraz stwierdzeniu terminowego i prawidłowego wykonania zleconej czynności.

W ocenie Sądu Okręgowego, zgodne zeznania stron, a mianowicie w imieniu odwołującego się - T. P. - członka zarządu (...) Sp. z o.o., złożone na rozprawie w dniu 5.07.2013r. i 16.04.2014r. wskazują, że celem zawarcia przez I. rzeczonych umów z W. H. było wykonanie przez niego konkretnie wskazanych w każdej umowie prac, których rezultat materialny podlegał każdorazowo ocenie i weryfikacji, przed wypłaceniem mu wynagrodzenia, a więc, że wynagrodzenie związane było nie ze starannością działania wykonawcy, ale z osiągniętym rezultatem. Poszczególne prace, które wykonywane były przez W. H. w terenie, które zostały szczegółowo opisane przez strony w w/w zeznaniach, z uwagi na ich specyfikę,
tj. wkopywanie tzw. kamieni granicznych, wykonywanie stabilizacji punktów osnowy geodezyjnej III klasy, poprzez umieszczanie odpowiednich płytek w kolejnych punktach osnowy, sporządzanie kart obiektów na podstawie oględzin w terenie, szkiców polowych
w oparciu o oględziny w terenie, wymagały określonego czasu na ich wykonanie, a po ich wykonaniu, stanowiły określony, sprawdzalny indywidualnie rezultat pracy wykonawcy.

Sąd Okręgowy podkreślił, że w obowiązującym systemie prawnym pełne normatywne uzasadnienie znajduje stosowanie różnych podstaw prawnych świadczenia pracy jednego podmiotu na rzecz innego podmiotu, zarówno w ramach stosunków pracy, ale także
na podstawie umów cywilnoprawnych, takich, jak umowy zlecenia, czy umowy o dzieło.

Przepis art. 353 ¹ k.c. wyraża zasadę swobody umów, przy czym ogranicza ją poprzez stwierdzenie, że treść umowy lub cel nie mogą sprzeciwiać się właściwości (naturze) stosunku, ustawie, ani zasadom współżycia społecznego.

Sąd podniósł , że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem sądowym, przy rozstrzyganiu sporu co do charakteru prawnego zawartej i realizowanej umowy, nie decyduje nazwa konkretnej umowy określona przez strony, lecz należy dokonać oceny cech faktycznych nawiązanego przez strony stosunku prawnego w oparciu o treść umowy, a gdy ocena taka wypada niejednoznacznie, należy także brać pod uwagę zamiar stron i cel umowy.

Sąd zauważył, że w niniejszej sprawie sporna kwestia sprowadza się
do rozstrzygnięcia, czy (...) Sp. z o.o. w B. łączyły z W. H. umowy o dzieło (art. 627 k.c.), czy umowy o świadczenie usług, do których stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu (art. 750 k.c. w zw. z art. 734-749 k.c.), albowiem jej rozstrzygnięcie rzutuje na sprawę podlegania W. H. w okresach wykonywania tych umów obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, a w konsekwencji
na kwestię, czy spółka (...) miała obowiązek uiszczenia stosownych z tego tytułu składek na Fundusz Pracy i na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

Zgodnie z art. 627 k.c., przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia.

Natomiast, zgodnie definicją zawartą w art. 734 § 1 k.c., umowa zlecenia
to zobowiązanie się przyjmującego zlecenie do dokonania określonej czynności prawnej
dla dającego zlecenie, a więc odpowiednio, w myśl art. 750 k.c., wykonanie określonej umową usługi.

Sąd podkreślił, że w umowie o dzieło treścią zobowiązania wykonawcy nie jest samo podjęcie i wykonywanie określonych czynności, lecz oznaczony ich wynik, odpowiadający ustalonym warunkom.

Zatem, umowa o dzieło, to umowa rezultatu, natomiast w umowie zlecenia -
o świadczenie usług, nie jest położony akcent na osiągnięcie koniecznego rezultatu, stąd traktuje się ją, jako umowę starannego działania, czyli zobowiązanie do dołożenia przez wykonawcę starania w celu osiągnięcia określonego wyniku.

