Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 22 kwietnia 2010 r.
III PK 70/09
W przypadku indywidualnych zwolnień z przyczyn niedotyczących pra-
cowników członek komitetu założycielskiego zakładowej organizacji związko-
wej podlega ochronie przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem stosunku
pracy na podstawie art. 10 ust. 2 ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczegól-
nych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn
niedotyczących pracowników (Dz.U. Nr 90, poz. 844 ze zm.), a nie na podstawie
art. 32 ust. 7 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (jednolity
tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854 ze zm.).
Przewodniczący SSN Andrzej Wróbel, Sędziowie SN: Zbigniew Hajn (spra-
wozdawca), Jerzy Kwaśniewski.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 22 kwietnia
2010 r. sprawy z powództwa Wiesława P. przeciwko Starostwu Powiatowemu w S. o
przywrócenie do pracy, na skutek skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Okrę-
gowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Rzeszowie z dnia 14 lipca 2009 r.
[...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu-Są-
dowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Rzeszowie do ponownego rozpoznania,
pozostawiając temu Sądowi orzeczenie o kosztach postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Po ostatecznym sprecyzowaniu powództwa, powód Wiesław P. wnosił o przy-
wrócenie go do pracy na poprzednich warunkach i zasądzenie wynagrodzenia za
cały okres pozostawania bez pracy
Sąd Rejonowy Sąd Pracy w Ropczycach wyrokiem z dnia 19 marca 2009 r.
[...] w miejsce roszczenia powoda Wiesława P. o przywrócenie do pracy w pozwa-
nym Starostwie Powiatowym w S., zasądził od strony pozwanej na jego rzecz od-
2
szkodowanie w kwocie 5.850 zł brutto za niezgodne z prawem wypowiedzenie
umowy o pracę (pkt I), wyrokowi w pkt I nadał rygor natychmiastowej wykonalności
do kwoty 1.950 zł odpowiadającej jednomiesięcznemu wynagrodzeniu powoda za
pracę (pkt II), nakazał ściągnąć od strony pozwanej na rzecz Skarbu Państwa, kasy
Sądu Rejonowego w Ropczycach 1.170 zł tytułem opłaty od pozwu, od której powód
zwolniony był z mocy ustawy (pkt III) i zasądził 377 zł na rzecz Wiesława P. od Sta-
rostwa Powiatowego w S. tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.
W wyniku przeprowadzonego postępowania dowodowego Sąd ustalił, że 1
stycznia 1999 r. Wiesław P. zatrudniony został w Starostwie Powiatowym w S. w
oparciu o umowę na czas nieokreślony, na stanowisku podinspektora. Do roku 2007
pracował w Wydziale Edukacji Spraw Społecznych i Promocji Powiatu a następnie
po dokonanej reorganizacji Uchwałą Rady Powiatu [...] z dnia 20 czerwca 2007 r. w
Wydziale Komunikacji Społecznej Kultury i Promocji Powiatu. Do zakresu obowiąz-
ków powoda należały sprawy związane z prowadzeniem Biuletynu Informacji Pu-
blicznej oraz serwisu Internetowego Starostwa. W trakcie funkcjonowania Wydziału
Starosta Robert G. wyrażał swe niezadowolenie z pracy tej komórki. Uchwałą Rady
Powiatu z 27 sierpnia 2008 r. [...] zlikwidowano Wydział Komunikacji Społecznej
Kultury i Promocji Powiatu. Kierownik przeniesiony został do Wydziału Edukacji i
Ochrony Zdrowia, natomiast powodowi wypowiedziano umowę o pracę. Zadania
zlikwidowanego Wydziału przejął częściowo Wydział Edukacji i Ochrony Zdrowia,
Wydział Organizacyjny oraz informatyk. W wyniku reorganizacji powrócono do stanu
sprzed czerwca 2007 r. W dniu 7 czerwca 2008 r. została podjęta uchwała o utwo-
rzeniu związku zawodowego w Starostwie Powiatowym oraz o uchwaleniu statutu i
