Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Stowarzyszenie Towarzystwo (...) w P. wniosło o zasądzenie od (...) S.A. w W. na rzecz M. S. kwoty 15000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 27.04.2012r. oraz kosztów procesu.

Jako podstawę zgłoszonego roszczenia wskazało krzywdę doznaną przez M. S. w związku ze śmiercią w wypadku samochodowym jego brata P. S.. Sprawca wypadku ubezpieczony był u pozwanego w zakresie odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych.

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie na jego rzecz od powoda kosztów procesu według norm przepisanych.

Sąd Rejonowy w Bydgoszczy wyrokiem z dnia 12 grudnia 2012 r. zasądził od pozwanego na rzecz M. S. kwotę 10.000 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 27 kwietnia 2012 r. /pkt 1/; oddalił powództwo w pozostałej części /pkt 2/; zasądził od pozwanego na rzecz powoda – Stowarzyszenia Towarzystwo (...) z siedziba w P. kwotę 2.400 zł tytułem zwrotu kosztów procesu /pkt 3/; nakazał pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Bydgoszczy kwotę 705,21 zł tytułem kosztów sądowych, których powód nie był zobowiązany uiścić /pkt 4/ i kosztami sądowymi obciążył Skarb Państwa /pkt 5/.

Z ustaleń faktycznych poczynionych przez Sąd I instancji wynikało, że w dniu 7grudnia 2007 r. 26-letni P. S. – brat powoda M. S. zginął w wypadku komunikacyjnym, którego sprawcą był kierujący samochodem marki M. (...), o nr rej. (...), ubezpieczony w zakresie odpowiedzialności cywilnej u pozwanego. Pomiędzy P. S., a M. S. istniała bardzo silna więź emocjonalna, której przejawy Sąd bardzo szczegółowo opisał. Wskazał też, ze przed śmiercią brata powód był wesoły, pogodny, lubił żartować, wychodzić z domu, spotykać się z innymi osobami. Po śmierci brata stał się milczący, nerwowy, nie reagował na pytania bliskich. Nadal odczuwa nieobecność brata. Biegły lekarz psychiatra opiniujący powoda stwierdził występowanie u niego reakcji żałoby. Jednocześnie uznał, że nie wystąpił u niego trwały uszczerbek na zdrowiu psychicznym. Aktualnie prawidłowo on funkcjonuje, nie leczy się psychiatrycznie i takiego leczenia nie wymaga.

Sąd Rejonowy stwierdził, że zgłoszone przez powoda roszczenie znajduje podstawę prawną w art. 448 kc w zw. z art. 23 kc. Sąd podkreślił, że w orzecznictwie i w piśmiennictwie przyjmuje się zgodnie, że ochroną przewidzianą w art. 23 i 24 kc objęte są wszelkie dobra osobiste rozumiane jako pewne wartości niematerialne związane z istnieniem, funkcjonowaniem i osobowością człowieka, które w życiu społecznym są uznawane za doniosłe i zasługujące z tego względu na ochronę prawną. Do otwartego katalogu tych dóbr zaliczyć należy również prawo do życia w rodzinie. W ocenie Sądu spowodowanie śmierci osoby bliskiej może zatem stanowić naruszenie dóbr osobistych członków rodziny zmarłego i uzasadniać przyznanie im zadośćuczynienia na podstawie art. 448 kc. Sąd Rejonowy nie podzielił stanowiska pozwanego, że bliscy osoby zmarłej w wypadku komunikacyjnym nie są bezpośrednio poszkodowanymi tym zdarzeniem, bowiem takim poszkodowanym jest tylko sam zmarły. W ocenie Sądu, w stanie faktycznym niniejszej sprawy, to na P. S. skupiło się działanie sprawcy czynu niedozwolonego powodując utratę jego życia. Jednakże ten sam czyn niedozwolony może wyrządzać krzywdę różnym osobom. Krzywdą wyrządzoną bliskim zmarłego jest naruszenie ich dobra osobistego w postaci zerwania więzi emocjonalnej z członkiem rodziny. Zatem i osoba bliska ( tu powód będący bratem zmarłego) może dochodzić naprawienia własnej krzywdy, doznanej poprzez naruszenie jej własnego dobra osobistego.

