Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 29 sierpnia 2014r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział wT. odmówił M. K. prawa do emerytury, z uwagi na brak wymaganego 15-letniego okresu w warunkach szczególnych.

Od decyzji powyższej wnioskodawca M. K. wniósł w dniu 5 września 2014r. odwołanie wnosząc o jej zmianę, zaliczenie mu do pracy w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia od dnia 11 marca 1976r. do dnia 18 września 1979r.r. w Handlowo-Usługowej Spółdzielni Pracy w O. na stanowisku pomocnika magazyniera i przyznanie prawa do emerytury.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie. W uzasadnieniu Oddział wskazał, iż brak podstaw do zaliczenia tego okresu, gdyż wystawione przez pracodawcę świadectwo pracy w warunkach szczególnych jest nieprawidłowe, gdyż ma oparcie w nieobowiązującym zarządzeniu resortowym.

Decyzją z dnia 19 września 2014r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział wT. ponownie odmówił M. K. prawa do emerytury.

Od decyzji powyższej wnioskodawca M. K. wniósł w dniu 25 września 2014r. odwołanie wnosząc o jej zmianę zaliczenie mu do pracy w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia od dnia 11 marca 1976r. do dnia 31 stycznia 1986r. w Handlowo-Usługowej Spółdzielni Pracy w O. i przyznanie prawa do emerytury.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy podtrzymał swoje dotychczasowe stanowisko w sprawie i wniósł o jego oddalenie

Postanowieniem z dnia 27 października 2014r. Sąd połączył sprawę z odwołania M. K. od decyzji z dnia 19 września 2014r. do łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia ze sprawą z odwołania od decyzji z dnia 29 sierpnia 2014r.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca M. K., urodzony w dniu (...), złożył w dniu 10 lipca 2014 roku wniosek o przyznanie emerytury.

(dowód: wniosek o emeryturę k. 1-2 akt ZUS)

Wnioskodawca nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego (okoliczność bezsporna).

Wnioskodawca na datę 1 stycznia 1999r. miał okres ubezpieczenia w łącznym wymiarze 25 lat. Organ rentowy zaliczył wnioskodawcy do pracy w szczególnych warunkach okres pracy w (...) S.A. w K. od dnia 2 lutego 1986r. do 31 grudnia 1998r. w łącznym wymiarze 12 lat, 5 miesięcy i 28 dni.

(dowód: decyzja z dnia 29 sierpnia 2014r. – k. 16 akt ZUS, decyzja z dnia 19 września 2014r. – k. 19 akt ZUS, odpowiedź na odwołanie – k. 15-16 akt)

M. K. od dnia 11 marca 1976r. do dnia 31 stycznia 1986r. był zatrudniony w Wojewódzkim Związku Gminnych Spółdzielni (...) w P. – Zakład Handlu w O. w pełnym wymiarze czasu pracy jako:

- pomocnik magazyniera w okresie od 11 marca 1976r. do 19 września 1979r.

- sprzedawca części do maszyn rolniczych oraz środków ochrony roślin w sklepie artykułów do produkcji rolnej od 20 września 1979r. do 31 stycznia 1986r.

Handlowo-Usługowa Spółdzielnia Pracy w O. dniu 14 grudnia 2010r. wystawiła wnioskodawcy świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach, w którym zaświadczyła, że w spornym okresie od 11 marca 1976r. do 19 września 1979r. wnioskodawca stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę w szczególnych warunkach wymienioną w dziale VIII poz. 1 (ciężkie prace załadunkowe wyładunkowe oraz przeładunek materiałów sypkich, pylistych, toksycznych, żrących lub parzących w transporcie) rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. na stanowisku robotnika magazynowego wymienionym w wykazie A dziale VII poz. 1 pkt 3 wykazu stanowiącego załącznik nr 1 do zarządzenia Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego nr 7 z dnia 7 lipca 1987r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu przemysłu chemicznego i lekkiego.

