Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 października 2014 roku

Sąd Okręgowy w Krakowie, Wydział IV Karny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący: SSO Ireneusz Bieniek

Sędziowie: SSO Jadwiga Żmudzka (spr.)

SSO Elżbieta Jabłońska-Malik

Protokolant: protokolant Monika Kołaś

przy udziale Bogusława Machyni Prokuratora Prokuratury Okręgowej,

po rozpoznaniu w dniu 28 października 2014 roku, sprawy

D. F.

oskarżonego o przestępstwa z art. 231 § 1 kk i art. 157 § 2 kk w zw. z art. 11 § 2 kk

na skutek apelacji wniesionej przez obrońcę oskarżonego,

od wyroku Sądu Rejonowego dla Krakowa - Krowodrzy w Krakowie z dnia 6 maja 2014r. sygn. akt II K 300/13/K,

zaskarżony wyrok uchyla i sprawę przekazuje Sądowi Rejonowemu dla Krakowa -Krowodrzy w Krakowie do ponownego rozpoznania.

SSO Jadwiga Żmudzka SSO Ireneusz Bieniek SSO Elżbieta Jabłońska-Malik

Sygn. akt IV Ka 790/14

UZASADNIENIE

wyroku Sądu Okręgowego z dnia 28 października 2014 roku

D. F. oskarżony został o to, że:

w dniu 4 grudnia 2010 roku w K. będąc funkcjonariuszem publicznym, a to policjantem pełniącym służbę w Komisariacie Policji (...) w K., w trakcie interwencji służbowej podjętej pod adresem K. ul. (...) w związku ze zgłoszeniem M. P., że osoby przebywające pod tym adresem, zakłócają ciszę nocną, przekroczył swoje uprawnienia w ten sposób, że bez zachowania wymogów opisanych w § 1 ust. 2 oraz sprzecznie z § 2 ust. 1 i § 5 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 17 września 1990 roku w sprawie określenia przypadków oraz warunków i sposobów użycia przez policjantów środków przymusu bezpośredniego bezzasadnie użył środka przymusu bezpośredniego w postaci siły fizycznej wobec M. K. bez wezwania go do zachowania zgodnego z prawem i uprzedzenia o użyciu środków przymusu bezpośredniego i w bramie tejże kamienicy nie będąc w żaden sposób zagrożony ze strony M. K. stojąc za jego plecami, chwycił go oboma dłońmi za szyję, następnie podniósł w ten sposób nad podłoże, w wyniku czego M. K. na krótką chwilę utracił przytomność, a takim działaniem spowodował u niego obrażenia w postaci dolegliwości bólowych kręgosłupa szyjnego, sztywność karku, zaburzenia jego ruchomości oraz trudności w przełykaniu oraz w obrębie krtani: lekki obrzęk fałdu rzekomego po stronie lewej, zasinienie fałdu nalewkowo - nagłośniowego po lewej stronie, przekrwienie śluzówki nagłośni które naruszyły czynności uszkodzonych narządów jego ciała na okres trwający krócej niż 7 dni, czym działał na szkodę interesu prywatnego M. K.,

tj. o przestępstwo z art. 231 § 1 k.k. i art. 157 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.

Sąd Rejonowy dla Krakowa - Krowodrzy w Krakowie wyrokiem z dnia 6 maja 2014 roku wydanym w sprawie o sygn. akt II K 300/13/K orzekł w tym przedmiocie następująco:

I.  oskarżonego D. F. uznaje za winnego popełnienia czynu zarzucanego mu aktem oskarżenia, stanowiącego występek z art. 231 § 1 k.k. i art. 157 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. i za czyn ten na mocy art. 231 § 1 k.k. przy zastosowaniu art. 11 § 3 k.k. wymierza oskarżonemu karę 10 (dziesięciu) miesięcy pozbawienia wolności;

II.  na mocy art. 69 § 1 k.k. i art. 70 § 1 pkt 1 k.k. warunkowo zawiesza oskarżonemu wykonanie orzeczonej kary pozbawienia wolności na okres próby wynoszący 2 (dwa) lata;

