Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 23 grudnia 2014r.

Sąd Okręgowy w Nowym Sączu, Wydział III Cywilny Odwoławczy w składzie

następującym:

Przewodniczący - Sędzia SO Mieczysław H. Kamiński

Sędzia SO Katarzyna Kwilosz – Babiś

Sędzia SO Tomasz Białka (sprawozdawca)

Protokolant: st. sekr. sąd. Anna Burnagiel

po rozpoznaniu w dniu 23 grudnia 2014r.

na rozprawie

sprawy z wniosku (...) S.A. z siedzibą w K.

przy uczestnictwie R. R.

o zasiedzenie służebności

na skutek apelacji uczestnika

od postanowienia Sądu Rejonowego w Nowym Sączu

z dnia 17 września 2014 r., sygn. akt I Ns 1176/13

p o s t a n a w i a :

1.  zmienić zaskarżone postanowienie w pkt I w ten sposób, że wniosek oddalić;

2.  zasądzić od wnioskodawcy na rzecz uczestnika kwotę 120 zł (sto dwadzieścia złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

sygn. akt III Ca 650/14

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 17 września 2014 r. Sąd Rejonowy w Nowym Sączu stwierdził, że (...) S.A. z siedzibą w K. nabył przez zasiedzenie z dniem 25 marca 2008 r. służebność przesyłu energii elektrycznej przez działkę ewid. nr (...) ob. (...) miasta N. obj. KW nr (...), polegającą na korzystaniu z posadowionych na działce słupów energetycznych średniego napięcia oznaczonych w opinii biegłego J. W. z dnia 30 kwietnia 2014 r. literami A, B oraz fragmentów linii napowierzchnej średniego napięcia biegnących po działce nr (...) szlakami oznaczonymi w powołanej wyżej opinii biegłego liniami ciągłymi koloru niebieskiego oraz liniami przerywanymi koloru czerwonego i punktami 1, 2, 3, 4, 1 wraz z prawem korzystania w niezbędnym zakresie z nieruchomości, prawem wejścia na nieruchomość w celu dokonywania napraw, konserwacji i innych czynności niezbędnych do utrzymania linii energetycznej we właściwym stanie zgodnie z jej przeznaczeniem (pkt I). Ponadto stwierdził, że wnioskodawca i uczestnik R. R. ponoszą koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie (pkt II). Nakazał także ściągnąć od wnioskodawcy na rzecz Skarbu Państwa kwotę 673,42 zł tytułem pozostałej części wydatków (pkt III).

W uzasadnieniu podał Sąd Rejonowy, iż KW (...) obejmowała nieruchomość położoną w N. w ob. (...) stanowiącą działki ewid. o nr (...) i (...) o pow. łącznej 3,9233 ha. Jako właściciel figurował R. R. syn F. i G., a podstawą wpisu były umowy darowizny z dnia 18 listopada 2004 r. i 10 grudnia 2004 r. Nieruchomość ta obciążona była służebnością drogi koniecznej na rzecz każdoczesnych właścicieli działki nr (...) oraz służebnością doprowadzenia przyłącza kanalizacji oraz wodociągowego na rzecz każdoczesnych właścicieli działki nr (...), na podstawie stosownych orzeczeń sądowych.

Na terenie działki nr (...) znajdowały się urządzenia infrastruktury energetycznej w postaci fragmentu napowietrznej linii energetycznej średniego napięcia 30 kV oraz dwa słupy betonowe. Podstawą ich posadowienia była decyzja
z dnia 15 grudnia 1984 r. wydana z wniosku Zakładu (...) – Zakładu (...) w K.
i zatwierdzająca plan realizacyjny budowy dwóch linii energetycznych 30 kV zasilających projektowaną stację trafo typ STSa- 30/250 Z. II, III wraz
z wydaniem pozwolenia na budowę tych urządzeń. Urządzenia te zostały oddane do użytku najpóźniej w dniu 25 marca 1988 r., kiedy to dokonano sprawdzenia urządzeń elektrycznych. O treści decyzji zostali powiadomieni właściciele i użytkownicy gruntów, w tym poprzednik uczestnika - F. R., którzy mieli prawo odwołać się od niej w terminie 14 dni od dnia doręczenia.

