Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 lipca 2014 r.

Sąd Okręgowy w Krakowie Wydział II Cywilny - Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Barbara Kursa

Sędziowie: SO Renata Stępińska

SR (del.) Jarosław Tyrpa (sprawozdawca)

Protokolant sądowy: Piotr Łączny

po rozpoznaniu w dniu 24 lipca 2014 roku w Krakowie

na rozprawie

sprawy z powództwa Skarbu Państwa - Ministra Skarbu Państwa

przeciwko Przedsiębiorstwu (...) Spółce z o.o.

o zapłatę

na skutek apelacji strony powodowej

od wyroku Sądu Rejonowego dla Krakowa – Podgórza w Krakowie

z dnia 20 stycznia 2014 r., sygnatura akt I C 3816/13/P

1.  zmienia zaskarżony wyrok poprzez nadanie mu treści:

„I. zasądza od strony pozwanej Przedsiębiorstwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K. na rzecz strony powodowej Skarbu Państwa – Ministra Skarbu Państwa kwotę 17 942 (siedemnaście tysięcy dziewięćset czterdzieści dwa) złote 25 (dwadzieścia pięć) groszy z ustawowymi odsetkami od dnia 1 lipca 2012 roku do dnia zapłaty;

II. zasądza od strony pozwanej na rzecz strony powodowej kwotę 2400 (dwa tysiące czterysta) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu;

III. nakazuje ściągnąć od strony pozwanej na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Krakowa – Podgórza w Krakowie kwotę 898 (osiemset dziewięćdziesiąt osiem) złotych tytułem opłaty od pozwu, od uiszczenia której strona powodowa była zwolniona.”;

2.  zasądza od strony pozwanej na rzecz strony powodowej kwotę 1200 (jeden tysiąc dwieście) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania odwoławczego;

3.  nakazuje ściągnąć od strony pozwanej na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Krakowa – Podgórza w Krakowie kwotę 898 (osiemset dziewięćdziesiąt osiem) złotych tytułem opłaty od apelacji, od uiszczenia której strona powodowa była zwolniona.

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 24 lipca 2014 roku

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 20 stycznia 2014 r. Sąd Rejonowy dla Krakowa – Podgórza w Krakowie oddalił powództwo Skarbu Państwa – Ministra Skarbu Państwa przeciwko Przedsiębiorstwu (...) sp. z o.o. z siedzibą w K. o zapłatę kwoty 17 942, 25 zł z odsetkami od dnia 1 lipca 2012 roku do dnia zapłaty z tytułu bezumownego korzystania z mienia Skarbu Państwa w drugim kwartale 2012 roku (pkt I) oraz zasądził od strony powodowej na rzecz strony pozwanej kwotę 2 417 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania (pkt II).

