Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 19 listopada 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSA Mirosław Ożóg

Sędziowie: SA Dorota Gierczak (spr.)

SA Michał Kopeć

po rozpoznaniu w dniu 19 listopada 2014 r. w Gdańsku

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku M. K.

z udziałem S. G.

o zakazanie rozpowszechniania nieprawdziwych informacji, nakazanie sprostowania

i przeprosin

na skutek zażalenia uczestnika

na postanowienie Sądu Okręgowego w Gdańsku

z dnia 12 listopada 2014 r. w sprawie XV Ns 377/14

postanawia:

I. zmienić zaskarżone postanowienie:

1/ w punktach I – III (jeden – trzy) w ten sposób, że oddalić wniosek;

2/ w punkcie IV (czwartym) w ten sposób, że zasądzić od wnioskodawcy na rzecz

uczestnika postępowania kwotę 120 (sto dwadzieścia) złotych tytułem zwrotu

kosztów zastępstwa w sprawie;

II. oddalić zażalenie w pozostałym zakresie;

III. zasądzić od wnioskodawcy na rzecz uczestnika kwotę 120 (sto dwadzieścia) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania zażaleniowego.

I ACz 1252/14

UZASADNIENIE

W sprawie z wniosku M. K. przeciwko S. G. o wydanie orzeczenia w postępowaniu wyborczym Sąd Okręgowy w Gdańsku postanowieniem z dnia 12 listopada 2014r. zakazał uczestnikowi postępowania S. G. rozpowszechniania nieprawdziwych informacji o nieuczciwości wnioskodawcy M. K. (punkt I), nakazał uczestnikowi sprostowanie nieprawdziwych informacji o nieuczciwości wnioskodawcy oraz złożenie oświadczenia, poprzez opublikowanie na koszt uczestnika na drugiej stronie (...) (...) – lokalnego dodatku do (...), czcionką kroju G. T. E.t, o rozmiarze 14, interlinia 1 wiersz, o treści: „ S. G. oświadcza, że rozpowszechniane przez niego informacje o nieuczciwości M. K., kandydata do Rady Powiatu (...) z ramienia (...), są nieprawdziwe. Ponadto S. G. przeprasza za naruszenie dóbr osobistych, w szczególności dobrego imienia i reputacji Pana M. K.” (punkt II), nakazał uczestnikowi S. G. wpłacenie na rzecz (...) Hospicjum pw. (...) P. w P. kwoty 5.000 zł (punkt III) oraz zasądził od uczestnika na rzecz wnioskodawcy kwotę 120 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (punkt IV). W uzasadnieniu orzeczenia Sąd I instancji ustalił, że wnioskodawca jest kandydatem do Rady Powiatu (...) KWW Nasz Powiat (...), że w dniu 23 października 2014r. około godziny 17 w remizie Ochotniczej Straży Pożarnej w C., odbyło się spotkanie wyborcze kandydatki na burmistrza G. C., w trakcie którego uczestnik postępowania S. G., stwierdzając, że nie prowadzi żadnej kampanii wyborczej, zarzucił M. K. brak zapłaty za wykonane prace budowlane, wskazując, że M. K. jest człowiekiem nieuczciwym i obecni muszą się zastanowić, na kogo będą głosować. Sąd stwierdził, że powyższa wypowiedź została potraktowana przez obecnych na spotkaniu, jako agitacja wyborcza. Sąd zacytował odpowiedź wnioskodawcy na powyższą wypowiedź uczestnika postępowania.

Sąd wskazał dowody, które stanowiły podstawę ustaleń faktycznych w sprawie.