III.  na mocy art. 71 § 1 k.k. orzeka od oskarżonego grzywnę w wysokości 60 (sześćdziesięciu) stawek dziennych, ustalając wysokość jednej stawki dziennej na kwotę 10 (dziesięć) zł;

IV.  na mocy art. 41 § 1 k.k. i art. 43 § 1 k.k. orzeka wobec oskarżonego środek karny w postaci zakazu wykonywania zawodu policjanta przez okres 3 (trzech) lat;

V.  na zasadzie art. 627 k.p.k. w zw. z art. 2 ust. 1 pkt 2 i art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 roku o opłatach w sprawach karnych (tekst jedn. Dz. U. z 1983 r., nr 49, poz 233 ze zm.) zasądza od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa koszty Sądowe w kwocie 708,02 (siedemset osiem złotych dwa grosze) zł, w tym 180 (sto osiemdziesiąt) zł tytułem opłaty oraz 528,02 (pięćset dwadzieścia osiem złotych dwa grosze) zł tytułem wydatków.

Powyższy wyrok zaskarżony został w drodze apelacji przez obrońcę oskarżonego D. F.. Obrońca zaskarżył ten wyrok w całości na korzyść oskarżonego, zarzucając temu orzeczeniu:

1.  obrazę przepisów postępowania mającą wpływ na treść wyroku, a to:

art. 6, 167 § 2, 201, 365, 366 § 1, 367 § 1 k.p.k. polegającą na zaniechaniu przeprowadzenia w toku przewodu sądowego następujących dowodów:

- opinii Zakładu Medycyny Sądowej w celu wyjaśnienia sprzeczności w zalegającej w aktach sprawy opinii biegłego A. G., w celu uzyskania precyzyjnej, stanowczej odpowiedzi na pytanie, czy możliwe jest przy opisywanym przez pokrzywdzonego i świadka A. K. mechanizmie urazu niepozostawienie na powłokach zewnętrznych skóry pokrzywdzonego obrażeń zewnętrznych, czy zaobserwowane przez laryngologa w dniu 8 grudnia 2010 roku obrażenia wewnętrzne mogły powstać na skutek wysiłku głosu (krzyki, śpiewy, długie głośne rozmowy, wysuszenie powietrza), wyjaśnienie dlaczego, skoro szyja pokrzywdzonego była obejmowana dwoma rękami, obrażenia uwidaczniają się jedynie z lewej strony narządów krtani,

- zaniechanie zasięgnięcia opinii psychologicznej dotyczącej zeznań pokrzywdzonego, a to z uwagi na stan w jakim znajdował się w czasie zdarzenia i zgłaszane objawy nerwicowo - lękowe po zdarzeniu;

- przesłuchania w charakterze świadka funkcjonariusza Policji, który w nocy z 5 grudnia 2010 roku dokonywał rozmowy z zatrzymanym M. K., a następnie wpisów z dokumentacji Pomieszczeń Dla Osób Zatrzymanych na okoliczność poczynionych ustaleń zarówno w drodze wywiadu, jak i własnych obserwacji,

- przesłuchanie w charakterze świadka funkcjonariusza Policji, który w nocy 5 grudnia 2010 roku przeprowadzał wywiad posesyjny w kamienicy pokrzywdzonego (k. 19), na okoliczność poczynionych ustaleń,

- przesłuchanie w charakterze świadka A. C. na okoliczność poczynionych przez nią ustaleń i obserwacji co do zachowań poszczególnych osób w dniu zdarzenia,

- ponowne przeprowadzenie eksperymentu procesowego z udziałem A. K. w celu zweryfikowania, czy przy wykorzystaniu pozorantów odpowiadających gabarytom pokrzywdzonego i oskarżonego (ustawionych zgodnie z zeznaniami świadka i pokrzywdzonego) co dokładnie mógł on zaobserwować, a w szczególności, czy sylwetka oskarżonego nie zasłaniała mu całości sylwetki pokrzywdzonego,

- zwrócenie się do (...) Komisariatu Policji w K., względnie do Komendy Miejskiej Policji w K., w celu nadesłania dokumentacji dotyczącej oskarżonego D. F., a w szczególności opinii o nim udzielanych w toku służby,