Wnioskodawca, a wcześniej jego poprzednik prawny dokonywał na przedmiotowej nieruchomości rutynowych kontroli w okresach pięcioletnich oraz wykonywał też niezbędne naprawy. Aż do 2012 r. uczestnik, ani jego poprzednicy prawni nie czynili przeszkód w tych działaniach.

Powyższy stan faktyczny Sąd I instancji ustalił na podstawie zgromadzonych dokumentów, opinii biegłego oraz przeprowadzonych dowodów osobowych. Dowody z dokumentów uznał za wiarygodne w całości, a zeznaniom świadków W. G. i F. R. oraz uczestnika R. R. dał wiarę częściowo
tj. w zakresie w jakim potwierdzają posadowienie infrastruktury energetycznej w tym samym miejscu od co najmniej 1988 r., jak również wskazują, iż uczestnik i jego poprzednicy nie sprzeciwiali się posiadaniu tych urządzeń przez wnioskodawcę i nie czynili w tym przeszkód. W szczególności za niewiarygodne uznał twierdzenia F. R. w zakresie, w którym przeczy, że otrzymał decyzję z 15 grudnia 1984 r. i nie miał możliwości sprzeciwić się budowie linii, co innego wynikało bowiem z samej treści decyzji.

Wobec powyższych ustaleń Sąd Rejonowy uznał wniosek za uzasadniony.
W jego ocenie przesłanki niezbędne do stwierdzenia zasiedzenia służebności,
o których mowa w art. 292 k.c. i 172 k.c. zostały spełnione. Na działce uczestnika znajdowały się urządzenia infrastruktury energetycznej, które od momentu oddania ich do użytku tj. od 25 marca 1988 r. były w posiadaniu wnioskodawcy i jego poprzedników., którzy to korzystali z nich, przeprowadzali ich przeglądy, konserwację i naprawy. W tym celu wykorzystywali część nieruchomości należącej obecnie do R. R., a wcześniej do F. R., w zakresie odpowiadającym służebności gruntowej. Utrzymując wspomniane urządzenia wnioskodawca manifestował swoje posiadanie i nie doznawał w tym żadnych przeszkód.

Podstawą posadowienia przedmiotowych urządzeń była decyzja wydana na podstawie art. 20 ust. 2 pkt 1 oraz art. 21 ust. 3 ustawy z dnia 24 października 1974r. Prawo budowlane oraz § 19-21 rozporządzenia Ministra Gospodarki Terenowej
i Ochrony Środowiska z dnia 20 lutego 1975 r. w sprawie nadzoru urbanistycznobudowlanego. Zawierała ona także pozwolenie na budowę wskazanych urządzeń. Jej niezaskarżenie przez ówczesnego właściciela działki, dawało poprzednikowi wnioskodawcy uzasadnione przekonanie, iż przysługiwało mu skuteczne wobec właścicieli gruntów prawo do korzystania z tej części nieruchomości, na której znajdowały się urządzenia przesyłowe bez konieczności zawierania odrębnych umów.

Zdaniem Sądu I instancji wnioskodawca wykazał, że znajdował się
w posiadaniu przedmiotowej służebności gruntowej od 25 marca 1988 r. i było to posiadanie w dobrej wierze. W świetle art. 29 ust. 5 cytowanej ustawy pozwolenie na budowę można było wydać wyłącznie jednostce organizacyjnej lub osobie, która wykazała prawo do dysponowania nieruchomością. Skoro zatem poprzednik wnioskodawcy dysponował pozwoleniem na budowę, to musiał dysponować także oświadczeniami właścicieli działek w przedmiocie zgody na wejście w teren w celu posadowienia urządzeń energetycznych.

Przyjmując, iż dwudziestoletni termin do zasiedzenia służebności w dobrej wierze liczony od chwili objęcia posiadania upłynął w dniu 25 marca 2008 r. Sąd Rejonowy orzekł jak na wstępie, a o kosztach postępowania rozstrzygnął na zasadzie art. 520 § 1 k.p.c.