Przywołując art. 105 § 1 oraz art. 111 §1 Kodeksu wyborczego, Sąd stwierdził, że wypowiedź S. G. w trakcie przedmiotowego spotkania wyborczego stanowiła agitację wyborczą, miała bowiem na celu zwrócenie uwagi na nieuczciwość kandydata do Rady Powiatu (...), była to zatem forma tzw. negatywnej kampanii wyborczej. Zdaniem Sądu, oceniając zachowanie uczestnika w kontekście agitacji wyborczej należy wziąć pod uwagę całokształt okoliczności i działań podjętych przez S. G., który pozostając w konflikcie i sporze sądowym z M. K. przekazał przed zebraniem innemu kandydatowi i swojemu wieloletniemu kontrahentowi, kopie artykułu z tygodnika (...) z dnia 28 sierpnia 2010r. Sąd stwierdził, że art. 111 § 1 Kodeksu wyborczego nie dotyczy wyłącznie materiałów pochodzących od komitetów wyborczych, nadto odnosi się również do informacji przekazywanych nie tylko w prasie, lecz również na innych polach komunikacji społecznej. W ocenie Sądu, uczestnik nie wykazał, aby brak zapłaty za wykonane na rzecz wnioskodawcy prace budowlane, będący przedmiotem toczącego się między stronami postępowania w sprawie XV C 86/12, był wynikiem nieuczciwości M. K., rozumianej jako „postępowanie kolidujące z etyką, z prawem, czyn, nieuczciwy postępek lub brak uczciwości, skłonność do oszustw, nieprawość”. W konsekwencji Sąd uznał, że rozpowszechniane przez S. G. wypowiedzi w ramach agitacji wyborczej zawierają nieprawdziwe informacje, nadto naruszają dobra osobiste wnioskodawcy. Odwołując się w toku dalszych rozważań do przepisów art. 23 k.c. i art. 24 k.c., Sąd przyjął, że użyte przez uczestnika pod adresem wnioskodawcy sformułowania pojawiły się w takim kontekście, że ich pejoratywne brzmienie zostało jeszcze bardziej uwypuklone, w celu wywołania skrajnie negatywnych uczuć u osób obecnych na zebraniu wyborczym. Poza tym zachowania przypisywane wnioskodawcy odbierane są w społeczeństwie, jako automatycznie powodujące utratę zaufania niezbędnego do wykonywania działalności publicznej. Z tych względów Sąd uwzględnił wniosek na podstawie art. 111 §1 Kodeksu wyborczego. Nadto Sąd odniósł się do podniesionego zarzutu naruszenia art. 5 k.c. O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 520 § 3 k.p.c. w zw. z § 10 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

Zażalenie na powyższe postanowienie wniósł uczestnik, zarzucając: naruszenie art. 233 § 1 k.p.c., przez dokonanie przez Sąd I instancji oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego w sposób dowolny, bez jego wszechstronnego rozważenia w oparciu o zasady logiki i doświadczenia życiowego, a w konsekwencji poczynienie ustaleń niepełnych, a nadto sprzecznych z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego, polegające w szczególności na: błędnym przyjęciu, że M. K. udał się na zebranie w budynku OSP w C., obawiając się negatywnej kampanii wyborczej, podczas gdy brak jest na tę okoliczność jakichkolwiek dowodów, a żadna ze stron takich twierdzeń nie zgłaszała; błędnym przyjęciu, że S. G. zadzwonił wcześniej do M. K., informując go, że zamierza na zebraniu poruszyć temat ich spornych rozliczeń, podczas gdy takie zdarzenie nie miało miejsca, co potwierdza fakt, iż brak na tę okoliczność jakichkolwiek dowodów; pominięciu, że sprawy karne przeciwko S. G. oraz T. S. zostały prawomocnie umorzone i Sądy obu instancji nie dopatrzyły się w ich postępowaniu cech jakiegokolwiek przestępstwa, w szczególności sprowadzenia katastrofy budowlanej, zaś cała odpowiedzialność za prowadzenie wykopów, które doprowadziły do tąpnięcia ławy fundamentowej została przypisana M. K., J. M. oraz H. W., a nadto, że M. K. miał świadomość treści zapadłych w tych sprawach rozstrzygnięć; pominięciu, że M. K. kilkakrotnie proponował S. G. (lecz dopiero w ubiegłym i bieżącym roku) ugodowe zakończenie sporu w sprawie XV C 86/12, poprzez zapłatę kwoty 100.000 zł, co świadczy, że ma on świadomość, że obowiązek zapłaty należnego uczestnikowi wynagrodzenia z tytułu wykonanych robót jest realne; pominięciu istotnych elementów przebiegu postępowania w sprawie XV C 86/12 Sądu Okręgowego w Gdańsku, wskazujących na nieuczciwe postępowanie wnioskodawcy, zmierzające do wykazania zasadności stawianych uczestnikowi w sprawie o zapłatę zarzutów; pominięcie, że w zebraniu wyborczym w dniu 23 października 2014r. brało udział jedynie ok. 15 wyborców oraz kilka osób reprezentujących komitety wyborcze; naruszenie prawa procesowego, tj. art. 11 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. i art. 235 § 1 k.p.c., poprzez ich błędne zastosowanie i poczynienie ustaleń faktycznych w oparciu o treść uzasadnienia Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 4 listopada 2014r., wydanego w sprawie XV C 367/14, tj. z naruszeniem zasady bezpośredniości postępowania dowodowego, a nadto w zakresie wykraczającym poza przedmiot żądania wnioskodawcy oraz jego twierdzenia, które to naruszenie miało wpływ na treść rozstrzygnięcia z uwagi na fakt, że poczynione w tej części ustalenia dały Sądowi podstawę do wnioskowania, że postępowanie uczestnika miało charakter agitacji wyborczej, a nadto było elementem wspierania innego kandydata do rady powiatu, tj. D. S.; naruszenie prawa procesowego, mające wpływ na treść rozstrzygnięcia, tj. art. 328 § 2 k.p.c. w zw. z art. 111 § 1 Kodeksu wyborczego, poprzez niewyjaśnienie, jakimi motywami kierował się Sąd uwzględniając żądanie wniosku w zakresie nakazania publikacji sprostowania oraz obowiązku zapłaty kwoty 5.000 zł na rzecz hospicjum w P., a zwłaszcza dlaczego konieczne jest ich uwzględnienie w tak daleko idącym stopniu w sytuacji, gdy na spotkaniu obecnych było jedynie ok. 15 wyborców, zaś S. G. kierował się motywami zasługującymi na uwzględnienie; a ostrożności procesowej: naruszenie prawa materialnego, tj.: art. 111 § 1 Kodeksu wyborczego w zw. z art. 6 k.c., poprzez uznanie, że stwierdzenie o nieuczciwości M. K. jest informacją, podlegającą weryfikacji z punktu widzenia prawdy i fałszu, podczas gdy jest to wyłącznie subiektywna ocena uczestnika postępowania, co do osoby wnioskodawcy, a nie twierdzenie o fakcie, a nadto, że uczestnik nie wykazał, że brak zapłaty stanowi wyraz nieuczciwości wnioskodawcy; naruszenie art. 23 k.c. i art. 24 k.c., poprzez ich zastosowanie, podczas gdy w trybie art. 111 Kodeksu wyborczego ochronie podlega wyłącznie informacja o kandydacie nosząca cechę nieprawdziwości, nie zaś dobra osobiste; naruszenie art. 5 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i uznanie, że działanie wnioskodawcy nie stanowi nadużycia prawa podmiotowego. Wskazując na powyższe, skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia i oddalenie wniosku w całości oraz o zasądzenie od wnioskodawcy na rzecz uczestnika kosztów postępowania przed Sądem I i II instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości sześciokrotności stawki minimalnej, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji, z pozostawieniem temu Sądowi rozstrzygnięcia o kosztach postępowania odwoławczego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie zasługuje na uwzględnienie.