W odróżnieniu od umowy zlecenia - o świadczenie usług, umowa o dzieło wymaga nie tylko starannego działania wykonawcy, co też jest oczywiście konieczne przy jej wykonywaniu, ale także by jego starania doprowadziły do oznaczonego rezultatu.

Kryterium odróżnienia umowy o dzieło od umowy o świadczenie usług stanowi także możliwość poddania umówionego rezultatu (dzieła) sprawdzianowi na istnienie wad fizycznych (np. wyrok SN z dnia 3.11.2000r., N IV CKN 152/00 - OSNC 2001/4/63).

Odnosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy, Sąd stwierdził, że skoro zainteresowany - W. H., zgodnie z zawartymi z I. umowami,
był zobowiązany do wykonania w/w prac, a więc treścią przyjętych przez niego zobowiązań nie było tylko samo podjęcie i staranne wykonanie określonych czynności, ale powstanie
w wyniku ich wykonania konkretnego materialnego rezultatu, odpowiadającego ustalonym przez strony umowy warunkom, podlegającego weryfikacji w terenie i odpowiedzialności wykonawcy za wady w wykonaniu, a wynagrodzenie otrzymywał za konkretny, wynikający
z poszczególnych umów rezultat pracy, to łączące strony w/w umowy były faktycznie umowami o dzieło, a nie umowami o świadczenie usług, do których stosuje się przepisy
o zleceniu.

Takiej oceny rzeczonych umów nie zmienia to, że umowy zostały nazwane przez strony - zlecenie, bowiem, jak już wyżej podkreślono, o istocie i charakterze umowy
nie decyduje jej nazwa określona przez strony, lecz jej treść, a także zamiar stron i cel umowy.

W związku z powyższym, Sąd Okręgowy uznał za chybione stanowisko organu rentowego, wyrażone w odpowiedzi na odwołanie, poprzez powołanie się na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6.04.2011r., II UK 315/10,LEX nr 885011, że w niniejszej sprawie strony łączyła umowa o współpracy, mająca za przedmiot powtarzalne i takie same usługi, świadczone systematycznie, za stałym wynagrodzeniem, co nie pozwala uznać,
że są wykonywane odrębne umowy o dzieło.

W świetle przepisów ustawy z dnia 13.10.1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U.2013.1442), wykonywanie umowy o dzieło nie rodzi obowiązku ubezpieczeń społecznych, zatem nie było podstaw prawnych do objęcia zainteresowanego - W. H. obowiązkowymi ubezpieczeniami emerytalnym, rentowymi i wypadkowym
w okresach wykonywania przez niego rzeczonych umów, zawartych z (...) Sp. z o.o. i do ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne za w/w okresy,
a w konsekwencji, do stwierdzenia obowiązku uiszczenia składek przez Spółkę (...)
na Fundusz Pracy i na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych z tego tytułu.

Z powyższych względów, Sąd zmienił zaskarżone decyzje i orzekł, jak w punkcie
1 sentencji na mocy art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c.

O kosztach procesu Sąd postanowił w punkcie 2 sentencji wyroku na podstawie
art. 98 k.p.c. oraz na podstawie § 2 ust. 1 i ust. 2 w zw. z § 6 pkt 1 i § 12 ust. 2 w zw. z § 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (...) (t.j. Dz.U.2013.461), przyjmując w sprawie z odwołania od decyzji dotyczącej podlegania ubezpieczeniom społecznym kwotę 180,00 zł., a w sprawach
z odwołań dotyczących składek na FP i FGSP, w których wartość przedmiotu sporu stanowi wysokość składek ze spornego tytułu, kwoty po 60,00 zł.

