Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

13 kwietnia 2023 r.

Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Małgorzata Kosicka

Protokolant: st. sekr. sądowy Maria Nalewczyńska

po rozpoznaniu na rozprawie 13 kwietnia 2023 r. w Warszawie

odwołania T. L.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziału w W.

o ustalenie podlegania ubezpieczeniom społecznym

z 17 października 2022 r. , nr (...)- (...) (...)

z udziałem (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W.

I.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdza, że T. L. jako pracownik płatnika składek (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu od 18 stycznia 2022 r.

II.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziału w W. na rzecz T. L. 180 zł (sto osiemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

III.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziału w W. na rzecz (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. 180 zł (sto osiemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt VII U 1211/22

UZASADNIENIE

T. L. 15 listopada 2022 r. złożyła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z 17 października 2022 r. nr (...)- (...) (...), stwierdzającej, że nie podlega ona obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, tj. emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu jako pracownik u płatnika składek (...) sp. z o.o. od 18 stycznia 2022 r. Zaskarżonej decyzji odwołująca zarzuciła naruszenie art. 83 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 2 ust. 1 i 2 pkt 1-4, art. 68 ust. 1 pkt 1a ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych i art. 58 par. 2 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny w zw. z art. 300 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy poprzez uznanie, że ubezpieczona nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu od 18 stycznia 2022 r. Odwołująca się wniosła o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez uznanie, iż podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu, wypadkowemu od 18 stycznia 2022 r. oraz zasądzenie kosztów postępowania, ewentualnie uchylenie zaskarżonej decyzji w całości oraz przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania organowi rentowemu, a także orzeczenie o kosztach postępowania.

W uzasadnieniu stanowiska odwołująca się wskazała, że pracowała na rzecz płatnika składek na stanowisku pracownika kawiarni przez cały okres. Przez cały czas od jej wynagrodzenia regularnie wypłacane były składki na ubezpieczenie społeczne, w tym chorobowe. Ubezpieczona w chwili zajścia w ciążę, zgodnie z przepisami wystąpiła o stosowne świadczenia. Odwołująca pracowała będąc w pełni ubezpieczona przez okres wielu miesięcy. Nie mogła 18 stycznia 2022 r. przewidzieć kiedy zajdzie w ciążę, ponieważ tego nie wiedziała. Ubezpieczona wskazała, że decyzję ZUS należy uznać za całkowicie nieprawidłową i stronniczą. Nadto, organ rentowy powołał się na orzeczenia Sądu Najwyższego, które w tym przypadku nie mają żadnego zastosowania, ponieważ dotyczą innych stanów faktycznych oraz innych osób. Z kolei uzasadnienie zostało napisane w sposób stronniczy przeinaczając wszelkie fakty, które miały miejsce, a także pomijając fakt rzeczywistego wykonywania pracy oraz podlegania ubezpieczeniom społecznym i chorobowym przez cały okres (odwołanie z 15 listopada 2022 r. – k. 3-6 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie oraz zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu stanowiska organ rentowy wskazał, że zatrudnienie odwołującej nie wzbudziłoby wątpliwości, gdyby nie fakt, że pracodawca bezpośrednio przed zawarciem kwestionowanej umowy, współpracował z ww. na podstawie umowy zlecenia. Organ rentowy podniósł, że strony postępowania zawarły 19 listopada 2021 r. umowę zlecenia na okres od 19 listopada 2021 r. do 1 listopada 2022 r. na stanowisku pracownika kawiarni, z wynagrodzeniem w wysokości 18,30 zł brutto za godzinę pracy. Następnie umowa ta została rozwiązana na mocy porozumienia strony ze skutkiem na 17 stycznia 2022 r. Strony następnego dnia zawarły kwestionowaną umowę o pracę. Sytuacja ta miała miejsce, gdy zgłoszona do ubezpieczeń była już w ciąży, a z tytułu umowy zlecenia nie była zgłoszona do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, z którego wypłacane są świadczenia. Organ rentowy dodał, że odwołująca już wcześniej współpracowała z płatnikiem składek na podstawie umowy zlecenia zawartej na okres od 1 czerwca 2021 r. do 25 czerwca 2021 r. na stanowisku pracownika kawiarni (barista), z wynagrodzeniem w wysokości 25,39 zł brutto za godzinę pracy, z tytułu której, również nie przystąpiła do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Organ rentowy wskazał również, że w toku postępowania poddano analizie także udział odwołującej w systemie ubezpieczeń społecznych. Analiza ta wykazała, że ubezpieczona do czasu zawarcia umowy o pracę z płatnikiem (...) sp. z o.o. była tylko raz zgłaszana do ubezpieczeń społecznych – przez cztery miesiące (od 10 września 2020 r. do 31 grudnia 2020 r.), jako pracownik, a następnie dwukrotnie jako osoba wykonująca pracę na podstawie umów zlecenia z płatnikiem (...) sp. z o.o. Zakład Ubezpieczeń Społecznych wskazał, że z tytułu wykonywania pracy na podstawie umów cywilnoprawnych T. L. była zgłoszona do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego, rentowych, wypadkowego oraz ubezpieczenia zdrowotnego. Jednak zwrócił uwagę na to, że zgłoszona do ubezpieczeń ani razu nie wystąpiła o objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym i nie opłaciła z tego tytułu ani jednej składki (odpowiedź na odwołanie z 28 listopada 2022 r. – k. 10-12 a.s.).