Rozpoznając przedmiotową sprawę Sąd a quem uznał, że poza sporem pozostaje, że wnioskodawca był kandydatem na radnego Rady Powiatu (...). Jednocześnie materiał dowodowy sprawy nie pozwolił temuż Sądowi na dokonanie ustalenia, że uczestnik postępowania brał bierny udziału w wyborach samorządowych, w jakimkolwiek charakterze. Zdaniem tegoż Sądu, wnioskodawca nadto nie tylko nie udowodnił, ale nawet nie podnosił, by uczestnik postępowania działał w ramach któregokolwiek komitetu wyborczego, lub posiadał pisemną zgodę pełnomocnika któregoś z komitetów wyborczych na prowadzenie agitacji wyborczej.

Art. 84 §1 ustawy z dnia 5 stycznia 2011r. Kodeks wyborczy (Dz. U. Nr 21, poz. 112 ze zm.) stanowi: „Prawo zgłaszania kandydatów w wyborach przysługuje komitetom wyborczym. Komitety wyborcze wykonują również inne czynności wyborcze, a w szczególności prowadzą na zasadzie wyłączności kampanię wyborczą na rzecz kandydatów”. Zgodnie z tezą F. R. (zawartą w pozycji „Kodeks wyborczy. Komentarz – K.W. C., B. D., S.J. J., A. K., F. R. – Lex 2014): „Kampania wyborcza to zorganizowany zespół energicznych działań i prac objętych urzędowo ustalonym czasem i w prawnie określonych formach, zmierzających do uzyskania jak najlepszego wyniku w wyborach. Kampania wyborcza jest pojęciem szerszym niż agitacja wyborcza, która jest prowadzona w ramach kampanii wyborczej, na zasadach, w formach, w czasie i w miejscach określonych kodeksem wyborczym”.

Art. 105 §1 Kodeksu wyborczego stanowi: „Agitacją wyborczą jest publiczne nakłanianie lub zachęcanie, do głosowania w określony sposób lub do głosowania na kandydata określonego komitetu wyborczego”, a art. 106 §1 tej ustawy wskazuje: „Każdy wyborca może prowadzić agitację wyborczą na rzecz kandydatów, w tym zbierać podpisy popierające zgłoszenia kandydatów, po uzyskaniu pisemnej zgody pełnomocnika wyborczego”.