Apelację od wyroku wniósł organ rentowy, zaskarżając w całości wyrok Sądu Okręgowego, wniósł o:

1.  zmianę w/w wyroku i oddalenie odwołania Przedsiębiorstwa (...) Sp. z o.o. w całości,

1.  zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym według norm przepisanych,

ewentualnie o:

2.  uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Wyrokowi zarzucono:

- naruszenie przepisów art. 6 ust. 1 pkt 4, art. 12 ust. 1 i 3, art. 13 pkt 2 ustawy
o systemie ubezpieczeń społecznych, poprzez uznanie, że zainteresowany nie podlega ubezpieczeniom z tytułu wykonywania prac na rzecz odwołującego na podstawie zawartych z nim umów,

- naruszenie przepisu art. 627 k.c., poprzez uznanie, że przedłożone umowy stanowią umowy o dzieło,

- naruszenie zasady swobodnej oceny dowodów wyrażonej w przepisie art. 233 k.p.c.

W uzasadnieniu podniesiono, że dla stwierdzenia, z jaką umową cywilnoprawną mamy do czynienia, nie jest wystarczające poprzestanie na stwierdzeniu, że każda umowa, która wiąże się z oczekiwaniem rezultatu jest umową o dzieło i zawarcie klauzuli oczekiwania rezultatu ugruntowuje stosunek prawny w reżimie umowy o dzieło.

Istotne dla rozróżnienia obu umów nie jest bowiem to, czy oczekiwany jest rezultat, lecz to, czy oczekiwanym rezultatem jest prawidłowo zrealizowana usługa, a więc prawidłowo wykonana praca, czy też wytwór tej pracy.

W ocenie organu rentowego, prace wykonywane przez W. H. polegały na świadczeniu usług, trudno bowiem w typowych pracach geodezyjnych, wykonywanych wedle określonych założeń i wytycznych, doszukać się indywidualnego charakteru, który mógłby świadczyć o powstaniu rezultatu w rozumieniu przepisu
art. 627 k.c.

Umowa o dzieło zakłada swobodę w jej realizacji, zaś w opisanym stanie faktycznym zainteresowany działał w ramach posiadanej wiedzy technicznej i istniejących założeń,
nie można zatem mówić o występowaniu w tym przypadku cech umowy o dzieło.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego jest uzasadniona.

W zakresie wykładni prawa materialnego, argumentacja apelacji jest trafna i z tego powodu konieczne było wydanie orzeczenia reformatoryjnego.

Sąd Apelacyjny na podstawie zgromadzonego w toku postępowania przed Sądem
I instancji materiału dowodowego, dokonał odmiennych ustaleń, co skutkowało zmianą zaskarżonego wyroku.

Wobec zarzutów apelacji, okoliczności sporne sprowadzały się do ustalenia,
czy W. H. podlegał obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu oraz wypadkowemu, z tytułu wykonywania umów zlecenia u płatnika składek
oraz czy z tego tytułu należy ustalić kwoty składek należnych na FP i FGŚP.

A więc, czy te umowy były umowami o dzieło, czy też miały charakter umów
o świadczenie usług, .

Na wstępie należy wskazać, że zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia
13.10.1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2013r., poz. 1442, dalej jako ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych), obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu
i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i art. 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie
z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, zwanymi dalej „zleceniobiorcami” oraz osobami z nimi współpracującymi. Zgodnie zaś z art. 107 ust. 1 ustawy z dnia 20.04.2004r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U.2015.149 j.t.), składki na Fundusz Pracy opłaca się za okres trwania obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych w trybie i na zasadach przewidzianych dla składek
na ubezpieczenia społeczne. Natomiast w świetle art. 9 ustawy z dnia 13 lipca 2006r.
o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy Dz.U.2014.272 j.t., przedsiębiorca, o którym mowa w art. 2 ust. 1, prowadzący działalność gospodarczą wyłącznie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, przedsiębiorca prowadzący działalność gospodarczą również na terytorium innych państw członkowskich Unii Europejskiej
lub państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym w odniesieniu do działalności prowadzonej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, oddział banku zagranicznego, oddział instytucji kredytowej lub oddział zagranicznego zakładu ubezpieczeń, a także oddział
lub przedstawicielstwo przedsiębiorcy zagranicznego, zwany dalej „pracodawcą”, jest obowiązany opłacać składki za pracowników na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, zwany dalej „Funduszem”.