wybraniu Komitetu Założycielskiego. Sąd Rejonowy w Rzeszowie Wydział Gospo-
darczy Krajowego Rejestru Sądowego postanowieniem z dnia 7 lipca 2008 r. dokonał
wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego - Rejestru Stowarzyszeń, Innych Organiza-
cji Społecznych i Zawodowych, Fundacji oraz Publicznych Zakładów Opieki Zdro-
wotnej - Niezależnego Zakładowego Związku Zawodowego Pracowników Samorzą-
dowych przy Starostwie Powiatowym w S. Uchwałą z dnia 4 sierpnia 2008 r. wska-
zano członków Komitetu Założycielskiego Związku. Zostali nimi Jadwiga D., Kamila
K. i Wiesław P. Pismem z 27 sierpnia 2008 r. Starosta S. Robert G. zawiadomił Nie-
zależny Zakładowy Związek o zamiarze wypowiedzenia umowy o pracę Wiesławowi
P. w związku z likwidacją stanowiska do spraw obsługi elektronicznej i przygotowy-
wania publikacji, które zajmował powód, wynikającą z reorganizacji Starostwa pole-
3
gającej na likwidacji Wydziału Komunikacji Społecznej Kultury i Promocji Powiatu. W
dniu 1 września 2008 r. związek nie wyraził zgody na wypowiedzenie powodowi
umowy o pracę, informując jednocześnie Starostę, że jego stosunek pracy podlega
ochronie zgodnie z art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych, gdyż jest on
członkiem Komitetu Założycielskiego Związku. Pismem z 13 października 2008 r.
organizacja związkowa wskazała, że liczy 13 członków. Dnia 20 października 2008 r.
Starosta S. wypowiedział Wiesławowi P. umowę o pracę za miesięcznym okresem
wypowiedzenia, powołując się na treść art. 361
k.p., z powodu likwidacji stanowiska
pracy. Jego dotychczasowe obowiązki przejęli inni pracownicy. Po 20 października
2008 r. nikt nie został zatrudniony w Starostwie Powiatowym na podstawie umów o
pracę, czy umów cywilnoprawnych.
Sąd Rejonowy rozważał zakreślony stan faktyczny przez pryzmat art. 32
ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (jednolity tekst: Dz.U z 2001
r. Nr 79, poz. 854 ze zm.) oraz art. 45 k.p. Stwierdził, że dokonane w sprawie wypo-
wiedzenie powodowi umowy o pracę nie spełniło ustawowo określonych przesłanek.
Dostatecznie bowiem wykazano, że Wiesław P. należał do Komitetu Założycielskiego
Związku Zawodowego Pracowników Samorządowych przy Starostwie Powiatowym w
S. od 7 czerwca 2008 r. Zgodnie z ustawowym założeniem, że członkowie komitetu
założycielskiego podlegają szczególnej ochronie do końca sześciomiesięcznego
okresu liczonego od dnia utworzenia komitetu, okres ochronny stosunku pracy po-
woda upływał dopiero w dniu 8 grudnia 2008 r. W związku z powyższym na wypo-
wiedzenie umowy w tym okresie pracodawca zmuszony był uzyskać zgodę organi-
zacji związkowej. Tymczasem w niniejszej sprawie Starosta wypowiedział Wiesła-
wowi P. umowę o pracę 20 października 2008 r. a więc w czasie szczególnej
ochrony, mimo braku zgody związku na powyższe i pomimo uzyskania wiadomości,
że jest on członkiem Komitetu Założycielskiego Związku. Wypowiedzenie umowy o
pracę powodowi naruszało więc przepisy obowiązujące w tym zakresie. Sąd Rejo-
nowy, wskazując na powyższe, doszedł jednak do przekonania, że przywrócenie
powoda do pracy byłoby niecelowe, z uwagi na przyczyny rozwiązania z nim stosun-
ku pracy oraz właściwość takiego przywrócenia. Podał, że akta sprawy pozwalają
wyciągnąć wniosek o konflikcie panującym pomiędzy stronami postępowania, o ne-
gatywnej ocenie działalności powoda przez Starostę, który utracił względem pracow-
nika zaufanie. Powyższe stanowi okoliczności dające podstawy do uznania, że przy-
wrócenie w/w do pracy byłoby niecelowe w rozumieniu art. 45 § 2 k.p.
