Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 stycznia 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 9 stycznia 2013 r. w Szczecinie

sprawy J. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K.

o rozliczenie emerytury

na skutek apelacji ubezpieczonego

od wyroku Sądu Okręgowego w Koszalinie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 17 lutego 2012 r. sygn. akt IV U 17/12

oddala apelację.

UZASADNIENIE

Decyzją z 21.10.2011 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. dokonał rozliczenia emerytury ubezpieczonego J. S. w związku z osiągniętym przychodem za 2010r. Organ rentowy ustalił, że osiągnięty przez ubezpieczonego w 2010r. przychód wyniósł 38.455,00zł i przekroczył niższą kwotę graniczną dla tego roku tj. 27,093,40zł o kwotę 11.361,80zł. W konsekwencji organ rentowy uznał, że ubezpieczony pobrał nienależne świadczenie w kwocie 5.820,88 zł i zobowiązał go do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia.

Ubezpieczony wniósł odwołanie od powyższej decyzji wskazując, że z tytułu zatrudnienia i prowadzenia pozarolniczej działalności osiągnął w 2010 r. przychód wynoszący około 17.000 zł i nie przekroczył niższej kwoty granicznej dla tego roku. Podniósł też, że z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności opłaca tylko składkę na ubezpieczenie zdrowotne.

Organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie.

Sąd Okręgowy w Koszalinie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 17 lutego 2012 r., oddalił odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w K. z dnia 21 października 2011 r., znak (...).

W ustaleniach faktycznych sąd podał, iż decyzją z 24.09.2008r. organ rentowy przyznał ubezpieczonemu J. S. emeryturę od 01.07.2008r.

W pkt VI informacji zawartej na odwrocie decyzji organ rentowy poinformował ubezpieczonego, że prawo do emerytury ulega zawieszeniu albo świadczenie to ulega zmniejszeniu w razie osiągania przychodu uzyskanego, m.in. z tytułu zatrudnienia albo prowadzenia pozarolniczej działalności. W pkt VIII wskazano, natomiast że w celu ustalenia, czy zachodzą okoliczności powodujące zawieszenie prawa do emerytury lub zmniejszenie wysokości świadczenia ubezpieczony jest obowiązany powiadomić organ rentowy o:

1)  osiąganiu przychodu i jego wysokości,

2)  łącznej kwocie przychodu osiągniętego w roku kalendarzowym lub w poszczególnych miesiącach w terminie do końca lutego następnego roku; jeżeli ubezpieczony prowadzi pozarolniczą działalność i dobrowolnie opłaca składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe - o łącznej kwocie podstawy wymiaru składek, a w przypadku nie opłacania składek - o kwocie jaką zadeklarowałby gdyby opłacał składkę" (nie mniejszej niż kwota najniższej podstawy wymiaru składek).

W dniu 19.10.2011 r. wpłynęło do organ rentowego oświadczenie ubezpieczonego, z którego wynika, że w roku 2010 ubezpieczony osiągnął przychód:

- z tytułu umowy o pracę - 15.804 zł,

- z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności - 1.000 zł.

Przychód osiągnięty z tytułu zatrudnienia potwierdzony został zaświadczeniem zakładu pracy.

Organ rentowy ustalił, że osiągnięty przez ubezpieczonego w 2010r. przychód wyniósł 38.455,00 zł i przekroczył niższą kwotę graniczną dla tego roku tj. 27,093,40 zł o kwotę 11.361,80 zł. Ustalając przychód za ten rok organ rentowy na podstawie zaświadczenia zakładu pracy ustalił, że ubezpieczony z tytułu umowy o pracę osiągnął przychód w wysokości 15.804 zł. Ponieważ ubezpieczony jest emerytem prowadzącym pozarolniczą działalność - za przychód z tej działalności organ rentowy przyjął, zgodnie z art. 104 ust. 1 a i ust. 4 art. 104 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, przychód stanowiący podstawę wymiaru składki na ubezpieczenia społeczne w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych tj. kwotę 22.651,20 zł. Ustalony przychód uzasadniał zmniejszenie świadczenia w okresie od stycznia do lutego 2010r. o kwotę 467,09 zł miesięcznie, zaś w okresie od marca do grudnia 2010 r. o kwotę 488,67 zł miesięcznie. W konsekwencji organ rentowy uznał, że ubezpieczony pobrał nienależne świadczenie w kwocie 5.820,88 zł