- dokonania kryminalistycznej analizy połączeń przychodzących i wychodzących z numerów telefonów M. K. i jego rodziców, w porównaniu z zeznaniami świadków zdarzenia,

- ustalenia kiedy w szkole pokrzywdzonego odbyło się spotkanie z prawnikiem i kto w nim uczestniczył,

co w konsekwencji skutkowało wydaniem wyroku skazującego z naruszeniem prawa do obrony i pogwałceniem zasad kontradyktoryjności, bezpośredniości i ustności postępowania sądowego,

art. 4, 5 § 2, 7, 410, 424 k.p.k. poprzez przekroczenie przez Sąd I Instancji zasady swobodnej oceny dowodów, zasad prawidłowego rozumowania, wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego, a także dokonanie oceny dowodów w sposób wybiórczy, z pominięciem całości materiału dowodowego, w szczególności:

- uznaniem za nieistotne zeznań świadka B. B., M. G., P. S., M. M., O. G. oraz nieustosunkowaniem się do zeznań M. S. czy J. N.,

- dowodu z dokumentów sporządzonych w Pomieszczeniach Dla Osób Zatrzymanych (k. 97, 102), wywiadu posesyjnego z dnia 5 grudnia 2010 roku, postanowienia z dnia 4 stycznia 2011 roku (k. 230),

- fragmentów opinii biegłego A. G., z których wynika małe prawdopodobieństwo niepozostawienia obrażeń zewnętrznych na ciele pokrzywdzonego przy mechanizmie urazu przedstawionego przez M. K. i świadka A. K., dodatkowo w powiązaniu z zeznaniami świadka lekarza laryngologa badającego M. K. w dniu 8 grudnia 2010 roku, który ocenia, że stwierdzone obrażenia musiały powstać na skutek silnego urazu,

2.  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, mający wpływ na jego treść, a polegający na uznaniu, iż oskarżony D. F.zachowaniem swoim wyczerpał znamiona czynu zarzucanego mu aktem oskarżenia, a wyczerpującego dyspozycję art. 231 § 1 k.k. art. 157 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. podczas gdy poprawna i właściwa ocena zgromadzonego materiału dowodowego prowadzi do wniosku, iż oskarżony nie dopuścił się zarzucanego mu przestępstwa,

a nadto z ostrożności procesowej

3.  rażącą surowość orzeczonej względem oskarżonego kary poprzez niedostateczne uwzględnienie okoliczności łagodzących i nadanie nadmiernego znaczenia okolicznościom obciążającym.

Podnosząc powyższe skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uniewinnienie oskarżonego D. F. od zarzucanego mu przestępstwa, ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu.

Uprzednio, w przedmiotowej sprawie wydany został wyrok Sądu Rejonowego dla Krakowa - Krowodrzy w Krakowie z dnia 12 października 2012 roku, II K 861/11/K, który został zaskarżony przez obrońcę oskarżonego D. F.. W wyniku rozpoznania apelacji Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 3 kwietnia 2013 roku, IV Ka 1360/12 uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę wskazanemu Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania. W wyniku tego rozpoznania Sąd ten wydał wyrok zaskarżony opisaną wyżej apelacją obrońcy oskarżonego.

Sąd Okręgowy rozważył co następuje:

W wyniku kontroli instancyjnej Sąd Okręgowy dopatrzył się uchybień Sądu I Instancji, które skutkowały koniecznością uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania.

