Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 stycznia 2023 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie III Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: Sędzia Anna Popławska-Czerwińska

po rozpoznaniu w dniu 25 stycznia 2023 r. w Warszawie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa K. M. i M. M.

przeciwko (...) S.A. z siedzibą w W.

o zapłatę

1.  zasądza od (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. solidarnie na rzecz K. M. i M. M. kwotę 259 894,46 zł (dwieście pięćdziesiąt dziewięć tysięcy osiemset dziewięćdziesiąt cztery złote czterdzieści sześć groszy) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi tej kwoty od dnia 31 lipca 2020 r. do dnia zapłaty;

2.  ustala, że pozwany (...) S. A. w W. ponosi koszty niniejszego postępowania w 100 %, pozostawiając szczegółowe rozliczenie tych kosztów referendarzowi sądowemu.

SSO Anna Popławska-Czerwińska

Sygn. akt III C 2093/20

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 12 sierpnia 2020 r (data prezentaty) K. M. i M. M. wnieśli przeciwko (...) S.A. z siedzibą w W. o zasądzenie od pozwanego:

1.  łącznie (do tzw. „niepodzielnej ręki” ) na ich rzecz kwoty 259 894,46 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 31 lipca 2020 r. do dnia zapłaty,

ewentualnie, w przypadku nieuwzględnienia żądania do tzw. „niepodzielnej ręki” wnieśli o:

1.  zasądzenie na rzecz powódki od pozwanego kwoty 129 947,23 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 31 lipca 2020 r. do dnia zapłaty,

2.  zasądzenie na rzecz powoda od pozwanego kwoty 129 947,23 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 31 lipca 2020 r. do dnia zapłaty.

Ponadto wnieśli o zasądzenie na ich rzecz od pozwanego zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu swojego stanowiska powodowie wskazali, że dnia 5 stycznia 2020 r. jako konsumenci podpisali z (...) Bank S.A. (poprzednik prawny pozwanego) umowę o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) waloryzowany kursem EUR nr (...) w wysokości 485 000,00 zł, który był kredytem indeksowanym do euro. Podnieśli, że umowa kredytu ma charakter tzw. umowy adhezyjnej, czyli takiej, w której warunki umowne określone zostały jednostronnie przez Bank. W ocenie powodów, w związku z nieważnością w/w umowy wszelkie ich świadczenia dokonane na rzecz pozwanego powinny podlegać zwrotowi na ich rzecz jako świadczenie nienależne. Powodowie wskazali, że nieważność umowy kredytu opiera się na uznaniu postanowień tj.: § 1 ust. 3A umowy, § 10 ust. 5 umowy, § 12 ust. 5 umowy, § 3 ust. 3 umowy za niedozwolone w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c., tj. postanowień dotyczących zasad określania kwoty kredytu oraz wysokości rat kredytu w oparciu o kursy euro ustalane przez pozwanego. Zdaniem powodów, w/w postanowienia umowne kształtowała ich prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając ich interesy. Wskazali, że wobec abuzywności umowa nie zawierała jakichkolwiek postanowień pozwalających na ustalanie salda kredytu w euro i przeliczania miesięcznych rat uiszczanych w PLN na walutę obcą. Podnieśli także, że w związku z niedopuszczalnością wypełnienia luki w umowie powstałej po usunięciu klauzul niedozwolonych stwierdzić należy, że bez usuniętych klauzul umowa nie może być wykonywana i od początku nie mogła wiązać stron w żadnym zakresie, co stanowi o je całkowitej nieważności.

W dalszej części uzasadnienia powodowie wskazali, że uwzględniając świadczenia dokonane wzajemnie w walucie polskiej PLN, po ich stronie występuje nadpłata, która stanowi przedmiot żądania wskazanego w pozwie. Wyjaśnili, że wysokość ich żądania stanowi różnicę pomiędzy sumą wszelkich świadczeń pieniężnych spełnionych na ich rzecz przez pozwanego, a sumą wszelkich świadczeń pieniężnych spełnionych przez powodów na rzecz pozwanego. Odnosząc się do kwestii ubezpieczenia niskiego wkładu własnego uznali, że kwoty pobrane przez pozwanego tytułem UNWW, podlegają zwrotowi na podstawie art. 410 § 2 k.c. w zw. z art. 405 k.c. w zw. z art. 385 ¹ § 1 i 2 k.c. jako pobrane niezgodnie z prawem (pozew k. 3-22).

W odpowiedzi na pozew z dnia 14 stycznia 2021 r. (koperta k. 166) pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powodów na jego rzez kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych. Pozwany zakwestionował roszczenie powodów zarówno co do zasady, jak i wysokości. Podniósł także zarzut przedawnienia roszczeń zgłaszanych przez stronę powodową.

W uzasadnieniu pozwany podniósł, że powodowie od początku obowiązywania umowy mieli możliwość spłaty zaciągniętego kredytu waloryzowanego kursem EUR bezpośrednio w walucie z pominięciem kursów EUR ustalanych przez bank. Zaprzeczył, jakoby umowa kredytu była sprzeczna z zasadami współżycia społecznego czy naruszała dobre obyczaje bowiem powodowie zostali poinformowani o ryzyku związanym z kredytem waloryzowanym walutą obcą, a ponadto w sposób autonomiczny wyrazili wolę związania się z pozwanym umową o kredyt waloryzowany do EUR. Podniósł, że umowa kredytu zawiera wszystkie wymagane prawem elementy. W ocenie pozwanego powodowie nie wykazali przesłanek z art. 385 ¹ § 1 k.c. w kontekście kwestionowanych klauzul umownych. Podnieśli, że art. 385 ¹ § 1 k.c. chroni konsumenta jako słabszego uczestnika obrotu w relacjach z przedsiębiorcą – profesjonalistą w danej dziedzinie, nie zwalnia go jednak z elementarnej dbałości o własne interesy i nie uchyla obowiązku współdziałania przy realizacji umowy.

Zdaniem pozwanego powodowie nie mogą skutecznie domagać się zwrotu spełnionego świadczenia bowiem nie złożyli pozwanemu zastrzeżenia zwrotu świadczenia nie tylko co do pozostałych rat, ale także np. co do świadczeń spełnianych po dacie takiego zastrzeżenia, co do całości lub części spełnianego świadczenia, a także brak innych podstaw uzasadniających możliwość zwrotu świadczenia zgodnie z art. 411 k.c. Wskazał, że przesłanki określone w art. 411 pkt 1 k.c. wyłączające możliwość dochodzenia zwrotu świadczenia określonego w art. 410 § 2 k.c. zachodzą w niniejszej sprawie.

Uzasadniając zarzut przedawnienia pozwany podniósł, że żądanie zwrotu rat z tytułu udzielonego kredytu jest roszczeniem okresowym, którego termin przedawnienia został określony w art. 118 k.c. na 3 lata (odpowiedź na pozew k. 86-119v).

Pismem z dnia 4 czerwca 2021 r. (data prezentaty) stanowiącym replikę na odpowiedź na pozew, powodowie podtrzymali w całości swoje żądanie i twierdzenia złożone w pozwie. Odnosząc się do zarzutu przedawnienia podniesionego przez pozwanego wskazali, że jest on bezpodstawny. W ocenie powodów roszczenie o zwrot wpłaconych przez nich środków nie przedawniło się w żadnym zakresie, a pierwszą możliwą datą początku biegu terminu przedawnienia jest złożenie reklamacji (wezwania do zapłaty), które świadczyło o powzięciu przez kredytobiorców informacji o nieważności umowy w całości bądź nieważności postanowień abuzywnych zawartych w umowie, tj. rok 2020. Odnoszą się do zarzutu spełnienia świadczenia, a tym samym braku możliwości jego zwrotu powodowie wskazali, że sam fakt spełniania świadczenia nie, którego wysokość została określoną w oparciu o nieuczciwe postanowienia umowne nie pozbawia tych postanowień tej cechy oraz nie sprawia, że ocena ich abuzywnego charakteru staje się bezprzedmiotowa. Niedozwolone postanowienia nie wiążą konsumenta, w związku z czym nie może z nich wynikać zobowiązanie (replika na odpowiedź na pozew k. 176-221).

Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów przedstawił do niniejszej sprawy swoje stanowisko dotyczące klauzul waloryzacyjnych zamieszczanych w umowach kredytów i pożyczek oraz stanowisko w sprawie Wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 3 października 2019 r. w sprawie C-260/18 i jego skutków dla umów zawieranych w obrocie konsumenckim, a także klauzul odnoszących się do UNWW zamieszczanych w umowach bankowych (k. 239-253v, k. 259-266).

Rzecznik Finansowy przedstawił w niniejszej sprawie oświadczenie zawierające istotny pogląd dla sprawy (k. 271-281).

Na rozprawie w dniu 18 stycznia 2022 r. Sąd pouczył strony o skutkach nieważności umowy (protokół rozprawy k. 294v).

Do czasu zamknięcia sprawy strony podtrzymały swoje stanowiska wyrażone w składanych w toku postępowania pismach procesowych.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

K. M. i M. M. są małżeństwem od 4 września 2009 r. i nie mają ustanowionej rozdzielności majątkowej (odpis skrócony aktu małżeństwa k. 74, transkrypcja z przesłuchania powódki k. 344).