Celem rozstrzygnięcia, czy zainteresowany w spornym okresie podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, wyjaśnienia wymagało, czy zawarte pomiędzy nim, a płatnikiem składek umowy, były umowami o świadczenie usług, czy też umowami
o dzieło. Istotnym zagadnieniem stała się zatem prawna kwalifikacja tych umów.

Dla właściwego opisu omawianych umów istotne jest wyjaśnienie, na czym polega dzieło, którego powinność wykonania ciąży na przyjmującym zamówienie. Pozwoli ono bowiem odróżnić tę umowę od umowy o świadczenie usług, do której odpowiednio stosuje się przepisy o zleceniu.

Odwołując się do treści art. 627 k.c., należy wskazać, że przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia, jest to więc umowa, w której przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do osiągnięcia w przyszłości określonego rezultatu.

W odróżnieniu od umowy o świadczenie usług, umowa o dzieło wymaga,
by starania przyjmującego zamówienia doprowadziły do konkretnego, w przyszłości indywidualnie oznaczonego rezultatu. Na podstawie umowy o dzieło, w rozumieniu
art. 627 k.c., przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania określonego dzieła. Efektem końcowym jest pewien rezultat w postaci materialnej lub niematerialnej. Dziełem jest stworzenie czegoś lub przetworzenie do postaci, w jakiej dotychczas nie istniało
(por. wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 19.07.2012r., III AUa 612/12,
Lex nr 1217838)

Warto zwrócić uwagę na wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 6.11.2012r., III AUa 227/12, Lex nr 1236509, gdzie wyjaśniono, iż przedmiotem umowy o dzieło jest zindywidualizowany i konkretny (czyli oznaczony przez strony) rezultat pracy i umiejętności ludzkich. W wypadku umowy o dzieło, niezbędne jest, aby starania przyjmującego zamówienie doprowadziły w przyszłości do konkretnego, indywidualnie oznaczonego rezultatu. Zakłada się przy tym, że rezultat, o który umawiają się strony, musi być z góry określony, mieć samoistny byt oraz być obiektywnie osiągalny i pewny. Wykonanie dzieła najczęściej przybiera postać wytworzenia rzeczy, czy też dokonania zmian w rzeczy już istniejącej (naprawienie, przerobienie, uzupełnienie). Dzieło musi przy tym istnieć w postaci postrzegalnej, pozwalającej nie tylko odróżnić je od innych przedmiotów, ale i uchwycić istotę osiągniętego rezultatu.

Natomiast umowa o świadczenie usług nie akcentuje tego rezultatu, jako koniecznego do osiągnięcia, nie wynik zatem (jak w umowie o dzieło), lecz starania w celu osiągnięcia tego wyniku są elementem wyróżniającym dla umowy o świadczenie usług, tj. przedmiotem istotnym. Inaczej mówiąc, istotą umowy o dzieło jest osiągnięcie określonego, zindywidualizowanego rezultatu w postaci materialnej lub niematerialnej, umowa
o świadczenie usług jest zaś umową starannego działania, zatem jej celem jest wykonywanie określonych czynności, które nie muszą zmierzać do osiągnięcia rezultatu. Dzieło jest
w każdym wypadku wytworem przyszłym, który w momencie zawarcia umowy nie istnieje, natomiast ma powstać w przyszłości ściśle określonej. Przyszły rezultat stanowiący przedmiot umowy o dzieło musi być z góry przewidziany i określony, przy użyciu w szczególności obiektywnych jednostek metrycznych, przez zestawienie z istniejącym wzorem,
z wykorzystaniem planów, rysunków, czy też przez opis (zob. A. Brzozowski (w:) System prawa prywatnego, t. 7, 2004, s. 328; K. Zagrobelny (w:) E. Gniewek, Komentarz, 2006,
s. 1039; W. Siuda, Istota..., s. 16).