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny Sąd Okręgowy uznał, iż odwołanie ubezpieczonego nie zasługuje na uwzględnienie. Uzasadniając powyższe wskazał, iż z godnie z art.104. ust . 1 i 2 ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2009r. nr 153 poz. 1227 ze zm.) prawo do emerytury lub renty ulega zawieszeniu lub świadczenia te ulegają zmniejszeniu, na zasadach określonych w ust. 3-8 oraz w art. 105, w razie osiągania przychodu z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, o której mowa w ust. 2 oraz z tytułu służby wymienionej w art. 6 ust.

1 pkt 4 i 6. Za działalność podlegającą obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, o której mowa w ust. 1, uważa się zatrudnienie, służbę lub inną pracę zarobkową albo prowadzenie pozarolniczej działalności, z uwzględnieniem ust. 3.

Zgodnie z ust. 1a art. 104 dla emerytów i rencistów prowadzących pozarolniczą działalność za przychód, o którym mowa w ust. 1, przyjmuje się przychód stanowiący podstawę wymiaru składki na ubezpieczenia społeczne w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych. W myśl ust. 4 przepisy ust. 1, 1 a i 2 stosuje się również do osób wyłączonych z obowiązku ubezpieczenia społecznego z tytułu ustalenia prawa do emerytury i renty lub wykonujących działalność nie podlegającą obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu z uwagi na podleganie temu obowiązkowi z innego tytułu.

W razie osiągania przychodu w kwocie przekraczającej 70 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, ostatnio ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, nie wyżej jednak niż 130 % tej kwoty, emerytura ulega zmniejszeniu o kwotę przekroczenia, nie większą jednak niż kwota maksymalnego zmniejszenia w wysokości 24 % kwoty bazowej obowiązującej przy ostatniej waloryzacji w 1998 r. (art.104 ust. 8 pkt 1 ustawy). Kwoty maksymalnych zmniejszeń, o których mowa w ust. 8, podlegają podwyższeniu, przy zastosowaniu wskaźnika waloryzacji emerytur i rent w kolejnych terminach waloryzacji (art.104 ust. 9).

Komunikatem Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 22.11.2010 r. w sprawie granicznych kwot przychodu dla 2010 r. stosowanych przy zawieszaniu albo zmniejszaniu emerytur i rent na podstawie art. 104 ust. 10 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (M.P. nr 89, poz. 1040) ogłoszono, że kwota graniczna przychodu dla 2010r. powodująca zmniejszenie świadczenia wynosi 27.093,40 zł. Natomiast komunikatem Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 29 lutego 2009 r. w sprawie kwoty najniższej emerytury i renty, dodatku pielęgnacyjnego i dodatku dla sierot zupełnych oraz kwot maksymalnych zmniejszeń emerytur i rent (M.P. nr 14 poz. 188) ogłoszono, że od dnia 01.03.2009r. kwoty maksymalnych zmniejszeń emerytur i rent w razie osiągania przychodu w kwocie przekraczającej 70 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego za IV kwartał 2008r., nie wyższej jednak niż 130 % tego wynagrodzenia, wynoszą dla emerytur lub rent z tytułu całkowitej niezdolności do pracy 467,09 zł. A komunikatem Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 15 lutego2010 r. w sprawie kwoty najniższej emerytury i renty, dodatku pielęgnacyjnego i dodatku dla sierot zupełnych oraz kwot maksymalnych zmniejszeń emerytur i rent (M.P. nr 10 poz. 110) ogłoszono, że od dnia 01.03.2010 r. kwoty maksymalnych zmniejszeń emerytur i rent w razie osiągania przychodu w kwocie przekraczającej 70 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, ostatnio ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, nie wyższej jednak niż 130 % tego wynagrodzenia, wynoszą dla emerytur lub rent z tytułu całkowitej niezdolności do pracy 488,67 zł.