Powodowie jako młode małżeństwo chcieli kupić mieszkanie i w tym celu starali się o kredyt. Skorzystali z pomocy pośrednika, który doradził im trzy banki mogące udzielić im kredytu, tj. P. (...) Bank (...). Po zbadaniu zdolności kredytowej powodów, (...) S.A. z siedzibą w W. okazał się być Bankiem, który tego kredytu może udzielić. Powodowie nie mieli zdolności kredytowej na kredyt złotówkowy, kredyt w euro był jedynym kredytem, który pozwoliłby im kupić wymarzone mieszkanie. Na spotkania do Banku przed zawarciem umowy chodził głównie powód M. M., ponieważ powódka była w ciąży. Powodowie otrzymali informację, że rata kredytu może wahać się o 100-150 zł miesięcznie, jednocześnie poinformowano ich o stabilności waluty euro oraz o tym, że kredyt w tej walucie jest bezpieczny (transkrypcja z przesłuchania powódki k. 341-342v, przesłuchanie powoda k. 344v).

W dniu 21 listopada 2009 r. powodowie K. M. i M. M. zwrócili się do (...) Banku S.A. z siedzibą w W. (poprzednika prawnego pozwanego (...) S.A. z siedzibą w W.) z wnioskiem o udzielenie kredytu hipotecznego nr (...) w kwocie 485 000,00 zł z przeznaczeniem na zakup lokalu mieszkalnego z rynku pierwotnego. Jako walutę kredytu wskazano euro (EUR). Wnioskowany okres spłaty kredytu oznaczono na 540 miesięcy. System spłaty określono jako równe raty kapitałowo-odsetkowe, płatne 7 dnia każdego miesiąca. Powodowie zawnioskowali o zabezpieczenie kredytu w postaci hipoteki na nieruchomości stanowiącej przedmiot kredytowania, ubezpieczenie nieruchomości od ognia i innych zdarzeń losowych, ubezpieczenie na życie i całkowitej trwałej niezdolności do pracy, ubezpieczenie Spłaty Rat Kredytu ( (...)). Do czasu ustanowienia zabezpieczeń docelowych, zaproponowali ustanowienie zabezpieczenia przejściowego w postaci ubezpieczenia spłaty kredytu. Na dzień złożenia wniosku kredytowego powódka pracowała jako kierownik działu marketingu i sprzedaży w (...) Sp. Z o.o. w W., a pozwany pracował jako operator maszyn (...) w (...) S.C. w W. (wniosek kredytowy k. 131-136, zeznania powódki k. 293v – 294v, zeznania powoda k. 294v, transkrypcja z przesłuchania powódki k. 342, (...) k. 137-137v).

Decyzją kredytową z dnia 28 grudnia 2009 r. Bank wyraził zgodę na udzielenie powodom kredytu w wysokości 485 000,00 zł, w celu finansowania przedpłat na poczet budowy i nabycia od dewelopera lokalu mieszkalnego oznaczonego nr (...) oraz udziału w prawie własności garażu wielostanowiskowego, realizowanych przy ul. (...) w W., prac wykończeniowych przedmiotowej nieruchomości; refinansowanie nakładów poniesionych tytułem wkładu własnego (decyzja kredytowa k. 138-140v).

Powodowie negocjowali tylko marżę kredytu, sposób ustalania kursu walut nie był możliwy do negocjacji (transkrypcja z przesłuchania powódki k. 343v).

W dniu 5 stycznia 2010 r. powodowie zawarli z (...) Bank S.A. z siedzibą w W. umowę o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) nr (...) waloryzowany kursem EUR. Celem kredytu było finansowanie: przedpłat na poczet budowy i nabycia od dewelopera lokalu mieszkalnego oznaczonego nr (...) oraz udziału w prawie własności garażu wielostanowiskowego, realizowanych przy ul. (...) w W.; prac wykończeniowych przedmiotowej nieruchomości; refinansowanie nakładów poniesionych tytułem wkładu własnego. Kwota udzielonego kredytu wyniosła 485 000,00 zł, zaś okres kredytowania 540 miesięcy poczynając od dnia zawarcia umowy do dnia 5 stycznia 2055 r. W § 1 ust. 3 umowy kredytu wskazano, iż walutą waloryzacji kredytu jest EUR.

W myśl § 1 ust. 3A umowy, kwota kredytu wyrażona w walucie waloryzacji na koniec dnia 2 grudnia 2009 r. według kursu kupna waluty z tabeli kursowej (...) Banku SA wynosiła 121 180,32 EUR. Niniejsza kwota miała charakter informacyjny i nie stanowiła zobowiązania Banku. Wskazano, że wartość kredytu wyrażona w walucie obcej w dniu uruchomienia kredytu mogła być różna od podanej w niniejszym punkcie. Prowizja za udzielenie kredytu wynosiła 2% kwoty kredytu, tj. 9 700 zł (§ 1 ust. 7 umowy k. 42 i n.).

Kredytobiorcy przystąpili do umowy: ubezpieczenia nieruchomości od ognia i innych zdarzeń losowych zawartej pomiędzy (...) Bankiem SA a (...) S.A. potwierdzonej polisą generalną nr (...); ubezpieczenia na życie i całkowitej trwałej niezdolności do pracy zawartej pomiędzy (...) Bankiem SA a (...) S.A. (...) SA; ubezpieczenia spłaty rat kredytu zawartej pomiędzy (...)SA a (...) SA (§ 1 ust. 7A, ust. 7C, ust. 7D).

Na mocy § 3 umowy kredytu ustanowiono prawne zabezpieczenia kredytu w postaci: 1) hipoteki łącznej kaucyjnej wpisanej na pierwszym miejscu do kwoty 727 500,00 zł ustanowionej na nieruchomości kredytowanej, 2) przelewu na rzecz Banku praw z polisy ubezpieczenia od ognia i innych zdarzeń losowych nieruchomości obciążonej hipoteką określoną w ust. 1 niniejszego paragrafu do wysokości łącznej sumy ubezpieczenia 485 000,00 zł jednak nie więcej niż wysokość zobowiązania kredytobiorcy na rzecz Banku, 3) ubezpieczenia niskiego wkładu własnego kredytu w (...) S.A. na 36 miesięczny okres ubezpieczenia. Wskazano, że jeśli z upływem pełnych 36 miesięcy okresu ubezpieczenia nie nastąpi całkowita spłata zadłużenia objętego ubezpieczeniem ani inne zdarzenie kończące okres ubezpieczenia, ubezpieczenie będzie podlegało automatycznemu przedłużeniu, przy czym łączny okres ubezpieczenia nie może przekroczyć 180 miesięcy licząc od miesiąca, w którym nastąpiła wypłata kredytu. Kredytobiorca upoważnił Bank do pobrania środków tytułem zwrotu ubezpieczenia niskiego wkładu własnego w wysokości 3,5 % kwoty kredytu objętej ubezpieczeniem, tj. 5 092,50 zł oraz zwrotu kosztów z tytułu automatycznego przedłużenia z rachunku wskazanego w § 6 bez odrębnej dyspozycji. Kwota kredytu objęta ubezpieczeniem wynosiła 145 500,00 zł. Ponadto powodowie zaznaczyli: wskazanie Banku jako uprawnionego do otrzymania świadczenia przyznanego na zaspokojenie zobowiązań wobec Banku do wysokości sumy ubezpieczenia z tytułu umowy ubezpieczenia na życie i całkowitej trwałej niezdolności do pracy zgodnie z warunkami określonymi w oświadczeniu o przystąpieniu do umowy ubezpieczenia, jeżeli Kredytobiorca przystąpił do grupowego ubezpieczenia na życie i całkowitej trwałej niezdolności do pracy jednak nie więcej niż wysokość zobowiązania kredytobiorcy na rzecz Banku; wskazanie Banku jako uprawnionego do otrzymania świadczenia przeznaczonego na zaspokojenie zobowiązań wobec Banku do wysokości sumy ubezpieczenia z tytułu grupowej umowy ubezpieczenia spłaty rat kredytu w zakresie poważne zachorowanie, operacje chirurgiczne oraz pobyt w szpitalu w wyniku choroby lub nieszczęśliwego wypadku, dokonane na warunkach określonych w oświadczeniu o przystąpieniu do ubezpieczenia, nieodwołalne do chwili całkowitej spłaty kredytu. Prawne zabezpieczenie kredytu na okres przejściowy do czasu uprawomocnienia się wpisu hipoteki o której mowa powyżej, ustanowionej na rzecz Banku stanowiło: ubezpieczenie spłaty kredytu w (...) S.A., na okres przejściowy określony wyżej, przy czym zwrot kosztów ubezpieczenia za okres przypadający po uprawomocnieniu się wpisu hipoteki następuje na wniosek kredytobiorcy na podstawie dokumentów stwierdzających prawomocność wpisu; cesja wierzytelności na rzecz Banku z tytułu wniesionego wkładu budowlanego/przedpłat na poczet nabycia nieruchomości do czasu zakończenia Inwestycji (§ 3 ust. 6 umowy).

Jednocześnie kredytobiorca złożył oświadczenie o poddaniu się egzekucji do kwoty 970 000,00 (§ 4 ust. 1 umowy kredytu). Uruchomienie kredytu miało nastąpić po spełnieniu dodatkowych warunków określonych w § 4 ust. 2 umowy.

Uruchomienie kredytu miało nastąpić po spełnieniu następujących warunków: 1) podpisaniu umowy kredytu; 2) uiszczeniu przez kredytobiorcę wpłaty z tytułu prowizji i opłat określonych w § 1 umowy; 3) ustanowieniu prawnych zabezpieczeń spłaty kredytu określonych w umowie; 4) złożeniu pisemnego oświadczenia o poddaniu się egzekucji przez ewentualnych poręczycieli; 5) po spełnieniu dodatkowych warunków określonych w § 4 ust 2 oraz § 7 ust. 1 umowy.