Bezspornym w sprawie było, że w dniu 30 września 1998 r. pomiędzy Skarbem Państwa a Przedsiębiorstwem (...) sp. z o.o. z ówczesną siedzibą w H. została zawarta umowa o oddanie mienia Skarbu Państwa do odpłatnego korzystania. Mocą tej umowy Skarb Państwa oddał (...) sp. z o.o. mienie przedsiębiorstwa państwowego pod nazwą Przedsiębiorstwo (...) w H. do odpłatnego korzystania i pobierania pożytków. Przedmiot umowy pozostawał przez cały czas trwania umowy własnością Skarbu Państwa. Wartość przedmiotu umowy wynosiła 4 060 000 zł. Łączną należność za korzystanie z przedmiotu umowy i związanych z nim praw rzeczowych stanowiła suma wartości przedmiotu umowy określonej w ust. 3 umowy, spłacanej w formie rat kapitałowych oraz kwoty stanowiącej sumę rocznych opłat dodatkowych, obliczanych według zasad wskazanych w § 4 ust. 1 umowy. Roczna rata kapitałowa wyliczona jest na podstawie wartości przedmiotu umowy podzielonej przez liczbę lat, na które umowa została zawarta. Umowa została zawarta na okres 10 lat od dnia 1 października 1998 r. do dnia 1 października 2008 r. § 5 umowy ustalał sposób określania rocznej należności za korzystanie z przedmiotu umowy, która miała być wpłacana kwartalnie na rachunek wskazany przez Ministerstwo Skarbu Państwa do 10 następnego miesiąca po zakończeniu każdego kwartału kalendarzowego. Pierwsza wpłata miała być dokonana do dnia 10 stycznia 1999 r. W przypadku opóźnienia w dokonaniu wpłaty, przejmujący był zobowiązany do uiszczenia bez dodatkowego wezwania oddającego do zapłaty zaległej należności wraz z odsetkami ustawowymi. Od opóźnionych opłat kwartalnych naliczane miały być odsetki ustawowe, poczynając od pierwszego dnia po ustalonym terminie płatności. Wniesione opłaty miały być w pierwszej kolejności zaliczane na poczet ewentualnych odsetek za zwłokę, w drugiej kolejności na poczet opłaty dodatkowej, zaś w trzeciej kolejności na raty kapitałowej. Terminy i warunki rozwiązania umowy zostały uregulowane w § 13 ust. 2 i ust. 3 umowy. Zgodnie z § 13 ust. 3 umowy oddający ma prawo rozwiązać ją ze skutkiem natychmiastowym gdy m.in. pomimo wezwania i wyznaczenia dodatkowego terminu płatności przejmujący zalega z zapłatą dwóch kolejnych rat kwartalnych (a) albo do przejmującego, bez zgody właściwych organów administracji państwowej przystąpiła osoba prawna lub podmiot zagraniczny w rozumieniu art. 3 ustawy o spółkach z udziałem zagranicznym (d). Strony postanowiły również, że w przypadku wcześniejszego rozwiązania umowy przejmujący nie może domagać się zwrotu wpłaconych należności i jest on zobowiązany do zwrotu przedmiotu umowy w stanie odpowiadającym jego normalnemu zużyciu za wyjątkiem przypadku określonego w § 12 pkt 10 umowy. Wyjątek ten stanowił, że stanowi, że bez żądania odpłatności od oddającego przejmujący może dokonywać nakładów inwestycyjnych na przedmiot umowy we wskazanym zakresie w celu zapewnienia prawidłowego funkcjonowania przedmiotu umowy ( 13 ust. 4 umowy). Umowa była kilkukrotnie zmieniana. Aneksem z dnia 3 stycznia 2002 r. zmieniono § 5 ust. 2 umowy. Po zmianie przewidywał on że roczna należność wpłacana będzie na rachunek wskazany przez Ministerstwo Skarbu Państwa kwartalnie do dnia 25-tego następującego miesiąca po zakończeniu każdego kwartału kalendarzowego w wysokości proporcjonalnej do upływu czasu za korzystanie z mienia w danym roku obowiązywania umowy. Na mocy aneksu z dnia 19 stycznia 2004 r. w § 2 ustalono, że umowa zostaje zawarta na czas określony od dnia 1 października 1998 r. do dnia 30 września 2013 r. tj. na okres 15 lat. Zmieniono także wskazane w § 4 umowy wysokość kwartalnej raty kapitałowej na kwotę 50 750 zł i kwartalnej raty z tytułu odroczonych opłat dodatkowych na kwotę 6 602,84 zł. Pierwsza tak ustalona rata kapitałowa, rata odroczonych opłat dodatkowych i opłat dodatkowe naliczone zgodnie z 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 