4
Powyższy wyrok Sądu Rejonowego zaskarżył Wiesław P. w części nie-
uwzględniającej powództwa o przywrócenie do pracy na poprzednich warunkach
oraz zasądzenie wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy.
Wyrokiem zaskarżonym rozpoznawaną skargą kasacyjną Sąd Okręgowy w
Rzeszowie oddalił apelację i zasądził od powoda na rzecz pozwanego Starostwa
Powiatowego w S. 60 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za drugą
instancję.
Po uzupełnieniu materiału dowodowego Sąd Okręgowy stwierdził, że rzeczy-
wiście Wiesław P. był członkiem Komitetu Założycielskiego Związku oraz że Wydział
Komunikacji Społecznej, Kultury i Promocji Powiatu, w którym pracował powód uległ
likwidacji. Na tej podstawie Sąd uznał apelację za nieuzasadnioną. Sąd stwierdził, że
zgodnie z art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych, pracodawca nie może -
bez zgody zarządu zakładowej organizacji związkowej - wypowiedzieć ani rozwiązać
bez wypowiedzenia stosunku pracy z pracownikiem będącym członkiem zarządu
zakładowej organizacji związkowej, upoważnionym do reprezentowania tej organiza-
cji wobec pracodawcy. W art. 32 ust. 7 ustawa statuuje gwarancje ochrony trwałości
stosunku pracy także członków komitetu założycielskiego zakładowej organizacji
związkowej. Mają one miejsce tylko wtedy, gdy członkowie ci podjęli działania w celu
wywiązania się z obowiązku doprowadzenia do rejestracji organizacji. Istota tej
szczególnej ochrony sprowadza się do tego, że nie może dojść, przy braku zgody na
to właściwego organu związkowego, do rozwiązania stosunku pracy, a rozwiązanie
stosunku pracy mimo braku takiej zgody prowadzi - w zasadzie - do jego restytucji.
Bezsporne między stronami jest, że pozwany pracodawca wypowiedział powodowi
umowę o pracę bez uzyskania zgody właściwego organu związku zawodowego, a
nawet wbrew wyraźnemu sprzeciwowi tego organu. Oczywistą konsekwencją naru-
szenia przez pracodawcę art. 32 ust. 1 i ust. 7 ustawy o związkach zawodowych było
uwzględnienie przez Sąd Pracy roszczeń powoda, roszczeń co do zasady. Sąd
pierwszej instancji w miejsce przywrócenia do pracy orzekł bowiem o odszkodowaniu
za niezgodne z prawem wypowiedzenie umowy, co wbrew twierdzeniom apelującego
nie stanowi kuriozum. Orzecznictwo Sądu Najwyższego dopuszcza w sytuacjach,
gdy wypowiedzenie pracownikowi będącemu działaczem związkowym umowy o
pracę było uzasadnione, lecz naruszało przepisy o szczególnej ochronie działaczy
związkowych przed rozwiązaniem stosunku pracy, w związku z nieuzyskaniem zgody
na to zakładowej organizacji związkowej, zasądzenie odszkodowania w miejsce żą-
5
danego przez pracownika przywrócenia do pracy. Zawsze jednak podkreśla się wy-
jątkowość odmowy udzielenia ochrony działaczowi związkowemu, następującej ze
względu na szczególne okoliczności. Co więcej, gdy zgłoszone żądanie przywróce-
nia do pracy jest ocenione jako sprzeczne z zasadami współżycia społecznego,
może być na podstawie art. 4771
k.p.c. uwzględnione roszczenie alternatywne -
roszczenie odszkodowawcze, mimo że pracownik takiego żądania nie zgłosił i mimo
że art. 45 § 2 k.p. nie ma zastosowania wobec pracowników objętych szczególną
ochroną trwałości stosunku pracy (art. 45 § 3 k.p.). W przypadku takich pracowników
możliwość uwzględnienia roszczenia alternatywnego wynika nie z zastosowania
klauzuli niemożliwości lub niecelowości przywrócenia do pracy, lecz z powodu
sprzeczności wybranego przez pracownika roszczenia z zasadami współżycia spo-
łecznego lub ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa. W takich przy-
padkach możliwe jest nawet oddalenie powództwa (np. wyrok Sądu Najwyższego z
18 września 2003 r., I PK 346/02, niepublikowany, wyrok Sądu Najwyższego z 27
lutego 1997 r., I PKN 23/97, OSNAPiUS 1997 nr 21, poz. 419). Naruszenie prawa
przez pracodawcę przy rozwiązywaniu z Wiesławem P. umowy o pracę nie wyczer-
puje, zdaniem Sądu Okręgowego, kwestii zasadności roszczenia o przywrócenie do
pracy i zasądzenia wynagrodzenia za cały czas pozostawania powoda bez pracy.