Kredyt oprocentowany był według zmiennej stopy procentowej, która w dniu wydania Decyzji kredytowej ustalona była w wysokości określonej w § 1 ust. 8 z zastrzeżeniem § 29 ust. 2 pkt 1. Wysokość zmiennej stopy procentowej w dniu wydania decyzji kredytowej ustalona została jako stawka bazowa LIBOR 3M dla waluty w której został udzielony kredyt, wynosząca 0,70 %, powiększona o stałą w całym okresie kredytowania marżę Banku w wysokości 6,40 % o której mowa w § 1 ust. 8 i § 29 ust. 2 pkt 1 (§ 9 ust. 1 i 2 umowy).

Na podstawie § 10 ust. 1 i 2 umowy kredytobiorca zobowiązał się do spłaty kapitału wraz z odsetkami miesięcznie, w ratach kapitałowo-odsetkowych określonych w § 1 ust. 5, w terminach i kwotach zawartych w Harmonogramie spłat, stanowiącym załącznik nr 1 i integralną część umowy. Harmonogram spłat miał być sporządzany w EURO.

Zgodnie z § 10 ust. 5 umowy, raty kapitałowo-odsetkowe oraz raty odsetkowe spłacane będą w złotych po uprzednim ich przeliczeniu wg kursu sprzedaży EUR z tabeli kursowej (...) Banku S.A. obowiązującego na dzień spłaty z godziny 14:50.

Jednocześnie strony ustaliły, że wcześniejsza spłata całości kredytu lub raty kapitałowo-odsetkowej, a także spłata przekraczająca wysokość raty powoduje, że kwota spłaty jest przeliczana po kursie sprzedaży EUR z Tabeli kursowej (...) Banku S.A., obowiązującym w dniu i godzinie spłaty (§ 12 ust. 5 umowy kredytu).

Zgodnie zaś z treścią § 15 ust. 4 umowy kredytu z chwilą wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego/od dnia wytoczenia powództwa o zapłatę wierzytelności Banku z tytułu umowy kredytowej, Bank dokonuje przeliczenia wierzytelności na złote po kursie sprzedaży EUR z tabeli kursowej (...) Banku S.A. z dnia wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego lub wytoczenia powództwa.

Integralną część umowy stanowił „Regulamin udzielania kredytów i pożyczek hipotecznych dla osób fizycznych – w ramach (...)” (§ 25 ust. 1 umowy) (umowa kredytu k. 42-48, przesłuchanie powódki k. 293v-294).

W myśl § 1 ust. 1 Regulaminu udzielania kredytów i pożyczek hipotecznych dla osób fizycznych – w ramach (...), stanowiącego integralną część umowy kredytowej, (...) udziela kredytów i pożyczek złotowych waloryzowanych kursem walut wymienialnych. Kredyty i pożyczki waloryzowane kursem walut wymienialnych mogą być waloryzowane kursem następujących walut: USD/EUR/CHF/GBP według tabeli kursowej (...) Banku S.A. Kredyt waloryzowany udzielany jest w złotych, przy jednoczesnym przeliczeniu na wybraną przez Kredytobiorcę walutę. Przeliczenia kredytu na walutę waloryzacji (...) dokonuje wg kursu kupna danej waluty z tabeli kursowej (...) Banku SA obowiązującej w dniu i godzinie uruchomienia kredytu (§ 1 ust. 8-9 Regulaminu).

Z kolei w § 23 ust. 2 i 3 Regulaminu zapisano, że wysokość każdej raty odsetkowej lub kapitałowo-odsetkowej kredytu waloryzowanego kursem przyjętej waluty określona jest w tej walucie, natomiast jej spłata dokonywana jest w złotych po uprzednim jej przeliczeniu według kursu sprzedaży danej waluty obcej, określonym w tabeli kursowej (...) Banku S.A. na dzień spłaty. Wysokość rat odsetkowych i kapitałowo-odsetkowych kredytu waloryzowanego wyrażona w złotych, ulega comiesięcznej modyfikacji w zależności od kursu sprzedaży waluty, według tabeli kursowej (...) Banku S.A. na dzień spłaty.

Zgodnie z treścią § 27 ust. 2 Regulaminu wcześniejsza spłata całości kredytu hipotecznego lub raty kapitałowo – odsetkowej kredytu waloryzowanego, a także spłata przekraczająca wysokość raty przeliczana jest po kursie sprzedaży danej waluty obcej, ogłaszanym na dzień spłaty (Regulamin udzielania kredytów i pożyczek hipotecznych dla osób fizycznych – w ramach (...) k. 144-147v).

Dnia 5 stycznia 2010 r. powodowie złożyli wniosek o wypłatę I transzy kredytu w wysokości 413 250 zł z przeznaczeniem na zakup lokalu od dewelopera i refinansowanie poniesionych nakładów. Jako datę proponowanej wypłaty transzy wskazali 6 stycznia 2010 r. (wniosek o wypłatę I transzy kredytu k. 141-141v).

Dnia 20 stycznia 2010 r. powodowie złożyli wniosek o wypłatę II transzy kredytu w wysokości 50 000 zł. Jako datę proponowanej wypłaty transzy wskazali 26 stycznia 2010 r. (wniosek o wypłatę II transzy kredytu k. 142-142v).

Dnia 11 czerwca 2010 r. powodowie złożyli kolejny wniosek o wypłatę III transzy kredytu w wysokości 1 750 zł z przeznaczeniem na płatność na rzecz inwestora zastępczego. Jako datę proponowanej wypłaty transzy wskazali 14 czerwca 2010 r. (wniosek o wypłatę II transzy kredytu k. 143-143v).

Otwarcie kredytu nastąpiło w dniu 7 stycznia 2010 r. w kwocie 102 229,70 EUR, tj. 410 350,02 PLN. W tym samym dniu została uruchomiona pierwsza transza kredytu w wysokości 722,48 EUR (2900,03 PLN). Dnia 27 stycznia 2010 r. uruchomiono kolejną transzę kredytu w kwocie 12 569,13 EURO (50 000,00 PLN), a w dniu 15 czerwca 2010 r. uruchomiono trzecią transzę w wysokości 5 480,94 EUR (21 750,01 PLN) (zaświadczenie k. 51-57).

Na kredytowanej nieruchomości była formalnie zarejestrowana działalność gospodarcza powoda, jednakże żadne usługi nie były tam rzeczywiście nigdy świadczone (zeznania powoda, transkrypcja z przesłuchania powódki k. 342).

Dnia 28 września 2010 r. strony podpisały aneks nr (...) do umowy kredytu, na mocy którego zmianie uległy zapisy § 1 ust. 1A i § 2 ust. 3 umowy (aneks nr (...) k. 50).

W dniu 29 września 2011 r. strony podpisały aneks do umowy kredytu, na mocy którego zmianie uległ § 1 ust. 6 umowy (aneks k. 49).

Przez kilka lat od zawarcia umowy kredytu powodowie mieli atrakcyjne warunki spłat (przesłuchanie powódki k. 293v).

W okresie od 7 stycznia 2010 r. do 31 stycznia 2020 r. powodowie uiścili na rzecz pozwanego Banku kwotę 108 198,27 EUR, tj. 478 517, 67 PLN z tytułu całkowitej spłaty kapitału kredytu i kwotę 147,98 EUR, tj. 654,46 PLN z tytułu całkowitej płaty odsetek kredytu (zaświadczenie k. 51-57).

W okresie od 7 stycznia 2010 r. do 31 stycznia 2020 r. oprocentowanie kredytu oscylowało w granicach od 5,38 % do 3,12 % (zaświadczenie k. 58 ).

W okresie od 7 stycznia 2010 r. do 31 stycznia 2020 r. powodowie ponieśli koszty z następujących tytułów: prowizja za udzielenie kredytu, prowizja za ubezpieczenie, składki za ubezpieczenie (...), składki za ubezpieczenie UNWW, składki ubezpieczeniowe na życie, składki ubezpieczeniowe z tytułu nieruchomości, odsetki (zaświadczenie k. 59-70).

W 2020 r. powodowie zdecydowali się pójść z zawartą umową kredytu do kancelarii prawnej, w której poinformowano ich, że umowa jest dla nich niekorzystna i zawiera zapisy niezgodne z prawem (zeznania powódki, transkrypcja z przesłuchania powódki k. 342).

W dniu 20 lipca 2020 r. powodowie skierowali do pozwanego wezwanie do zapłaty na ich rzecz kwoty 744 894,46 zł, w terminie 7 dni od daty doręczenia wezwania na wskazany rachunek bankowy. W piśmie wyjaśnili, że umowa jest w całości nieważna i Bank zobowiązany jest do zwrotu wszelkich środków pieniężnych uzyskanych od powodów, w tym tytułem rat kapitałowych i odsetkowych (715 893,05 zł) oraz wszelkich innych świadczeń dokonanych w związku z umową, tj. Składki na ubezpieczenie pakiet bezpiecznej spłaty (14 205,94 zł), ubezpieczenie niskiego wkładu własnego (9 945,47 zł), a także łącznej prowizji za udzielenie kredytu (4 850,00 zł). Dnia 23 lipca 2020 r. pozwany odebrał w/w wezwanie do zapłaty (wezwanie do zapłaty k. 35-38, potwierdzenie nadania i odbioru przesyłki k. 39-40).