Na rozprawie 13 kwietnia 2023 r. pełnomocnik spółki przyłączył się do odwołania i oświadczył, że spółka nie składała odwołania od decyzji ZUS (protokół – k. 42 a.s.).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

(...) sp. z o.o. w W. 25 sierpnia 2016 r. została wpisana do Krajowego Rejestru Sądowego prowadzonego przez Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy w Warszawie, XIV Wydział Gospodarczy KRS (...). Przedmiot przeważającej działalności przedsiębiorcy to działalność obiektów sportowych (93.11.Z.). Siedziba spółki znajduje się przy ul. (...) w W.. Prezesem zarządu spółki jest S. D. (KRS spółki – k. 27-29 a.s.).

T. L. w 2007 r. ukończyła (...) Liceum Zawodowe i zdobyła zawód kelnera, barmana, kucharza (dyplom wykwalifikowanego pracownika – a.r.). W ok. 2015 r. ubezpieczona zaczęła pracować w Polsce, zajmowała się sprzątaniem, natomiast w firmie (...), zajmowała się kosmetyką (zeznania T. L. – k. 43 a.s.).

A. Z. (1) jest kierownikiem strefy gastronomicznej w (...) sp. z o.o. Zarządza 2 obiektami: pizzerią i kawiarnią na strefie parku trampolin (...). T. L. pracowała w firmie zewnętrznej wynajmowanej przez spółkę do sprzątania. Pod koniec maja 2021 r. ubezpieczona sprzątała przed otwarciem kawiarni po (...)19 i wówczas poznała A. Z. (1), który szukał pracowników do kawiarni i zaproponował ubezpieczonej pracę. Odwołująca się miała pozwolenie na pracę na bardzo krótki termin, niecały miesiąc, wobec czego spółka wystąpiła o pozwolenie typu A na rok. Jak tylko ubezpieczona otrzymała pozwolenie, spółka podpisała z nią umowę zlecenia, aby sprawdzić jej umiejętności (zeznania A. Z. (1) – k. 42 a.s.).

1 czerwca 2021 r. (...) sp. z o.o. i T. L. zawarły umowę zlecenia na okres od 1 czerwca 2021 r. do 25 czerwca 2021 r., na stanowisku pracownik kawiarni (barista), z wynagrodzeniem w wysokości 25,39 zł brutto za godzinę pracy. Ubezpieczona zobowiązała się do wykonania czynności i prac związanych z prowadzeniem (...) (...), wedle bieżących potrzeb i wskazówek zleceniodawcy, w szczególności obejmujący następujące czynności:

⚫

obsługa wszystkich urządzeń gastronomicznych i agd kawiarni (w szczególności ekspresu do kawy) znajdujących się na jej terenie;

⚫

obsługa klientów, przyjmowanie i realizacja zamówień;

⚫

przyjmowanie zapłaty za sprzedawane produkty i towary;

⚫

obsługa kasy fiskalnej i terminala kart płatniczych oraz zmianowe rozliczanie się ze środków pozostających w kasie;

⚫

przygotowanie posiłków według ustalonego menu;

⚫

dbanie o właściwe przechowywanie produktów;

⚫

dbanie o porządek w kawiarni oraz na zapleczu;

⚫

dbanie o przestrzeganie zasad i wymogów sanepidu oraz zasad bhp na terenie kawiarni oraz zaplecza;

⚫

dbanie o jak najwyższy poziom obsługi klienta;