października 1997 r. za IV kwartał 2003 r. zostaną zapłacone do 25 stycznia 2004 r. Następne płatności dokonywane w terminach i zgodnie z zasadami określonymi w umowie. Począwszy od I kwartału 2004 r. Spółka zobowiązała się płacić raty kapitałowe w kwocie 50 750 zł wraz z opłatami dodatkowymi oraz odroczone opłaty dodatkowe w kwocie 264 113,45 zł w 4 równych ratach wysokości 6 602,84 zł. Spółka zobowiązała się wpłacać raty kapitałowe, opłaty dodatkowe, opłaty dodatkowe odroczone na rachunek Ministerstwa Skarbu Państwa w terminie do dnia 25 miesiąca po upływie danego kwartału. Termin płatności ostatniej raty został ustalony na dzień 30 września 2013 r. W § 1 aneksu z dnia 25 stycznia 2006 r. pozwana spółka przyznała, że z tytułu umowy o oddanie mienia Skarbu Państwa do odpłatnego korzystania z według stanu na dzień 31 grudnia 2005 r. zalega z zapłatą kwoty 235 361,21 zł. Kwotę tę spółka zobowiązała się zapłacić w miesięcznych ratach począwszy od dnia 30 stycznia 2006 r. do dnia 30 listopada 2006 r. Raty płatne 30 stycznia 2006 r., 31 marca 2006 r., 31 maja 2006 r. miały wynosić 20 000 zł, raty płatne 30 czerwca 2006 r., 31 lipca 2006 r., 31 sierpnia 2006 r., 30 września 2006 r., 31 października 2006 r. miały wynosić po 30 000 zł, a rata płatna dnia 30 listopada 2006 r. miała wynosić 25 361,21 zł. Strony postanowiły, że przesunięciu i zawieszeniu płatności podlegają należności za IV kwartał 2005 r. oraz I, II i III kwartał 2006 r. W terminie do dnia 30 listopada 2006 r. spółka zobowiązała się zapłacić również opłaty dodatkowe naliczone za okres, w którym należności byłyby zawieszone tj. do dnia 30 września 2006 r. Spłata zawieszonych należności tj. rat kapitałowych i odroczonych opłat dodatkowych nastąpiłaby od zapłaty należności za IV kwartał 2006 r. tj. do dnia 25 stycznia 2007 r. Kwota płatności, która została przesunięta i zawieszona wynosiła 229.411,36 zł. Strony postanowiły, że po okresie zawieszenia płatności Spółka zobowiązała się do uregulowania 28 należności kwartalnych. Każda należność kwartalna będzie dodatkowo obciążona spłatą należności zawieszonej w ten sposób, że 27 kolejnych należności kwartalnych będzie powiększonych o kwotę 8 194 zł, zaś ostatnia należność kwartalna płatna na dzień 30 września 2013 r. będzie powiększona o kwotę 8 173,36 zł. W dniu 9 września 2011 r. Dyrektor Delegatury Ministra Skarbu Państwa w R. złożył oświadczenie o rozwiązaniu umowy o oddanie mienia Skarbu Państwa do odpłatnego korzystania z dnia 30 września 2008 r. Powołał się na 13 ust. 3a oraz 3d umowy. W § 3 oświadczył, że w związku z niezrealizowaniem przez przejmującego postanowień umowy z dnia 30 września 1998 r., a w szczególności niezapłaceniem przez spółkę pomimo dodatkowych wezwań do zapłaty 4 rat kwartalnych oraz przystąpienia do spółki osoby prawnej pod nazwą Przedsiębiorstwo (...) — (...) sp. z o.o. z siedzibą w M. bez zgody Ministra Skarbu Państwa, z dniem 12 września 2011 r. rozwiązuje umowę z dnia 30 września 1998 r. Dyrektor Delegatury Ministra Skarbu Państwa zobowiązał Pozwaną Spółkę do niezwłocznego zwrotu mienia oddanego do korzystania. Jednocześnie zobowiązał spółkę (...) sp. z o.o. do inwentaryzowania mienia przedsiębiorstwa oddanego do odpłatnego korzystania umową z dnia 30 września 1998r., sporządzenia bilansu na dzień zwrotu, zabezpieczenia majątku przejętego na podstawie wyżej wymienionej umowy przez okres od dnia otrzymania przez spółkę oświadczenia o rozwiązaniu umowy do dnia podpisania protokołu zdawczo -odbiorczego i przejęcia przedmiotowego mienia przez Skarb Państwa pod rygorem powiedzia1ności odszkodowawczej. W trakcie obowiązywania umowy do pozwanej spółki przystąpiła spółka pod nazwą Przedsiębiorstwo (...) — (...) sp. z o.o. z siedzibą w M.. Pozwana spółka do dnia dzisiejszego korzysta z mienia Skarbu Państwa, a którego dotyczy wskazana umowa.