Kredyt został przez powodów spłacony w całości. Po spłacie kredytu powodowie sprzedali mieszkanie, na które udzielony był kredyt (zeznania powódki i powoda, transkrypcja z przesłuchania powódki k. 341-342, przesłuchanie powoda k. 345).

Dnia 14 stycznia 2022 r. na rozprawie po uprzednim pouczeniu przez Sąd powodowie złożyli oświadczenie o wyrażeniu zgody na ustalenie nieważności umowy w całości. Oświadczyli, że w dniu udzielenia pełnomocnictwa pełnomocnikowi zostali poinformowani o możliwych konsekwencjach wynikających z ustalenia nieważności umowy kredytu, w tym m.in.:

- o możliwości domagania się przez Bank wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z kapitału jednocześnie stanowczo kwestionując zasadność roszczeń z tego tytułu w świetle stanowiska (...) z dnia 12 grudnia 2019 r., stanowiska Rzecznika Finansowego z dnia 29 września 2020 r. oraz stanowiska Prezesa UOKiK z dnia 23 grudnia 2020 .;

- możliwości bezzwłocznego wystąpienia przez Bank o zwrot wypłaconego kapitału niezależnie od przysługujących mu w procesie o zapłatę praw potrącenia lub praw zatrzymania (oświadczenie k. 305).

W dniu 23 lutego 2022 r. powodowie oświadczyli, że mając na uwadze treść pouczenia Sądu o skutkach uznania postanowień umowy za abuzywne, chcą jako konsumenci, korzystać z ochrony i nie być związani abuzywnymi postanowieniami umowy kredytu, a w konsekwencji umową kredytu w całości (oświadczenie k. 310).

W okresie od 7 stycznia 2010 r. do 31 stycznia 2020 r. powodowie łącznie uiścili na rzecz pozwanego Banku kwotę 772 487,87 zł, na którą to kwotę składają się: raty kredytu w łącznej wysokości 715 893,05 PLN (163 163,21 EUR) oraz opłaty okołokredytowe, tj. prowizja oraz składki ubezpieczeniowe, w łącznej wysokości 56 594,82 PLN (opinia biegłego sądowego z dziedziny bankowości, finansów i rachunkowości M. R. k. 327-336).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił przede wszystkim na postawie powołanych dokumentów związanych z zawarciem umowy kredytu hipotecznego znajdujących się w aktach sprawy, składanych przez strony postępowania. Dokumenty te nie były kwestionowane przez żadną ze stron, a w ocenie Sądu nie było podstaw, by poddawać w wątpliwość okoliczności faktyczne wynikające z ich treści. Z uwagi na powyższe Sąd uznał, że dowody z tych dokumentów tworzą spójnym nie budzący wątpliwości w świetle wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego, a przez to w pełni zasługujący na wiarę materiał dowodowy.

Przy ustalaniu stanu faktycznego Sąd oparł się także na wyjaśnieniach powodów przesłuchanych w charakterze strony. Nie uszło uwadze Sądu to, że przesłuchanie stron jest de facto dowodem wyłącznie posiłkowym, tym niemniej w niektórych wypadkach może się on okazać dowodem wręcz kluczowym dla odtworzenia istotnych z punktu widzenia rozstrzygnięcia okoliczności. W niniejszej sprawie powodowie zrelacjonowali przebieg zdarzeń związanych z zawarciem umowy kredytu. Sąd uznał zeznania powodów za wiarygodne w całości. Z przesłuchania powodów wynika jednoznacznie, że pozostawali w przekonaniu, że produkt, który bank im oferuje, jest produktem bezpiecznym. Powódka przyznała, że zdawali sobie sprawę z ryzyka, jakie wiązało się ze zmianą kursu EUR, jednak pracownik banku zapewniał ich o stabilności waluty, co Sąd uznał za wiarygodne.

Czyniąc ustalenia faktyczne, Sąd uwzględnił także zgodne twierdzenia stron w trybie art. 299 k.p.c. oraz twierdzenia strony, którym przeciwnik nie przeczył w trybie art. 230 k.p.c.

Ponadto, Sąd uwzględnił opinię biegłego sądowego z dziedziny bankowości, finansów i rachunkowości M. R., której wiarygodności i rzetelności nie zakwestionowała żadna ze stron. Sąd uznał opinię biegłego za spójną, rzetelną, fachową i w pełni miarodajną.

Stanowiska wyrażone w niniejszej sprawie przez Rzecznika Finansowego i Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów Sąd uznał za dodatkową argumentację podtrzymującą twierdzenia strony powodowej w zakresie regulacji zawartych w umowie.

Sąd nie poczynił ustaleń faktycznych w oparciu o pozostałe, niewymienione w treści stanu faktycznego dokumenty, uznając, że ich treść pozostaje nieistotna dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 227 k.p.c.).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo zasługuje na uwzględnienie w całości.

Do zawartej przez strony umowy mają zastosowanie przepisy ustawy Prawo bankowe. Zgodnie z art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku - Prawo bankowe (dalej też jako „UPrB”) - w brzmieniu obowiązującym w dniu zawarcia spornej umowy - przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Stosownie do art. 69 ust. 2 cytowanej ustawy umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności: strony umowy, kwotę i walutę kredytu, cel, na który kredyt został udzielony, zasady i termin spłaty kredytu, wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany, sposób zabezpieczenia spłaty kredytu, zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu, terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych, wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje, warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy.

Z powyższego wynika zatem, że umowa kredytu jest umową nazwaną, dwustronnie zobowiązującą. Na jej podstawie bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji drugiej strony - kredytobiorcy kwotę środków pieniężnych (kwotę kredytu), a kredytobiorca zobowiązuje się zwrócić kwotę wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami. Uprawnienie kredytobiorcy polega na tym, że może domagać się od banku wypłaty kredytu a obowiązek polega na tym, że ma zwrócić wypłaconą mu kwotę wraz z odsetkami. Umowa kredytu jest umową odpłatną, gdyż na kredytobiorcę nakłada obowiązek zapłacenia bankowi odsetek oraz prowizji, które mają charakter wynagrodzenia za korzystanie ze środków pieniężnych banku. Ponadto jest to umowa konsensualna, czyli dochodzi do skutku w wyniku samego uzgodnienia przez strony jej podstawowych postanowień. Przedmiotem kredytu musi być określona kwota pieniężna. W umowie muszą być także określone zasady spłaty sumy kredytu.

Ponadto wskazać należy, iż sporna umowa o kredyt hipoteczny została zawarta przed zmianą ustawy Prawo bankowe, dokonaną ustawą z dnia 29 lipca 2011 r. (Dz.U. z 2011 roku, Nr 165, poz. 984), na mocy której dodano art. 69 ust. 2 pkt 4a UPrB, zgodnie z którym w przypadku umowy o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty innej niż waluta polska, umowa kredytu powinna zawierać szczegółowe zasady określenia sposobów i terminów ustalania kursu wymiany walut, na podstawie którego w szczególności wyliczana jest kwota kredytu, jego transz i rat kapitałowo-odsetkowych oraz zasady przeliczania na walutę wypłaty albo spłaty kredytu. Ustawa ta wprowadziła także uregulowanie, zawarte w art. 69 ust. 3 zdanie 1 UPrB, zgodnie z którym w przypadku umowy o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty innej niż waluta polska, kredytobiorca może dokonywać spłaty rat kapitałowo-odsetkowych bezpośrednio w tej walucie oraz dokonać przedterminowej spłaty pełnej lub częściowej kwoty kredytu bezpośrednio w tej walucie.

Powyższe nie stanowi ustawowej definicji kredytu indeksowanego lub denominowanego. Przyjmuje się jednak, że kredyt denominowany lub indeksowany do waluty obcej to kredyt udzielony w złotych polskich, którego kwota jest odnoszona do waluty obcej. Kredyt taki jest kredytem złotowym, z tym, że na skutek denominacji lub indeksacji, saldo kredytu wyrażane jest w walucie obcej, do której kredyt został denominowany lub indeksowany. Kredytobiorca może dokonywać spłaty rat kredytu bądź w walucie, do której kredyt został denominowany lub indeksowany bądź w walucie polskiej, po przeliczeniu raty wyrażonej w walucie. Wypłata kredytu indeksowanego lub denominowanego do waluty obcej następuje w złotych polskich, zaś operacja z walutą obcą dokonywana jest jedynie „na papierze” dla celów księgowych, do faktycznego przekazania wartości dewizowych nie dochodzi. Do faktycznego obrotu dewizowego dochodzi dopiero wówczas, gdy strony uzgodnią, że spłata kredytu przez kredytobiorcę następować będzie w walucie, do której kredyt indeksowano lub denominowano.

Mając powyższe na uwadze dokonać należy rozróżnienia pomiędzy kredytem indeksowanym do waluty obcej, a kredytem czysto walutowym. W przeciwieństwie do kredytu indeksowanego, kredyt walutowy to kredyt udzielony w innej niż PLN walucie, a zatem również w tej walucie wypłacany i spłacany. W niniejszej sprawie z uwagi na to, iż środki finansowe zostały wypłacone powodom w walucie polskiej oraz Umowa przewidywała, że w takiej też walucie powodowie będą spłacali raty kapitałowo - odsetkowe, z całą pewnością należy mówić o kredycie indeksowanym, nie zaś kredycie walutowym.