Z zaświadczenia zakładu pracy z wynika, że ubezpieczony z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, o której mowa w ust. 2 art. 104 ustawy tj. z tytułu umowy o pracę osiągnął w 2010r. przychód w wysokości 15.804zł. Ta kwota przychodu nie jest przez ubezpieczonego kwestionowana.

Dalej Sąd Okręgowy wskazał, iż kwestią sporną była zastosowana przez organ rentowy zasada ustalenia przychodu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności. Ponieważ ubezpieczony był w 2010r. osobą prowadzącą pozarolniczą działalność wyłączoną z obowiązku ubezpieczenia społecznego z tytułu ustalenia prawa do emerytury, organ rentowy za przychód z tej działalności przyjął, zgodnie z art. 104 ust. 1 a i ust. 4 art. 104 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, przychód stanowiący podstawę wymiaru składki na ubezpieczenia społeczne w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych tj. kwotę 22.651,20 zł. (podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych prowadzących pozarolniczą działalność stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60 % prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek, ogłoszonego w trybie art. 19 ust. 10 na dany rok kalendarzowy. Składka w nowej wysokości obowiązuje od dnia 1 stycznia do dnia 31 grudnia danego roku - art. 18 ust. 8 ustawy z dnia 13.10.1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych t.j. Dz. U. z 2009r. nr 205, poz. 1585 ze zm.).

Ustalony w ten sposób łączny przychód za rok 2010r. wyniósł 38.455,00 zł i przekroczył niższą kwotę graniczną dla tego roku tj. 27,093,40 zł o kwotę 11.361,80 zł. Przychód taki uzasadniał zmniejszenie emerytury w okresie od stycznia do lutego 2010r. o kwotę 467,09 zł miesięcznie, zaś w okresie od marca do grudnia 2010r. o kwotę 488,67zł miesięcznie. W konsekwencji organ rentowy trafnie uznał, że ubezpieczony pobrał nienależne świadczenie w kwocie 5.820,88 zł

Ubezpieczony poddał w wątpliwość konstytucyjność przepisu art.104 ustawy emerytalnej. Sąd pierwszej instancji wskazał, iż za niezgodny z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej został uznany jedynie art. 1 pkt 1 w związku z art. 2 ustawy z dnia 8 lipca 1999 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w zakresie, w jakim z mocą wsteczną uniemożliwił przyjęcie rzeczywistego przychodu emerytów i rencistów, osiągniętego w okresie od 1 stycznia do 26 sierpnia 1999r., z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności, w kwocie niższej od przychodu stanowiącego podstawę wymiaru składki na ubezpieczenia społeczne w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych (Wyrok TK - Dz. U. nr 41 z 15.03.2005 r. poz. 401).

Dalej Sąd Okręgowy podał, iż organ rentowy w prawidłowy sposób dokonał rozliczenia emerytury ubezpieczonego, z uwzględnieniem kwoty maksymalnego zmniejszenia. Sam ubezpieczony zresztą nie kwestionował matematycznej prawidłowości wyliczenia kwoty nienależnie pobranego świadczenia przez organ rentowy. Jego zarzuty koncentrowały się bowiem na twierdzeniu, że zaskarżona decyzja narusza jego prawa a zastosowane przepisy prawa mają charakter dyskryminacyjny.

Przepisy prawa ubezpieczeń społecznych szczegółowo regulują sposób wypłaty świadczeń emerytalnych i rentowych w sytuacji osiągania dodatkowego, poza świadczeniem emerytalno-rentowym, przychodu. Są to przepisy bezwzględnie obowiązujące co oznacza, że zarówno organ rentowy, jak i Sąd muszą je stosować.

