Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 maja 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Ewa Naze

Sędziowie: SSA Lucyna Guderska (spr.)

SSO del. Beata Michalska

Protokolant: sekr. sądowy Przemysław Trębacz

po rozpoznaniu w dniu 21 maja 2014 r. w Łodzi

sprawy A. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w T.

o emeryturę,

na skutek apelacji A. S.

od wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 28 maja 2013 r., sygn. akt: VIII U 828/13;

1.  zmienia zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję organu rentowego i przyznaje A. S. prawo do emerytury od 1 października 2012 roku;

2.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w T. na rzecz A. S. kwotę 30 (trzydzieści) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu za drugą instancję.

Sygn. akt III AUa 1479/13

UZASADNIENIE

Decyzją z 18 stycznia 2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. na podstawie art. 184 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze odmówił A. S. prawa do emerytury. W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że ubezpieczona nie udowodniła wymaganego 15 – letniego okresu pracy w szczególnych warunkach wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Organ rentowy uznał za udowodnione 23 lata, miesiąc i 22 dni stażu sumarycznego oraz 14 lat, 10 miesięcy i 22 dni okresu pracy w warunkach szczególnych.

W odwołaniu od powyższej decyzji A. S. wniosła o jej zmianę i przyznanie prawa do emerytury podnosząc, że legitymuje się okresem 17 lat, 4 miesięcy i 9 dni pracy nauczycielskiej, czyli w szczególnym charakterze. Ubezpieczona załączyła dokument potwierdzający zaliczenie okresu pracy w Zakładach (...) od 1 września 1979 r. do 31 sierpnia 1982 r. jako pracę pedagogiczną.

Zaskarżonym wyrokiem z 28 maja 2013r. Sąd Okręgowy w Łodzi oddalił odwołanie ubezpieczonej.

Sąd I instancji ustalił, że A. S., urodzona (...), w dniu 9 października 2012 r. złożyła wniosek o przyznanie prawa do emerytury.

A. S. jest uprawniona do emerytury nauczycielskiej.

Wnioskodawczyni udokumentowała 23 lata, 1 miesiąc i 22 dni okresów składkowych i nieskładkowych oraz 14 lat, 10 miesięcy i 22 dni pracy w szczególnych warunkach w okresach: 1 września 1982 r. - 31 sierpnia 1985 r., 1 września 1986 r. - 30 września 1991 r., (urlop wychowawczy 1 września 1985 r. - 31 sierpnia 1986 r.) w Szkole Podstawowej przy Zespole Szkół Ogólnokształcących w K. na stanowisku nauczyciela, od 1 października 1991 r. do 31 sierpnia 1994 r. w Zespole Sportowych Szkół Ogólnokształcących w S. na stanowisku nauczyciela (z wyłączaniem zasiłków chorobowych); od września 1994 r. do 31 grudnia 1998 r. w Bibliotece Pedagogicznej w S. na stanowisku nauczyciela - bibliotekarza (z wyłączaniem zasiłków chorobowych).

W oparciu o powyższe ustalenia Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie jest niezasadne.

Sąd wskazał, że zgodnie z art. 184 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli: 1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz 2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27. Zgodnie zaś z treścią art. 32 ust. 1 tej ustawy, ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r., będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2-3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 ust. 2 i 3. Przy ustalaniu okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze nie uwzględnia się: 1) okresów niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał po dniu 14 listopada 1991 r. wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa ust.1a pkt 1). Dla celów ustalenia uprawnień, o których mowa w ust. 1, za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. 3. Dla celów ustalenia uprawnień, o których mowa w ust. 1, za pracowników zatrudnionych w szczególnym charakterze uważa się m.in. nauczycieli, wychowawców lub innych pracowników pedagogicznych wykonujących pracę nauczycielską wymienioną w art. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (art. 32 ust. 3 pkt 5). Stosownie do treści przepisu § 2 ust. 1 Rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Sąd wskazał, że A. S. udokumentowała 23 lata, miesiąc i 22 dni okresów składkowych i nieskładkowych oraz 14 lat, 10 miesięcy i 22 dni okresu pracy w szczególnych warunkach w okresach: 1 września 1982 r. - 31 sierpnia 1985 r., 1 września 1986 r. - 30 września 1991 r., (urlop wychowawczy 1 września 1985 r. - 31 sierpnia 1986 r.) w Szkole Podstawowej przy Zespole Szkół Ogólnokształcących w K. na stanowisku nauczyciela, od 1 października 1991 r. do 31 sierpnia 1994 r. w Zespole Sportowych Szkół Ogólnokształcących w S. na stanowisku nauczyciela (z wyłączeniem zasiłków chorobowych); od września 1994 r. do 31 grudnia 1998 r. w Bibliotece Pedagogicznej w S. na stanowisku nauczyciela - bibliotekarza (z wyłączeniem zasiłków chorobowych).