Sąd Rejonowy nie uwzględnił dokumentacji mającej wykazać, iż strona powodowa wzywała pozwaną spółkę do uregulowania zaległych płatności, gdyż pełnomocnik strony pozwanej na rozprawie w dniu 20 stycznia 2014 r. zaprzeczył prawdziwości tych dokumentów. Powołując się na orzecznictwo Sadu Najwyższego Sąd Rejonowy podał, że zgodnie z art. 253 k.p.c. jeżeli strona zaprzecza prawdziwości dokumentu prywatnego albo twierdzi, że zawarte w nim oświadczenie osoby, która je podpisała, od niej nie pochodzi, obowiązana jest okoliczności te udowodnić. Jeżeli jednak spór dotyczy dokumentu prywatnego pochodzącego od innej osoby niż strona zaprzeczająca, prawdziwość dokumentu powinna udowodnić strona, która chce z niego skorzystać. z powyższego wynika, że zaprzeczenie prawdziwości dokumentu prywatnego złożonego przez jedną ze stron procesu przenosi na drugą stronę (zaprzeczającą) ciężar wykazania, że dokument nie jest prawdziwy. Strona powodowa nie wykazała prawdziwości zakwestionowanej dokumentacji.

Uzasadniając rozstrzygnięcie Sąd Rejonowy wskazał na brzmienie art. 224 i art. 225 k.c. stwierdził, iż wbrew obowiązkom wynikającym z art. 6 k.c. i art. 232 k.p.c. powód nie wykazał, że strona pozwana była wzywana do zapłaty zaległego czynszu a w konsekwencji, że doszło do skutecznego rozwiązania umowy. W ocenie Sądu Rejonowego przyczyną rozwiązania umowy nie mogło być przystąpienie do strony pozwanej Przedsiębiorstwa (...) sp. z o.o. z siedzibą w M.. Przedsiębiorstwo to nie jest osobą prawną ani podmiotem zagranicznym w rozumieniu art. 3 ustawy o spółkach zagranicznych z udziałem zagranicznym. Nawet gdyby przyjąć, że doszło do skutecznego rozwiązania umowy, to strona powodowa nie wykazała wysokości dochodzonego roszczenia. Mogła być ona wykazana za pomocą dowodu z opinii biegłego, jednak taki wniosek nie został zgłoszony. Na podstawie przedłożonych dokumentów Sąd nie byłby władny ustalić, czy dochodzona kwota rzeczywiście stanowi wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości strony powodowej.

O kosztach postępowania Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku złożyła strona powodowa, zaskarżając go w całości. Wyrokowi zarzuciła naruszenie przepisów art. 255 k.c. w zw. z art. 224 § 2 k.c., art. 233 k.p.c. w zw. z art. 253 k.p.c. oraz art. 232 k.p.c. w zw. z art. 6 k.p.c. Wniosła o zmianę wyroku poprzez uwzględnienie powództwa i zasądzenie kosztów postępowania odwoławczego, ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania, a ponadto o dopuszczenie wskazanych w uzasadnieniu dowodów na okoliczność wzywania pozwanej spółki do zapłaty zaległych należności przed złożeniem oświadczenia o rozwiązaniu umowy, wskazując, iż potrzeba ich powołania powstała dopiero na etapie postępowania apelacyjnego.

Naruszenia art. 255 k.c. w zw. z art. 224 § 2 k.c. strona powodowa upatrywała w jego niezastosowaniu pomimo bezspornego ustalenia, że strona pozwana korzysta z mienia Skarbu Państwa.

