Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 sierpnia 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 6 sierpnia 2014 r. w Poznaniu

sprawy z wniosku W. B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P.

o spłatę świadczenia

na skutek apelacji pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P.

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 31 lipca 2013 r. sygn. akt VIII U 1744/13

1.  oddala apelację w zakresie żądania zmiany zaskarżonego wyroku w punkcie

1 poprzez określenie daty końcowej prawa do odsetek na dzień 19 lutego 2014 r.

2.  w pozostałym zakresie postępowanie apelacyjne umarza.

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 28 marca 2013 r., znak: (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P., na podstawie art. 151 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2013 poz. 267), odmówił uchylenia decyzji z dnia 26 września 2011 r. w części, w jakiej decyzja ta zawiesza, na podstawie art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw w związku z art. 103a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r., Nr 153, poz. 1227), prawo do emerytury W. B. w okresie od 1 października 2011 r. do 30 czerwca 2012 r. W uzasadnieniu organ rentowy podniósł, iż Trybunał Konstytucyjny nie wskazał ani w wyroku, ani w jego uzasadnieniu innej daty utraty mocy prawnej przepisów. Tym samym wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012 r. nie ma zastosowania do przypadającego przed dniem 22 listopada 2012 r. okresu zawieszenia emerytur na podstawie art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw w związku z art. 103a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

W dniu 6 maja 2013 r. W. B. złożyła w formie i terminie przewidzianym prawem odwołanie od wyżej opisanej decyzji wnosząc o jej zmianę w całości i orzeczenie co do istoty sprawy poprzez uchylenie decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 26 września 2011 r. oraz podjęcie wypłaty na jej rzecz zaległych świadczeń za okres od 1 października 2011 r. do 30 czerwca 2012 r. wraz z odsetkami od dnia 1 października 2011 r. do 30 czerwca 2012 r. naliczanych od każdego miesięcznego świadczenia emerytalnego przypadającego w tym okresie poczynając od dnia wymagalności tj. od 11 dnia każdego miesiąca do dnia zapłaty. W uzasadnieniu podniosła, iż decyzja organu rentowego jest niezgodna z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012 r. Wskazała także, iż decyzja organu rentowego jest niezgodna z zasadą ochrony zaufania obywateli do państwa. Podniosła, iż zgodnie z utrwalonym poglądem Sądu Najwyższego wyrok Trybunału Konstytucyjnego stwierdzający niezgodność określonego przepisu z Konstytucją RP jest w zasadzie skuteczny od dnia wejście w życie zakwestionowanego przepisu.

Wyrokiem z dnia 31 lipca 2013r., sygn. akt VIII U 1744/13, Sąd Okręgowy w Poznaniu zmienił zaskarżoną decyzję oraz decyzję z dnia 26 września 2011r. i stwierdził brak podstaw do wstrzymania wypłaty emerytury odwołującej za okres od dnia 1 października 2011r. do dnia 30 czerwca 2012r., przyznając prawo do odsetek w wysokości odsetek ustawowych od świadczeń należnych za okres od dnia 1 października 2011r. do dnia 30 czerwca 2012r. poczynając od dnia 11 lutego 2013r. do dnia zapłaty oraz w pozostałym zakresie oddalił odwołanie.

Podstawę rozstrzygnięcia Sądu I instancji stanowiły następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne.

W. B. urodziła się w dniu (...) W okresie od 1 stycznia 1996 r. do końca czerwca 2012r. nieprzerwanie pracowała w Zakładzie Opieki Zdrowotnej P..

W dniu 29 kwietnia 2009 r. odwołująca złożyła wniosek o przyznanie prawa do emerytury. Decyzją z dnia 4 czerwca 2009 r. organ rentowy przyznał jej prawo do emerytury i to od dnia 1 kwietnia 2009 r., ustalając termin płatności na 10 dzień każdego miesiąca.

Decyzją z dnia 26 września 2011 r. ZUS wstrzymał z urzędu wypłatę emerytury i to od dnia 1 października 2011 r.

W związku z rozwiązaniem umowy o pracę z dniem 30 czerwca 2012 r. odwołująca wniosła o przeliczenie emerytury i podjęcie jej wypłaty od 1 lipca 2012 r. Decyzją z dnia 6 lipca 2012 r. organ rentowy ponownie ustalił wysokość świadczenia i wznowił wypłatę emerytury od dnia 1 lipca 2012 r., czyli od pierwszego dnia miesiąca, w którym zgłoszono wniosek.