Apelację od powyższego orzeczenia w zakresie pkt I i II wniósł uczestnik, który zarzucił mu naruszenie:

- art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 234 k.p.c. i art. 7 k.c. poprzez sprzeczne
z treścią zebranego materiału dowodowego przyjęcie, iż wnioskodawca posiadał nieruchomość uczestnika w zakresie służebności w dobrej wierze,

- art. 321 § 1 k.p.c. poprzez stwierdzenie w pkt I postanowienia, iż służebność polega na korzystaniu z posadowionych na działce słupów energetycznych, podczas gdy żądanie wnioskodawcy obejmowało jeden słup przez który linia energetyczna przebiega,

- art. 231 k.p.c. poprzez wyprowadzenie przez Sąd z faktu istnienia decyzji
nr (...) z dnia 15 grudnia 1984 r. wniosku o istnieniu oświadczenia F. R. w przedmiocie wyrażenia zgody na budowę na jego nieruchomości urządzeń przesyłowych, w sytuacji gdy domniemanie takie jest nieuprawnione, a wspomniana okoliczność winna być udowodniona przez wnioskodawcę,

- art. 233 § 1 k.p.c. poprzez uznanie za niewiarygodne zeznań F. R. w zakresie, w którym zaprzeczał by ww. decyzja została mu doręczona
i przyjęcie, że jej treść dowodzi jej doręczenia,

- art. 305 ¹ k.c. poprzez jego zastosowanie i stwierdzenie, że wnioskodawca nabył służebność przesyłu przez zasiedzenie z dniem 25 marca 2008 r., w sytuacji gdy polskiemu ustawodawstwu nie była wówczas znana wspomniana instytucja,

- art. 292 k.c. w zw. z art. 172 § 1 k.c. i art. 285 § 1 i 2 k.c. poprzez ich błędne zastosowanie i orzeczenie poza ustawowe ramy służebności określonej w art. 285 k.c.

W oparciu o wskazane uchybienia apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez oddalenie wniosku w całości i zasądzenie na jego rzecz od wnioskodawcy kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych. Wniósł także o przedstawienie Trybunałowi Konstytucyjnemu pytania prawnego „czy przepisy art. 292 w zw. z art. 172 § 1 i art. 285 § 1 i 2 k.c. w zakresie w jakim stanowią podstawę prawną nabycia w drodze zasiedzenia przed 3 sierpnia 2008 r. służebności gruntowej odpowiadającej treści przesyłu na rzecz przedsiębiorstwa przesyłowego są zgodne z przepisami Konstytucji RP tj. art. 64 ust. 3 w zw. z art. 31 ust. 3, art. 64 ust. 2 w zw. z art. 32 ust. 1, art. 21 ust. 1 i art. 2.”

W odpowiedzi na apelację wnioskodawca wniósł o jej oddalenie i zasądzenie na jego rzecz od uczestnika kosztów postępowania odwoławczego, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja była uzasadniona.

Na wstępie podkreślenia wymaga, iż w sprawie nie zachodzą uchybienia, które zgodnie z art. 378 § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy bierze pod uwagę z urzędu,
a których skutkiem byłaby nieważność postępowania.

Przepisy o służebności przesyłu (art. 305 ¹ - 305 ⁴ k.c.), dodane zostały ustawą z dnia 30 maja 2008 r. – o zmianie ustawy Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 731 nr 116), która weszła w życie 3 sierpnia 2008 r. W świetle art. 305 ¹ k.c., nieruchomość można obciążyć na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia, służące do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej oraz inne urządzenia podobne, prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać
w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń. Zgodnie z jednoznacznym stanowiskiem Sądu Najwyższego przed wskazanym dniem istniała możliwość ustanowienia służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu. Za możliwością, tak ustanowienia takiej służebności, jak i nabycia jej przez zasiedzenie Sąd Najwyższy opowiedział się m.in. w uchwale z dnia 7 października 2008 r., sygn. III CZP 89/08, postanowieniu z dnia 10 lipca 2008 r., sygn. III CSK 73/08, postanowieniu z dnia 3 sierpnia 2008 r., sygn.
II CSK 626/12, uchwale z dnia 22 maja 2013 r., sygn. III CZP 18/13. W tej ostatniej uchwale Sąd Najwyższy stanął na stanowisku, że konstrukcja prawna służebności przesyłu, wprowadzona z dniem 3 sierpnia 2008 r., została ukształtowana
z jednoznaczną intencją potwierdzenia dotychczasowej praktyki orzeczniczej, która konsekwentnie przyjmowała możliwość ustanowienia na nieruchomości służebności gruntowej, pozwalającej na korzystanie ze znajdujących się na niej urządzeń przesyłowych przez przedsiębiorcę wykorzystującego je w swojej działalności gospodarczej oraz możliwość nabycia przez zasiedzenie służebności gruntowej
o cechach odpowiadających służebności przesyłu, uregulowanej następnie w art. 305 ¹ – 305 ⁴ kc. Sąd Najwyższy wskazał, że celem i rezultatem powyższej praktyki orzeczniczej było ustalenie treści norm prawnych – przepisów o służebnościach gruntowych – w odniesieniu do stanów faktycznych związanych z urządzeniami przesyłowymi oraz, że praktyka ta miała charakter rekonstrukcyjny, nie polegała zaś na tworzeniu prawa. Z perspektywy systemu prawa wprowadzenie art. 305 ¹ – 305 ⁴ kc oznaczało więc przede wszystkim uszczegółowienie obowiązujących unormowań
i nie wiązało się z wprowadzeniem norm prawnych, odbiegających znacznie od norm obowiązujących wcześniej w ramach ogólnej regulacji służebności gruntowych. Takie stanowisko prezentowane również przez Sąd Okręgowy wyklucza potrzebę przedstawienia zagadnienia opisanego w apelacji Trybunałowi Konstytucyjnemu. Zauważyć zresztą należy, że postanowieniem z dnia 17 lipca 2014 roku o sygn.
P 28/13 Trybunał Konstytucyjny na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia
1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102 poz. 643 ze zm.) umorzył postępowanie w przedmiocie identycznie sformułowanego pytania prawnego ze względu na niedopuszczalność wydania wyroku.