W niniejszej sprawie zawarte zostały następujące umowy zlecenia:

1.  z dnia 1.10.2009r. na okres do 31.12.2009r., której przedmiotem była stabilizacja ograniczników w terenie Gmina Ł. - Powiat Ż., z wynagrodzeniem 7.530,00 zł,

1.  z dnia 4.01.2010r. na okres do 31.03.2009r., której przedmiotem było wykonanie szkiców polowych - Powiat Ż., z wynagrodzeniem 9.150,00 zł,

2.  z dnia 6.04.2010r. na okres do 30.06.2010r., której przedmiotem było wykonanie wywiadu terenowego - obiekt Ł., z wynagrodzeniem 9.150,00 zł,

3.  z dnia 5.07.2010r. na okres do 15.10.2010r., której przedmiotem było założenie osnowy III klasy - obiekt N., N., z wynagrodzeniem
7.530,00 zł,

4.  z dnia 18.10.2010r. na okres do 30.11.2010r., której przedmiotem było sporządzenie kartotek lokalowych oraz naniesienie zmian w bazie danych - obiekt N.,
z wynagrodzeniem 4.575,00 zł,

5.  z dnia 1.12.2010r. na okres do 31.12.2010r., której przedmiotem było sporządzanie kartotek lokalowych oraz naniesienie zmian w bazie danych - obiekt G.,
z wynagrodzeniem 3.050,00 zł.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy - zdaniem Sądu Apelacyjnego - wbrew stanowisku Sądu I instancji wyrażonemu w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku - należało przyjąć, że zainteresowany realizował na rzecz Przedsiębiorstwa (...) Sp. z o.o. umowę o świadczenie usług.

Przedmiotem umów wiążących zainteresowanego i odwołującą były takie prace,
jak sporządzanie kartotek lokalowych oraz naniesienie zmian w bazie danych, założenie osnowy III klasy, wykonanie wywiadu terenowego, wykonanie szkiców polowych, stabilizacja ograniczników w terenie.

Nie sposób uznać, iż prace powyższe miały charakter zindywidualizowany, pozwalający na ich wyodrębnienie w porównaniu z innymi czynnościami, stanowiący niepowtarzalny wyróżniający się efekt, podlegający ocenie i ewentualnej odpowiedzialności za wady (art. 637 k.c. - uprawnienia z tytułu rękojmi).

Z ustaleń faktycznych sprawy wynika, że strony nie uzgadniały konkretnych rezultatów powierzonych prac. W przypadku powtarzalnych i masowo wykonywanych czynności, zatraca się indywidualny charakter dzieła, albowiem nie występuje jakikolwiek rezultat, o którym mowa w treści art. 627 k.c.

Sporządzaniu kartotek lokalowych i nanoszeniu zmian w dokumentacji nie sposób nadać indywidualnego jednostkowego charakteru. Czynności te bowiem zmierzają
do uregulowania i uzupełnienia dokumentacji geodezyjnej już istniejącej. Również pozostałe prace zainteresowanego takie, jak założenie osnowy III klasy, wykonanie wywiadu terenowego, wykonanie szkiców polowych, stabilizacja ograniczników w terenie, były podejmowane dla uporządkowania stanu geodezyjnego nieruchomości, uaktualnienia
i sprawdzenia stanu faktycznego w porównaniu do stanu prawnego istniejącego
w dokumentacji kartograficznej i geodezyjnej.

Tak więc, opisane czynności cechują się wyłącznie starannym działaniem, polegającym na podejmowaniu powtarzalnych czynności. Bardzo znamienne pozostają wyjaśnienia przedstawiciela odwołującego, który zeznał, iż ten sam rodzaj prac, które były zlecone zainteresowanemu, był również wykonywany przez pracowników zatrudnionych
na podstawie umowy o pracę. W sytuacji natomiast, gdy czynności były wykonywane w dalej położonych obszarach, zawierane były omowy o dzieło.

Nie można zapominać, że strony w chwili podejmowania współpracy i zawierania umów, nazwały je umowami zlecenia, a co przemawia za uznaniem, że taka była ich wola.
W początkowym okresie współpracy zainteresowany miał status studenta, co wiązało się
z posiadaniem tytułu do ubezpieczenia, jednakże tytuł ten utracił po zakończeniu studiów,
a przy kontynuacji współpracy. Z tych też zresztą względów, pierwsza umowa stron nie jest objęta zaskarżonymi decyzjami.