Pismem z dnia 13 grudnia 2012 r. odwołująca wystąpiła do organu rentowego z wnioskiem o wznowienie postępowania zakończonego decyzją z dnia 26 września 2011 r. o wstrzymaniu wypłaty emerytury i spłatę zaległych świadczeń wraz z należnymi odsetkami i to w związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012 r. sygn. K2/12.

Rozpoznając powyższy wniosek organ rentowy wydał decyzję z dnia 28 marca 2013 r. o odmowie uchylenia decyzji z dnia 26 września 2011 r. w części, w jakiej decyzja ta zawiesza prawo do emerytury W. B. od dnia 1 października 2011 r. do dnia 30 czerwca 2012 r.

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach ZUS oraz przedłożonych do niniejszej sprawy.

Sąd Okręgowy po rozpoznaniu odwołania W. B. uznał je za częściowo zasadne. Sąd zaznaczył, że Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 13 listopada 2012r. sygn. akt K 2/12, ogłoszonym w dniu 22 listopada 2012r. w Dzienniku Ustaw pod poz. 1285, orzekł, że art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 257, poz. 1726 oraz z 2011 roku Nr 291, poz. 1707) w związku z art. 103a ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 roku Nr 153, poz. 1227 ze zm.), dodanym przez art. 6 pkt 2 ustawy z dnia 16 grudnia 2010r., w zakresie, w jakim znajduje zastosowanie do osób, które nabyły prawo do emerytury przed 1 stycznia 2011r., bez konieczności rozwiązania stosunku pracy, jest niezgodny z zasadą ochrony zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa, wynikającą z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej.

Sąd I instancji ustalił, że brak rozwiązania stosunku pracy przez wnioskodawczynię nie może mieć wpływu na wypłatę świadczenia emerytalnego. Wprawdzie od dnia 1 stycznia 2011r. do ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. dodany został przepis art. 103 a, to jednak powyższy przepis znajduje zastosowanie tylko do tych ubezpieczonych, którzy nabyli prawo do emerytury po dniu wejścia w życie tego przepisu, natomiast w chwili kiedy wnioskodawczyni nabywała prawo do emerytury takiego warunku w obowiązujących przepisach nie było.

Sąd Okręgowy podniósł, że w stanie faktycznym poza sporem pozostaje, że wnioskodawczyni należy do kręgu osób objętych wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012r., albowiem prawo do emerytury nabyła przed dniem 1 stycznia 2011r. – od dnia 1 kwietnia 2009r., a więc w okresie, kiedy realizacja prawa do tego świadczenia nie wymagała rozwiązania stosunku pracy. W swych rozważaniach Sąd I instancji stwierdził, powołując się na orzeczenia Sądu Najwyższego, że przedmiotowy wyrok Trybunału Konstytucyjnego jest skuteczny ex tunc.

Odnosząc się natomiast do żądania przyznania odsetek, Sąd I instancji uznał, że brzmienie art. 85 ust. 1 zdanie drugie ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych, prowadzi do wniosku, że do daty publikacji orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, która nastąpiła w Dzienniku Ustaw w dniu 22 listopada 2012r., organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za opóźnienie w realizacji prawa wnioskodawczyni do wypłaty emerytury od 1 października 2011r. Dopiero orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego uznające daną normę za sprzeczną z ustawą zasadniczą winno wywołać odpowiednie działania ze strony ZUS.

Tym samym 30-dniowy termin na wydanie decyzji rozpoczął swój bieg 13 grudnia 2012r., a zakończył w dniu 13 stycznia 2013r., co oznacza, że najbliższy termin płatności emerytury wnioskodawczyni po tej dacie przypadał na 10 lutego 2013r., dlatego odsetki należne są od 11 lutego 2013r. (art. 115 k.c.) do dnia zapłaty.

Wskazując na powyższe, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. Sąd I instancji zmienił zaskarżoną decyzję w sposób określony w pkt. I sentencji wydanego wyroku. W pkt. II wydanego wyroku Sąd oddalił dalej idące żądanie w zakresie odsetek na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

Powyższy wyrok, w zakresie pkt. I sentencji wyroku, apelacją z dnia 28 sierpnia 2013r., zaskarżył organ rentowy. Apelujący ZUS zarzucił Sądowi I instancji naruszenie prawa materialnego, tj. art. 103 a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tj. Dz. U. z 2009r., nr 153, poz. 1227 ze zm.) w związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012r., sygn. akt K 2/2012.

