Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 10 lutego 2014 roku Sąd Rejonowy dla Krakowa-Śródmieścia w Krakowie, Wydział IV Sąd Gospodarczy odrzucił apelację pozwanego od wyroku tego Sądu z dnia 25 czerwca 2013 roku.

W uzasadnieniu Sąd I instancji podał, że apelacja została wniesiona wraz z wnioskiem o zwolnienie od kosztów sądowych w zakresie opłaty od apelacji przez profesjonalnego pełnomocnika pozwanego. Postanowieniem z dnia 16 października 2013 roku Sąd Rejonowy oddalił wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych, a orzeczenie to zostało zaskarżone przez pozwanego. Sąd Okręgowy w Krakowie oddalił zażalenie w przedmiocie odmowy zwolnienia od kosztów. Orzeczenie to zostało doręczone pełnomocnikowi pozwanego w dniu 21 stycznia 2014 roku. Sąd I instancji powołał treść przepisu art. 112 ust. 3 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, wskazując, że od daty doręczenia pełnomocnikowi tego postanowienia rozpoczął bieg tygodniowy termin do uiszczenia należnej opłaty od apelacji. Skoro w tym terminie nie została uiszczona wymagana opłata sądowa, Sąd Rejonowy apelację odrzucił na zasadzie art. 370 k.p.c.

Powyższe postanowienie zostało zaskarżone zażaleniem przez pozwanego, który wniósł o jego uchylenie oraz przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu dla Krakowa-Śródmieścia w Krakowie do ponownego rozpoznania. Żalący wniósł przy tym o wystąpienie z pytaniem prawnym do Trybunału Konstytucyjnego o zgodność art. 112 ust. 3 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych z art. 45 ust. 1, art. 78 oraz art. 32 ust. 1 Konstytucji.

Zaskarżonemu postanowieniu zarzucono naruszenie:

- art. 370 k.p.c. w zw. z art. 112 ust. 3 u.k.s.c. – poprzez jego zastosowanie i odrzucenie apelacji wniesionej przez pozwanego bez uprzedniego wezwania go do uiszczenia opłaty od apelacji,

- art. 130 § 1 k.p.c. w zw. z art. 112 ust. 2 u.k.s.c. poprzez ich niezastosowanie i nie wezwanie strony do uiszczenia opłaty od apelacji w terminie 7 dni pod rygorem odrzucenia apelacji,

- art. 45 ust. 1 w zw. z art. 78 oraz art. 32 ust. 1 Konstytucji poprzez pozbawienie strony prawa do rozpoznania sprawy przez sąd II instancji.

W uzasadnieniu zażalenia pozwany podniósł, że Sąd I instancji błędnie zastosował przepis art. 112 u.k.s.c., gdyż w niniejszej sprawie powinien znaleźć zastosowanie ust. 2 ww. artykułu, zgodnie z którym po prawomocnym oddaleniu wniosku o zwolnienie od kosztów strona powinna zostać wezwana do uiszczenia wymaganej opłaty. W ocenie skarżącego zastosowany przez Sąd I instancji ust. 3 art. 112 u.k.s.c. w zw. z art. 370 k.p.c. jest niezgodny z art. 45 ust. 1, art. 78 oraz art. 32 ust. 1 Konstytucji. Zdaniem pozwanego, nawet profesjonalnemu pełnomocnikowi nie można odmówić prawa do błędu, zwłaszcza, że nie można wykluczyć, iż błędy tych podmiotów mogą też świadczyć o niewłaściwym ukształtowaniu procedury sądowej przez prawodawcę. Rozwiązaniu przyjętemu w art. 112 ust. 3 u.k.s.c. pozwany zarzucił nadmierny formalizm, który ogranicza prawo strony do kontroli instancyjnej, nieadekwatność sankcji do wagi przewinienia. Z punktu widzenia interesów stron postępowania, jedynym racjonalnym uzasadnieniem rozwiązania zawartego w art. 112 ust. 3 u.k.s.c. jest przyspieszenie postępowania. Dążenie do ograniczenia czasu rozpoznania sprawy przez sąd - choć wynikające pośrednio z art. 45 Konstytucji – nie może być jednak nadrzędne w porównaniu z prawem strony do uzyskania sprawiedliwego rozstrzygnięcia. Mając na względzie powyższe rozważania koniecznym staje się, w ocenie żalącego, wystąpienie z pytaniem prawnym do Trybunału Konstytucyjnego w celu oceny zgodności zakwestionowanego przepisu obowiązującego prawa z Konstytucją.

Ponadto pozwany podniósł, że niezależnie o od powyższego w zaistniałej sytuacji Sąd I instancji powinien wezwać dodatkowo pozwanego do uiszczenia opłaty sądowej od apelacji na podstawie art. 112 ust. 2 u.k.s.c. w zw. z art. 130 § 1 k.p.c. Pozwany powołał się na stanowisko Sądu Apelacyjnego w Białymstoku zawarte w postanowieniu z dnia 6 kwietnia 2011 roku, I ACz 374/11, uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 15 czerwca 2010 roku, II UZP 4/10 oraz postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 sierpnia 2010 roku, II UZ 6/10.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zażalenie jest bezzasadne.