Do naruszenia art. 233 k.p.c. w zw. z art. 253 k.p.c. doszło wskutek dowolnej oceny materiału dowodowego. Przejawiała się ona się w braku dokonania oceny wezwań do zapłaty kierowanych przez stronę powodową do pozwanej spółki, potwierdzeń ich doręczenia, nakazu zapłaty wydanego w sprawie o sygnaturze akt I Nc 147/12 oraz zasadności zaprzeczenia przez stronę pozwaną prawdziwości dokumentów. W tym względzie strona powodowa zarzuciła, ze na rozprawie w dniu 20 stycznia 2014 r. pełnomocnik strony pozwanej zaprzeczył prawdziwości wezwań do zapłaty. Sąd Rejonowy nie uwzględnił tego, że wezwania wystawiane były przez urząd administracji państwowej obsługujący Ministra Skarbu Państwa, opatrzone numerami kancelaryjnymi i nadawane za zwrotnym potwierdzeniem odbioru. Na każdym ze zwrotnych potwierdzeń odbioru widnieje numer doręczanego pisma, pieczątka pozwanej spółki oraz data i podpis odbierającego ją pracownika strony pozwanej. Pełnomocnik strony pozwanej kwestionując prawdziwość wezwań nie dochował należytej staranności. Z uwagi na przewidzianą w art. 253 k.p.c. sankcję grzywny, Sąd I instancji miał obowiązek dokonania oceny zasadności podniesionego zarzutu w świetle całokształtu materiału dowodowego. Sąd nie dokonał również oceny przedłożonego przez stronę powodową nakazu zapłaty, wydanego w sprawie przeciwko stronie pozwanej w dniu 24 maja 2012 r. przez Sąd Okręgowy w Krakowie, sygn. akt I Nc 147/12. Zasądzona tym nakazem kwota obejmowała również wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z jej mienia w okresie od 9 września do 31 grudnia 2011 r., a okoliczność ta nie była przez stronę pozwaną kwestionowana.

Do naruszenia art. 232 k.p.c. w zw. z art. 6 k.p.c. doszło w ocenie apelującego poprzez przyjęcie, że strona powodowa nie udowodniła wysokości dochodzonego roszczenia. Strona pozwana nie kwestionowała wysokości żądanego odszkodowania. Ponadto dochodzona kwota 17 942,25 zł stanowi część nieuiszczonej przez pozwaną spółkę należności za II kwartał 2012 r., a obliczona została w sposób wskazany w rozwiązanej umowie z dnia 30 września 1998 r.

Strona pozwana wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania odwoławczego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

1. Sąd Okręgowy na podstawie dołączonych do apelacji oryginałów wezwań do zapłaty uzupełnił ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego i ustalił, że pismami z dnia 15 kwietnia 2010 roku, 4 sierpnia 2010 roku, 23 listopada 2010 roku, 7 lutego 2011 roku i 18 lipca 2011 roku strona powodowa wzywała stronę pozwaną do zapłaty zaległych rat kapitałowych, przy czym wezwanie z dnia 14 lipca 2011 roku dotyczyło kwoty 253 124, 88 zł i przekraczało dwukrotność kwartalnych rat kapitałowych.