Organ rentowy do pracy w warunkach szczególnych nie uwzględnił okresów zatrudnienia wnioskodawczyni w Zakładach (...) w S.: od 15 czerwca 1976 r. do 30 września 1976 r. na stanowisku pomocy kuchennej, od 1 czerwca 1977 r. do 30 września 1977 r. - na stanowisku opiekunki do dzieci, od 1 lipca 1979 r. do 31 sierpnia 1979 r. na stanowisku kelnera, od 1 września 1979 r. do 31 sierpnia 1982 r. na stanowisku referenta - stażysty, starszego referenta ds. informacji.

Zdaniem Sądu Okręgowego brak jest podstaw do zaliczenia do okresu pracy w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia A. S. w Zakładach (...) od 1 września 1979 r. do 31 sierpnia 1982 r. jako pracy pedagogicznej. Sąd przywołał przy tym treść art. 1 ust. 1 ustawy z 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela oraz podkreślił, że w spornym okresie wnioskodawczyni wykonywała pracę na stanowisku referenta - stażysty oraz starszego referenta ds. informacji, a praca na takich stanowiskach nie stanowi pracy nauczycielskiej w rozumieniu cytowanego przepisu Karty Nauczyciela.

Sąd podzielił stanowisko organu rentowego, iż z załączonego do odwołania pisma Gminnego Zespołu (...) w R. stwierdzono jedynie, że okres pracy w (...) w S. w okresie od 1 września 1979 r. do 31 sierpnia 1982 r. zaliczono za czas pracy dający doświadczenie i kwalifikacje przydatne do pracy nauczycielskiej, od którego zależy wysokość uposażenia. W związku z powyższym, ocenie Sądu dokument ten nie może stanowić o zaliczeniu spornego okresu do okresu pracy nauczycielskiej.

Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 § 1.14 kpc odwołanie jako bezzasadne oddalił.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia złożyła A. S., wnosząc o jego zmianę przez uwzględnienie odwołania, ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Skarżąca zarzuciła, iż Sąd Okręgowy zajął jedynie stanowisko w zakresie możliwości zaliczenia do stażu pracy wnioskodawczyni okresu od 1 września 1979 r. do 31 sierpnia 1979r. uznając, że wobec regulacji prawnych zawartych w art. 1 ust. 1 i 2 ustawy Karta Nauczyciela nie ma możliwości uwzględnienia w/w okresu jako pracy nauczycielskiej, pominął natomiast w swoich rozważaniach okres pracy od 1 czerwca 1977r. do 30 września 1977 r. na stanowisku opiekunki do dzieci, który wystarczy do uzupełnienia wymaganego okresu 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Zdaniem skarżącej, praca ta mieści się w kategoriach określonych w art. 1 ust. 2 pkt 4 Karty Nauczyciela, zaś ubezpieczona nie może ponosić konsekwencji za nieprawidłowe bądź niejednoznaczne brzmienie nazwy stanowiska przyjęte przez pracodawcę, skoro praca ta była wykonywana jako praca dydaktyczna i wychowawcza w wymiarze przewidzianym dla nauczycieli.

Skarżąca podniosła, że Sąd Okręgowy nie poczynił żadnych ustaleń co do prawdziwego charakteru wykonywanej pracy przez wnioskodawczynię, choć bogate orzecznictwo w tym zakresie wskazuje na konieczność poczynienia przez Sąd własnych ustaleń.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja zasługuje na uwzględnienie, choć z innych przyczyn niż w niej wywiedzione.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, zebrany w sprawie materiał dowodowy daje w pełni podstawy do przyjęcia, że skarżąca spełniła wszystkie warunki określone przepisem art. 184 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2009r., Nr 153, poz. 1227 z późn. zm.), w szczególności legitymuje się wymaganym na dzień 1 stycznia 1999r. 15 letnim okresem pracy w szczególnym charakterze (nauczyciela).

Organ rentowy, wyliczając staż pracy A. S. w szczególnym charakterze uwzględnił okresy pracy skarżącej jako nauczyciel m.in. od 1 października 1991r. do 31 sierpnia 1994r. w Zespole Sportowych Szkół Ogólnokształcących w S. oraz od 1 września 1994r. do 31 grudnia 1998r. w Bibliotece Pedagogicznej w S. - z wyłączeniem okresów zasiłków chorobowych. Również Sąd I instancji, ustalając staż pracy skarżącej w szczególnym charakterze, nie zaliczył do tego okresu przypadających po 14 listopada 1991r. w okresie zatrudnienia skarżącej jako nauczyciel w Zespole Sportowych Szkół Ogólnokształcących w S. od 1 października 1991r. do 31 sierpnia 1994r. i w Bibliotece Pedagogicznej w S. od 1 września 1994r. do 31 grudnia 1998r. okresów niezdolności do pracy, za które ubezpieczona otrzymała zasiłek chorobowy. Zdaniem Sądu Apelacyjnego, wyłączenie z w/w okresów zatrudnienia skarżącej w szczególnym charakterze okresów niezdolności do pracy, za które otrzymała ona zasiłek chorobowy, jest nieprawidłowe.