Podkreślić należy, iż zastosowany w umowie mechanizm indeksacji nie zmieniał kwoty i waluty kredytu, wyrażonej w PLN, a stanowił on jedynie klauzulę przeliczeniową, mocą której strony ustaliły, że zobowiązanie wyrażone w walucie polskiej w dniu uruchomienia kredytu, a zatem z chwilą wykonania zobowiązania Banku do wypłaty kredytu (co nastąpić miało w PLN), miało zostać przeliczone na walutę obcą - na EUR, Kredytobiorca zobowiązany był do dokonania spłaty kredytu - przy czym wysokość rat uiszczanych w PLN, obliczona miała być według kursu EUR.

Zgodnie z jednolitą linią orzecznictwa Sądu Najwyższego, przed wejściem w życie ww. ustawy z dnia 29 lipca 2011 r., tzw. „ustawy antyspreadowej”, dopuszczalne było na zasadzie swobody umów zaciągnięcie zobowiązania kredytowego w walucie obcej z równoczesnym zastrzeżeniem, że wypłata i spłata kredytu będzie dokonywana w walucie krajowej (por. wyroki Sądu Najwyższego: z 25.03.2011 r., IV CSK 377/10; z 29,04.2015 r., V CSK 445/14; z 22.01.2016 r., I CSK 1049/14; z 27.02.2019 r., II CSK 19/18 oraz z 11.12.2019 r., V CSK 382/18). Argumentem przemawiającym za dopuszczalnością zawierania umów o kredyt indeksowany przed wejściem w życie ww. ustawy nowelizującej było właśnie wprowadzenie do ustawy Prawo bankowe przepisu dotyczącego kredytów indeksowanych do waluty innej niż polska. Racjonalny ustawodawca nie wprowadziłby bowiem do porządku prawnego umowy, co do której zachodzą przesłanki do stwierdzenia jej nieważności.

Umowa kredytu indeksowanego, przewidującego spread walutowy, mieściła się zatem w konstrukcji ogólnej umowy kredytu bankowego i stanowiła jej możliwy wariant (art. 353 ¹ k.c. w związku z art. 69 UPrB).

Przedmiotowa umowa kredytowa w § 1 ust. 2 przewidywała, że kwota kredytu wynosi 485 000,00 zł. W § 1 ust. 3 umowy kredytu wskazano, że walutą waloryzacji kredytu jest EUR. Z kolei w § 10 ust. 5 umowy strony ustaliły, że raty kapitałowo-odsetkowe oraz raty odsetkowe podlegają płaceniu w złotych po uprzednim ich przeliczeniu według kursu sprzedaży EUR z Tabeli kursowej (...) Banku S.A., obowiązującego na dzień spłaty z godziny 14:50.

Zgodnie zatem z postanowieniami ww. umowy, kredyt był wypłacony w złotych polskich oraz indeksowany kursem EUR, z którą z kolei powiązana była stopa referencyjna inna niż dla PLN, tj. nie WIBOR, lecz LIBOR, co z kolei powodowało, że wysokość raty kredytowej w chwili zawierania Umowy była niższa niż w przypadku kredytu złotowego. Wysokość rat kapitałowo-odsetkowych miała być z kolei ustalana z zastosowaniem kursu sprzedaży EUR obowiązującego w dniu spłaty raty kredytu, zgodnie z Tabelą Kursów.

Samo wprowadzenie do Umowy postanowienia przewidującego mechanizm indeksacji - z wyżej wskazanych już względów - w ocenie Sądu, nie było sprzeczne z treścią art. 69 ust. 1 i 2 UPrB, gdyż nie naruszało zasady swobody umów, wyrażonej w art. 353 ¹ k.c. Natomiast inną kwestią jest sposób określenia przez pozwany Bank mechanizmu indeksacji poprzez odesłanie do kursów walut, ustalanych w Tabelach kursowych, tworzonych przez Bank, o czym będzie mowa w dalszej części uzasadnienia.

W ocenie Sądu, umowy kredytu zawartej przez strony nie sposób uznać za nieważną ze względu na jej sprzeczność z zasadami współżycia społecznego, tj. z art. 58 § 2 k.c.

Uznanie umowy za nieważną ze względu na te zasady może nastąpić w wypadkach wyjątkowych, posiadających mocne uzasadnienie aksjologiczne (orzeczenie SN z 28 stycznia 2016 r., I CSK 16/15). Powodowie nie wykazali, by podczas zawierania umowy znajdowali się w nietypowej sytuacji, w szczególności by działali w warunkach konieczności ekonomicznej. Właściwości osobiste powodów również nie wskazują na wykorzystanie wyjątkowej przewagi banku – powodowie nie powoływali się na szczególne utrudnienia w rozumieniu umowy kredytu i jej warunków ekonomicznych, zaś z racji posiadanego doświadczenia życiowego kwestia zmian kursów waluty nie mogła być im obca. Sprzeczność z zasadami współżycia społecznego, skutkująca nieważnością umowy musiałaby istnieć w chwili zawarcia umowy. Tymczasem nie ulega wątpliwości, że w dacie zawarcia umowy i w początkowym okresie jej wykonywania była oceniania przez powodów jako korzystna. Niezasadne byłoby zatem uznanie umowy kredytu za nieważną ze względu na jej sprzeczność z zasadami współżycia społecznego, tj. nieważną na podstawie art. 58 § 2 k.c.

Niezależnie od powyższego, w ocenie Sądu Umowa ta jest nieważna z innej przyczyny, tj. dlatego, że jej postanowienia dotyczące indeksacji - w zakresie, w jakim odsyłają do kursów waluty ustalonych jednostronnie przez Bank w Tabelach kursowych - sprzeczne są z naturą stosunku zobowiązaniowego, a jednocześnie stanowią klauzule abuzywne - co w przypadku konsumentów prowadzi do konieczności uznania umowy za nieważną. Przy czym - jak już uprzednio wskazano - samą indeksację należy uznać za ogólnie dopuszczalną, jednakże postanowienia tej konkretnej umowy, określające mechanizm indeksacji naruszają granice swobody umów.

Zgodnie z art. 353 ¹ k.c. strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.

W uzasadnieniu uchwały z dnia 22 maja 1991 r., w sprawie III CZP 15/91 (OSNCP 1992, nr 1, poz. 1), Sąd Najwyższy wskazał, że natura umowy gospodarczej i generowanego przez nią stosunku sprowadza się generalnie do tego, że wyraża ona i pozwala realizować interes każdej ze stron, ponieważ zaś interesy te bywają przeciwstawne, istotę umowy stanowi uzgodnienie woli stron, wyrażającej ich interesy. Zgoda obydwu stron jest oczywistym wymaganiem tak przy zawarciu umowy, jak i przy zmianach jej treści, stąd też nawet przy najdalej idących ułatwieniach w realizacji inicjatywy zmian pozostawiona jest drugiej stronie możliwość odmowy zgody na zmiany. W tym stanie rzeczy za sprzeczne z naturą umowy gospodarczej należy uznać pozostawienie w ręku jednej tylko strony możliwości dowolnej zmiany jej warunków. Sprzeczność ta występuje szczególnie wyraźnie zwłaszcza przy umowach zawieranych nie w oparciu o indywidualne pertraktacje, ale w oparciu o regulamin wydany przez profesjonalistę, skoro jest oczywiste, że zawsze jest on zainteresowany w najkorzystniejszym dla siebie ukształtowaniu regulacji masowo zawieranych umów.

Skoro zatem za sprzeczne z naturą umowy uznano pozostawienie w ręku jednej tylko strony możliwości dowolnej zmiany jej warunków, to tym bardziej uznać należy, iż sprzeczne z naturą każdej umowy jest pozostawienie już na etapie zawierania umowy wyłącznie jednej ze stron umowy możliwości ustalenia wysokości świadczenia.

Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Apelacyjnego w Warszawie, wyrażonym w uzasadnieniu wyroku z 26 sierpnia 2020 r., w sprawie VI ACa 801/19 - które Sąd orzekający w niniejszej sprawie podziela - zasada swobody umów nie zezwala na to, aby jedna strona, a zwłaszcza silniejsza ekonomicznie, mogła na etapie realizacji umowy kredytu narzucać drugiej stronie wymiar jej zobowiązań, szczególnie w zakresie podstawowych jej obowiązków wynikających z tej umowy. Jeżeli zatem określenie wysokości świadczenia pozostawione zostanie wyłącznie jednej ze stron umowy, to umowa taka sprzeczna będzie z naturą zobowiązania.

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy, wskazać należy, iż w przedmiotowej umowie o kredyt strony wprawdzie określiły wzajemne świadczenia (w tym kwotę do wypłaty w PLN oraz oprocentowanie, w oparciu o które ustalona miała być kwota do spłaty), jednakże postanowienia klauzul indeksacyjnych, w związku z przyznaniem wyłącznie Bankowi uprawnienia do ustalania kursów walut w Tabeli Kursów, dawały stronie pozwanej możliwość dowolnej i nieograniczonej żadnymi postanowieniami umownymi zmiany wysokości świadczenia. Wskazać przy tym należy, że w żadnym postanowieniu umowy nie określono zasad, którymi pozwany Bank miałby kierować się, ustalając kursy walut w tworzonej przez siebie Tabeli Kursów ani też nie wskazano żadnych granic w tym zakresie . Nie było zatem wiadomo, jakimi kryteriami pozwany Bank kierował się, ustalając własne kursy w tworzonej przez siebie Tabeli Kursów. Druga strona umowy (kredytobiorca) nie miała więc możliwości zweryfikowania tego, czy kursy walut zostały ustalone przez Bank zgodnie z zasadami, skoro zasady te nie zostały sformułowane. Kursy te mogły więc zostać ustalone przez Bank dowolnie i bez żadnych ograniczeń. Takie ukształtowanie postanowień umownych oznaczało zatem, iż wyłącznie jednej stronie umowy przyznano nieograniczone uprawnienie do określenia wysokości kursów waluty, na podstawie których ustalone miało być zarówno saldo kredytu jak i wysokość rat. Prowadziło to z kolei do tego, że na etapie wykonywania umowy, to wyłącznie jedna strona umowy poprzez określenie kursu kupna i kursu sprzedaży walut w Tabeli Kursów mogła dokonać w sposób nieograniczony i dowolny zmiany wysokości świadczenia drugiej strony.