W ocenie Sądu powód wykazał, że w następstwie czynu niedozwolonego doszło do naruszenia jego dobra osobistego w postaci prawa do życia rodzinnego i utrzymania tego rodzaju więzi emocjonalnej z bratem P. S.. Zasądził zatem na rzecz powoda od pozwanego kwotę 10 000 zł tytułem zadośćuczynienia, uznając, że jest to kwota odpowiednia (w ujęciu art.448 kc). W ocenie Sądu nie było podstaw do uwzględnienia roszczenia powoda w większym wymiarze. Jak wynikało bowiem z opinii biegłego psychiatry, u M. S. po tragicznej śmierci brata nie wystąpiła, wbrew temu co podniesiono w pozwie, żadna choroba psychiczna, ani zaburzenia psychiczne. Przeżycia jakie opisywał jedynie przypominały depresję, ale nią nie były, podobieństwo to było tylko powierzchowne. Nie wystąpił u M. S. trwały uszczerbek na zdrowiu psychicznym. Co również istotne M. S. - pomimo przeżytej żałoby - prawidłowo funkcjonuje w życiu codziennym, pracuje, wychowuje dziecko, nie leczy się psychiatrycznie i nie wymaga takiego leczenia. W ocenie Sądu powód nie wykazał zatem, że wskutek śmierci brata doszło do pogorszenia stanu jego zdrowia psychicznego, co niewątpliwie wpływałoby na ocenę rozmiaru doznanej krzywdy, a w konsekwencji na ewentualne wyższe zadośćuczynienie. Z tych zasadniczych przyczyn Sąd Rejonowy - na podstawie art. 822 § 1 i 4 k.c. w zw. z art. 448 k.c. oraz art. 34 ust. 1, art. 35 i art. 36 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych (...) orzekł jak w punkcie 1 i 2 wyroku. O odsetkach ustawowych orzekł zgodnie z żądaniem pozwu (na podstawie art. 481 kc w związku z art. 455 kc). Orzekając o kosztach procesu w punkcie 3 wyroku Sąd kierował się dyspozycją art. 100 kpc. Natomiast w punkcie 4 i 5 wyroku Sąd na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz. U. Nr 90 z 2010 r., poz. 594 ze zm.) i art. 100 kpc nakazał pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa 2/3 opłaty należnej od pozwu, której powód na podstawie art. 96 ust. 1 pkt. 6 tej ustawy nie miał obowiązku uiszczać. W pozostałym zakresie kosztami tej opłaty obciążył zaś Skarb Państwa.

W apelacji od wyroku poznany ubezpieczyciel domagał się jego zmiany w części zasądzającej zadośćuczynienie na rzecz powoda tj. w punkcie 1 (pierwszym) przez oddalenie powództwa oraz zmiany w punkcie 4 (czwartym) poprzez zasądzenie na jego rzecz od powoda zwrotu kosztów postępowania za obie instancje według norm przepisanych..

Pozwany zarzucił Sądowi Rejonowemu:

a/ w ramach naruszenie prawa materialnego poprzez - jak ujął - błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie przepisów:

- art. 448 kc w zw. z art. 24 kc wskutek przyjęcia, że śmierć brata powoda stanowi naruszenie jego dobra osobistego w postaci prawa do życia w rodzinie i zerwania więzi emocjonalnych oraz uznania, że zostały spełnione przesłanki przyznania powodowi zadośćuczynienia w zasądzonej kwocie wraz z odsetkami ustawowymi;

- art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U..03.124.1152 ze zm.) regulującego odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń w ramach umowy gwarancyjnej odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych;

b/ w ramach naruszenia prawa procesowego poprzez – jak wprost wskazał:

- niezasadne przyjęcie, że wskutek śmierci brata nastąpiło po stronie powoda naruszenie jego dóbr osobistych w postaci zerwania więzi emocjonalnej z bratem oraz uznaniu, że każde przeżycie powoda związane ze śmiercią brata stanowi szkodę niemajątkową, która winna być wynagrodzona, mimo iż ustalenia opinii psychiatrycznej wskazały, iż wszystkie ujemne przeżycia powoda nie przekroczyły granic żałoby, typowej po stracie osoby bliskiej.