(dowód: świadectwo pracy z dnia 14 grudnia 2010r. – k. 7 akt emerytalnych, legitymacja ubezpieczeniowa – k. 17 akt emerytalnych, zaświadczenie z dnia 12 listopada 2014r.- k. 31 akt)

W okresie od 11 marca 1976r. do 19 września 1979r. wnioskodawca pracował jako pomocnika magazyniera w magazynie środków ochrony roślin. Do jego stałych obowiązków w tym okresie należało wydawanie klientom z magazynu zakupionych towarów, wyładunek towaru i załadunek towaru. W magazynie znajdowały się środki ochrony roślin w workach o wadze od 1 kg do 20 kg oraz w butelkach o pojemności 0,5 litra, 1 litr, 3 litry, 10 litrów. Raz w tygodniu do magazynu przejeżdżał samochód ciężarowy z dostawą środków ochrony roślin i wówczas wnioskodawca pracował przy rozładunku tego samochodu. Środki ochrony roślin dostarczane do magazynu były już zapakowane w worki lub butelki. Wnioskodawca nie przepakowywał tych środków w mniejsze opakowania.

W okresie od 20 września 1979r. do 31 stycznia 1986r. wnioskodawca pracował w pełnym wymiarze czasu pracy jako sprzedawca w sklepie z częściami do maszyn rolniczych.

(dowód: zeznania świadka M. B. – protokół rozprawy z dnia 2 grudnia 2014r. – od minuty 3:31 do 10:26, zeznania świadka E. K.– protokół rozprawy z dnia 2 grudnia 2014r. – od minuty 10:27 do minuty 16:56, zeznania wnioskodawcy – protokół rozprawy z dnia 2 grudnia 2014r. – od minuty 18:08 do minuty 23:56)

Sąd Okręgowy dokonał oceny dowodów i zważył co następuje:

Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

Stosownie do art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2009r. Nr 153, poz. 1227) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy (tj. w dniu 1 stycznia 1999 r.) osiągnęli:

1)okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat – dla kobiet i 65 lat – dla mężczyzn oraz

2)okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa oraz rozwiązania stosunku pracy – w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem i wniosku złożonego przed 1 styczniem 2013r. (ust. 2).

W świetle powyższych regulacji żądanie wnioskodawcy należało rozpoznać w aspekcie przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8 poz. 43 z późn. zm.), zwanego dalej rozporządzeniem. Z treści § 4 tego rozporządzenia wynika, iż pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w Wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

-

osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

-

ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Ten „wymagany okres zatrudnienia” to okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczalnymi do okresów zatrudnienia (§ 3 rozporządzenia), natomiast pracą w warunkach szczególnych jest praca świadczona stale i w pełnym wymiarze na stanowiskach wskazanych w załączniku do tegoż aktu (§ 1 i § 2 rozporządzenia).

Zgodnie z art. 32 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, za pracowników zatrudnionych w warunkach szczególnych uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne i otoczenia.

Prawidłowe rozumienie pojęcia pracy w szczególnych warunkach nie jest możliwe bez wnikliwej analizy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.).

Z zestawienia § 1 i 2 tegoż rozporządzenia wynika, że pracą w szczególnych warunkach jest praca świadczona stale i w pełnym wymiarze na stanowiskach wskazanych w załączniku do tego aktu. Warunek wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy jest spełniony tylko wówczas, gdy pracownik w ramach obowiązującego go pełnego wymiaru czasu pracy na określonym stanowisku pracy nie wykonuje czynności pracowniczych nie związanych z tym stanowiskiem pracy, ale stale, tj. ciągle wykonuje prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (tak też Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 listopada 2000 roku, II UKN 39/00, OSNAP 2002/11/272).

W przedmiotowej sprawie jedyną kwestią sporną między stronami było to, czy wnioskodawca posiada wymagany 15-letni okres zatrudnienia w szczególnych warunkach.

