Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CZ 63/11
POSTANOWIENIE
Dnia 25 listopada 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Grzegorz Misiurek (przewodniczący)
SSN Mirosław Bączyk
SSN Marta Romańska (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa B. sp. z o.o. w B.
przeciwko E.Ł.-G.
o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 25 listopada 2011 r.,
zażalenia strony powodowej na postanowienie o kosztach zawarte
w wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 21 czerwca 2011 r.,
1) odrzuca zażalenie na rozstrzygnięcia zawarte w pkt 1.b.,
1.c. i 3 wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 21 czerwca
2011 r.;
2) oddala zażalenie na rozstrzygnięcie zawarte w pkt 2
wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 21 czerwca 2011 r.;
3) zasądza od strony powodowej na rzecz pozwanej 1.200
(tysiąc dwieście) zł tytułem kosztów postępowania
zażaleniowego.
Uzasadnienie
2
Postanowieniami zawartymi w punktach 1.b, 1.c, 2. oraz 3. wyroku
z 11 czerwca 2011 r. Sąd Apelacyjny zasądził od powódki na rzecz pozwanej kwotę
11.742,95 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania, nakazał pobranie od powódki
na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w K. 5.700 zł tytułem części opłaty
sądowej od apelacji, od której pozwana była zwolniona oraz zasądził od powódki na
rzecz pozwanej kwotę 19.334,60 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania
apelacyjnego i kasacyjnego. Jako podstawę tego rozstrzygnięcia wskazał art. 98
k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c., a co do opłaty od skargi kasacyjnej – art. 113 ust.
1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r.
Nr 90, poz. 594 ze zm.; dalej - u.k.s.c.).
W zażaleniu na postanowienia zawarte w pkt 1.b, 1.c, 2. oraz 3. wyroku
z 11 czerwca 2011 r. powódka zarzuciła, że zostało ono wydane z naruszeniem art.
102 k.p.c. w związku z jego niezastosowaniem oraz art. 98 k.p.c. i art. 13 ust. 1
u.k.s.c. w związku z ich niewłaściwym zastosowaniem. Stwierdziła, że w sprawie
zachodziły przesłanki odstąpienia od obciążania jej kosztami postępowania,
z uwagi na jej przekonanie o zasadności wytoczonego powództwa,
zakwestionowane dopiero przez Sąd Najwyższy w wyroku z 17 grudnia 2010 r.
(III CSK 75/10, niepubl.). Wskazała ponadto, że żądanie uznania czynności prawnej
za bezskuteczną pozostaje w związku z roszczeniem przysługującym jej wobec
męża pozwanej, którego dochodzenie i egzekucja wiązały się z poniesieniem przez
nią kosztów. Jako podstawę zastosowania art. 102 k.p.c. wskazała także fakt
częściowego zwolnienia pozwanej od kosztów sądowych pomimo posiadania przez
nią majątku pozwalającego na ich poniesienie.
Skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonych postanowień i odstąpienie od
obciążania jej kosztami postępowania.
Pozwana wniosła o odrzucenie zażalenia odnośnie do rozstrzygnięć
zawartych w punktach 1.b, 1.c, i 3. wyroku oraz o jego oddalenie w pozostałej
części i zasądzenie na jej rzecz kosztów postępowania zażaleniowego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
3
Zgodnie z art. 3941
§ 1 pkt 2 k.p.c. zażalenie do Sądu Najwyższego
przysługuje na postanowienia sądu drugiej instancji co do kosztów procesu, które
nie były przedmiotem rozstrzygnięcia sądu pierwszej instancji. Pozwana trafnie
zauważa, że postanowienia zawarte w punktach 1.b oraz 1.c wyroku z 21 czerwca
2011 r. nie mieszczą się w granicach tego przepisu i zażalenie do Sądu
Najwyższego jest w stosunku do nich niedopuszczalne.
Po pierwsze, postanowieniem zawartym w punkcie 1.b wyroku Sąd
Apelacyjny, oddalając powództwo w części, w której uwzględnił je Sąd Okręgowy,
orzekł o kosztach postępowania będących przedmiotem rozstrzygnięcia Sądu
pierwszej instancji. Postanowienie to nie podlega więc kontroli instancyjnej
na podstawie art. 3941
§ 1 pkt 2 k.p.c., co znajduje potwierdzenie
w konsekwentnym stanowisku Sądu Najwyższego (por. m.in. postanowienia:
z 16 czerwca 2010 r., I CZ 30/10, niepubl., z 3 grudnia 2010 r., I CZ 122/10,
niepubl. oraz z 6 maja 2011 r., II CZ 5/11, niepubl.).
Po drugie, postanowienia zawarte w punktach: 1.c oraz 3. dotyczą opłat
sądowych, odpowiednio: od apelacji i od skargi kasacyjnej. W myśl art. 2 ust. 1
u.k.s.c. stanowią one koszty sądowe, nie zaś koszty postępowania
w rozumieniu art. 98 k.p.c., o których rozstrzygnięcie wyczerpuje zakres
zastosowania art. 3941
§ 1 pkt 1 k.p.c. Jak wskazał Sąd Najwyższy
w postanowieniu z 24 marca 2011 r., I CZ 109/10 (nie publ.), zażalenie na
postanowienie w przedmiocie nieuiszczonych kosztów sądowych, rozliczanych
na podstawie art. 113 u.k.s.c. (omyłkowo oznaczonym przez skarżącą jako art. 13
tej ustawy), jest niedopuszczalne.