Tym samym Sąd Okręgowy uznał, że powołany w apelacji wniosek dowodowy z wezwań do zapłaty nie jest spóźniony i zachodzą podstawy do jego uwzględniania w postępowaniu apelacyjnym. Art. 381 k.p.c. daje możliwość sądowi drugiej instancji pominięcia nowych faktów i dowodów, jeżeli strona mogła je powoływać w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji, chyba że potrzeba powołania się na nie wynikła później. Taka zaś sytuacja zaistniała w niniejszej sprawie. Jak bowiem wynika z protokołu rozprawy z dnia 20 stycznia 2014 roku strona pozwana zakwestionowała prawdziwość wezwań do zapłaty jedynie z powodu braku poświadczenia zgodności kopii z oryginałami. Kopie tych dokumentów zostały złożone przez stronę powodową na wyraźny zarzut strony pozwanej, iż wypowiedzenie umowy jest bezskuteczne, z powodu braku uprzedniego wezwania do zapłaty. Dokumenty te wraz z pismem procesowym zostały nadane przez stronę powodową do strony pozwanej na miesiąc przed rozprawą (k. 77). Zarzuty w tym względzie strona pozwana złożyła dopiero na rozprawie i to dopiero po tym, jak dowód z kopii tych dokumentów został dopuszczony przez Sąd Rejonowy. Brzmienie art. 129 § 1 k.p.c. wyraźnie wskazuje na to, że strona powołująca się w piśmie na dokument obowiązana jest złożyć jego oryginał dopiero na żądanie przeciwnika. Niewątpliwie zatem do dnia rozprawy (zgłoszenia zarzutu) strona powodowa nie miała zatem obowiązku składania oryginałów, skoro nie żądała tego strona pozwana. Potrzeba taka powstała dopiero w dniu 20 stycznia 2014 roku. Wobec nieobecności pełnomocnika strony powodowej na tej rozprawie Sąd Rejonowy winien był rozprawę odroczyć i zobowiązać tegoż pełnomocnika do złożenia oryginałów. Za takim stwierdzeniem przemawia to, że strony wcześniej wymieniły już pisma procesowe, podnosząc w nich wszystkie zarzuty, a zatem strona powodowa mogła pozostawać w uzasadnionym przekonaniu co do tego, że dołączając kopie wezwań do zapłaty odparła zarzut bezskuteczności wypowiedzenia. Nawiasem mówiąc zarzut ten dotyczył dokumentów, które były wysłane do strony pozwanej również w oryginałach. Okoliczności sprawy i moment podniesienia tego zarzutu przemawiały za tym, aby wobec nieobecności pełnomocnika strony powodowej na rozprawie umożliwić mu złożenie oryginałów dokumentów, które miały w sprawie istotne znaczenie. Te okoliczności przemawiały za potrzebą dopuszczenia dowodów z wezwań do zapłaty na etapie postępowania apelacyjnego. Skorzystanie przez sąd drugiej instancji z uprawnienia określonego w art. 381 k.p.c. wymaga dokonania uprzedniej, łącznej, kumulatywnej oceny wystąpienia dwóch, ale odrębnych ustawowych przesłanek określonych powołanym przepisem: możliwości powołania nowych faktów i dowodów już przed sądem pierwszej instancji, oraz później wynikłej potrzeby powołania się na nie. Samo tylko istnienie wcześniej możliwości powołania określonych dowodów już w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji nie przesądza jeszcze automatycznie o równoczesnym istnieniu już wówczas potrzeby powołania się na te dowody (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 czerwca 2013 roku, II PK 304/12, Lex nr 1341274).

2. Niezależnie od powyższego nie sposób jest odeprzeć zarzutu apelacji, w którym wskazuje się na wydanie przez Sąd Okręgowy w Krakowie prawomocnego nakazu zapłaty w sprawie I Nc 147/12, w którym zasądzono od strony pozwanej na rzecz strony powodowej wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z mienia za wcześniejszy okres (od 9 września 2011 roku do 31 grudnia 2011 roku). Strona pozwana okoliczności tej nie kwestionowała, a zatem Sąd Rejonowy winien był, mając na względzie wyniki całej rozprawy, uznać ją za przyznaną (art. 230 k.p.c.). Ma to bowiem istotne znaczenie dla rozpoznania sprawy z przyczyn przedstawionych poniżej.