Okresy pracy w warunkach szczególnych, stosownie do § 2 ust. 2 rozporządzenia, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia lub w świadectwie pracy.

Należy jednak wskazać, że z cytowanego wyżej § 2 rozporządzenia nie wynika, aby stwierdzenie zakładu pracy w przedmiocie wykonywania przez pracownika pracy w warunkach szczególnych miało charakter wiążący i nie podlegało kontroli organów przyznających świadczenia uzależnione od wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Brak zatem takiego świadectwa lub jego zakwestionowanie przez organ rentowy, nie wyklucza dokonania ustalenia zatrudnienia w warunkach szczególnych innymi środkami dowodowymi w toku postępowania sądowego.

W będącej przedmiotem osądu sprawie wnioskodawca dysponował wprawdzie świadectwem pracy w szczególnych warunkach za sporny okres od 11 marca 1976r. do 19 września 1979r. Nie mniej organ rentowy zakwestionował jego prawidłowość z uwagi na fakt odwołania się do nieobowiązującego już zarządzenia resortowego. W takiej sytuacji to na skarżącym spoczywał ciężar wykazania, że świadczona w tym okresie przez niego praca była pracą w szczególnych warunkach.

Sąd ustalił charakter wykonywanej przez wnioskodawcę pracy na podstawie zeznań świadków: M. B. i E. K. oraz samego wnioskodawcy. Po skonfrontowaniu zeznań świadków i wnioskodawcy z dokumentami znajdującymi się w aktach emerytalnych wnioskodawcy, Sąd ustalił, że wnioskodawca w okresie od dnia 11 marca 1976r. do dnia 19 września 1979r. pracował w magazynie środków ochrony roślin jako pomocnik magazyniera, a w okresie od 20 września 1979r. do 31 stycznia 1986r. jako sprzedawca w sklepie z częściami do maszyn rolniczych.

Z zeznań świadków i wnioskodawcy wynika, że do obowiązków wnioskodawcy na stanowisku pomocnika magazyniera należało przyniesienie towaru z magazynu, który zakupili klienci (głównie GS i PGR) oraz wyładunek i załadunek towaru. W magazynie znajdowały się środki ochrony roślin zapakowane w workach o wadze od 1 kg do 20 kg oraz w butelkach o pojemności 0,5 litra, 1 litr, 3 litry, 10 litrów. Raz w tygodniu do magazynu przejeżdżał samochód ciężarowy z dostawą środków ochrony roślin i wówczas wnioskodawca pracował przy rozładunku tego samochodu. Środki ochrony roślin dostarczane do magazynu były już zapakowane w worki lub butelki. Wnioskodawca nie przepakowywał tych środków w mniejsze opakowania.

W pierwszym odwołaniu wnioskodawca wnosił o zaliczenie do pracy w warunkach szczególnych jedynie okresu od 11 marca 1976r. do 19 września 1979r., tj. okresu za który dysponował świadectwem pracy w szczególnych warunkach wystawionym przez następcę prawnego jego pracodawcy. Z kolei w drugim odwołaniu wnioskodawca podniósł, że w szczególnych warunkach pracował w całym okresie zatrudnienia w Wojewódzkim Związku Gminnych Spółdzielni (...) w P. – Zakład Handlu w O. czyli od dnia 11 marca 1976r. do dnia 31 stycznia 1986r.

Należy podnieść, że praca sprzedawcy w sklepie z częściami do maszyn rolniczych nie jest wymieniona w wykazie A załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. jako praca w szczególnych warunkach, co wyklucza zaliczenie do pracy w szczególnych warunkach okresu zatrudnienia wnioskodawcy w takim charakterze od dnia 20 września 1979r. do 31 stycznia 1986r.