⚫

ekspozycja produktów na sprzedaż wedle ustalonych zasad i standardów;

⚫

stosowanie się od wytycznych i zaleceń przełożonego;

⚫

dbanie o czystość, porządek oraz estetykę we wszystkich strefach kawiarnianych na antresoli (stoliki, krzesła, kanapy, ławy);

⚫

dbanie o dobry wizerunek (...);

⚫

zapoznanie się z regulaminami (...), przestrzeganie ich oraz dbanie o przestrzeganie ich przez klientów;

⚫

utrzymywanie bieżącej czystości, a także dbanie o ład i porządek w miejscu wykonywania zlecenia i w pomieszczeniu socjalnym (umowa zlecenia z 1 czerwca 2021 r. – a.r.).

Wobec tego, że ubezpieczona musiała poczekać na pozwolenie na pracę, po zakończeniu powyższej umowy zlecenia, 9 listopada 2021 r. (...) sp. z o.o. i T. L. zawarły kolejną umowę zlecenia na okres od 19 listopada 2021 r. do 1 listopada 2022 r., na stanowisku pracownika kawiarni, z wynagrodzeniem w wysokości 18,30 zł brutto za godzinę pracy. Ubezpieczona zobowiązała się do wykonania czynności takich samym jak przy umowie zlecenia z 1 czerwca 2021 r. (umowa zlecenia z 19 listopada 2021 r. – a.r.). Ubezpieczona z tytułu zawartych z płatnikiem składek umów zlecenia nie przystąpiła do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, bowiem nie znała przepisów i nie wiedziała, że można ubezpieczyć się na wypadek choroby (zeznania T. L. – k. 43-44).

A. Z. (1) – kierownik strefy gastronomicznej płatnika składek, zaproponował ubezpieczonej zawarcie umowy o pracę, bowiem był zainteresowany nawiązaniem z nią długoterminowej współpracy. W spółce była duża rotacja pracowników i trudno było zatrzymać kogoś na dłuższy czas. Studenci pracowali sezonowo na 2-3 miesiące czy pół roku. Również odwołującej się zależało na stałej pracy w Polsce. Strony rozwiązały umowę zlecenia z 9 listopada 2021 r. na mocy porozumienia stron ze skutkiem na 17 stycznia 2022 r. ( porozumienie o rozwiązaniu umowy zlecenia z 19 listopada 2021 r. – a.r., zeznania A. Z. (1) – k. 42 a.s.)

18 stycznia 2022 r. (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. zawarła z T. L. umowę o pracę na czas określony od 18 stycznia 2022 r. do 30 września 2022 r. w pełnym wymiarze czasu pracy, na stanowisku starszego baristy w (...) (...), za wynagrodzeniem w wysokości 4 748,87 zł brutto miesięcznie (umowa o pracę z 18 stycznia 2022 r. – k. 37-38 a.s.). 25 lutego 2022 r. uzyskała orzeczenie lekarskie o braku przeciwwskazań zdrowotnych do wykonywania pracy na stanowisku starszego baristy w (...) (...) (orzeczenie lekarskie z 25 lutego 2022 r. – akta osobowe ubezpieczonej, k. 30 a.s.).

Do zakresu obowiązku ubezpieczonej na stanowisku starszego baristy w (...) (...) należało:

⚫

obsługa wszystkich urządzeń gastronomicznych i agd kawiarni (w szczególności ekspresu do kawy) znajdujących się na jej terenie;

⚫

obsługa klientów, przyjmowanie i realizacja zamówień;

⚫

przyjmowanie zapłaty za sprzedawane produkty i towary;

⚫

obsługa kasy fiskalnej i terminala kart płatniczych oraz zmianowe rozliczanie się ze środków pozostających w kasie;

⚫

przygotowanie posiłków według ustalonego menu;

⚫

dbanie o właściwe przechowywanie produktów;

⚫

dbanie o porządek w kawiarni oraz na zapleczu;

⚫

dbanie o przestrzeganie zasad i wymogów sanepidu oraz zasad bhp na terenie kawiarni oraz zaplecza;

⚫

dbanie o jak najwyższy poziom obsługi klienta;

⚫

ekspozycja produktów na sprzedaż wedle ustalonych zasad i standardów;

⚫

stosowanie się od wytycznych i zaleceń przełożonego;

⚫

weryfikacja czystości, porządku oraz estetyki we wszystkich strefach kawiarnianych na antresoli (stoliki, krzesła, kanapy, ławy);

⚫

dbanie o dobry wizerunek (...);