Rozstrzygnięcie Sądu I instancji jest zgodne z obowiązującymi przepisami prawa. W myśl powołanego przez stronę skarżącą art. 112 ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jedn. Dz.U. z 2014 r., poz. 1025; dalej – u.k.s.c.), jeżeli wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych zgłoszony przed upływem terminu do opłacenia pisma został prawomocnie oddalony, przewodniczący wzywa stronę do opłacenia złożonego pisma, na podstawie art. 130 k.p.c. Jednakże – zgodnie z art. 112 ust. 3 u.k.s.c. – przepisu ust. 2 nie stosuje się, jeżeli pismo podlegające opłacie w wysokości stałej lub stosunkowej obliczonej od wskazanej przez stronę wartości przedmiotu sporu lub wartości przedmiotu zaskarżenia, zostało wniesione przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego. W takim przypadku, jeżeli wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych złożony przed upływem terminu do opłacenia pisma został oddalony, tygodniowy termin do opłacenia pisma biegnie od dnia doręczenia stronie postanowienia, a gdy postanowienie zostało wydane na posiedzeniu jawnym - od dnia jego ogłoszenia. Jeżeli jednak o zwolnieniu od kosztów sądowych orzekał sąd pierwszej instancji, a strona wniosła zażalenie w przepisanym terminie, termin do opłacenia pisma biegnie od dnia doręczenia stronie postanowienia oddalającego zażalenie, a jeżeli postanowienie sądu drugiej instancji zostało wydane na posiedzeniu jawnym - od dnia jego ogłoszenia. Cytowany przepis art. 112 ust. 3 u.k.s.c. dotyczy również środków odwoławczych i środków zaskarżenia, gdyż także do nich (z odpowiednią modyfikacją) znajduje zastosowanie art. 130 k.p.c. (zob. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 16 listopada 2012 roku, III CZP 56/12, OSNC 2013 r., z. 6, poz. 70; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16 kwietnia 2014 roku, V CZ 21/14, System Informacji Prawnej Lex).

W niniejszej sprawie apelacja, w której znalazł się również wniosek o zwolnienie z kosztów sądowych, została sporządzona przez reprezentującego pozwanego radcę prawnego. Trafnie zatem przyjął Sąd I instancji, że obowiązek uiszczenia opłaty sądowej od apelacji aktualizuje się dla profesjonalnego pełnomocnika w momencie doręczenia mu odpisu postanowienia oddalającego wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych, zatem w niniejszej sprawie w dniu 21 stycznia 2014 roku.

Powołana przez żalącego uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 15 czerwca 2010 roku, II UZP 4/10 (OSNP z 2011 r., nr 3-4, poz. 38), postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 sierpnia 2010 roku, II UZ 6/10 (System Informacji Prawnej Lex) oraz postanowienie Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 6 kwietnia 2011 roku, I ACz 374/11 (Orzecznictwo Sądów Apelacji Białostockiej 2011 r., nr 2-3, s. 41-43), nie odnoszą się do regulacji zawartej w art. 112 ust. 3 u.k.s.c., lecz poddają wykładni skutki uchylenia art. 130 ^{( 2)} § 3 k.p.c. Zajęte we wskazanej uchwale oraz postanowieniach stanowisko, że nieopłacenie środka zaskarżenia złożonego przez profesjonalnego pełnomocnika uruchamia tryb postępowania naprawczego nie jest aktualne w sytuacji, w której możliwość zastosowania art. 130 § 1 k.p.c. została wprost wyłączona w ustawie – art. 112 ust. 3 u.k.s.c. (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 lipca 2011 roku, V CZ 30/11, System Informacji Prawnej Lex).

Odnosząc się do wniosku żalącego o wystąpienie z pytaniem prawnym do Trybunału Konstytucyjnego o zgodność art. 112 ust. 3 u.k.s.c. z art. 45 ust. 1, art. 78 oraz art. 32 ust. 1 Konstytucji, Sąd Okręgowy nie podziela wątpliwości pozwanego w tym zakresie. Kwestia ta była też przedmiotem wypowiedzi Sądu Najwyższego, który w powyższej wykładni art. 112 ust. 3 u.k.s.c. również nie dostrzegł naruszenia Konstytucji (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 lipca 2011 roku, V CZ 30/11, System Informacji Prawnej Lex; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 kwietnia 2012 roku, I CZ 36/12, System Informacji Prawnej Lex; uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 16 listopada 2012 roku, III CZP 56/12, OSNC 2013, z. 6, poz. 70). Wprowadzony obowiązek nie jest dla profesjonalisty skomplikowany. Należy dostrzec, że samo złożenie przez profesjonalnego pełnomocnika wraz z pismem procesowym wniosku o zwolnienie strony od kosztów sądowych potwierdza świadomość pełnomocnika istnienia obowiązku opłacenia tego pisma procesowego. Doręczenie zaś profesjonalnemu pełnomocnikowi strony postanowienia oddalającego wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych stanowi kompetentną informację dla niego, jaką opłatę sądową obowiązany jest uiścić. W zasadzie więc doręczenie takiego postanowienia można przyrównać do wezwania pełnomocnika do uiszczenia opłaty.

Podsumowując, Sąd I instancji – wbrew twierdzeniom skarżącego – nie był zobowiązany do wzywania strony do uiszczenia wymaganej opłaty. Pełnomocnik pozwanego powinien był postąpić zgodnie z powołanym przepisem art. 112 ust. 3 u.k.s.c. Doręczenie wskazanego postanowienia stanowiło dla profesjonalnego pełnomocnika czytelną informację, że obowiązany jest uiścić opłatę sądową w terminie tygodnia od daty doręczenia postanowienia oddalającego zażalenie. Apelacja nie została opłacona w terminie, więc podlegała odrzuceniu (art. 370 k.p.c.).

Mając powyższe na uwadze orzeczono jak w sentencji na podstawie art. 385 k.p.c. w związku z art. 397 § 2 k.p.c.

s.ref. SSR M. Kowalska