Na marginesie dodać należy, iż okoliczność, czy oraz w jakim zakresie pozwany Bank korzystał z możliwości dowolnej modyfikacji stosunku zobowiązaniowego poprzez określenie kwoty świadczenia, czy też stosowany przez niego kurs był kursem rynkowym, nie ma znaczenia, gdyż istotna jest sama okoliczność, iż w przedmiotowej umowie w ogóle Bankowi zapewniono taką możliwość.

Reasumując powyższe - w ocenie Sądu - postanowienia przedmiotowej Umowy dotyczące określenia mechanizmu indeksacji poprzez przyznanie wyłącznie jednej ze stron umowy możliwości dowolnego i nieograniczonego modyfikowania wysokości świadczenia (zawarte w zawarte w § 1 ust. 3, § 1 ust. 3A § 10 ust. 5, § 12 ust. 5 umowy) - są sprzeczne z art. 353 ¹ k.c., określającym granice swobody umów. Należy jednak zaakcentować, że z uwagi na fakt, że powodowie są konsumentami, ww. postanowienia, wobec ich abuzywności nie są nieważne, lecz nie wiążą konsumenta w rozumieniu art. 385 ¹ k.c. (vide: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 28.04.2022 r. sygn. akt III CZP 40/22).

W ocenie Sądu, sprzeczność z ustawą, a także abuzywność postanowień odsyłających do Tabel Kursowych Banku prowadzi do upadku całego mechanizmu indeksacji, gdyż bez tego odesłania nie byłoby możliwe ustalenie wysokości świadczeń stron Umowy.

Dodać również należy, iż sama świadomość stron istnienia w umowie zapisów odsyłających do Tabeli kursów nie ma znaczenia dla oceny ważności tej umowy pod kątem zgodności z prawem. Nieważna umowa nie staje się bowiem ważna z tego powodu, że jej strony miały świadomość istnienia zapisów, skutkujących jej nieważnością.

W ocenie Sądu, postanowienia dotyczące mechanizmu indeksacji - § 1 ust. 3, § 1 ust. 3A, § 10 ust. 5, 12 ust. 5 umowy - stanowią klauzule abuzywne, co w konsekwencji prowadzi do nieważności całej umowy.

Przepis art. 385 ¹ § 1 k.c. stanowi, że postanowienia umowy zawieranej z konsumentem, które nie zostały z nim indywidualnie uzgodnione, nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Nie dotyczy to jedynie postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Zgodnie z art. 385 ¹ § 2 k.c., zamieszczona w umowie klauzula abuzywna nie wiąże konsumenta, a strony są związane umową w pozostałym zakresie.

W ocenie Sądu, w niniejszej sprawie zostały spełnione wszystkie ww. przesłanki określone w powołanym przepisie, pozwalające uznać postanowienia łączącej strony Umowy dotyczące mechanizmu indeksacji, za klauzule abuzywne.

Z dowodów zgromadzonych w sprawie jednoznacznie wynika, że powodowie zawarli przedmiotową umowę o kredyt jako konsumenci (art. 22 ¹ k.c.), zaś pozwany Bank zawarł ją w ramach prowadzonej działalności gospodarczej w zakresie czynności bankowych (art. 43 ¹ k.c.). Powód w 2012 r. na nieruchomości na zakup, której zaciągnięty został kredyt ok 2015 r. zarejestrował działalność gospodarczą. Była to jednakże rejestracja formalna, na nieruchomości tej de facto nigdy nie wykonywał działalności gospodarczej. Okoliczność ta zatem w żaden sposób nie pozbawia powodów statusu konsumentów. Przedmiotowa nieruchomość służyła bowiem małżonkom do zaspakajania celów mieszkaniowych.

Nie budziło również wątpliwości, że postanowienia przedmiotowej umowy, dotyczące indeksacji, nie były uzgadniane z powodami indywidualnie przed zawarciem umowy. Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta (art. 385 ¹ § 3 k.c.). Przy czym należy podkreślić, że wzorce są to klauzule, opracowane przed zawarciem umowy i wprowadzane do stosunku prawnego przez jedną ze stron w ten sposób, że druga strona nie ma wpływu na ich treść. Są one zwykle opracowywane w oderwaniu od konkretnego stosunku umownego i w sposób jednolity określają treść przyszłych umów, stąd strona która wyraziła zgodę na stosowanie wzorca nie może zmieniać jego treści według swojej woli. Ciężar dowodu, że dane postanowienie umowne zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje (art. 385 ¹ § 4 k.c.). Natomiast strona pozwana w niniejszej sprawie nie wykazała, aby powodowie mieli jakikolwiek wpływ na postanowienia umowne dotyczące indeksacji. Samo zaakceptowanie przez powodów kwestionowanych postanowień poprzez podpisanie przedmiotowej umowy nie oznacza, że postanowienia te zostały z nimi indywidualnie uzgodnione bądź że mieli realny wpływ na ich treść.

Kolejno wskazać należy, iż sporne postanowienia stanowią główny przedmiot umowy (tak m.in. Sąd Najwyższy w wyroku z 11 grudnia 2019 r. w sprawie V CSK 382/18 i w wyroku z 4 kwietnia 2019 r. w sprawie III CSK 159/15 oraz Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku z 14 marca 2019 r. w sprawie D. C-118/17 i w wyroku z 12 lutego 2014 r. w sprawie K. C.-26/13 oraz Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z 26 sierpnia 2020 r., w sprawie VI ACa 801/19). W związku z tym ustalić należało, czy sformułowane zostały one w sposób jednoznaczny. W ocenie Sądu, postanowienia te nie spełniają tego kryterium. Na podstawie kwestionowanych postanowień umownych nie było bowiem możliwe precyzyjne określenie kwoty kredytu w EUR oraz kwoty spłaty w EUR bez odniesienia do Tabeli Kursów, tworzonej jednostronnie przez Bank. Przy czym - o czym była już mowa wyżej - ani w Umowie, ani w Regulaminie nie zostały określone w jednoznaczny i weryfikowalny sposób kryteria, w oparciu o które Bank ustalał kursy walut, w tym nie wskazano żadnych kryteriów co do górnej granicy kursów ustalanych jednostronnie przez Bank.

W powołanym wyżej wyroku Trybunału Sprawiedliwości w sprawie C-26/13 wskazano, że ocena tego, czy warunek umowny został wyrażony prostym i zrozumiałym językiem, powinna uwzględniać wszystkie okoliczności sprawy, w szczególności informacje udzielone konsumentowi przy zawarciu umowy oraz nie powinna ograniczać się do aspektów ściśle formalnych i językowych, a uwzględniać również konsekwencje ekonomiczne zastosowania warunku i jego ewentualny stosunek do pozostałych warunków umownych.

Mając powyższe na uwadze, rozważyć należało także, czy informacje udzielone powodom przez pozwany Bank były wystarczające do podjęcia przez nich świadomej i rozważnej decyzji.

Zgodnie z wyrokiem Trybunału Sprawiedliwości z dnia 20 września 2018 roku w sprawie C-51/17 warunki umowy powinny być wyrażone prostym i zrozumiałym językiem, co zobowiązuje instytucje finansowe do dostarczenia kredytobiorcom informacji wystarczających do podjęcia przez nich świadomych i rozważnych decyzji. Wymóg ten oznacza zatem, że warunek dotyczący ryzyka kursowego musi zostać zrozumiany przez konsumenta. Ponadto w wyroku w sprawie C-609/16, wydanym w dniu 10 czerwca 2021 r., Trybunał Sprawiedliwości potwierdził wyrażane już we wcześniejszych wyrokach stanowisko, że wymogu przejrzystości warunków umownych nie można zawężać do zrozumiałości tych warunków pod względem formalnym i gramatycznym. Ponieważ ustanowiony przez dyrektywę nr 93/13 system ochrony opiera się na założeniu, że konsument jest stroną słabszą niż przedsiębiorca, między innymi ze względu na stopień poinformowania, ów wymóg wyrażania warunków umownych prostym i zrozumiałym językiem, a więc wymóg przejrzystości ustanowiony w tej dyrektywie, musi podlegać wykładni rozszerzającej (wyrok z dnia 03 marca 2020 roku w sprawie C‑125/18).

Wskazać należy, za Sądem Apelacyjnym w Warszawie (wyrok z 26 sierpnia 2020 r., w sprawie VI ACa 801/19), że świadomość ryzyka kursowego to taki stan, w którym kredytobiorca w chwili zawierania umowy kredytu ma wiedzę, jak kształtowałoby się jego zadłużenie oraz koszty obsługi spłaty kredytu w przypadku silnej deprecjacji złotówki względem danej waluty obcej, z której kursem dany kredyt został powiązany, ale w oparciu o treść umowy kredytu, która ma zostać zawarta, a nie przez bliżej niedookreślone symulacje, które mogą być powiązane z jej treścią.