Zatem w odniesieniu do służebności przesyłu można rozróżnić dwie konstrukcje: służebność o treści odpowiadającej służebności przesyłu, która mogła zostać nabyta przez zasiedzenie przed dniem 3 sierpnia 2008 r. w oparciu art.145 k.c. i art. 292 k.c. oraz służebność przesyłu od 3 sierpnia 2008 r. na podstawie art. 305 ¹ k.c. i nast. Obydwa te prawa mają analogiczną treść, pełnią te same funkcje, odmienna jest jednak ich podstawa prawna i nie można ich utożsamiać.

Służebność odpowiadająca służebności przesyłu może zostać nabyta przez zasiedzenie wówczas, gdy posiadanie polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia. Okres niezbędny do stwierdzenia zasiedzenia określony jest w art. 172 k.c. i w zależności od charakteru posiadania wynosi dwadzieścia bądź trzydzieści lat. Okres występowania na nieruchomości stanu faktycznego odpowiadającego treści służebności przesyłu przed wejściem w życie art. 305 ¹ -305 ⁴ k.c. podlega doliczeniu do czasu posiadania wymaganego do zasiedzenia tej służebności (por. uchwała SN z dnia 22 maja 2013 r., III CZP 18/13, LEX nr 1316046).

W niniejszej sprawie Sąd Rejonowy ustalając, iż wnioskodawca i jego poprzednicy prawni posiadali przedmiotową nieruchomość uczestnika w zakresie korzystania z posadowionych na niej urządzeń energetycznych, przyjął iż objęcie posiadania nastąpiło w dniu 25 marca 1988 r. Było ono dokonane w dobrej wierze,
a podstawą do stwierdzenia tego miała być decyzja z dnia 15 grudnia 1984 r. zatwierdzająca plan realizacyjny budowy dwóch linii energetycznych wraz
z wydaniem pozwolenia na budowę tych urządzeń.

W tym miejscu wskazać należy, iż w orzecznictwie wyrażany był pogląd
w świetle, którego państwowe osoby prawne, które w okresie przed dniem
31 stycznia 1989 r., w wyniku realizacji inwestycji przesyłowych, przebiegających przez nieruchomości nie należące do przedsiębiorstwa przesyłowego, co do których wydane były decyzje administracyjne o przebiegu linii przesyłowej i pozwolenia budowlane, objęły w dobrej wierze posiadanie służebności, jako korzystanie z cudzej nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści tej służebności (art. 172 § 1 w zw. z art. 292 i art. 352 k.c.) (por. postanowienie SN z dnia 14 listopada 2012 r., II CSK 120/12, LEX nr 1267161 oraz wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 24 czerwca 2014 r. I ACa 1527/13 LEX nr 1496465). Decydujące znaczenie ma istnienie dobrej bądź złej wiary w momencie przeprowadzenia inwestycji i objęcia w posiadanie nieruchomości (służebności) oraz wynikające z przepisu art. 7 k.c. domniemanie dobrej wiary posiadacza. Istotna przy tym będzie jedynie dobra wiara na początku okresu posiadania prowadzącego do zasiedzenia. Jej utrata w czasie trwania posiadania nie ma dla zasiedzenia znaczenia.