Nadto wskazał, iż Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie podkreślał, że Konstytucja nałożyła na ustawodawcę obowiązek uregulowania prawa obywatela do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy ze względu na chorobę lub inwalidztwo oraz po osiągnięciu wieku emerytalnego (art. 67 ust. 1). W niniejszej sprawie Sąd Okręgowy nie znajduje podstaw do stwierdzenia, by uznać, że zaskarżona regulacja naruszała dyspozycję norm art. 2 i art. 67 ust. 1 Konstytucji. Demokratyczne państwo prawne, urzeczywistniające zasadę sprawiedliwości społecznej, winno zapewnić uprawnionym prawo do uzyskania świadczenia adekwatnego do stanu zdrowia, wieku oraz stażu pracy, przy uwzględnieniu swych możliwości finansowych oraz ogólnej sytuacji społeczno-gospodarczej. Sąd nie znajduje podstaw do uznania twierdzeń ubezpieczonego, że wskazane wyżej przesłanki zostały w jego wypadku naruszone.

Art. 32 Konstytucji stanowi: "1. Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne. 2. Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny".

Trybunał Konstytucyjny, dokonując kontroli konstytucyjności przepisów pod kątem zasady równości, wyrażonej w art. 32 ust. 1 Konstytucji, wielokrotnie podkreślał, że nakaz jednakowego traktowania podmiotów prawa znajduje zastosowanie w obrębie określonej klasy (kategorii). Wszystkie podmioty prawa, charakteryzujące się w równym stopniu daną cechą istotną (relewantną), powinny być traktowane równo, a więc według jednakowej miary, bez zróż nicowań, zarówno dyskryminujących, jak i faworyzujących. Podmioty różniące się mogą być natomiast traktowane odmiennie. Ocena każdej regulacji prawnej z punktu widzenia zasady równości musi być zatem poprzedzona dokładnym zbadaniem sytuacji prawnej podmiotów i przeprowadzeniem analizy, tak gdy chodzi o ich cechy wspólne, jak też cechy różniące (por. uzasadnienie wyroku z 28 maja 2002 r., sygn. P 10/01, OTK ZU nr 3/A/2002, poz. 35).

Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego zatem nie pozostawia wątpliwości, że wszyscy adresaci norm prawnych charakteryzujący się daną cechą istotną w równym stopniu mają być traktowani równo, a więc według jednakowej miary, bez zróżnicowań zarówno dyskryminujących, jak i faworyzujących. Sprawiedliwość wymaga, aby zróżnicowanie prawne podmiotów, (ich kategorii) pozostawało w odpowiedniej relacji do różnic w ich sytuacji faktycznej jako adresatów danych norm prawnych. Wyrażona w ten sposób sprawiedliwość rozdzielcza oznacza, że równych traktować należy równo, podobnych należy traktować podobnie i nie wolno tworzyć takiego prawa, które różnicowałoby sytuację prawną podmiotów, których sytuacja faktyczna jest taka sama. Tak rozumiana równość oznacza też akceptację różnego traktowania przez prawo różnych podmiotów, z tym jednak, że różne traktowanie powinno być uzasadnione (OTK w 1996 r., cz. II, poz. 33, s. 72-73; por. też wyroki TK z 16 grudnia 1997 r., sygn. K. 8/97, OTK ZU nr 6/1997 poz. 502 i 13 kwietnia 1999 r., sygn. K. 36/98, OTK ZU nr 3/1999, poz. 40, s. 243-244).