Zasadnym jest twierdzenie obrońcy, że Sąd a quo nie odniósł się w pisemnych motywach zaskarżonego orzeczenia do zeznań świadków J. N. i M. S.. Jednak takie postąpienie Sądu I Instancji było skutkiem tego, że w toku rozprawy głównej Sąd ten nie przeprowadził dowodu z zeznań tych świadków, a zawnioskowanych przez Prokuratora do przesłuchania w akcie oskarżenia. Zatem Sąd Rejonowy nie mógł czynić na podstawie wskazanych zeznań ustaleń faktycznych. Zeznania tych świadków są istotne dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. Otóż świadkowie ci byli uczestnikami spotkania u pokrzywdzonego. Niewątpliwie brak przesłuchania tych osób był błędem Sądu a quo, w szczególności, że w wyniku przekazania temu Sądowi przedmiotowej sprawy do ponownego rozpoznania, Sąd ten był zobowiązany do wykonania tej czynności. Bowiem zgodnie z wyrokiem Sądu Odwoławczego przekazującego sprawę do ponownego rozpoznania, Sąd Rejonowy zobowiązany był do ponownego przesłuchania osób uczestniczących w imprezie urodzinowej oskarżonego. Brak przeprowadzenia tych dowodów stanowił zatem naruszenie art. 442 § 3 k.p.k., zgodnie z którym zapatrywania prawne i wskazania sądu odwoławczego co do dalszego postępowania są wiążące dla Sądu, któremu sprawę przekazano do ponownego rozpoznania. Wskazania co do dalszego postępowania to przede wszystkim zalecenia co do trybu i celowości przeprowadzenia w tym postępowaniu czynności procesowych (wyr. SN z 19.3.2008 r., II KK 347/07, Biul. PK 2008, Nr 9, poz. 5). Poczynione przez Sąd Odwoławczy wskazania odnośnie do dalszego postępowania jedynie wówczas mogą pozostać niezrealizowane, gdyby stały się zbędne, w związku z wyjaśnieniem określonej okoliczności poprzez inny dowód, i to w sposób jasny i niebudzący wątpliwości, przykładowo dowodem pierwotnym, zamiast dowodem pochodnym, wskazanym przez sąd odwoławczy, przy czym bezsprzecznie w takiej sytuacji musi zostać to należycie omówione w pisemnych motywach wyroku (wyr. SA w Katowicach z 22.9.2005 r., II AKA 215/05, OSProk. i Pr. 2006, Nr 4, poz. 23). Taka sytuacja w niniejszej sprawie nie zaistniała. Przesłuchanie wskazanych świadków, będących uczestnikami imprezy urodzinowej u pokrzywdzonego mogło niewątpliwie mieć wpływ na ustalenia stanu faktycznego przez Sąd pierwszej instancji. W szczególności pozwoliłoby na skonfrontowanie zeznań tych świadków z zeznaniami innych uczestników imprezy urodzinowej oraz interweniujących funkcjonariuszy Policji, celem oceny, które z tych dowodów zasługują na obdarzenie ich walorem wiarygodności. Wobec czego brak ich przesłuchania mógł mieć wpływ na treść zaskarżonego wyroku.

Wskazane postępowanie Sądu a quo stanowiło także naruszenie zasady określonej w art. 167 k.p.k., zgodnie z którym dowody przeprowadza się na wniosek stron i z urzędu. Przedmiotowe dowody były wnioskowane przez prokuratora w akcie oskarżenia, pomimo tego Sąd Rejonowy, ponownie rozpoznając sprawę nie przeprowadził tych dowodów na rozprawie. Naruszona została również dyspozycja art. 366 § 1 k.p.k. Zgodnie z tym przepisem przewodniczący kieruje rozprawą i czuwa nad jej prawidłowym przebiegiem, bacząc, aby zostały wyjaśnione wszystkie istotne okoliczności sprawy, a w miarę możności także okoliczności sprzyjające popełnieniu przestępstwa. Sąd nie przeprowadzając wszystkich dostępnych dowodów naruszył zatem wskazane przepisy. Brak przeprowadzenia dowodów z tych zeznań ograniczył Sądowi I Instancji możliwość krytycznej oceny pozostałego materiały dowodowego, tym samym mógł mieć wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia.