Rozstrzygnięcie zasadności przywołanego poglądu miałoby znaczenie, gdyby wnioskodawca wykazał, iż wspomniana decyzja administracyjna faktycznie została wydana i stała się ostateczna. Z tego zdarzenia bowiem wywodzono domniemanie istnienia uprawnienia do dysponowania gruntem w celu wybudowania wspomnianej linii przesyłowej. Tymczasem do akt dołączono jedynie kserokopię decyzji z dnia
15 grudnia 1984 r., która w ogóle nie zawiera adnotacji o jej ostateczności. Kserokopia ta nie została też potwierdzona za zgodne z oryginałem. W takiej sytuacji, gdy uczestnik kwestionował okoliczności mające wynikać z faktu wydania tej decyzji, brak było podstaw do przyjęcia, że decyzja ta została doręczona poprzednikowi uczestnika, a tym samym stała się ostateczną. Nie można więc twierdzić, że Sąd orzekający w niniejszej sprawie jest związany wspomnianym rozstrzygnięciem należącym do kompetencji organów administracyjnych. Tym samym nie jest uprawnione wnioskowanie, że z faktu wydania tej decyzji wynika istnienie prawa poprzednika wnioskodawcy do dysponowania nieruchomością w celu budowy linii przesyłowej. Żaden inny dowód na tę okoliczność nie został bowiem przedstawiony. Powyższe odmienne ustalenia poczynione przez Sąd Okręgowy prowadzą do wniosku, że objęcie nieruchomości w posiadanie nie nastąpiło
w warunkach dobrej wiary. Zważywszy na to, że termin zasiedzenia w przypadku posiadania służebności w złej wierze wynoszący 30 lat jeszcze nie upłynął, brak było podstaw do uwzględnienia wniosku. Uzasadniało to zmianę zaskarżonego orzeczenia poprzez oddalenie wniosku.

Zasadnie podniesiono też w apelacji, że w dniu 25 marca 2008 roku nie istniały jeszcze przepisy regulujące służebność przesyłu. Zarzut ten jednak nie mógłby doprowadzić do oddalenia wniosku, a jedynie do nadania orzeczeniu prawidłowego brzmienia poprzez stwierdzenie nabycia służebności gruntowej odpowiadającej swoją treścią służebności przesyłu.

Na uwzględnienie nie zasługuje zarzut naruszenia art. 321 kpc w zw. z art.
13 § 2 kpc poprzez orzeczenie niezgodnie z wnioskiem. W postępowaniu
o stwierdzenie zasiedzenia (także służebności) sąd, inaczej niż w postępowaniu procesowym, nie jest ściśle związany granicami wniosku. Do orzeczenia zasiedzenia stosuje się bowiem w oparciu o art. 610 § 1 kpc odpowiednio przepisy o stwierdzeniu nabycia spadku, w tym także art. 670 § 1 i art. 677 § 1 kpc, nakładające na sąd obowiązek działania z urzędu. Z przepisów tych wynika m.in., że sąd nie jest związany żądaniem wniosku, lecz stwierdza nabycie własności na rzecz osób, co do których nabycie prawa zostanie wykazane (por. postanowienie Sądu Najwyższego
z dnia10 stycznia 2002 r., sygn. I CZ 194/01). Choć wskazany brak związania sądu żądaniem w postępowaniu o stwierdzenie zasiedzenia nie obejmuje możliwości orzekania o innym przedmiocie, ani o innym prawie (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 marca 2013 r., sygn. V CSK 202/12), to taka sytuacja nie miała miejsca w niniejszej sprawie. Szczegółowe ustalenia rodzaju urządzeń tworzących linię przesyłową dokonane w trakcie postępowania pozwalały na objęcie ich treścią orzeczenia. Nie ma zatem wątpliwości, że Sąd Rejonowy orzekał o tym samym przedmiocie, który został określony we wniosku.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. orzekł jak w sentencji. Uznając zasadność apelacji oraz interesy stron za sprzeczne wobec siebie, o kosztach postępowania apelacyjnego postanowił w oparciu o art. 520 § 2 k.p.c. obliczając ich wysokość zgodnie z § 7 pkt 3 w zw. z § 12 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. 2013 r. poz. 490).