Sąd Apelacyjny w pełni podziela pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w wyroku z 13 lipca 2011r. w sprawie I UK 21/11 (LEX nr 989126), w którym Sąd ten stwierdził, że zastosowanie przepisu art. 32 ust. 1a pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach (wprowadzonego ustawą z 20 kwietnia 2004r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw) uzasadnione jest jedynie wobec tych osób, które przed dniem jego wejścia w życie, tj. przed 1 lipca 2004r., nie spełniły wszystkich warunków nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku wynikających z art. 184 ust. 1 ustawy. Prawo do emerytury na podstawie tego ostatniego przepisu przysługuje bowiem temu ubezpieczonemu, który spełnia warunki określone w tym przepisie, niezależnie od tego, kiedy osiągnął wiek przewidziany w art. 32 tej ustawy. Jednocześnie wyłączenie okresów zwolnień lekarskich i urlopów macierzyńskich wynika tylko i wyłącznie z art. 32 ust. 1a pkt 1, który datą nawiązuje do dnia wejścia w życie ustawy z 17 października 1991r. o rewaloryzacji emerytur i rent, w której poprzednia definicja okresu pracy w szczególnych warunkach pozostała niezmieniona. Okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze obejmował zarówno okresy składkowe, jak i okresy nieskładkowe, jeżeli mieściły się one w okresie wykonywania pracy zgodnie z umową o pracę, zatem zaliczało się m.in. okresy zasiłku chorobowego w czasie trwania stosunku pracy przypadające po dniu wejścia w życie ustawy o rewaloryzacji emerytur i rent. Zatem na gruncie przepisów prawa (z wyłączeniem art. 32 ust. 1a pkt 1), w tym i § 2 rozporządzenia, nie ma przeszkód do uwzględnienia w stażu szczególnym także okresów zwolnień lekarskich.

Sąd Najwyższy wywiódł, że w przepisie art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS ustawodawca utrwalił sytuację prawną osób, które w dniu wejścia w życie ustawy wypełniły warunki stażu szczególnego i ogólnego i zadeklarował ich przyszłe prawo do emerytury w wieku wcześniejszym; przez wydanie tego przepisu nastąpił stan związania, tj. zobowiązania się przez Państwo do powstrzymania się od jakiejkolwiek ingerencji w istniejące prawo tymczasowe. Wobec tego przewidziana w ustawie ekspektatywa prawa do emerytury nie mogła wygasnąć na skutek nowej regulacji ustalania stażu zatrudnienia. Gwarancji przyszłego prawa do emerytury złożonej wobec osób, o których mowa w art. 184 ustawy, ustawodawca nie mógł już naruszyć przez ustalenie innego sposobu wyliczenia ich stażu ubezpieczenia. Stąd ocena, że wykazanie w dniu 1 stycznia 1999r. określonego w art. 184 ustawy okresy wykonywania pracy w szczególnych warunkach wyłącza ponowne ustalenie tego okresu po osiągnięciu wieku emerytalnego, według zasad wynikających z art. 32 ust. 1a pkt 1 obowiązujących po 1 lipca 2004r. Pogląd ten wzmacnia treść art. 32 ust. 4 ustawy emerytalnej, odsyłająca w zakresie warunków emerytalnych do przepisów dotychczasowych (obowiązujących przed 1 stycznia 1999r.).

Odnosząc powyższe na grunt przedmiotowej sprawy należy uznać, iż staż szczególny A. S., ustalany na dzień 1 stycznia 1999r., winien być wyliczony z pominięciem uregulowania zawartego w art. 32 ust. 1a pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach, tj. łącznie z przypadającymi w okresie zatrudnienia w charakterze nauczyciela okresami korzystania z zasiłków chorobowych. Z dokumentacji zawartej w aktach ZUS (k. 21 akt o ustalenie kapitału początkowego i k. 10 akt emerytalnych) wynika, że po 14.11.1991r. skarżąca – w okresie zatrudnienia od 1 października 1991r. do 31 sierpnia 1994r. w Zespole Sportowych Szkół Ogólnokształcących w S. - korzystała z zasiłków chorobowych w okresach: 2 – 22.12.1992r. (21 dni), 11 – 22.01.1993r. (12 dni), 8 – 23.02.1993r. (16 dni), 20 – 22.10.1993r. (3 dni), 6 – 10.12.1993r. (5 dni) i 7 – 9.04.1994r. (3 dni), tj. łącznie przez 60 dni. Zaliczenie tylko powyższych okresów do uwzględnionego przez organ stażu szczególnego skarżącej w wymiarze 14 lat 10 miesięcy i 22 dni pozwala na przyjęcie, że legitymuje się ona na dzień 1 stycznia 1999r. wymaganym 15-letnim stażem pracy w szczególnym charakterze.

Z powyższych względów, wobec spełnienia przez skarżącą wszystkich pozostałych warunków wymaganych przepisem art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS do uzyskania prawa do emerytury, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 kpc zmienił zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję organu rentowego i przyznał A. S. prawo do emerytury od 1 października 2012r., tj. od pierwszego dnia miesiąca, w którym złożyła wniosek (art. 129 ust. 1 ustawy).

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd orzekł zgodnie z wyrażoną w art. 98 kpc zasadą odpowiedzialności za wynik procesu w związku z art. 109 § 1 zd. 2 kpc.