Mając na uwadze ustalenia faktyczne, należało uznać, że charakter wykonywanych przez zainteresowanego czynności, w powiązaniu z zakresem czynności i miejscem wykonywania pracy, przemawia za świadczeniem na rzecz odwołującej stałych usług,
nie mających charakteru umów o dzieło, a - jak słusznie wskazał apelujący - mających charakter (co najmniej) umowy o świadczenie usług, do których odpowiednio stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego o umowie zlecenia, a co prowadzi do stwierdzenia,
że zainteresowany, jako osoba wykonująca pracę na podstawie takiej umowy u płatnika składek, podlega obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu
w spornych okresach.

Warto też zauważyć, że nawet zamiar zawarcia umowy o dzieło nie może nadać cywilnoprawnego charakteru zatrudnieniu zainicjowanemu taką umową, jeśli wykazuje ono
w przeważającym stopniu cechy innego typu stosunku prawnego, np. umowy o świadczenie usług.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego, zawarte przez strony umowy faktycznie charakteryzowały się w przeważającym stopniu cechami umowy o świadczenie usług,
nie zaś umowy o dzieło. Wskaźnikiem takiej oceny stała się zwłaszcza niemożność zakwalifikowania rezultatu pracy zainteresowanego, jako dzieła, co stanowi podstawowe kryterium kwalifikacji umowy.

Sąd Apelacyjny miał przy tym na uwadze zasadę swobody umów (art. 353 ¹ k.c.),
w myśl której strony mają możliwość wyboru rodzaju łączącego je stosunku prawnego. Dotyczy to także wykonania stale i za wynagrodzeniem określonych czynności,
a więc stosunku prawnego określanego, jako wykonywanie zatrudnienia w szerokim
tego słowa znaczeniu. Zasada swobody umów nie oznacza jednak dowolności w kreowaniu stosunków prawnych, bowiem przywołany powyżej przepis wprost wymaga, aby treść umowy nie sprzeciwiała się zwłaszcza naturze danego stosunku prawnego i ustawie.
O tym, jak stosunek w rzeczywistości łączy strony, rozstrzygają zatem warunki, na jakich praca jest wykonywana, a nie sama nazwa umowy, czy nawet wola stron, która podlega ograniczeniom wskazanym w art. 353 ¹ k.c.

Sąd Okręgowy przypisał zbyt pierwszoplanową rolę osobowym źródłom dowodowym w części dotyczącej woli stron przy zawieraniu spornych umów. Niewątpliwie zasada umiejscowiona w art. 353 ¹ k.c. ma zastosowanie także w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, przy czym nie jest ona absolutna. Przede wszystkim należy pamiętać, że sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych są sprawami cywilnymi w ujęciu formalnym
(art. 1 k.p.c.). Natomiast przepisy prawa ubezpieczeń mają moc przepisów powszechnie obowiązujących, które nie mogą być wolą stron zmieniane i modyfikowane, w szczególności gdy rzecz dotyczy obowiązku podlegania ubezpieczeniu społecznemu. Obowiązek ten powstaje z mocy prawa, jeśli okoliczności faktyczne pozwalają odtworzyć specyfikę zakresu umówionych między stronami czynności.

Stwierdzić zatem należało, że ocena prawna przedstawionych umów, dokonana przez Sąd Okręgowy w zaskarżonym wyroku, była nieprawidłowa, czego konsekwencją było uznanie, że zainteresowany nie podlegał z tytułu ich wykonania obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnym, rentowym i wypadkowym.

Wobec zaś uznania, że zainteresowany zawarł z odwołującą umowy zlecenia, zaskarżone decyzje okazały się prawidłowe.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Apelacyjny na mocy art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok i oddalił odwołania.

/-/SSA J.Pietrzak /-/SSA E.Kocurek-Grabowska /-/SSA M.Żurecki

Sędzia Przewodniczący Sędzia

JR