Zarzut nieprzeprowadzenia dowodu z zeznań świadków J. N. i M. S. nie był podniesiony w apelacji obrońcy oskarżonego, podniesiono natomiast zarzut nieustosunkowaniem się do zeznań tychże świadków. Stosownie do dyspozycji art. 433 § 1 k.p.k., Sąd II Instancji rozpoznaje apelację w granicach środka odwoławczego, a w zakresie szerszym o tyle, o ile ustawa to przewiduje. Granice środka odwoławczego wyznaczone są przez zakres zaskarżenia, kierunek i treść zarzutu sformułowanego przez skarżącego oraz w mniejszym zakresie przez wnioski zawarte w apelacji lub zażaleniu. W myśl art. 440 k.p.k. jeżeli utrzymanie orzeczenia w mocy byłoby rażąco niesprawiedliwe, podlega ono zmianie na korzyść oskarżonego albo uchyleniu niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów. Zgodnie z utrwaloną linią orzeczniczą Sądu Najwyższego w wypadku wniesienia apelacji na korzyść oskarżonego, sąd odwoławczy nie jest związany granicami podniesionych w niej zarzutów, co oznacza, że w granicach zaskarżenia powinien skontrolować wyrok pod kątem wszystkich przyczyn odwoławczych określonych w art. 438 k.p.k. (post. SN z 16.11.2009 r., IV KK 101/09, OSNKW z 2010 r., z. 1, poz. 8, wyr. SN z 12.06.2006 r., II KK 304/05, Prok. i Pr. 2013/6/22). Wobec powyższego, mimo niepodniesienia przez skarżącego zarzutu nieprzeprowadzenia przez Sąd Rejonowy dowodów z zeznań wskazanych świadków (podniesiono zaś zarzut niedokonania oceny zeznań tych świadków), Sąd Odwoławczy zobowiązany był do zbadania zaskarżonego orzeczenia również pod tym kątem.

Sąd a quem związany zakazem prowadzenia postępowania dowodowego co do istoty sprawy (452 § 1 i § 2 k.p.k.) nie był władny przeprowadzić wskazanych dowodów. Bacząc na treść art. 451 § 1 k.p.k. należy uznać, że podejmowane czynności dowodowe przez Sąd II instancji nie mogą prowadzić do ukształtowania w postępowaniu odwoławczym podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, co do istoty sprawy, odmiennej od uznanej za udowodnioną przez sąd I instancji, gdyż to w konsekwencji pozbawiłoby stronę prawa do zaskarżenia orzeczenia, a przez to nastąpiłoby unicestwienie konstytucyjnej gwarancji strony - art. 78 Konstytucji RP. W takim wypadku Sąd Odwoławczy nie powinien uzupełniać przewodu sądowego, a powinien zaskarżony wyrok uchylić (por. wyr. SN z 22.10.2008 r., V KK 111/08, OSNwSK 2008, Nr 1, poz. 2101).

Mając na względzie powyższe, stwierdzenie przez Sąd Odwoławczy wskazanych wyżej uchybień skutkowało potrzebą uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy Sądowi I Instancji do ponownego rozpoznania (art. 437 § 2 k.p.k.). W tym stanie rzeczy rozważanie pozostałych zarzutów jawi sie jako przedwczesne, bowiem Sąd nie przeprowadził dowodów zawnioskowanych aktem oskarżenia, które mogły mieć wpływ na ocenę pozostałych dowodów i poczynione przez ten Sąd ustalenia faktyczne. Stosownie do art. 436 k.p.k. sąd może ograniczyć rozpoznanie środka odwoławczego tylko do poszczególnych uchybień, podniesionych przez stronę lub podlegających uwzględnieniu z urzędu, jeżeli rozpoznanie w tym zakresie jest wystarczające do wydania orzeczenia, a rozpoznanie pozostałych uchybień byłoby przedwczesne lub bezprzedmiotowe dla dalszego toku postępowania.

W toku ponownego rozpoznawania sprawy Sąd Rejonowy odbierze wyjaśnienia od oskarżonego, przesłucha pokrzywdzonego i wszystkie osoby uczestniczące w jego imprezie urodzinowej, a obecne w mieszkaniu w chwili interwencji Policji oraz interweniujących wówczas funkcjonariuszy Policji, chyba że zaistnieją względy wymienione w art. 391 § 1 k.p.k., a wówczas odczyta dane zeznania. W pozostałym zakresie może poprzestać na ujawnieniu dowodów, chyba że uzna za zasadne bezpośrednie ich przeprowadzenie na rozprawie. Sąd Rejonowy rozważy także zasadność przeprowadzenia dowodów wskazanych przez obrońcę oskarżonego w apelacji. Może również przeprowadzić inne jeszcze dowody, jeżeli potrzebę taką dostrzeże.

SSO Jadwiga Żmudzka SSO Ireneusz Bieniek SSO Elżbieta Jabłońska-Malik