Uwzględniając przywołane przepisy ustawy Kodeks wyborczy oraz zacytowany pogląd doktryny, Sąd Odwoławczy uznał, że o tym, czy określone działanie posiada cechy agitacji wyborczej, czy nie, zależy m.in. od tego, kto dane działania podejmuje. Jeżeli czynności, o których mowa w art. 84 §1 i art. 105 §1 Kodeksu wyborczego, dokonywane są przez komitet wyborczy (art. 84 §1 w zw. z art. 84 § 4 tej ustawy) lub przez osobę legitymującą się pisemną zgodą pełnomocnika wyborczego (art. 106 §1 omawianej ustawy) należy wówczas uznać, że są one dokonywane w ramach kampanii wyborczej. W konsekwencji podlegają one regulacjom przedmiotowego aktu prawnego, w tym jego art. 111 §1, stanowiącego: „Jeżeli rozpowszechniane, w tym również w prasie w rozumieniu ustawy z dnia 26 stycznia 1984 r. - Prawo prasowe (Dz. U. Nr 5, poz. 24, z późn. zm.), materiały wyborcze, w szczególności plakaty, ulotki i hasła, a także wypowiedzi lub inne formy prowadzonej agitacji wyborczej, zawierają informacje nieprawdziwe, kandydat lub pełnomocnik wyborczy zainteresowanego komitetu wyborczego ma prawo wnieść do sądu okręgowego wniosek o wydanie orzeczenia: (…)”.

A contrario, jeżeli omawiane czynności, nawet mające cechy/elementy agitacji wyborczej (pozytywnej, czy negatywnej), nie są dokonywane przez podmioty uprawnione do prowadzenia kampanii wyborczej, brak jest przesłanek prawnych, do uznania, że działania te podlegają normom Kodeksu wyborczego.

W konsekwencji powyższych wniosków, należy, zdaniem Sądu II instancji, przyjąć, że jeżeli osoba niewchodząca w skład komitetu wyborczego, nie mająca nadto, wskazanej w art. 106 §1 tegoż Kodeksu, zgody, podaje nieprawdziwe informacje, nawet w toku spotkania wyborczego, to takiego działania nie można kwalifikować, jako działania w ramach kampanii wyborczej, czy węziej – w ramach agitacji wyborczej.

Skutkiem takiej konkluzji jest, że osoba, będąca kandydatem w danych wyborach, czy też pełnomocnik wyborczy zainteresowanego komitetu wyborczego nie ma skutecznego prawa domagania się ochrony w oparciu o w /przywołany art. 111 §1 niniejszej ustawy w związku z postępowaniem wyżej określonej osoby.

Z uwagi na powołanie się przez Sąd Okręgowy na orzeczenie Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie w sprawie I ACz 775/13, Sąd II instancji, rozpoznający przedmiotowa sprawę, wskazuje, że, jego zdaniem, zawarte w art. 111 §1 omawianej ustawy sformułowanie „materiały wyborcze” nie może być wykładane w oderwaniu od pozostałych jej unormowań. Mimo, że przepis ten stanowiąc o „rozpowszechnianiu” materiałów wyborczych wskazuje: „w tym również w prasie” nie oznacza to, według tegoż Sądu, że nie stanowi on o kampanii wyborczej. W rezultacie mowa w nim o wszystkich materiałach wyborczych, także niewymienionych wprost w tym przepisie, które zostały rozpowszechnione, ale jedynie w ramach kampanii wyborczej.

Reasumując, jak wynika z ustaleń poczynionych na wstępie rozważań Sądu a quem, uczestnik postępowania nie był kandydatem żadnego komitetu wyborczego, nie działał w ramach któregokolwiek z takich komitetów, nie posiadał też pisemnej zgody pełnomocnika jakiegokolwiek komitetu wyborczego na prowadzenie agitacji wyborczej. Uwzględniając zatem powyższe rozważania uczestnik ten nie posiada, wynikającego z art. 510 §1 k.p.c. w zw. z art. 84 §1, art. 106 §1 i art. 111 §1 Kodeksu wyborczego, statusu „zainteresowanego w sprawie” rozpoznawanej na podstawie przepisów Kodeksu wyborczego. Konsekwencją powyższego jest stwierdzenie, że roszczenie wnioskodawcy wywiedzione zostało w niewłaściwym trybie i dlatego podlega oddaleniu na podstawie art. 111 §1 Kodeksu wyborczego a contrario, co skutkuje zmianą zaskarżonego orzeczenia na podstawie art. 386 §1 k.p.c. w zw. z art. 13 §2 k.p.c., o czym Sąd Apelacyjny orzekł w pkt I sentencji. O kosztach postępowania zażaleniowego Sąd ten orzekł na podstawie art. 520 §3 k.p.c. w zw. z §11 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (pkt III). Sąd ten nie znalazł podstaw do przyjęcia, że sprawa niniejsza jest sprawą zawiłą, skutkującą nakładem pracy pełnomocnika uczestnika postepowania większym niż przeciętny, w konsekwencji nie uwzględnił wniosku uczestnika postępowania zasądzenia od wnioskodawcy na jego rzecz kosztów postępowania, zarówno I -, jak i II – instancyjnego w wysokości przekraczającej stawkę minimalną (pkt II postanowienia w zakresie kosztów postępowania I - instancyjnego).