Wskazując na powyższe apelujący ZUS wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania.

Pismem z dnia 31 marca 2014r. organ rentowy cofnął apelację w części, podtrzymując ją tylko w zakresie końcowej daty do której mają być naliczone odsetki.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Sąd Apelacyjny stwierdza, że zarzuty apelacji nie mogą prowadzić do zmiany zaskarżonego wyroku.

Podkreślić należy, że pismem z dnia 31 marca 2014r. organ rentowy skutecznie cofnął apelację w części, a zatem na etapie postępowania apelacyjnego sporna była wyłącznie kwestia wysokości odsetek ustawowych, a konkretnie daty końcowej okresu za jaki odsetki są należne odwołującej.

Sąd Apelacyjny podziela dokonaną przez Sąd I instancji ocenę materialnoprawną roszczenia.

Apelujący ZUS nie kwestionował podstaw do wypłaty wnioskodawczyni świadczenia za okres od dnia 1 października 2011r. do dnia 30 czerwca 2012r.

Sąd I instancji przyznał wnioskodawczyni prawo do odsetek w wysokości odsetek ustawowych od świadczeń należnych za okres od dnia 1 października 2011r. do dnia 30 czerwca 2012r. poczynając od dnia 11 lutego 2013r. do dnia zapłaty.

Zdaniem apelującego organu rentowego odsetki powinny zostać przyznane za okres do 19 lutego 2014r., tj. do dnia wejścia w życie ustawy z dnia 13 grudnia 2013r. o ustaleniu i wypłacie emerytur, do których prawo uległo zawieszeniu w okresie od dnia 1 października 2011r. do dnia 21 listopada 2012r. ( Dz. U. z 2014 roku poz. 169).

Odnośnie żądania odsetek, Sąd Apelacyjny wskazuje, że obowiązek zapłaty odsetek od świadczeń z ubezpieczeń społecznych reguluje przepis art. 85 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2013 roku poz. 1442 ze zm.) stanowiący, że jeżeli ZUS - w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych lub świadczeń zleconych do wypłaty na mocy odrębnych przepisów albo umów międzynarodowych - nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia, jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych określonych przepisami prawa cywilnego. Nie dotyczy to przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności.

Należy stanowczo podkreślić, że odsetki nie są odrębnym świadczeniem z ubezpieczenia społecznego, lecz świadczeniem akcesoryjnym, które w wypadku zaistnienia określonych w ustawie warunków powinno być przyznane i wypłacone przez organ rentowy bez wniosku ubezpieczonego (vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 19 grudnia 2012 r., III AUa 1008/12, LEX nr 1239955 ). Okoliczność ta jednoznacznie wynika z wydanego na podstawie art. 85 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 lutego 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad wypłacania odsetek za opóźnienie w ustaleniu lub wypłacie świadczeń z ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Nr 12, poz. 104), które w § 4 stanowi, że odsetki wypłaca się z urzędu, łącznie z wypłatą opóźnionego świadczenia.

W świetle § 2 ust. 1 ww. rozporządzenia odsetki wypłaca się za okres od dnia następującego po upływie terminu na ustalenie prawa do świadczeń lub ich wypłaty, przewidzianego w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń - do dnia wypłaty świadczeń, z uwzględnieniem ust. 2-5. W świetle ust. 2 § 2 powołanego rozporządzenia, okres opóźnienia w ustaleniu prawa do świadczeń i ich wypłacie, dla których przepisy określające zasady ich przyznawania i wypłacania przewidują termin na wydanie decyzji, liczy się od dnia następującego po upływie terminu na wydanie decyzji.

Stosownie zaś do dyspozycji art. 118 ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2013 roku poz. 1440 ze zm.), przy dokonywaniu wypłaty wynikającej z decyzji ponownie ustalającej prawo do świadczenia lub jego wysokość, ust. 1-3 stosuje się odpowiednio, z zastrzeżeniem ust. 5, statuującego zasadę, zgodnie z którą wypłata świadczenia wynikająca z przedmiotowej decyzji następuje w najbliższym terminie płatności świadczenia albo w następnym terminie płatności, jeżeli okres między datą wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji a najbliższym terminem płatności jest krótszy niż 30 dni.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych popada w opóźnienie, jeżeli miał możliwość ustalenia prawa do świadczenia lub wypłaty w określonej wysokości, a nie wykonał swego obowiązku wobec świadczeniobiorcy, mimo upływu 30 dni od tej chwili.