Przykładowo regulacja prawna dotycząca zaopatrzenia emerytalnego funkcjonariuszy służb mundurowych była przedmiotem wielu orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego, w których wskazano, że pełnienie służby w formacjach militarnych i paramilitarnych zakłada m.in. daleko idące ograniczenie możliwości zajmowania innych stanowisk i sprawowania funkcji oraz uzyskiwania dodatkowych przychodów. Tym samym Trybunał ten uznał, że zgodne z Konstytucją są zróżnicowania pomiędzy systemem zaopatrzenia emerytalno-rentowego funkcjonariuszy tych służb a powszechnym systemem ubezpieczeń społecznych, jeżeli tylko nie wprowadzają nadmiernego (zbędnego) uprzywilejowania funkcjonariuszy służb mundurowych (vide: wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 18 kwietnia 2008r., sygn. P 9/06, opubl. OTK-A 2008/3/43). Jednakże sam ustawodawca, w projekcie do ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. zwrócił uwagę na potrzebę "stworzenia stabilnego systemu emerytalno-rentowego w warunkach niekorzystnych trendów demograficznych" oraz na potrzebę "stopniowej likwidacji istniejących odrębności i przywilejów branżowych". W konsekwencji, w obecnym stanie prawnym, świadczenia emerytalno-rentowe funkcjonariuszy służb mundurowych ulegają zmniejszeniu na zasadach określonych w przepisach art. 104 ust. 1a-6, ust. 8 pkt 1 i 2 oraz ust. 9 i 10 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, nie więcej jednak niż o 25 % wysokości tej emerytury lub renty inwalidzkiej. Tym samym jedyną dysproporcją w zakresie zmniejszania i zawieszania prawa do świadczeń pomiędzy powszechnym systemem emerytalno-rentowym a systemem, którym objęci zostali funkcjonariusze służb mundurowych, jest możliwość zmniejszania emerytalno-rentowych świadczeń służb mundurowych maksymalnie o 25 %, której to regulacji nie zawiera ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Trybunał Konstytucyjny jednakże uznał powyższe uprzywilejowanie funkcjonariuszy służb mundurowych za zgodne z Konstytucją.

W świetle przedstawionych rozważań Sąd Okręgowy uznał, że argumentacja ubezpieczonego ma wyłącznie charakter polemiczny oraz wskazuje na duże poczucie pokrzywdzenia, które jednak nie znajduje uzasadnienia w przytoczonych przepisach prawa oraz orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego.

Ubezpieczony został powiadomiony o okolicznościach powodujących zawieszenie i zmniejszenie prawa do świadczenia emerytalnego, gdyż w informacji na odwrocie decyzji o przyznaniu emerytury organ rentowy poinformował go, że prawo do emerytury ulega zawieszeniu albo świadczenie to ulega zmniejszeniu w razie osiągania przychodu uzyskanego, m.in. z tytułu zatrudnienia i prowadzenia pozarolniczej działalności. Wskazał, że zmniejszeniu podlega emerytura w razie osiągania przychodu przekraczającego kwotę 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, ostatnio ogłoszonego przez Prezesa GUS.

W tych okolicznościach wypłacone ubezpieczonemu świadczenie w kwocie 5.820,88 zł należy uznać za nienależnie pobrane świadczenie w rozumieniu art. 138 ust.2 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, do zwrotu którego ubezpieczony jest zobowiązany na mocy art. 138 ust. 1 tej ustawy.

Na marginesie sąd pierwszej instancji zauważył, że organ rentowy na mocy art. 138 ust. 6 w/w ustawy jest uprawniony, w uzasadnionych przypadkach, do odstąpienia od żądania zwrotu nienależnie pobranych świadczeń.

Z tych motywów Sąd Okręgowy uznał, że decyzja organu rentowego odpowiada prawu, dlatego też działając na podstawie art.477 ¹⁴ § 1 k.p.c., orzekł jak w sentencji wyroku

Od powyższego wyroku apelację wniósł ubezpieczony, który wydanemu wyrokowi zarzucił sprzeczność art. 104 ust. 1 a i art. 4 ustawy z 17.12.1998 r., o emeryturach i rentach z FUS z Konstytucją RP oraz sprzeczność działań organu rentowego z art. 5 kc lub 8 kp.

Tak ponosząc, apelujący wniósł o uchylenie w całości zaskarżonego wyroku i w konsekwencji zaskarżonej decyzji.