⚫

zapoznanie się z regulaminami (...), przestrzeganie ich oraz dbanie o przestrzeganie ich przez klientów;

⚫

nadzór i znajomość systemu (...) lub innego obowiązującego w kawiarni (...);

⚫

bieżące wprowadzanie produktów/dostaw do systemu oraz ich usuwanie;

⚫

kontrola stanów magazynowych;

⚫

kontrola i monitorowanie dat produktów;

⚫

informowanie przełożonego o stanie zaopatrzenia kawiarni w produkty (kontrola produktów wraz z weryfikacją ich dat ważności);

⚫

otwieranie i zamykanie zmian zgodnie z procedurą firmy;

⚫

zarządzenie kadra w trakcie nieobecności koordynatora (...) (...);

⚫

rozliczanie kas kawiarni (...) (...);

⚫

kontrola czystości przed i po każdej zmianie;

⚫

rozwiązywanie bieżących problemów, przyjmowanie i odpowiadanie na reklamacje, rozwiązywanie trudnych sytuacji;

Koordynacja urodzin:

⚫

weryfikacja zaopatrzenia urodzinowego;

⚫

inwentaryzacja i weryfikacja dat ważności produktów urodzinowych;

⚫

obsługa maila kawiarni;

⚫

zbieranie i przyjmowanie rezerwacji urodzin w (...) (...);

⚫

koordynacja stolików w salkach urodzinowych i stołów dla rodziców;

⚫

odpowiedzialność za rozliczanie przekąsek i zamówień klientów urodzinowych;

⚫

koordynacja pracy firmy sprzątającej;

⚫

dbanie o wygląd salek urodzinowych;

⚫

uzupełnienie zamówień klientów urodzinowych, jeśli jest taka potrzeba;

⚫

wydanie tortów na urodziny

(zakres obowiązków – załącznik do umowy o pracę – k. 35-36 a.s., wiadomości e-mail – a.r.).

T. L. wykonywała pracę w siedzibie spółki przy ul. (...) w W., w godzinach 9.00-17.00. Pracę ubezpieczonej nadzorował kierownik (...) (...). Wynagrodzenie otrzymywała przelewem na konto bankowe (potwierdzenie przelewów – a.r., zeznania T. L. – a.r.).

22 kwietnia 2022 r. ubezpieczona ukończyła szkolenie B. B. prowadzone w ramach J. C. & T. A. (certyfikat – a.r.).

Ubezpieczona od 9 czerwca 2022 r. stała się niezdolna do pracy w związku z ciążą (bezsporne). 1 września 2022 r. ubezpieczona urodziła syna (odpis skrócony aktu urodzenia – a.r.). Po zakończeniu urlopu macierzyńskiego ubezpieczona planuje powrócić do pracy w spółce na to samo stanowisko (zeznania T. L. – k. 43-44 a.s.).

Pismem z 19 sierpnia 2022 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. zawiadomił strony stosunku pracy o wszczęciu z urzędu postępowania wyjaśniającego w sprawie ustalenia prawidłowości zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych i podstawy wymiaru składek na te ubezpieczenia T. L. z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę zawartej z płatnikiem składek (...) sp. z o.o. (zawiadomienia o wszczęciu postępowania – a.r.).

Po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego organ rentowy wydał decyzję nr (...) (...), w której stwierdził, że T. L. jako pracownik u płatnika składek (...) sp. z o.o. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu od 18 stycznia 2022 r. (decyzja ZUS z 17 października 2022 r. – a.r.).

Sąd ustalił powyższy stan faktyczny w oparciu o wymienione dokumenty oraz na podstawie zeznań świadka A. Z. (1), a także w oparciu o zeznania ubezpieczonej T. L..

Dokumenty w zakresie, w jakim potwierdzają wynikające z nich okoliczności, zostały ocenione jako wiarygodne, tym bardziej, że ich treść koresponduje z tym na co wskazują osobowe środki dowodowe.

Sąd dał wiarę zeznaniom odwołującej, która przekonująca i spójnie przedstawiła okoliczności, które doprowadziły do zawarcia 18 stycznia 2022 r. umowy o pracę, a także zakres wykonywanych przez nią czynności.