Sąd pierwszej instancji dokonał pewnych ustaleń na okoliczność postępowania po-
woda mogącego podlegać ocenie jako naruszające zasady określone treścią art. 8
k.p., tj. społeczno-gospodarczego przeznaczenia prawa oraz współżycia społecz-
nego. Stwierdził, że Starosta s. wyrażał swe niezadowolenie z pracy jednostki, w któ-
rej obowiązki wykonywał wyżej wymieniony, a więc negatywnie oceniał jego pracę.
Nadto wskazał na sytuację konfliktową pomiędzy Wiesławem P. a Starostą. Ustalone
tak okoliczności nakazują rozważenie zgodności zgłoszonego roszczenia z zasadami
współżycia społecznego, a ich analiza pozwala uznać jako właściwe przyznanie
roszczenia alternatywnego wobec przywrócenia powoda do pracy. Pamiętać należy,
że celem ochrony działacza związkowego jest wyłącznie zagwarantowanie mu nie-
zależności w wykonywaniu jego funkcji. Sąd Rejonowy przyjął prawidłową konstruk-
cję zmiany roszczenia ostatecznie przysądzonego, opierając się jednak na treści art.
45 § 2 k.p. W niniejszej sprawie winien być natomiast zastosowany art. 4771
k.p.c.
Sąd stwierdził również, że art. 45 § 1 k.p. stanowi podstawę zasadności wypowie-
dzenia także z przyczyn dotyczących pracodawcy, w tym zwłaszcza z przyczyn wy-
mienionych w art. 1 ust. 1 ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania z pra-
6
cownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników. „Klauzula ge-
neralna zawarta w art. 45 k.p. odnosi się do wszystkich wypowiedzeń umów o pracę
zawartych na czas nieokreślony, a więc także do wypowiedzeń dokonywanych z
przyczyn dotyczących zakładu pracy” (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 lute-
go 1997 r., I PKN 20/97, OSNAPiUS 1997 nr 21, poz. 417). W kolejnym orzeczeniu,
które Sąd Okręgowy podzielił, Sąd Najwyższy stwierdził, że „Indywidualne wypowie-
dzenie umowy o pracę na podstawie ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczegól-
nych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczą-
cych zakładu pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z 2002 r. Nr 112, poz.
980 z późn. zm.) podlega ocenie sądu pracy w zakresie zasadności wypowiedzenia
(art. 45 § 1 k.p.) oraz ewentualnego nadużycia prawa (art. 8 k.p.)” - (wyrok z dnia 16
maja 1997 r., I PKN 161/97, OSNAPiUS 1998 nr 8, poz. 237).
Sąd Okręgowy uznał, że Wiesław P. w złożonej apelacji zdaje się także wska-
zywać, że przyczyna wypowiedzenia mu umowy o pracę w postaci likwidacji jego
stanowiska pracy jest pozorna, gdy w rzeczywistości ustanie stosunku pracy związa-
ne było z założeniem przez niego związku zawodowego. Tak sformułowany zarzut
nie stanowił przyczyny wypowiedzenia umowy o pracę, w związku z czym uchyla się
spod kontroli w postępowaniu sądowym o przywrócenie do pracy. Sąd zaznaczył
również, że podstawowe wnioski Sądu Rejonowego, które legły u podstaw zasądze-
nia na rzecz powoda od pozwanego pracodawcy odszkodowania, sprowadzają się
do uznania niezgodności z prawem dokonanego mu wypowiedzenia umowy o pracę.
