Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 marca 2013 roku

Sąd Okręgowy w Białymstoku

V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący SSO Elżbieta Krupińska

Protokolant Anna Matwiejuk

po rozpoznaniu w dniu 22 lutego 2013 roku w Białymstoku

sprawy H. A.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o rentę rodzinną

na skutek odwołania H. A.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

z dnia 18 grudnia 2012 roku

Nr (...)

oddala odwołanie.

Sygn. akt VU 79/13

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.decyzją z dnia 18 grudnia 2012r., wydaną na podstawie art. 70 ust. 3 ustawy z dnia 17.12.1998r.
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. Nr 153, poz. 1727 z 2009r. ze zm.) odmówił H. A.prawa do renty rodzinnej
po zmarłym w dniu 29.11.2012r. byłym mężu J. A., bowiem
z zebranego materiału dowodowego wynikało, iż Sąd Okręgowy I Wydział Cywilny w Białymstoku, wyrokiem z dnia 25.11.2005r. (sygn. akt IC 644/05) orzekł separację związku małżeńskiego z J. A..

Odwołanie od powyższej decyzji złożyła H. A.. Twierdziła,
że zaskarżona decyzja jest dla niej krzywdząca, gdyż z mężem przeżyła 43 lata i do dnia śmierci wspólnie z nim zamieszkiwała, prowadziła wspólne gospodarstwo domowe, nie dokonała podziału majątku wspólnego. Przyznała, że sąd nie zasądził od męża alimentów na jej rzecz, nie było też ugody zawartej w tym zakresie. Wskazując na przebyte przez męża choroby, jego alkoholizm i trudny charakter, a także jej opiekę nad mężem do daty zgonu wnosiła o zmianę decyzji
i przyznanie świadczenia.

Organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie wnosił o jego oddalenie jako bezzasadnego.

Sąd ustalił i zważył, co następuje;

Odwołanie nie jest uzasadnione, dlatego podlegało oddaleniu.

Stan faktyczny w niniejszej sprawie jest następujący:

H. A.urodziła się (...)., ma więc 65 lat. Otrzymuje emeryturę wypłacaną przez ZUS w B.w wysokości 940 zł miesięcznie.

J. A. zmarł 29.11.2012r. (k.5 załączonych akt o rentę rodzinną).

Sąd Okręgowy w Białymstoku I Wydział Cywilny wyrokiem z dnia
25 listopada 2005r. orzekł separację związku małżeńskiego powoda J. A. i pozwanej H. A. – z winy J. A. oraz orzekł w sprawie korzystania ze wspólnego domu mieszkalnego położonego w C. przy ul. (...) w dotychczasowym sposób, to jest przydzielił J. A. do wyłącznego korzystania na parterze budynku pomieszczenie znajdujące się nad przybudówką, pokój położony nad kuchnią możliwością korzystania z łazienki i korytarza, zaś pozwanej H. A. do wyłącznego korzystania pomieszczenia znajdujące się na parterze budynku – k.72 załączonych akt IC 644/05 o separację. H. A. nie wnosiła apelacji od powyższego wyroku, jak również nie występowała z żądaniem o zniesienie separacji i o zasądzenie alimentów na jej rzecz od męża.

Po orzeczeniu separacji strony nadal zamieszkiwały wspólnie, w tym samym domu. Dzieci stron są dorosłe i samodzielne. Jedyną osobą uprawnioną
do renty rodzinnej po J. A. jest więc wnioskodawczyni (k.9, zeznanie strony). Sąd Rejonowy w Bielsku Podlaskim wyrokiem z 7.09.2005r. w sprawie VII K 559/05 skazał J. A. za fizyczne i psychiczne znęcanie się nad H. A. (art. 207 § 1 kk w zb. z art. 157 § 2 kk) na karę 1 roku pozbawienia wolności (k.89 załączonych akt VII K 559/05) z warunkowym zawieszenie jej wykonania na okres próby 4 lat. Jednakże na wniosek kuratora sądowego A. P. (k.115 zał. akt) Sąd zarządził wykonanie tej kary (k.116). J. A. odbył karę od 29.06.2009r. do 22.01.2010r. (k.140 zał. akt).

Zgodnie z treścią art. 70 ust. 3 ustawy z 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z FUS (Dz.U. Nr 153, poz. 1227 ze zmianami) małżonka rozwiedziona lub wdowa, która do dnia śmierci męża nie pozostawała z nim we wspólności małżeńskiej, jeżeli:

- w chwili śmierci męża osiągnęła wiek 50 lat lub była niezdolna do pracy,

- osiągnęła wiek 50 lat lub stała się niezdolna do pracy w ciągu 5 lat od śmierci męża,

- w dniu śmierci męża miała prawo do alimentów z jego strony, ustalone wyrokiem lub ugodą sądową.

Należy podkreślić, iż renta rodzinna, o której mowa w powyższym przepisie stanowi kontynuację prawa do alimentów. Dlatego rozwód i separacja lub niepozostawanie we wspólności małżeńskiej wyłączają uprawnienia do renty rodzinnej po zmarłym (byłym) mężu, jeżeli osoba uprawniona nie legitymuje się tytułem egzekucyjnym dotyczącym zasądzonych na jej rzecz alimentów.