Sąd za wiarygodne uznał również zeznania świadka A. Z. (1), który potwierdził, że T. L. świadczyła pracę na rzecz płatnika składek od 18 stycznia 2022 r., a także przedstawił okoliczności podjęcia zatrudnienia przez ubezpieczoną w ramach umowy o pracę i zakres wykonywanych przez nią prac. A. Z. (2) wskazywał również na okoliczności dotyczące zmiany formy współpracy z odwołującą. W ocenie sądu, zeznania świadka i odwołującej są wiarygodne, gdyż wzajemnie ze sobą korespondują, wspólnie tworzą jednolity, logiczny i nie budzący wątpliwości w świetle zasad doświadczenia życiowego obraz okoliczności sprawy.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie T. L. od decyzji organu rentowego z 17 października 2022 r., nr (...)- (...) (...) było uzasadnione.

Sporne w rozpatrywanej sprawie było to, czy T. L. od 18 stycznia 2022 r. realizowała umowę o pracę u płatnika składek (...) sp. z o.o. i czy z tego tytułu powinna podlegać obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym. Aby tę kwestię rozstrzygnąć należało dokonać szczegółowej wykładni przepisów ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz.U. z 202 2r., poz. 1009), zwanej dalej ustawą systemową. Art. 6 ust. 1 pkt 1 tej ustawy stanowi, że obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami, z wyłączeniem prokuratorów. W myśl art. 13 pkt 1 ustawy systemowej następuje to od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia jego ustania. O tym jednak, czy dany stosunek prawny łączący dwa podmioty może być uznany za stosunek pracy, rozstrzygają przepisy prawa pracy. Stosownie do treści definicji zawartej w art. 2 kodeksu pracy (tekst jedn. Dz.U. z 2022r., poz. 1510, dalej: k.p.) pracownikiem jest osoba zatrudniona między innymi na podstawie umowy o pracę. Użyty w powyższym przepisie zwrot „zatrudniona” oznacza istnienie między pracownikiem a pracodawcą szczególnej więzi prawnej o charakterze zobowiązaniowym, tj. stosunku pracy. Istotą tegoż stosunku jest – w świetle art. 22 § 1 k.p. – uzewnętrznienie woli umawiających się stron, z których jedna deklaruje chęć wykonywania pracy określonego rodzaju w warunkach podporządkowania pracodawcy, natomiast druga – stworzenia stanowiska pracy i zapewnienia świadczenia pracy za wynagrodzeniem. Celem i zamiarem stron umowy o pracę winna być każdorazowo faktyczna realizacja treści stosunku pracy, przy czym oba te elementy wyznaczają: ze strony pracodawcy – realna potrzeba ekonomiczna i umiejętności pracownika, zaś ze strony pracownika – ekwiwalentność wynagrodzenia uzyskanego za pracę.

Dla stwierdzenia, czy zaistniały podstawy do objęcia pracownika ubezpieczeniem społecznym, w świetle powołanych przepisów, wymagane jest ustalenie, czy zatrudnienie miało charakter rzeczywisty i polegało na wykonywaniu pracy określonego rodzaju, na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem, czyli w warunkach określonych w art. 22 § 1 k.p.

W rozpoznawanej sprawie organ rentowy podniósł, że materiał dowodowy wskazuje, że nie istniał ważny pracowniczy stosunek prawny i ubezpieczona nie wykonywała obowiązków w warunkach umowy o pracę. Organ rentowy powołał się na treść art. 83 § 1 k.c. w zw. z art. 300 k.p. wskazując, że zawarta między stronami umowa o pracę z 18 stycznia 2022 r. jest pozorna.

Z art. 83 § 1 k.c. wynika, że nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Pozorność umowy wyraża się w braku zamiaru wywołania skutków prawnych przy jednoczesnym zamiarze stworzenia okoliczności mających na celu zmylenie osób trzecich. Przy czym należy odróżnić nieważność spowodowaną pozornością czynności prawnej od nieważności czynności prawnej mającej na celu obejście ustawy (art. 58 § 1 k.c.). Czynność prawna mająca na celu obejście ustawy polega na takim ukształtowaniu jej treści, które z formalnego punktu widzenia nie sprzeciwia się ustawie, ale w rzeczywistości zmierza do zrealizowania celu, którego osiągnięcie jest przez ustawę zakazane. Pojęcie obejścia prawa i pozorności są sobie znaczeniowo bliskie i niejednokrotnie pokrywają się. Ustalenie, czy umowa zmierza do obejścia prawa, czy jest pozorna wymaga poczynienia konkretnych ustaleń faktycznych dotyczących okoliczności jej zawarcia, celu jaki strony zamierzały osiągnąć, charakteru wykonywanej pracy i zachowania koniecznego elementu stosunku pracy, jakim jest wykonywanie pracy podporządkowanej (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 8 marca 1995 r., I PZP 7/95, OSNAPiUS 18/95, poz. 227, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 września 1997 r., I PKN 276/97, OSNAPiUS13/98, poz. 397). Czynność prawna może być również sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, przez które rozumie się na ogół obowiązujące w stosunkach między ludźmi reguły postępowania, które za podstawę mają uzasadnienie ocenne, a nie prawne. Odwołują się one do powszechnie uznawanych w całym społeczeństwie lub w danej grupie społecznej wartości i ocen właściwego, przyzwoitego, rzetelnego, lojalnego czy uczciwego zachowania. Zasady te obejmują nie tylko reguły moralne, lecz także obyczajowe (por. np. Z. Radwański (w:) System prawa prywatnego, t. 2, 2002, s. 240 i n.; M. Safjan (w:) K. Pietrzykowski, Komentarz, t. I, 2008, s. 327).