Przechodząc z kolei do analizy pracy wnioskodawcy na stanowisku pomocnika magazyniera należy stwierdzić, że w grę mogą wchodzić jedynie ciężkie prace załadunkowe i wyładunkowe oraz przeładunek materiałów sypkich, pylistych, toksycznych, żrących lub parzących w transporcie (pkt. 1 dział VIII wykazu A) albo prace magazynowe, załadunkowe, rozładunkowe, transport oraz konfekcjonowanie surowców, półproduktów i wyrobów gotowych - pylistych, toksycznych, żrących, parzących i wybuchowych (w pkt. 40 działu IV wykazu A)

Sformułowania użyte przy redakcji pkt. 1 dział VIII wykazu A nie są jednoznaczne i pozwalają na dwie jego interpretacje.

Po pierwsze można przyjąć, że skoro ustawodawca nie dokonał rozbicia prac wymienionych w pozycji 1 dziale VIII na dwa podpunkty tj. na ciężkie prace załadunkowe i wyładunkowe oraz na przeładunek poszczególnych materiałów. A przeciwnie, określenie czynności stanowiących pracę w szczególnych warunkach zawarł w jednym zdaniu, bez ich rodzajowego rozdzielenia. Co oznacza, że prawidłowa wykładnia tego przepisu wskazuje, że ustawodawcy chodzi o załadunek, wyładunek i przeładunek, ale właśnie materiałów niebezpiecznych, a nie jakichkolwiek. Z tych też względów sam fakt dźwigania dużych ciężarów jest niewystarczający, bowiem przedmiotowa pozycja dotyczy przede wszystkim obcowania z produktami szczególnymi, zaś głównym jej wyznacznikiem nie jest tu waga tych produktów. Takie stanowisko zaprezentował Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 4 grudnia 2013r. w sprawie III AUa 471/13. Sąd Apelacyjny w uzasadnieniu wyroku argumentował, że podobny zabieg redakcyjny został zastosowany w pkt 40 działu IV, gdzie mowa jest o „pracach magazynowych, załadunkowych, rozładunkowych, transporcie oraz konfekcjonowanie surowców, półproduktów i wyrobów gotowych - pylistych, toksycznych, żrących, parzących i wybuchowych”. Również i tu zastosowano spójnik „oraz”, a nie budzi wątpliwości fakt, że w wymienionej pozycji chodzi wyłącznie o prace, w których pracownik ma bezpośredni kontakt z wymienionymi tam substancjami (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 26 lutego 2013 r. III AUa 788/12).

Drugi sposób wykładni tego przepisu zaprezentowany przez Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 6 sierpnia 2014r. w sprawie III AUa 2022/13 wiąże szczególne warunki prac wymienionych w poz. 1 działu VIII albo z ponadprzeciętnym, szkodliwym dla zdrowia wysiłkiem fizycznym (ciężkie prace załadunkowe i wyładunkowe) albo ze szczególnie szkodliwymi właściwościami towaru, który jest przeładowywany (przeładunek materiałów sypkich, pylistych, toksycznych, żrących lub parzących w transporcie).