Wnioski takie wynikają z poczynionych przez Sąd ustaleń faktycznych, które Sąd
Okręgowy w całości podziela, akceptując również ocenę materiału dowodowego oraz
zastosowanie powołanych norm obowiązującego prawa. Sąd pierwszej instancji
przedstawił zastosowany sposób oceny zebranego w sprawie materiału dowodowe-
go, opierając się na logicznym rozumowaniu i zasadach doświadczenia życiowego a
ocena ta zasługuje na jednoznaczną aprobatę. Nie było więc naruszenia art. 233
k.p.c., na co wskazuje apelujący.
W skardze kasacyjnej pełnomocnik powoda zaskarżył wyrok Sądu Okręgowe-
go w całości, wnosząc o uchylenie zaskarżonego wyroku i ewentualnie wyroku Sądu
pierwszej instancji oraz przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w Rzeszowie lub
Sądowi Rejonowemu w Ropczycach do ponownego rozpoznania, pozostawiając mu
rozstrzygnięcie o należnym powodowi zwrocie kosztów procesu za wszystkie instan-
cje w tym instancję kasacyjną według norm przepisanych, ewentualnie o uchylenie
7
zaskarżonego wyroku i orzeczenie co do istoty sprawy przez uwzględnienie po-
wództwa w całości i przywrócenie powoda do pracy oraz zasądzenie kosztów za-
stępstwa procesowego za wszystkie instancje, w tym instancję kasacyjną według
norm przepisanych.
W zakresie podstawy naruszenia prawa materialnego skarżący zarzucił naru-
szenie: (1) art. 32 ust. 1 i 7 ustawy o związkach zawodowych, przez jego niezastoso-
wanie, (2) art. 45 § 3 k.p., przez jego niezastosowanie, (3) art. 45 § 2 k.p., przez
błędną jego wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, (4) art. 10 ust. 1, 2, 3 i 4 ustawy z
dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami sto-
sunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz.U Nr 80, poz. 844 ze
zm.), przez ich niezastosowanie, (5) art. 4771
k.p.c., przez jego błędne zastosowanie.
Ponadto skarżący zarzucił naruszenie przepisów postępowania, mające
istotny wpływ na wynik sprawy, to jest 224, 227, 229, 230, 231, 232, oraz art. 233 § 1
w związku z art. 328 § 2, 378 § 1, 379 pkt 5, 382, 391 k.p.c., przez nieprzeprowa-
dzenie dowodów wnioskowanych przez powoda, dokonanie błędnej i dowolnej oceny
materiału dowodowego, oparcie wyroku jedynie na częściowym materiale dowodo-
wym, dokonanie dowolnych i błędnych ustaleń, nierozpoznanie wszystkich zarzutów
apelacji.
W uzasadnieniu skargi wskazano, między innymi, że nie ma żadnych okolicz-
ności, które wskazywały, że powód korzysta z przysługującego mu roszczenia,
ochrony trwałości stosunku pracy jako działacza związkowego, w sposób sprzeczny
z zasadami współżycia społecznego lub ze społeczno-gospodarczym przeznacze-
niem prawa.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Wobec tego, że skarga kasacyjna została oparta na obydwu podstawach
określonych w art. 3983
§ 1 k.p.c., w pierwszej kolejności należy rozpoznać zarzuty
proceduralne.