W analizowanej sprawie, uwzględniając poczynione ustalenia faktyczne, sąd nie podzielił stanowiska organu rentowego. W oparciu o cytowane na wstępie przepisy, dla objęcia ubezpieczeniem społecznym z tytułu wykonywania pracy zasadnicze znaczenie ma bowiem nie to, czy umowa o pracę została zawarta i czy jest ważna, ani również faktyczny cel zgłoszenia danej osoby do ubezpieczeń społecznych (jako nienaruszające art. 58 § 1 lub 2 k.c. albo 83 § 1 k.c.), lecz tylko to, czy strony umowy pozostawały w stosunku pracy (art. 8 ust. 1 u.s.u.s.). O tym zaś, czy strony istotnie w takim stosunku pozostawały i stosunek ten stanowi tytuł ubezpieczeń społecznych, nie decyduje samo formalne zawarcie umowy o pracę, wypłata wynagrodzenia, przystąpienie do ubezpieczenia i opłacenie składki, wystawienie świadectwa pracy, ale faktyczne i rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy (essentialia negotii), a wynikających z art. 22 § 1 k.p. Dla objęcia obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi wymagane jest zatem ustalenie, czy zatrudnienie miało charakter rzeczywisty i polegało na wykonywaniu odpłatnej pracy określonego rodzaju, na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem.

Zdaniem sądu, wobec dokonanych w sprawie ustaleń nie można stwierdzić, że zgłoszenie T. L. do ubezpieczeń społecznych nosiło znamiona świadomego i zamierzonego działania, którego celem był uzyskanie w sposób nieuprawniony świadczeń z ubezpieczenia społecznego. W uzasadnieniu skarżonej decyzji nie ma argumentów, które można byłoby uznać za wystarczające do sformułowania takiego twierdzenia, tym bardziej, że umowa o pracę faktycznie była realizowana, co potwierdził zgromadzony materiał dowodowy. To oznacza, że o pozorności oświadczeń stron stosunku pracy nie może być mowy, tym bardziej, że zaistniały te elementy, na które wskazuje art. 22 § 1 k.p., a mianowicie praca była wykonywana odpłatnie, a także w miejscu i w czasie wskazanym przez pracodawcę oraz pod jego kierownictwem.

Dowodem potwierdzającym fakt wykonywania pracy przez ubezpieczoną są dokumenty, zeznania świadka oraz zeznania odwołującej się, które wskazują, że ubezpieczona wykonywała zadania, jakie zostały przypisane do powierzonego jej stanowiska pracy. Ubezpieczona zajmowała się m.in. obsługą urządzeń gastronomicznych, obsługą klientów, przyjmowaniem i realizacją zamówień, przyjmowaniem zapłaty, obsługą kasy fiskalnej i terminala kart płatniczych, przygotowywaniem posiłków, dbaniem o właściwe przechowywanie produktów, dbanie o porządek w kawiarni oraz na zapleczu, dbaniem o przestrzeganie zasad i wymogów sanepidu oraz zasad bhp, ekspozycją produktów, kontrolą stanów magazynowych, kontrolą i monitorowaniem dat produktów. Wskazać należy, że zmiana formy współpracy i zatrudnienie ubezpieczonej w spółce na podstawie umowy o pracę było związane z tym, że kierownik strefy gastronomicznej płatnika składek zaproponował ubezpieczonej zawarcie umowy o pracę, ponieważ był zainteresowany nawiązaniem z nią długoterminowej współpracy, bowiem była dobrym pracownikiem. W gastronomii występuje duża rotacja pracowników i trudno było zatrzymać pracownika na dłuższy czas. Studenci pracowali sezonowo na 2-3 miesiące czy pół roku. Również odwołującej się zależało na stałej pracy w Polsce. Do T. L. należało dużo obowiązków i spółka zwiększyła odpowiedzialność za te obowiązki po zawarciu umowy o pracę. Dostała również obowiązki gospodarza urodzin. W umowie zwiększono także jej odpowiedzialność za sprawy magazynowe i zakupy. Nadto, była zmiana stanowisko z baristy na starszego baristę.