Przede wszystkim Sąd Apelacyjny podziela w pełni stanowisko Sądu I instancji, że odsetki należne są do dnia zapłaty, co jest zgodne z cytowanym § 2 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 lutego 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad wypłacania odsetek za opóźnienie w ustaleniu lub wypłacie świadczeń z ubezpieczeń społecznych. W tym miejscu należy wskazać, że Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 września 2011 r., II UK 22/11, wyraził pogląd, iż
„Odsetki należą się za czas opóźnienia, tj. poczynając od dnia wymagalności długu, a kończąc na dniu jego zapłaty. Na ten zamknięty okres składają się poszczególne dni opóźnienia, a należność z tytułu odsetek narasta sukcesywnie, podwyższa się bowiem z każdym dniem o stosowną kwotę pieniężną. W prawie ubezpieczeń społecznych dniem zapłaty jest dzień określony w § 2 ust. 6 rozporządzenia z dnia 1 lutego 1999 roku w sprawie szczegółowych zasad wypłacania odsetek za opóźnienie w ustaleniu lub wypłacie świadczeń z ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Nr 12, poz. 104), tj. dzień przekazania należności na pocztę lub do banku.” (LEX Nr 1109360). Sąd Apelacyjny w pełni podziela powyższy pogląd.

W ocenie Sądu Apelacyjnego w sprawie nie znajdzie zastosowania ustawa z dnia 13 grudnia 2013 r. o ustaleniu i wypłacie emerytur, do których prawo uległo zawieszeniu w okresie od dnia 1 października 2011 r. do dnia 21 listopada 2012 r., skoro kwestię sporną stanowiło prawo wnioskodawczyni do wypłaty wyrównania emerytury zawieszonej, w oparciu o wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012 r.

Ostatecznie organ rentowy nie kwestionował prawa wnioskodawczyni do wypłaty wyrównania emerytury, co znalazło swój wyraz w cofnięciu apelacji w części dotyczącej zaskarżenia wyroku Sądu I instancji w zakresie w jakim Sąd ten zmienił decyzję organu rentowego i przyznał wnioskodawczyni prawo do wypłaty zawieszonej emerytury. Organ rentowy nie kwestionował również prawa wnioskodawczyni do wypłaty odsetek do 19 lutego 2014r.

Wskazać należy, że przepisy ustawy z dnia 13 grudnia 2013 r., dotyczące wypłaty wyrównania, nie mają zastosowania do emerytów, których roszczenia z tytułu wypłaty zawieszonej emerytury zostały zaspokojone na podstawie prawomocnego orzeczenia sądu (art. 3). Zgodnie z art. 7 ust. 1 powołanej ustawy wypłata zawieszonej emerytury następuje na wniosek emeryta. Nadto w myśl art. 8 ust. 1 emeryci, w przypadku których wypłata zawieszonej emerytury została ustalona na podstawie prawomocnego wyroku sądu, w którym sąd nie orzekł o odsetkach albo roszczenie o odsetki zostało oddalone, mogą złożyć wniosek o wypłatę odsetek od zasądzonej kwoty.

Bez wątpienia więc w niniejszej sprawie nie mogą znaleźć zastosowania przepisy ustawy z dnia 13 grudnia 2013 r. co do daty końcowej prawa do odsetek, skoro wnioskodawczyni nie wystąpiła do organu rentowego z żądaniem przyznania odsetek na podstawie przepisów tej ustawy.

W konsekwencji Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację w zakresie żądania zmiany zaskarżonego wyroku poprzez określenie daty końcowej prawa do odsetek na dzień 19 lutego 2014 r., o czym orzekł w pkt. 1 sentencji wyroku. Natomiast w pozostałym zakresie, z uwagi na cofnięcie apelacji przez organ rentowy, na podstawie art. 391 § 2 k.p.c. umorzył postępowanie apelacyjne, o czym orzekł w pkt. 2 sentencji wyroku.