Określona w art. 365 § 1 k.p.c. moc wiążąca orzeczenia stanowi pozytywny skutek prawomocności orzeczenia, w odróżnieniu od opisanej w art. 366 k.p.c. powagi rzeczy osądzonej, traktowanej jako negatywny skutek prawomocności wyroku, zaś oba te skutki składają się na tzw. prawomocność materialną orzeczenia. Podstawowym celem powyższych regulacji jest zapewnienie orzeczeniom prawomocnym formalnie cech niewzruszalności i stabilności w celu uniemożliwienia ich wzruszenia i zapewnienia należytej ochrony prawnej zawartym w nich rozstrzygnięciom. Jak trafnie wskazuje się w literaturze, ochrona taka nie byłaby zapewniona, gdyby możliwe było kwestionowanie przez dowolne osoby, organy państwa i instytucje stanu prawnego ukształtowanego korzystnie dla ubiegającego się o ochronę prawną przez prawomocne orzeczenie sądowe. Regulacje przewidziane w art. 365 § 1 i art. 366 k.p.c. gwarantują stabilność określonej orzeczeniem sądowym sytuacji prawnej, uniemożliwiając jej podważenie przez stronę niezadowoloną z rozstrzygnięcia i zobowiązując do jej respektowania inne sądy oraz inne organy państwa w określonych przez ustawę granicach. Należy podkreślić, że tym samym regulacje te realizują jedną z najistotniejszych gwarancji konstytucyjnych, jaką jest prawo do rozstrzygnięcia sprawy przez niezawisły sąd (art. 45 ust. 1 Konstytucji), która nie byłaby możliwa do osiągnięcia bez stabilności, pewności i niewzruszalności rozstrzygnięć sądowych. Są także jedną z gwarancji powagi wymiaru sprawiedliwości. W orzecznictwie przy tym jednolicie przyjmuje się, że powaga rzeczy osądzonej i moc wiążąca orzeczenia w zasadzie odnoszą się tylko do treści jego sentencji, a nie uzasadnienia, natomiast zawarte w uzasadnieniu motywy rozstrzygnięcia mogą mieć znaczenie dla ustalenia zakresu mocy wiążącej i powagi rzeczy osądzonej prawomocnego orzeczenia, czyli dla określenia granic jego prawomocności materialnej w rozumieniu art. 365 § 1 k.p.c. (orzeczenia Sądu Najwyższego: z dnia 8 czerwca 2005 r. V CK 702/04, niepubl., z dnia 15 lutego 2007 r. II CSK 452/06, OSNC-ZD 2008/A/20, z dnia 21 czerwca 2007 r. IV CSK 63/67, z dnia 15 listopada 2007 r. II CSK 347/07 i z dnia 13 marca 2008 r. III CSK 284/07, niepubl.). Niemniej w nowszym orzecznictwie Sądu Najwyższego jednolicie przyjmuje się moc wiążącą prawomocnych rozstrzygnięć prejudycjalnych. Wskazuje się, że związanie prawomocnym wyrokiem oznacza, iż sąd obowiązany jest uznać, że kwestia prawna, która była już przedmiotem rozstrzygnięcia w innej sprawie, a która ma znaczenie prejudycjalne w sprawie przez niego rozpoznawanej, kształtuje się tak, jak przyjęto w prawomocnym wcześniejszym wyroku, nawet jeżeli argumentacja prawna, na której opiera się to rozstrzygnięcie jest nietrafna. W późniejszej sprawie kwestia ta nie może być już w ogóle badana (por. między innymi wyroki: z dnia 8 stycznia 2002 r. I CKN 730/99, z dnia 12 lipca 2002 r. V CKN 1110/00, z dnia 7 stycznia 2004 r. III CK 192/02, z dnia 13 października 2005 r. I CK 217/05, z dnia 8 marca 2010 r. II PK 258/09, z dnia 29 września 2011 r. IV CSK 652/10, z dnia 28 marca 2012 r. II UK 327/11 i z dnia 19 października 2012 r. V CSK 485/11, niepubl.). Jest tak dlatego, że unormowanie przewidziane w art. 365 § 1 k.p.c. ma gwarantować poszanowanie prawomocnego orzeczenia sądu, regulującego stosunek prawny będący przedmiotem rozstrzygnięcia. Istnienie prawomocnego wyroku, co do udzielenia ochrony prawnej określonemu prawu podmiotowemu, przekreśla możliwość ponownego oceniania zasadności roszczenia wynikającego z tego samego prawa, jeżeli występują te same okoliczności. W konsekwencji, w sytuacji, gdy sąd rozstrzygnął już w prawomocnie osądzonej sprawie o zasadzie odpowiedzialności pozwanego, w następnym procesie o pozostałe świadczenia wynikające z tego samego stosunku prawnego sąd jest związany rozstrzygnięciem zawartym w pierwszym wyroku, który ma charakter prejudycjalny. Prawomocny wyrok swoją mocą powoduje, że nie jest możliwe dokonanie odmiennej oceny i odmiennego osądzenia tego samego stosunku prawnego w tych samych okolicznościach faktycznych i prawnych, między tymi samymi stronami.