Sąd uznając, że umowa nie była pozorna, wziął pod uwagę, że za taką nie można uznać umowy, która w rzeczywistości była wykonywana, tj. takiej, w ramach której pracownik faktycznie świadczy na rzecz pracodawcy pracę podporządkowaną. Potwierdził to Sąd Najwyższy w wyroku z 28 lutego 2001 r. (sygn. akt UK 244/00) wskazując, że o fikcyjności umowy o pracę świadczy zamiar nawiązania stosunku ubezpieczenia społecznego bez rzeczywistego wykonywania tej umowy. Dodatkowo, jak wynika z poglądu wyrażonego przez Sąd Najwyższy w innym wyroku - z 13 czerwca 2006 r. (sygn. akt II UK 202/05), nie jest istotne, czy strony zawierające umowę o pracę miały realny zamiar wzajemnego zobowiązania się przez pracownika do świadczenia pracy, a przez pracodawcę do zapewnienia pracy i wynagrodzenia za nią, lecz to, czy taki zamiar stron został w rzeczywistości zrealizowany.

Zaakcentować przy tym należy, że przepisy z zakresu ubezpieczeń społecznych nie uzależniają także skuteczności nawiązania stosunku pracowniczego od czasookresu trwania konkretnej umowy, od długości wcześniej przysługującej ochrony ubezpieczeniowej, czy też od stanu zdrowia pracownika. Z tego wynika, że nagłe przerwanie relacji z pracodawcą bądź nieprzystąpienie do realizacji umowy o pracę w ustalonym czasie z powodu pogorszenia stanu zdrowia pracownika, nie może wpływać negatywnie na powstały stosunek ubezpieczenia społecznego i skutki z niego wynikające. Dla powstania wskazanych skutków konieczne jest bowiem skuteczne nawiązanie umowy o pracę. Skutku takiego nie rodzi zawarcie przez strony umowy o pracę bez woli jej realizacji, nawet jeżeli strony podejmują jakieś czynności, które mają na zewnątrz pozorować realizację umowy (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 15 maja 2014r., III AUa 826/13). W niniejszej sprawie nie ulega wątpliwości, że T. L. była podporządkowana pracodawcy. Wykonywała pracę w miejscu przez niego wskazanym, a więc w siedzibie spółki. Odwołująca wykonywała prace od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00-17.00. Pracę ubezpieczonej nadzorował kierownik (...) (...). Odnosząc się do zarzutów organu rentowego wskazać należy, że ubezpieczona z tytułu zawartych z płatnikiem składek umów zlecenia nie przystąpiła do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, bowiem jest obcokrajowcem i nie znała przepisów, nie wiedziała, że można ubezpieczyć się na wypadek choroby.