W odpowiedzi na apelację powód wniósł o jej oddalenie i zasądzenie na jego rzecz od pozwanego zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego nie znajduje uzasadnienia. Sąd Rejonowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych w zakresie niezbędnym do rozstrzygnięcia sprawy, które nie były przez skarżącego ubezpieczyciela kwestionowane. Zatem Sąd odwoławczy przyjął te ustalenia także za podstawę swego orzeczenia. Podzielił też ocenę prawną tych ustaleń, a dokładniej, że śmierć w wypadku osoby bliskiej (tu brata), a w konsekwencji nagła utrata więzi emocjonalnej między braćmi (więzi rodzinnej) stanowiła naruszenie jego dobra osobistego (w ujęciu art.23 i 24 kc), a w konsekwencji uzasadniała przyznanie zadośćuczynienia na podstawie art.448 kc. Taka ocena znajduje uzasadnienie w ugruntowanym już jednolitym stanowisku Sądu Najwyższego w tej materii, przez co nie zachodzi potrzeba czynienia szerszej argumentacji (porównaj - uchwała z dnia 13.07.2011r. w sprawie III CZP 32/11; wyrok z dnia 11.05.2011r. w sprawie I CSK 621/10; uchwała z dnia 22.10.2010r. w sprawie III CZP 76/10; wyrok z dnia 10.11.2010r. w sprawie II CSK 248/10; wyrok z dnia 06.02.2008r. w sprawie IICSK 459/07; wyrok z dnia 12.12.2002r. w sprawie V CKN 1581/00; wyrok z dnia 14.01.2010r. w sprawie IV CSK 307/09 – wszystkie opublikowane w systemie informacji prawnej LEX). Wbrew też twierdzeniom apelującego – art.34 ust.1 ustawy z dnia 22.05.2003r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz.U. 124 poz. 1152 ze zm.) nie wyłączał z zakresu ochrony ubezpieczeniowej zadośćuczynienia za krzywdę osoby, wobec której ubezpieczony ponosił odpowiedzialność na podstawie art.448 kc. Takie stanowisko wyraził Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 20.12.2012r. w sprawie III CZP 93/12, które Sąd odwoławczy w zupełności podziela (uchwała opublikowana jw.).

Z tego wynika, że nie znajdują uzasadnienia dwa pierwsze zarzuty apelacji, które w istocie zmierzały do zakwestionowania podstawy prawnej odpowiedzialności pozwanego ubezpieczyciela. Nie znajduje także uzasadnienia zarzut ostatni apelacji. Prawdą jest, że wskutek śmierci brata nie wystąpiły u powoda jakieś dłużej trwające następstwa w postaci rozstroju zdrowia. Zwrócił na to uwagę już Sąd Rejonowy i podkreślił, że miało to istotny wpływ na uwzględnienie roszczenia powoda jedynie częściowo (dokładniej ¼ części). Jednak nagłe zerwanie więzi rodzinnej między braćmi, której przejawy Sąd i instancji szczegółowo opisał i towarzyszące temu przeżycia powoda uzasadniały przyznanie mu zadośćuczynienia. W okolicznościach faktycznych tej konkretnej sprawy zasądzona na rzecz powoda od pozwanego kwota 10 000 zł tytułem zadośćuczynienia jest odpowiednia (w ujęciu art.448 kc).

Mając wskazane okoliczności na uwadze i podzielając argumenty przywołane w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia Sąd odwoławczy oddalił apelację pozwanego, jako nieuzasadnioną (na podstawie art.385 kpc). Zasądził też od pozwanego na rzecz powoda kwotę 600 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego (po mysli art.98&1 i 3 kpc w związku z art.108&1 kpc). Stanowią one w istocie wynagrodzenie pełnomocnika (radcy prawnego), z pomocy którego powód korzystał, ustalone zgodnie z § 6 pkt 4 i § 12 ust.1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości dnia 28.09.2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. 490 z 2010r.).