Nie można uznać zasadności większości zarzutów naruszenia przepisów po-
stępowania. W szczególności Sąd Najwyższy nie dostrzega uchybień w postępowa-
niu przed Sądem pierwszej i drugiej instancji, które uzasadniałyby zarzut pozbawie-
nia powoda prawa do obrony i powodowały konieczność stwierdzenia nieważności
postępowania na podstawie art. 379 pkt 5 w związku z art. 378 § 1 k.p.c., a pełno-
8
mocnik powoda nie wyjaśnia, jakie uchybienia Sądu Okręgowego uzasadniają tak
daleko idący zarzut. Pełnomocnik skarżącego nie wskazał również, dlaczego zacho-
wanie sądu w istotny sposób naruszyło art. 382, 391 k.p.c. i przepisy art. 224, 227,
229, 230, 231, 232 k.p.c., a w konsekwencji spowodowało dowolną ocenę dowodów i
naruszenie art. 233 k.p.c. Sąd Najwyższy nie może domyślać się, na czym polegają
naruszenia hurtowo wymienionych przepisów. Obowiązkiem pełnomocnika skarżą-
cego, sporządzającego skargę kasacyjną, jest wykazanie w odniesieniu do każdego
z przepisów powoływanych na uzasadnienie podstawy skargi, na czym polegało jego
naruszenie i dlaczego mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Trudu takiego
uzasadnienia podstawy naruszenia przepisów postępowania pełnomocnik skarżące-
go nie podjął. Trafny okazał się natomiast zarzut naruszenia art. 378 § 1 k.p.c., przez
nierozpoznanie apelacyjnych zarzutów naruszenia art. 10 ust. 1-4 ustawy o zwolnie-
niach grupowych. Naruszenie to nie miało jednak, co zostanie niżej wykazane, istot-
nego wpływu na wynik sprawy.
Wobec tego, skoro podstawa naruszenia przepisów postępowania okazała się
nieuzasadniona, rozpoznanie skargi należy ograniczyć do oceny zasadności pod-
stawy naruszenia przepisów prawa materialnego (art. 3983
§ 1 pkt 1 k.p.c.), a przy tej
ocenie Sąd Najwyższy jest związany podstawą faktyczną zaskarżonego wyroku (art.
39813
§ 2 k.p.c.).
Sąd Okręgowy nie dostrzegł, że w świetle przyjętych ustaleń faktycznych roz-
wiązanie z powodem umowy o pracę nastąpiło w warunkach przewidzianych w art.
10 ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pra-
cownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, zwanej dalej
ustawą o zwolnieniach grupowych). Przepis ten reguluje dopuszczalność i zasady
indywidualnych wypowiedzeń stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowni-
ków (dotyczących pracodawcy). Przewiduje on, między innymi, że w przypadku ko-
nieczności rozwiązania przez pracodawcę stosunków pracy z przyczyn niedotyczą-
cych pracowników, jeżeli przyczyny te stanowią wyłączny powód uzasadniający
wypowiedzenie stosunku pracy lub jego rozwiązanie na mocy porozumienia stron,
pracodawca może rozwiązać stosunki pracy w drodze wypowiedzenia z pracowni-
kami, których stosunek pracy podlega z mocy odrębnych przepisów szczególnej
ochronie przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem i wobec których jest dopuszczal-
ne wypowiedzenie stosunku pracy w ramach grupowego zwolnienia, pod warunkiem
niezgłoszenia sprzeciwu przez zakładową organizację związkową w terminie 14 dni
9
od dnia otrzymania zawiadomienia o zamierzonym wypowiedzeniu (art. 10 ust. 2
ustawy). Powód należał do pracowników, których stosunek pracy podlega z mocy
odrębnych przepisów szczególnej ochronie przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem
i wobec których jednocześnie jest dopuszczalne wypowiedzenie stosunku pracy w
ramach grupowego zwolnienia (art. 5 ust. 1 ustawy o zwolnieniach grupowych). Do
powoda - jako członka komitetu założycielskiego zakładowej organizacji związkowej -