Z tego też względu w stanie faktycznym rozpoznawanej sprawy uznać należy, że ziściły się przesłanki przewidziane w treści art. 22 § 1 k.p. Mimo okoliczności, że odwołująca w dniu podpisania umowy o pracę była w ciąży, należy wskazać, że nawet w przypadku, kiedy kobieta będąca w ciąży poszukuje ochrony ubezpieczeniowej, może dojść do nawiązania ważnego stosunku pracy. Na przeszkodzie temu nie stoi nawet zaawansowana ciąża, jeśli stosunek pracy faktycznie jest realizowany. Wynika to z tego, że fakt ciąży nie przekreśla aktywności zawodowej. Również przepisy prawa nie zawierają żadnych ograniczeń w tym względzie i nie wskazują, w jakim czasie może dojść do nawiązania stosunku pracy, ani przez jaki okres powinny być opłacane składki na ubezpieczenia społeczne, by późniejsza wypłata świadczeń związanych z chorobą i macierzyństwem nie naruszała zasad solidaryzmu, równego traktowania ubezpieczonych, ochrony interesów i nie pokrzywdzenia innych ubezpieczonych oraz nieuszczuplania środków zgromadzonych w ramach ubezpieczenia. Sama chęć uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego, jako motywacja do podjęcia zatrudnienia, nie świadczy więc o zamiarze obejścia prawa, podobnie jak i inne cele stawiane sobie przez osoby zawierające umowy o pracę, takie jak chociażby chęć uzyskania środków utrzymania (zob. wyroki Sądu Najwyższego: z 26 lutego 2013 r., I UK 472/12; z 11 września 2013 r., II UK 36/13; także: wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 16 marca 2017 r., III AUa 1003/16; wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 10 lutego 2017 r., III AUa 1270/16; wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 5 lipca 2018 r., III AUa 297/18; wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 11 maja 2018 r., III AUa 858/17). Nawet zawarcie umowy o pracę wyłącznie w celu uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego, nie powoduje samo w sobie nieważności takiej czynności prawnej, jako mającej na celu obejście ustawy, czy też jej pozorności, o ile na jej podstawie praca w reżimie określonym w przepisie art. 22 § 1 k.p. faktycznie jest wykonywana. Innymi słowy, motywacja skłaniająca do zawarcia umowy o pracę nie ma znaczenia dla jej ważności przy założeniu rzeczywistego świadczenia pracy zgodnie z warunkami określonymi w w/w przepisie (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 10 kwietnia 2018 r., III AUa 141/18).

Powyższe przeczy zatem ustaleniom organu rentowego, że umowa o pracę z 18 stycznia 2022 r. została zawarta wyłącznie w celu obejścia ustawy i uzyskania korzyści z ubezpieczenia społecznego.

W związku z powyższym, nawet gdyby T. L. celowo zawarła umowę o pracę, aby uzyskać świadczenia w związku z chorobą i macierzyństwem, to nie czyni to tej umowy pozorną, gdyż była realizowana. W takiej sytuacji nie ma podstaw, by z uwagi na stan, w jakim ubezpieczona się znajdowała, czynić zarzuty nawiązania nieważnego, bo pozornego stosunku pracy.

Konkludując, w rozważanej sprawie ustalone przez sąd okoliczności, które zostały wyżej omówione, nie wskazują, by działania stron były naganne oraz by stanowisko organu rentowego prowadzące do wydania zaskarżonej decyzji było zasadne. Ze zgromadzonego materiału dowodowego wynika, iż strony realizowały podpisaną umowę. W związku z powyższym, nie może być mowy o zawarciu pozornej umowy o pracę. O pozorności danej umowy decydują okoliczności wskazane w art. 83 § 1 k.c., które występować muszą w czasie składania przez strony oświadczeń woli. W judykaturze przyjmuje się, że wady oświadczenia woli dotykające umowy o pracę, nawet powodujące nieważność, nie skutkują w sferze prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego. W tych stosunkach prawną doniosłość ma jedynie zamiar obejścia prawa przez fikcyjne (pozorne) zawarcie umowy, czyli takie, które nie wiąże się ze świadczeniem pracy, a dokonanie zgłoszenia do ubezpieczenia następuje pod pozorem zatrudnienia. Jeżeli zatem po zawarciu umowy o pracę pracownik podjął pracę i ją wykonywał, a pracodawca świadczenie to przyjmował, to nie można mówić o pozorności złożonych oświadczeń woli przy zawarciu umowy o pracę (wyrok Sądu Najwyższego z 5 października 2005 r., I UK 32/05). Wskazana sytuacja miała miejsce w rozważanym przypadku, gdzie T. L. faktycznie wykonywała pracę na rzecz (...) sp. z o.o. i z tego względu zarzut pozorności zawartej umowy o pracę jest bezpodstawny.

Mając na względzie poczynione ustalenia faktyczne i zaprezentowaną argumentację, sąd na podstawie art. 477 (14) § 2 k.p.c., zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdził, że T. L. jako pracownik u płatnika składek (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu od 18 stycznia 2022 r., o czym orzekł w punkcie I. sentencji wyroku.

Zgodnie z odpowiedzialnością stron za wynik procesu zawartą w art. 98 k.p.c., sąd obciążył kosztami zastępstwa procesowego organ rentowy w punkcie II i III wydanego orzeczenia. Odwołujące: (...) sp. z o.o. zostały uznane za wygrywające proces, a co za tym idzie należało na ich rzecz zasądzić kwotę po 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w oparciu o § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015 r., poz. 1800) oraz § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 r., poz. 1804).