Uzasadniając powyższe wskazał, iż w 2010 r., pobierając emeryturę prowadził działalność gospodarczą z której uzyskiwał przychody brutto 15.804 plus 1000 złotych. Do tych przychodów ZUS doliczył mu „niby” przychody na podstawie zaskarżonego przepisu, którego nie można pogodzić z zasadami określonymi w Konstytucji. Nawet jeżeli byłby zgodny z zasadą sprawiedliwości to i tak w świetle art. 5kc i 8 kp jego stosowanie jest sprzeczny ze społeczno - gospodarczym przeznaczeniem prawa i zasadami współżycia społecznego. Jego stosowanie jest ewidentnym naruszeniem prawa.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja ubezpieczonego nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy przeprowadził kompletne postępowanie dowodowe w zakresie niezbędnym dla rozstrzygnięcia sporu. Na tej podstawie poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne, które Sąd Odwoławczy zaaprobował i przyjął za własne. Sąd pierwszej instancji prawidłowo przedstawił mające zastosowanie w sprawie przepisy prawa, przytaczając ich treść, jak i dokonując trafnej wykładni. Kontrola instancyjna zaskarżonego rozstrzygnięcia doprowadziła Sąd Apelacyjny do przekonania, że Sąd Okręgowy dokonał ustaleń w oparciu o zgromadzony materiał dowodowy, w granicach zakreślonych treścią normy z przepisu art. 233 § 1 k.p.c.

Rozważając argumenty apelacji Sąd Apelacyjny w pierwszym rzędzie wskazuje, że z okoliczności sprawy wynika, że bezspornie ubezpieczony jako emeryt pracował na umowę o pracę i prowadził pozarolniczą działalność gospodarczą.

Zatem jak najbardziej zasadna była ocena prawna na podstawie art. 104 ust. 1 i 1a ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach.

Norma art. 104 ust. 1 stanowi, że prawo do emerytury lub renty ulega zawieszeniu lub świadczenia te ulegają zmniejszeniu, na zasadach określonych w ust. 3-8 oraz w art. 105, w razie osiągania przychodu z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, o której mowa w ust. 2 oraz z tytułu służby wymienionej w art. 6 ust. 1 pkt 4 i 6. Natomiast ustęp 1a tego przepisu stanowi, że dla emerytów i rencistów prowadzących pozarolniczą działalność za przychód, o którym mowa w ust. 1, przyjmuje się przychód stanowiący podstawę wymiaru składki na ubezpieczenia społeczne w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych. Norma art. 104 ust. 1a odsyła do art. 18 ust. 8 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, w myśl której podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 5, stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60 % prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek, ogłoszonego w trybie art. 19 ust. 10 na dany rok kalendarzowy. Składka w nowej wysokości obowiązuje od dnia 1 stycznia do dnia 31 grudnia danego roku.

Jak prawidłowo wskazał sąd pierwszej instancji dla emerytów prowadzących działalność gospodarczą za przychód przyjmuje się przychód stanowiący podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne. Ustalony w ten sposób w przypadku wskazanego przychód za 2010 r., wyniósł 38.455,00 złotych i przekroczył kwotę graniczną dla tego roku ustaloną w wysokości 27.093, 40 złotych o kwotę 11.361,80 złotych, co uzasadniało zmniejszenie emerytury w styczniu i lutym o kwotę 467, 09 złotych a w okresie od marca do grudnia 2010 r. o kwotę 488,67 złotych.

Należy podkreślić, że ubezpieczony ma możliwość wyboru formy prawnej swojej aktywności zarobkowej, a skoro zarejestrował działalność gospodarczą to ma też obowiązek zapoznać się z obowiązującymi w tym zakresie regulacjami prawnymi i dostosowywać swoją sytuacje faktyczną do wymogów prawa.

W konsekwencji, ustalenia i ocena prawna Sądu Okręgowego co do podstawy wymiaru składki przyjętej przez organ rentowy były prawidłowe, i jako takie Sąd Apelacyjny w całości je podzielił. Wymaga też przypomnienia, że objęcie ubezpieczonego obowiązkiem zwrotu nadpłaconej emerytury stanowi pochodną ustalenia, że w niektórych miesiącach 2010 roku uzyskiwał dodatkowy dochód i to w kwocie przekraczającej ustawowo określony próg wynoszący 70 % przeciętnego wynagrodzenia. Zasadą wypłaty świadczeń z ubezpieczenia emerytalnego jest bowiem założenie, że ubezpieczony zaniechał pracy zarobkowej. Nie oznacza to jednak, że wykluczone jest uzyskiwanie jakichkolwiek dochodów. Stąd też ustawowa granica do jakiej miesięczny dochód nie wpływa na wymiar emerytury.