miał bowiem zastosowanie art. 32 ust. 7 w związku z ust. 1 ustawy o związkach za-
wodowych. Zgodnie z tymi przepisami, wypowiedzenie lub rozwiązanie stosunku
pracy przez pracodawcę z członkiem takiego komitetu może być dokonane tylko za
zgodą zarządu zakładowej organizacji związkowej. W art. 10 ustawy o zwolnieniach
grupowych uregulowano w sposób szczególny sytuację pracowników, których stosu-
nek pracy podlega z mocy odrębnych przepisów wzmożonej ochronie przed wypo-
wiedzeniem lub rozwiązaniem. W przypadku indywidualnych zwolnień z przyczyn
niedotyczących pracowników ochrona przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem
wynikająca z innych przepisów ulega modyfikacji (najczęściej osłabieniu). Modyfika-
cja ta polega na tym, że wypowiedzenie stosunku pracy staje się dopuszczalne nie
pod warunkami przewidzianymi w przepisach szczególnych (w przypadku powoda -
pod warunkiem uzyskania zgody zarządu zakładowej organizacji związkowej) lecz
pod warunkiem przewidzianym bezpośrednio w art. 10 ustawy o zwolnieniach gru-
powych, a mianowicie pod warunkiem niezgłoszenia sprzeciwu przez zakładową or-
ganizację związkową w terminie 14 dni od dnia otrzymania zawiadomienia o zamie-
rzonym wypowiedzeniu (art. 10 ust. 2). Jak wynika z art. 10 ust. 2 ustawy o zwolnie-
niach grupowych, przepis ten znosi szczególną ochronę ustanowioną w art. 32 ust. 7
ustawy o związkach zawodowych, a w to miejsce wprowadza konieczność zwrócenia
się przez pracodawcę o wyrażenie stanowiska przez zakładową organizację związ-
kową w formie sprzeciwu lub jego braku. Naruszenie art. 10 ust. 2 ustawy o zwolnie-
niach grupowych oznacza niezgodne z prawem wypowiedzenie powodowi przez pra-
codawcę umowy o pracę, a ponieważ art. 10 tej ustawy nie określa sankcji jego na-
ruszenia - bowiem sankcje są uregulowane bezpośrednio w Kodeksie pracy - należy
zastosować art. 45 k.p. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 marca 2008 r., II PK
195/07, OSNP 2009 nr 13-14, poz. 172). Zgodnie z art. 45 § 1 k.p., w razie ustalenia,
że wypowiedzenie umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony jest nieuzasadnio-
ne lub narusza przepisy o wypowiadaniu umów o pracę, sąd pracy - stosownie do
żądania pracownika - orzeka albo o bezskuteczności wypowiedzenia, a jeżeli umowa
10
uległa już rozwiązaniu - o przywróceniu pracownika do pracy na poprzednich warun-
kach, albo o odszkodowaniu. Do takiego wniosku, pomimo błędnego niezastosowa-
nia art. 10 ustawy o zwolnieniach grupowych, doszedł ostatecznie Sąd Okręgowy, co
pozbawia, jak wyżej wskazano, naruszenia przez ten Sąd art. 378 § 1 k.p.c. cechy
istotnego wpływu na wynik sprawy.
W tej sytuacji istotą zagadnienia, które wymaga wyjaśnienia, jest to, czy trafnie
Sąd Okręgowy uznał, że powodowi przysługuje jedynie odszkodowanie za niezgodne
z prawem wypowiedzenie, a nie przywrócenie do pracy, którego się domagał. Sąd
oparł to stanowisko na uznaniu, że wybrane przez powoda roszczenie o przywróce-
nie do pracy było sprzeczne z zasadami współżycia społecznego i dlatego okazało
się nieuzasadnione. Dlatego Sąd ten, zgodnie z art. 4771
k.p.c., uwzględnił z urzędu
roszczenie o odszkodowanie jako roszczenie alternatywne. Stanowisko to Sąd uza-
sadnił jednak wyjątkowo lakonicznie i niekonkretnie, stwierdzając, że „Sąd I instancji
dokonał pewnych ustaleń na okoliczność postępowania powoda mogącego podlegać
ocenie jako naruszające zasady określone treścią art. 8 k.p., tj. społeczno-gospo-
darczego przeznaczenia prawa oraz współżycia społecznego. Stwierdził, że starosta