Z utrwalonego stanowiska Sądu Najwyższego wynika, że małżonka rozwiedziona, która w chwili śmierci byłego męża nie miała ustalonego prawa
do alimentów wyrokiem sądowym lub ugodą sądową, nie ma prawa do renty rodzinnej po byłym mężu, nawet w przypadku dalszego pożycia byłych małżonków po rozwodzie (por. wyrok Sądu Najwyższego z 16.03.1999r., II UKN 521/98, OSNAPiUS 2000, nr 9, poz. 373). Podobnie małżonka rozwiedziona, która nie miała ze strony męża prawa do alimentów ustalonego wyrokiem lub ugodą sądową, nie może nabyć prawa do renty rodzinnej po nim, choćby pomiędzy nią a rozwiedzionym małżonkiem istniała w chwili jego śmierci więź uczuciowa, fizyczna i gospodarcza (wyrok Sądu Najwyższego z 22 stycznia 1998r., II UKN 461/97, OSNAPiUS 1998, nr 1, poz. 22).

Orzeczenie sądowe separacji wyklucza prawo wdowy do renty rodzinnej, chyba że miała ona w dniu śmierci męża prawo do alimentów z jego strony ustalone wyrokiem lub ugodą sądową. Tego rodzaju pogląd wyraził Sąd Najwyższy w wyroku z 9.08.2007r. w sprawie I UK 67/07 (OSNP 2008/19-20/297), zaś w wyroku z 6.03.2009r. w sprawie I UK 255/08 Sąd Najwyższy stwierdził, że pojęcie małżonki rozwiedzionej użyte w art. 70 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach obejmuje również małżonkę pozostającą w separacji, bowiem w myśl art. 61 ⁴ § 1 krio orzeczenie separacji w swych skutkach jest zrównane z rozwodem. Zatem w sensie prawnym małżonka separowana nie jest wdową, lecz małżonką rozwiedzioną. Dlatego nie jest możliwe udowadnianie przy pomocy zeznań świadków, że ubezpieczona pozostawała z mężem we wspólności małżeńskiej, bowiem zeznania te nie mogą uchylić skutków prawomocnego wyroku orzekającego separację.

Z powyższych orzeczeń wynika więc, iż rozwód i separacja wyłącza prawo do renty rodzinnej, zaś fakt wspólnego zamieszkiwania byłych małżonków, aż do chwili śmierci jednego z nich nie ma znaczenia dla uprawnień do renty rodzinnej (wyrok Sądu Najwyższego z 9.08.2007r., I UK 67/07, OSNAP 2008, nr 19-20, poz.297).

Do ustalenia uprawnień odwołującej do renty rodzinnej po zmarłym mężu istotny jest stan prawny, to jest orzeczenie separacji stron wyrokiem z 25.11.2005r. i brak prawa wnioskodawczyni do alimentów zasądzonych wyrokiem lub ugodą sądową. Tego rodzaju pogląd mający także zastosowanie w niniejszej sprawie wypowiedział Sąd Najwyższy w wyroku z 19.03.2009r. w sprawie II UK 256/08 (LEX nr 707879).

W innym wyroku z 9.03.2011r. (II UK 84/10, OSNP 2012/7-8, poz. 100) Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że małżonka rozwiedziona nabywa prawo do renty rodzinnej wówczas, gdy w dniu śmierci męża miała wyrokiem lub ugodą sądową ustalone prawo do alimentów na podstawie art. 60 krio.

Chodzi więc o indywidualne prawo małżonki rozwiedzionej i separowanej do alimentów zasądzonych na podstawie art. 60 krio, a nie o obowiązek zaspokajania potrzeb rodziny z art. 27 krio w czasie małżeństwa, bowiem renta rodzinna na rzecz małżonki rozwiedzionej i separowanej realizuje zastępczo obowiązek nieżyjącego małżonka rozwiedzionego i separowanego, który miał prawny obowiązek alimentów na drugiego małżonka. Dlatego alimenty na rzecz małżonki rozwiedzionej i separowanej muszą być ustalone istniejącym już tytułem egzekucyjnym, w którym dłużnikiem jest małżonek rozwiedziony lub separowany.

Skoro kryterium kwalifikacyjnym powstania po stronie rozwiedzionej lub separowanej małżonki prawa do renty rodzinnej jest posiadanie w dniu śmierci męża prawa do alimentów z jego strony, ustalonego wyrokiem lub ugodą sądową, to nie jest wystarczającym dla przyznania spornego świadczenia nabycie przez wnioskodawczynię uprawnień alimentacyjnych in abstracto, ani nawet wystąpienie na drogę sądową ze stosownym roszczeniem, jeśli do daty zgonu dłużnika nie nastąpiło zakończenie procesu ugodą stron lub prawomocnym wyrokiem zasądzającym alimenty, ani wreszcie zawarcie przez byłych małżonków pozasądowej umowy o dostarczenie środków utrzymania (wyrok Sądu Najwyższego z 5.01.2011r., II UK 69/10, LEX nr 1001326 i z 4.08.2005r., II UK 318/04, OSNP 2006, nr 11-12, poz.189).

Z tych wszystkich ustaleń wynika, iż wnioskodawczyni, aby uzyskać prawo do renty rodzinnej powinna wykazać się posiadaniem tytułu egzekucyjnego w zakresie przyznanych jej alimentów od męża.

Tymczasem w sprawie bezspornym jest, iż wnioskodawczyni nie miała zasądzonych alimentów na jej rzecz od męża. Nie zawarła także ugody z mężem w tym zakresie. Nie wystąpiła również z żądaniem o zniesienie separacji na podstawie art. 61 ⁶ § 1 krio. Dlatego Sąd oddalił wnioski dowodowe odwołującej jako pozbawione znaczenia prawnego, a zmierzające do uchylenia skutków prawomocnego wyroku orzekającego separację.

Mając na uwadze ustalone powyżej okoliczności oraz cytowane przepisy należało stwierdzić brak podstaw prawnych do przyznania H. A. prawa do renty rodzinnej po zmarłym mężu – J. A..

Wobec powyższego orzeczono na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 kpc.