Bez względu jednak na to, który sposób interpretacji pkt 1 działu VIII przyjąć w przedmiotowej sprawie i tak nie sposób uznać, że wnioskodawca wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu prace tam wymienione. Wnioskodawca nie zajmował się bowiem w ogóle przeładunkiem materiałów sypkich, pylistych, toksycznych, żrących lub parzących. Środki ochrony roślin wprawdzie są środkami sypkimi, pylistymi lub toksycznymi. Nie mniej wnioskodawca tych środków nie przeładowywał, a jedynie dostarczał środki już zapakowane. Nie był zatem narażony na bezpośredni kontakt z tymi środkami, co szczególnie szkodliwie wpływa na organizm. Trudno też uznać, że wnioskodawca pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przy ciężkich pracach załadunkowych i wyładunkowych. Wnioskodawca zajmował się wyładunkiem towarów raz w tygodniu, bo to wówczas była dostawa do magazynu środków ochrony roślin. W pozostałe dni tygodnia zajmował się przynoszeniem towarów z magazynu. Dodatkowo należy podnieść, że towary, które wnioskodawca załadowywał i wyładowywał miały różną wagę i objętość. Największe worki miały do 20 kg, a butelki do 10 litrów, ale były też środki ochrony roślin w workach 1 kg oraz w butelkach 05, litrowych, 1 litrowych i 3 litrowych. Prace przy załadunku i wyładunku towarów o takiej wadze nie sposób uznać za ciężkie. Dodatkowo w/w prace mogą być uznane za prace w warunkach szczególnych tylko wówczas, gdy są wykonywane w transporcie. Branża, w której te prace są wykonywane determinuje bowiem ich szczególną szkodliwość. Wynika to z faktu, że osoby zatrudnione w transporcie przy pracach załadunkowych i wyładunkowych zajmują się cały czas tylko i wyłącznie w/w pracami. A wnioskodawca jako pracownik magazynu zajmował się takimi pracami tylko w razie potrzeby (rozładunek samochodu ciężarowego raz w tygodniu). Natomiast podstawowymi jego obowiązkami było przynoszenie z magazynu zakupionych przez klientów towarów.

Praca wnioskodawcy nie wyczerpuje także prac wymienionych w pkt. 40 działu IV (w chemii), który dotyczy prac magazynowych, załadunkowych, rozładunkowych, transportowych oraz konfekcjonowania surowców, półproduktów i wyrobów gotowych - pylistych, toksycznych, żrących, parzących i wybuchowych. Wprawdzie środki ochrony roślin, które wydawał z magazynu bądź załadowywał lub rozładowywał skarżący należy zaliczyć do wyrobów pylistych, toksycznych, żrących, parzących i wybuchowych, ale jak już wyżej podniesiono, prace te były wykonywane bez bezpośredniego kontaktu z tymi środkami, gdyż były one szczelnie zapakowane w worki lub butelki. Wnioskodawca wydając środki ochrony roślin z magazynu nie musiał ich przepakowywać w mniejsze opakowania, tak samo było przy rozładowywaniu i załadowywaniu towarów. Tylko natomiast praca w narażeniu na bezpośredni kontakt ze szkodliwymi dla zdrowia substancjami wymienionymi w pkt 40 działu IV, które są magazynowane, załadowywane lub rozładowywane, daje przywilej uzyskania emerytury w obniżonym wieku emerytalnym. Należy podkreślić, że również następca prawny pracodawcy skarżącego wystawiając mu świadectwo pracy w szczególnych warunkach za sporny okres nie uznał prac przez niego wykonywanych za prace magazynowe, załadunkowe, rozładunkowe, transportowe oraz konfekcjonowanie surowców, półproduktów i wyrobów gotowych - pylistych, toksycznych, żrących, parzących i wybuchowych.

Skoro zatem wnioskodawca w żadnym ze spornych okresów nie wykonywał prac w szczególnych warunkach wymienionych w wykazie A załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów, to decyzje organu rentowego odmawiające mu prawa do emerytury należy uznać za decyzje prawidłowe.

Powyższego nie zmienia fakt wystawienia przez pracodawcę świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach nie jest dokumentem urzędowym w rozumieniu art. 244 § 1 i 2 k.p.c. , gdyż podmiot wydający to świadectwo nie jest organem państwowym ani organem wykonującym zadania z zakresu administracji państwowej. Tylko dokumenty wystawione przez te organy stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone. Natomiast świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach traktuje się w postępowaniu sądowym jako dokument prywatny w rozumieniu art. 245 k.p.c. , który stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie (por. wyrok SN z dnia 16 czerwca 2009 r. w sprawie I UK 24/09, publik. LEX nr 518067). Tym samym treść świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach podlega weryfikacji zarówno w toku postępowania administracyjnego przed organem rentowym, jak i w toku postępowania sądowego przed sądami ubezpieczeń społecznych.

Z tych też względów, Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. orzekł jak w sentencji.