s. wyrażał swe niezadowolenie z pracy jednostki, w której obowiązki wykonywał w/w,
a więc negatywnie oceniał jego pracę. Nadto w uzasadnieniu wydanego wyroku
wskazuje na sytuację konfliktową pomiędzy Wiesławem P. a Starostą. Ustalone tak
okoliczności nakazują rozważenie zgodności zgłoszonego roszczenia z zasadami
współżycia społecznego a ich analiza pozwala uznać jako właściwe przyznanie rosz-
czenia alternatywnego wobec przywrócenia powoda do pracy”. Takie uzasadnienie
nie wskazuje, na czym polegało naruszenie przez powoda zasad współżycia spo-
łecznego, przez które jego żądanie przywrócenia do pracy stanowiło nadużycie
prawa i było nieuzasadnione. Powołując się na naruszenie przez powoda zasad
współżycia społecznego, Sąd nie wskazał, na czym w konkretnych okolicznościach
sprawy polegała obraza zasad moralnych przez powoda, uzasadniająca pozbawienie
go prawa do przywrócenia do pracy. Tego rodzaju ogólnikowe odwołanie się do za-
sad współżycia społecznego uniemożliwia Sądowi Najwyższemu ocenę poprawności
twierdzenia Sądu Okręgowego o naruszeniu tych zasad. Sąd nie wziął również pod
uwagę ustalonego stanowiska orzecznictwa, stosownie do którego naruszenie zasad
współżycia społecznego uzasadniające zasądzenie roszczenia alternatywnego z po-
wodu niezasadności roszczenia o przywrócenie do pracy musi być rażące i wyrażać
się w wyjątkowej naganności zachowania pracownika (wyroki Sądu Najwyższego: z
11
dnia 16 stycznia 1998 r., I PKN 475/97 oraz z dnia 26 marca 1998 r., I PKN 571/97).
Tymczasem Sąd powołał się jedynie enigmatycznie na konflikt powoda ze Starostą,
nie wskazując na czym on polegał, kto go wywołał i dlaczego miałby obciążać on
powoda. Z tego względu trafny okazał się zarzut naruszenia art. 4771
k.p.c. Zgodnie
z ustalonym stanowiskiem orzecznictwa Sądu Najwyższego, określenie „nieuzasad-
nione” w rozumieniu tego przepisu oznacza sprzeczne z zasadami współżycia spo-
łecznego lub społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa (por. np. uchwałę z
dnia 30 marca 1994 r., I PZP 40/93, OSNCP 1994 nr 12, poz. 230 oraz wyrok z dnia
18 stycznia 1996 r., I PRN 103/95, OSNAPiUS 1996 nr 15, poz. 210; wyrok z dnia 24
lutego 1998 r., I PKN 539/97, OSNAPiUS 1999 nr 3, poz. 87 i cytowany wyżej wyrok
Sądu Najwyższego z dnia 11 marca 2008 r., II PK 195/07).
Nietrafny okazał się natomiast zarzut naruszenia art. 45 § 2 k.p., ponieważ, co
prawidłowo wskazał Sąd Okręgowy, przepis ten nie ma zastosowania wobec pra-
cowników objętych szczególną ochroną trwałości stosunku pracy (art. 45 § 3 k.p.). W
przypadku takich pracowników możliwość uwzględnienia roszczenia alternatywnego
nie wynika z zastosowania klauzuli niemożliwości lub niecelowości przywrócenia do
pracy, lecz właśnie ze sprzeczności wybranego przez pracownika roszczenia z za-
sadami współżycia społecznego lub ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem
prawa (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 stycznia 2007 r. I PK 104/06, Monitor
Prawa Pracy 2007 nr 8, s. 425). Nieuzasadnione (bezprzedmiotowe) okazały się za-
rzuty naruszenia art. 32 ust. 1 i 7 ustawy o związkach zawodowych, ponieważ, jak
wyżej wskazano, przepisy te, ze względu na dyspozycję art. 10 ust. 2 ustawy o zwol-
nieniach grupowych, nie mają w sprawie zastosowania.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji na podstawie
art. 39815
§ 1 k.p.c., a o kosztach postępowania kasacyjnego na podstawie art. 108 §
2 k.p.c. w związku z art. 39821
k.p.c.
========================================