Zasądzając w sprawie I Nc 147/12 na rzecz strony powodowej wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z mienia strony powodowej za okres od 9 grudnia 2011 roku do 31 grudnia 2011 roku Sąd Okręgowy w Krakowie uznał, że strona pozwana korzysta z tego mienia bez tytułu prawnego, a zatem, że łącząca strony umowa została skutecznie rozwiązana. W tym zakresie powstał prejudykat, którym Sąd w niniejszym postępowaniu jest związany. Nie ma przy tym znaczenia to, że orzeczenie zapadło w formie nakazu zapłaty, skoro zgodnie z art. 504 § 2 k.p.c. nakaz zapłaty, przeciwko któremu w całości lub w części nie wniesiono skutecznie sprzeciwu, ma skutki prawomocnego wyroku.

3. Jak wynika z powyższych rozważań w sprawie istnieją dwa powody, które winny skutkować stwierdzeniem, że łącząca strony umowa została skutecznie rozwiązana, a zatem strona powodowa może skutecznie dochodzić zapłaty wynagrodzenia za bezumowne korzystanie na podstawie art. 225 k.c. w zw. z art. 224 § 2 k.c. Pozostaje jeszcze do rozstrzygnięcia kwestia wysokości dochodzonej kwoty.

4. Sąd Rejonowy stanął na stanowisku, że strona powodowa nie wykazała wysokości swojego roszenia, uznając, iż wysokość ta mogła zostać wykazana jedynie w drodze opinii biegłego. Z takim stwierdzeniem można byłoby się zgodzić, gdyby nie to, że wysokość dochodzonego przez stronę powodową roszczenia została obliczona na poziomie wynikającym z łączącej strony umowy, czego z kolei strona pozwana nie kwestionuje. W orzecznictwie Sądu Najwyższego nie budzi wątpliwości to, że wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z lokalu mieszkalnego przez najemcę, który utracił tytuł prawny do dalszego zajmowania lokalu powinno odpowiadać należnościom za najem tego lokalu, aczkolwiek nie wyłącza to odpowiedzialności najemcy lub innego użytkownika za szkodę na zasadach ogólnych (por. np. uchwała 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 10 lipca 1984 roku, III CZP 20/84, OSNC 1984/12/209 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 lipca 1978 roku, III CRN 122/78, OSNC 1979/6/118). Brak jest jednocześnie uzasadnionych powodów, które uniemożliwiałyby nadanie temu poglądowi waloru bardziej ogólnego i odniesienie go także do sytuacji, w której strona umowy, której przedmiotem było korzystanie z jej mienia dochodzi po rozwiązaniu umowy wynagrodzenia z tytułu bezumownego korzystania z tego mienia. Również w tej sytuacji wysokość tego wynagrodzenia odpowiadać winna co najmniej wysokości świadczeń, które były uiszczane na podstawie łączącej strony umowy. Gdyby bowiem kontrahent wywiązywał się należycie ze swojego zobowiązania umowa trwałaby nadal, a w takim wypadku możliwe do uzyskania świadczenia byłyby co najmniej w takiej wysokości, która wynikała z umowy.

Stwierdzenie, że strona powodowa wykazała zasadność swojego żądania zarówno co do zasady jak i wysokości skutkować musiało zmianą zaskarżonego wyroku na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. poprzez uwzględnienie powództwa w całości.

4. O kosztach postępowania za pierwszą i drugą instancję orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. Na zasądzoną ich tytułem kwotę 2400 zł w pierwszej i 1200 zł w drugiej instancji złożyło się wynagrodzenie pełnomocnika strony powodowej, liczone odpowiednio do § 6 pkt 5 i 12 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 6 pkt 5 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (tekst jednolity - Dz. U. z 2013 roku, poz. 490).

Jednocześnie na postawie art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych nakazano ściągnąć od strony pozwanej jako przegrywającej opłatę od pozwu i apelacji, których strona powodowa nie miała obowiązku uiścić.

Ref. SSR A. Z. - W.