W nawiązaniu do zarzutów apelacji ubezpieczonego wskazać należy, iż art. 104 ustawy o emeryturach były już przedmiotem rozważań Trybunału Konstytucyjnego, co do jego zgodności z Konstytucją. We wskazanym przez sąd pierwszej instancji wyroku z 8 marca 2005 roku (sygn. K 27/03, OTK-A z 2005 roku, nr 3, poz. 22) Trybunał Konstytucyjny zważył, że ustawa o emeryturach i rentach z FUS wiąże skutek w postaci zawieszenia albo zmniejszenia prawa do emerytury z pojęciem przychodu. Zgodnie z brzmieniem art. 4 pkt 9 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, chodzi o przychody w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu m.in. z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności oraz umowy agencyjnej lub umowy zlecenia. Zgodnie z regulacją zawartą w art. 104 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z FUS świadczeniobiorcy prowadzący działalność gospodarczą sami deklarują kwotę uzyskanego z tego tytułu przychodu, od której opłacają składki na ubezpieczenia społeczne; z tym, że kwota ta nie może być niższa niż 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale. Jak wskazał Trybunał intencją ustawodawcy było polepszenie sytuacji emerytów i rencistów a wprowadzenie do porządku prawnego normy art. 104 ust. 1a miało za zadanie zlikwidować niekorzystne skutki zmian stanu prawnego. Jednak intencji tej nie udało się ustawodawcy w pełni zrealizować, gdyż zaskarżone przepisy okazały się niekorzystne dla emerytów, którzy z tytułu prowadzenia działalności pozarolniczej uzyskują rzeczywisty przychód, który jest niższy niż ustalony jako minimalna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne. Dotyczy to w szczególności sytuacji, gdy świadczeniobiorcy uzyskują dodatkowe przychody z kilku tytułów działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, a uzyskiwany z tej działalności przychód jest niższy niż 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzedzającym kwartale. W konsekwencji wskazana grupa adresatów nie ma możliwości wykazania rzeczywistej kwoty przychodu i musi zadeklarować kwotę stanowiącą minimum podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne, co powoduje dolegliwości w postaci zmniejszenia należnego im z tego tytułu świadczenia (art. 104 ust. 7 i 8 ustawy o emeryturach i rentach). Mimo to Trybunał Konstytucyjny nie uznał powyższych regulacji za niezgodne z Konstytucją w całości ponieważ dla wielu świadczeniobiorców wprowadzona z mocą wsteczną regulacja była korzystna. Trybunał uznał zaskarżone przepisy za niekonstytucyjne wyłącznie w zakresie, w jakim z mocą wsteczną (w okresie od 1 stycznia do 26 sierpnia 1999 roku) obowiązywały w stosunku do osób, które w tym okresie, będąc uprawnionymi do świadczeń emerytalnych lub rentowych na gruncie ustawy o emeryturach i rentach, osiągały przychody z działalności pozarolniczej w wysokości niższej niż 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.

Nieuprawnionym był także zarzut naruszenia art. 5 kc i 8 kp. Kwestia podlegania ubezpieczeniu społecznemu nie jest zależna od woli ubezpieczonego. Obowiązek podlegania ubezpieczeniom wynika bowiem z przepisów prawa. Przepisy prawa z zakresu ubezpieczeń społecznych są przepisami bezwzględnie obowiązującymi, a zatem przy ich stosowaniu ani organ rentowy ani sąd nie mogą mieć na uwadze zasad współżycia społecznego; przepisy te muszą być bezwzględnie przestrzegane w stosunku do wszystkich nawet, jeśli jawią się one osobie zainteresowanej jako subiektywnie niesprawiedliwe

W konsekwencji kwestionowaną przez ubezpieczonego decyzję organu rentowego należało uznać za prawidłową o czym orzekł Sąd Okręgowy.

Uwzględniając powyższe, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. apelację oddalił.