Natomiast z dowodów zgromadzonych w niniejszej sprawie nie wynika, aby strona pozwana sprostała powyższemu obowiązkowi. Nie wynika z nich bowiem, aby pozwany Bank przed zawarciem przedmiotowej umowy, wykonując ciążący na nim obowiązek informacyjny, przedstawił w rzetelny sposób informację o tym, że mogą wystąpić znaczne wahania kursu waluty indeksacji, co może mieć znaczący wpływ na wysokość raty kredytowej i salda zadłużenia. Nie przedstawiono w szczególności powodom - którzy nie uzyskiwali dochodów w walucie indeksacji - symulacji rat kredytowych przy założeniu znacznego wzrostu kursu EUR. Nie można uznać, że powodowie w oparciu o przedstawione im informacje mogli zakładać, że istnieje realne ryzyko znacznego wzrostu kursu EUR wobec waluty PLN oraz że uzyskali od Banku informacje pozwalające im ocenić, jakie konsekwencje ekonomiczne mieć będzie dla ich zobowiązania radykalny wzrost kursu waluty indeksacji. Tego typu informacja - aby mogła być uznana za wystarczającą - powinna być znacznie szersza i dokładniejsza, w szczególności winna obejmować wykresy historycznych wahań kursu EUR oraz konkretne symulacje wysokości rat kredytu w przypadku znacznego wzrostu kursu tej waluty. Nadto pracownik czy pośrednik banku powinien omówić przedmiotowe symulacje i wykresy z powodami, aby zapoznać ich w pełni z ryzykiem, które przyjmują na siebie (i wyłącznie na siebie, gdyż bank był spod tego ryzyka włączony) decydując się na przedmiotowy kredyt. Wobec nieprzedstawienia powyższych informacji powodom, Sąd uznał, że pozwany nie sprostał spoczywającemu na nim obowiązkowi należytego poinformowania konsumenta o ryzyku związanym z oferowanym mu produktem bankowym.

Gdyby powodom rzeczywiście zostało należycie wyjaśnione znaczenie zmiany kursu waluty i ponoszonego ryzyka, to założyć można, iż nie decydowaliby się na kredyt powiązany z kursem waluty obcej w sposób wadliwy w perspektywie jego spłacania przez kilkadziesiąt lat. Gdyby kredytujący Bank zamierzał wystarczająco poinformować kredytobiorcę będącego osobą fizyczną - konsumentem - o niebezpieczeństwach wynikających z kredytu powiązanego z kursem waluty obcej, to nie proponowałby w ogóle zawierania takich umów kredytowych, zdając sobie sprawę jako profesjonalista, że umowa taka może zostać łatwo oceniona jako nieuczciwa (tak - zdaniem Sadu Okręgowego trafnie - Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z 29 października 2019 r. w sprawie IV CSK 309/18).

Wobec uznania, że kwestionowane postanowienia umowne odnosiły się do świadczenia głównego i nie zostały sformułowane w sposób jednoznaczny, możliwe było przejście do badania kolejnych przesłanek z art. 385 ¹ k.c.

W ocenie Sądu, ww. kwestionowane postanowienia umowne kształtują prawa i obowiązki powodów w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając ich interesy.

Przez rażące naruszenie interesów konsumenta należy rozumieć nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków na jego niekorzyść w określonym stosunku obligacyjnym. Natomiast działanie wbrew dobrym obyczajom (w zakresie kształtowania treści stosunku obligacyjnego) oznacza tworzenie przez partnera konsumenta takich klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową stron takiego stosunku (tak w wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 22 października 2020 r., w sprawie I ACa 709/19). Ocena zachowania w świetle dobrych obyczajów następuje najczęściej poprzez odwołanie się do takich wartości jak: szacunek wobec partnera, uczciwość, zaufanie, lojalność, rzetelność i fachowość. Postanowienia umów, które kształtują prawa i obowiązki konsumenta, nie pozwalając na realizację tych wartości, uznawane są za sprzeczne z dobrymi obyczajami. Postanowienie umowne jest sprzeczne z dobrymi obyczajami, gdy można rozsądnie założyć, że kontrahent konsumenta, traktujący go w sposób sprawiedliwy i słuszny i uwzględniający jego prawnie uzasadnione roszczenia, nie mógłby racjonalnie się spodziewać, że konsument zaakceptowałby w ramach negocjacji klauzulę będącą źródłem braku równowagi stron (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 15 stycznia 2016 r. w sprawie I CSK 125/15 i z dnia 04 kwietnia 2019 r. w sprawie III C 159/17).

Sąd orzekający w niniejszym składzie w pełni podziela ugruntowany już w orzecznictwie pogląd, iż niejasny i niepoddający się weryfikacji mechanizm ustalania przez bank kursów waluty, pozostawiający bankowi swobodę, jest w sposób oczywisty sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumenta, a klauzula, która nie zawiera jednoznacznej treści i przez to pozwala na pełną swobodę decyzyjną przedsiębiorcy w kwestii bardzo istotnej dla konsumenta, dotyczącej kosztów kredytu, jest klauzulą niedozwoloną (tak m.in. Sąd Najwyższy w wyroku z 4.04.2019 r. w sprawie III C 159/17). Ponadto niewątpliwie dobre obyczaje narusza także całkowite i nieograniczone obciążenie konsumenta ryzykiem zmiany kursu walut (tak w wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 4.11.2020 r., w sprawie V ACa 300/20).

Zgodnie natomiast z art. 385 ² k.c. oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść, okoliczności zawarcia oraz uwzględniając umowy pozostające w związku z umową obejmującą postanowienie będące przedmiotem oceny.

Dodać należy, iż dla oceny danego postanowienia na podstawie art. 385 ¹ k.c. nie ma żadnego znaczenia sposób wykonywania umowy przez strony. W okolicznościach niniejszej sprawy nie podlegało zatem badaniu i nie miało znaczenia dla rozstrzygnięcia, czy pozwany Bank korzystał z możliwości, wynikających ze spornych postanowień umownych, a więc czy ustalane przez niego kursy walut w Tabeli Kursów były zawyżone w stosunku do kursów NBP lub kursów ustalanych przez inne banki. Postanowienie jest niedozwolone, jeśli stwarza dla przedsiębiorcy samą możliwość działania w sposób rażąco naruszający interesy konsumenta. Za rażąco sprzeczne z interesem konsumenta uznać należy już samo skonstruowanie mechanizmu ustalania wartości świadczenia jednostronnie przez Bank, ponieważ mechanizm ten narusza równowagę kontraktową, umożliwiając przedsiębiorcy wpływ na kształtowanie obowiązków umownych konsumenta.

Kolejno należy zaznaczyć, że w wyroku z 3 października 2019 r, w sprawie C-260/18, Trybunał Sprawiedliwości wskazał, że po stwierdzeniu nieuczciwego charakteru niektórych warunków umowy kredytu indeksowanego do waluty obcej i oprocentowanego według stopy procentowej bezpośrednio powiązanej ze stopą międzybankową danej waluty, sąd może przyjąć zgodnie z prawem krajowym, że ta umowa nie może nadal obowiązywać bez takich warunków z tego powodu, że ich usunięcie spowodowałoby zmianę charakteru głównego przedmiotu umowy. Natomiast w wyroku z 29 kwietnia 2021 r. w sprawie C-19/20 Trybunał Sprawiedliwości wskazał, że skutki stwierdzenia przez sąd istnienia nieuczciwego warunku w umowie, zawartej między przedsiębiorcą, a konsumentem, podlegają przepisom prawa krajowego, przy czym kwestia utrzymywania się w mocy takiej umowy powinna być oceniana z urzędu przez sąd krajowy zgodnie z obiektywnym podejściem na podstawie tych przepisów.

W ocenie Sądu, w niniejszej sprawie nie ma możliwości zastąpienia abuzywnych postanowień, dotyczących mechanizmu indeksacji, odsyłającego do Tabeli Kursów przepisami o charakterze dyspozytywnym.

Wobec powyższego, ustalić należało, czy w tych konkretnych okolicznościach po wyeliminowaniu z umowy postanowień uznanych za abuzywne i niezastąpieniu ich innymi postanowieniami, umowa ta może nadal obowiązywać.

W pierwszej kolejności powtórzyć należy, iż opisywana wyżej klauzula indeksacyjna stanowi element określający główne świadczenie stron umowy kredytu indeksowanego. Wobec tego, stwierdzić należy, że usunięcie postanowienia określającego główne świadczenia stron, prowadzi do tego, że pomiędzy stronami brak jest zgody na zawarcie umowy. To prowadzi zaś do wniosku, że na skutek stwierdzenia abuzywności wskazanych postanowień umownych, umowę należy uznać za nieważną.

Kolejno wskazać należy, że wyeliminowanie z umowy o kredyt indeksowany do waluty obcej postanowień dotyczących indeksacji prowadzi nie tylko do zniesienia mechanizmu indeksacji oraz różnic kursów walutowych, ale również pośrednio do zamknięcia ryzyka kursowego, które jest bezpośrednio związane z indeksacją. Usunięcie tych postanowień z umowy powoduje, że umowa ta nie może nadal obowiązywać bez tych warunków z tego powodu, że ich usunięcie spowodowałoby zmianę charakteru głównego przedmiotu umowy (por. powołany już wyżej wyrok w sprawie C-260/18).

Po wyeliminowaniu z umowy o kredyt indeksowany do waluty obcej postanowień dotyczących indeksacji - a więc postanowień wyznaczających naturę tego stosunku zobowiązaniowego - umowę należałoby uznać za nieważną także na podstawie art. 353 ¹ k.c., jako sprzeczną z naturą zobowiązania. Wyeliminowanie z umowy o kredyt indeksowany do waluty obcej postanowień dotyczących indeksacji doprowadziłoby bowiem do takiego zniekształcenia tego stosunku zobowiązaniowego, że nie odpowiadałby on już jego naturze, której istotą jest wprowadzenie postanowień dotyczących indeksacji, pozwalających na ustalenie salda zadłużenia w walucie obcej a następnie zastosowanie do tak ustalonego salda zadłużenia oprocentowania ustalonego według stawki LIBOR.

Reasumując, przedmiotową umowę uznać należy za nieważną na skutek abuzywności postanowień dotyczących mechanizmu indeksacji.

Sąd podziela stanowisko, iż konsument może wyrazić swą zgodę na niedozwolone postanowienie zarówno w toku sporu przed sądem, jak i pozasądowo, jednakże w obu przypadkach będzie to skuteczne tylko wtedy, gdy został wyczerpująco poinformowany o konsekwencjach prawnych, jakie może pociągnąć za sobą definitywna nieskuteczność (nieważność) tego postanowienia. W przedmiotowej sprawie Sąd poinformował powodów o tego rodzaju konsekwencjach prawnych (elektroniczne potwierdzenie odbioru k. 301-302, protokół rozprawy k. 294v). Należycie poinformowani powodowie odmówili zgody na dalsze obowiązywanie ww. umowy, co spowodowało trwałą bezskuteczność (nieważność) ww. umowy ( vide: uchwała 7 Sędziów Sądu Najwyższego - zasada prawna z dnia 7 maja 2021 roku, III CZP 6/21, Legalis nr 2563899).

Powodowie w niniejszej sprawie nie zażądali ustalenia nieważności umowy kredytowej zawartej pomiędzy stronami domagali się jedynie zapłaty. Biorąc pod uwagę powyższe rozważania, Sąd przesłankowo stwierdził nieważność spornej umowy, jako sprzecznej z art. 353 ¹ § 1 k.c. w zw. z art. 385 ¹ k.c.

Zatem, nawet przesłanko e stwierdzenie nieważności spornej umowy skutkuje obowiązkiem dokonania zwrotu wzajemnych świadczeń pomiędzy stronami umowy, stosownie do przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu (art. 410 i n. kc). Co do zasady, kredytobiorca powinien więc zwrócić bankowi otrzymaną od niego kwotę kapitału, a zatem bez odsetek i kosztów dodatkowych, bank zaś powinien zwrócić kredytobiorcy wszelkie wpłacone przez niego raty kredytowe i inne opłaty oraz składki.

Mając powyższe rozważania na uwadze, należało uznać roszczenie powodów o zwrot nadpłaty jaka powstała po ich stronie względem pozwanego Banku na skutek spłaty kredytu za zasadne. Zwrócić przy tym należy uwagę, że powodowie zażądali rozliczenia z tytułu umowy kredytowej zgodnie z tzw. teorią salda, która zakłada, że świadczenie wzajemne należy odjąć od wzbogacenia. Skutkiem takiego działania jest to, że obowiązek zwrotu obciąża tylko jedną stronę, tę która uzyskała większą korzyść, a zwrot obejmuje tylko nadwyżkę wartości.

W niniejszej sprawie powodowie dochodzili zasądzenia na ich rzecz łącznie od pozwanego kwoty 259 894,46 zł stanowiącej różnicę pomiędzy sumą wszelkich świadczeń pieniężnych spełnionych na rzecz powodów przez pozwanego, a sumą wszelkich świadczeń pieniężnych spełnionych przez powodów na rzecz pozwanego. Sąd uwzględnił powództwo o zapłatę w zakresie w/w kwoty w punkcie 1. wyroku. Ze zgormadzonego w sprawie materiału dowodowego, w tym opinii biegłej wynika, że powodowi uiścili na rzecz banku z tytułu przedmiotowej mowy kredytu 772 487,87 zł. Bank zaś na ich rzecz dokonał wypłaty w kwocie 485 000 zł. Porównanie tych kwot jednoznacznie prowadzi do wniosku, że roszczenie powodów jest w pełni zasadne.

W tym miejscu zaznaczyć należy, że w okresie od 7 stycznia 2010 r. do 31 stycznia 2020 r. powodowie uiścili w sumie na rzecz pozwanego kwotę 772 487,87 zł Powodowie na gruncie niniejszej sprawy dochodzili jedynie zwrotu kwoty ponad spłacony kapitał tj. 259 294,46 zł. Roszczenie to zasługiwało na uwzględnienie Sad nie może orzekać ponad żądanie (art. 321 § 1 k.p.c.).

O odsetkach ustawowych za opóźnienie Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 k.c., zgodnie z którym jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Zgodnie zaś z art. 455 k.c. jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania. Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powodów odsetki ustawowe za opóźnienie zgodnie z ich żądaniem, tj. od zasądzonej na ich rzecz kwoty, za okres od dnia 31 lipca 2020 r. (tj. od dnia następującego po upływie 7 dni od daty doręczenia pozwanemu wezwania do zapłaty z powołaniem się na nieważność umowy – 23 lipca 2020 r. pozwany odebrał wezwanie do zapłaty k. 40) do dnia zapłaty.

W ocenie Sądu, powodowie już w chwili skierowania do pozwanego wezwania do zapłaty byli świadomi tego, że istnieją przesłanki do stwierdzenia nieważności umowy w całości w związku z zawartymi w umowie postanowieniami abuzywnymi.

Wskazać należy, że Sąd za niezasadny uznał podnoszony przez pozwanego zarzut przedawnienia. W ocenie Sądu brak było podstaw do stwierdzenia, by do roszczenia powodów miał zastosowanie 3 letni okres przedawnienia. Zdaniem Sądu roszczenie powodów nie ma charakteru okresowego, albowiem jest roszczeniem o zwrot nienależnego świadczenia, a więc słusznym jest zastosowanie 10-letniego okresu przedawnienia, który nie został w niniejszej sprawie zrealizowany. Pierwszą możliwą datą początku biegu terminu przedawnienia jest złożenie reklamacji (wezwania do zapłaty), które świadczyło o powzięciu przez kredytobiorców informacji o nieważności umowy, co maiło miejsce w roku 2020 r.

Odnosząc się do prawa Unii Europejskiej należy zaznaczyć, ż Trybunał Sprawiedliwości UE analizując sprawy dotyczące systemu ochrony ustanowionego w oparciu o dyrektywę 93/13 oparł się na założeniu, że konsument znajduje się w gorszym położeniu niż przedsiębiorca zarówno pod względem możliwości negocjacyjnych, jak i ze względu na stopień poinformowania. Zgodzić się należy tym samym z treścią wyroku TSUE w sprawach C-698/18 i C-699/18 w świetle których art. 6 ust. 1 w zw. Z art. 7 ust. 1 Dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że sprzeciwia się on orzecznictwu krajowemu uznającemu, że termin przedawnienia roszczeń konsumenta względem przedsiębiorcy wynikających z nieuczciwego charakteru postanowienia umownego może rozpocząć się z dniem zapłaty poszczególnych świadczeń, pomimo, że konsument nie ma świadomości, iż przedmiotowe postanowienia stanowią niedozwolone postanowienia umowne.

Za niezasadny Sąd uznał ponadto zarzut pozwanego jakoby spełnienie świadczenia przez powodów (splata kredytu) bez zastrzeżenia zwrotu świadczenia wykluczał możliwość dochodzenia przez nich zwrotu nienależnego świadczenia.

Wbrew twierdzeniom pozwanego na gruncie niniejszej sprawy nie zaistniała żadna z przesłanek określonych w art. 411 pkt 1 kc wyłączająca możliwość dochodzenia zwrotu określonego w art. 410 k.c Wskazać należy, że spełnienie świadczenia, którego wysokość została określona na podstawie nieuczciwych, abuzywnych postanowień nie pozbawia tych postanowień tej cechy oraz nie sprawia, że ocena ich abuzywnego charakteru staje się bezprzedmiotowa. Niedozwolone postanowienia umowne nie wiążą konsumenta, w związku z czym nie mogą z nich wynikać żadne zobowiązania. Brak związania konsumenta niedozwolonym postanowieniem umownym oznacza, że nie wywołuje ono skutków prawnych od samego początku i z mocy samego prawa, co Sąd ma obowiązek wziąć pod uwagę z urzędu, chyba że konsument udzielił następczo świadomej, wyraźnej i wolnej zgody na to postanowienie i w ten sposób przywrócił mu skuteczność. Na gruncie niniejszej sprawy zastrzeżenie zwrotu świadczenia nie było konieczne z uwagi na ówczesny brak świadomości powodów (konsumentów) w zakresie możliwości kwestionowania przedmiotowych postanowień.

O kosztach procesu Sąd orzekł w punkcie 2. wyroku na podstawie art. 98 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Jednocześnie na podstawie art. 108 k.p.c. Sąd pozostawił szczegółowe wyliczenie tych kosztów referendarzowi sądowemu.

SSO Anna Popławska-Czerwińska