W zakresie postanowienia zawartego w punkcie 2. wyroku z 21 czerwca
2011 r. należy natomiast zaznaczyć, że skorzystanie ze szczególnego rozwiązania
przewidzianego przez art. 102 k.p.c. podlega dyskrecjonalnej ocenie sądu
rozpoznającego sprawę i może zostać zakwestionowane w ramach kontroli
instancyjnej jedynie w razie oczywistego naruszenia reguł stosowania tego przepisu
(tak Sąd Najwyższy m.in. w postanowieniach: z 25 marca 2011 r., IV CZ 136/10,
nie publ. oraz z 15 czerwca 2011 r., V CZ 23/11, nie publ.). W okolicznościach
4
sprawy nie można stwierdzić, by niezastosowanie przez Sąd drugiej instancji art.
102 k.p.c. nastąpiło z rażącym naruszeniem tych reguł.
W szczególności dotyczy to twierdzenia skarżącej, że w chwili wnoszenia
powództwa była ona przekonana o przysługiwaniu jej dochodzonego roszczenia,
co miało znajdować uzasadnienie m.in. w treści wyroku Sądu Najwyższego z 28
kwietnia 2004 r. (III CK 469/02, OSNC 2005, nr 5, poz. 85, BSN 2004, nr 10,
poz. 12). Przekonanie to zostało podważone dopiero wskutek wydania przez Sąd
Najwyższy wyroku z 17 grudnia 2010 r. (III CSK 75/10, nie publ.). Skarżąca nie
dostrzega jednak, że powołane orzeczenia Sądu Najwyższego dotyczą całkowicie
odmiennych kwestii: o ile w pierwszym z nich wyrażony został ogólny pogląd
o dopuszczalności stosowania art. 527 k.c. do umowy o podział majątku wspólnego
po ustaniu ustawowej wspólności małżeńskiej, to drugie dotyczyło konkretnych
warunków zastosowania tej regulacji w okolicznościach sprawy – zwłaszcza
konieczności stwierdzenia, że wskutek zawarcia umowy doszło do pokrzywdzenia
wierzyciela. Wbrew twierdzeniom skarżącej, Sąd Najwyższy w drugim orzeczeniu
jedynie doprecyzował swoje stanowisko w okolicznościach rozpoznawanej sprawy.
Trudno uznać tym samym, by na podstawie pierwszej, ogólnej wypowiedzi
Sądu Najwyższego, skarżąca mogła wyrobić sobie uzasadnione przekonanie
o dopuszczalności wystąpienia z roszczeniem z art. 527 k.c., które okazało się
nietrafne dopiero w świetle kolejnej wypowiedzi Sądu Najwyższego. W zakresie tym
nie zachodzą więc szczególne okoliczności, w rozumieniu art. 102 k.p.c.
uzasadniające odstąpienie od obciążania strony przegrywającej sprawę kosztami
postępowania.
Z perspektywy możliwości zastosowania w sprawie art. 102 k.p.c. bez
znaczenia pozostają także inne okoliczności wskazane przez skarżącą.
Z samego faktu przysługiwania jej względem męża pozwanej roszczenia
pieniężnego oraz poniesienia kosztów związanych z jego dochodzeniem
i egzekucją nie można wyciągnąć wniosku, by zasądzenie od niej kosztów
postępowania w przegranej sprawie o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną
naruszało względy słuszności. Argumentacja ta prowadziłaby do wniosku
o konieczności stosowania art. 102 k.p.c. w każdym przypadku oddalenia
5
powództwa opartego na art. 527 k.c. Konkluzja taka byłaby jednak niemożliwa
do zaakceptowania z perspektywy ogólnych reguł zwrotu kosztów postępowania
cywilnego. Zmierzają one do równomiernego rozłożenia ryzyka finansowego
związanego z udziałem w postępowaniu, przewidując w art. 98 k.p.c. obciążenie
kosztami strony, której twierdzenia okazały się bezzasadne. Jedynie w wyjątkowych
wypadkach, do których zalicza się także art. 102 k.p.c., ustawodawca zezwala
sądowi na odmienne rozłożenie kosztów postępowania pomiędzy stronami
ze względu na szczególne okoliczności sprawy. W konsekwencji, regulacje te nie
powinny być interpretowane rozszerzająco i odnoszone z góry do pewnej ogólnie
określonej kategorii roszczeń. Wniosek taki prowadziłby do sytuacji, w której
finansowe ryzyko prowadzenia sporu z góry spoczywałoby wyłącznie na stronie
pozwanej, ponoszącej koszty postępowania niezależnie od wyniku sprawy
(por. postanowienie Sądu Najwyższego z 21 października 2011 r., IV CZ 72/11,
nie publ.).
Nie można także podzielić twierdzenia skarżącej, by za koniecznością
zastosowania art. 102 k.p.c. przemawiał fakt – jej zdaniem – bezzasadnego
częściowego zwolnienia pozwanej od kosztów postępowania. W uzasadnieniu
zażalenia nie wykazano, by kwestia ta, prawomocnie rozstrzygnięta na
wcześniejszym etapie postępowania, przekładała się na konieczność odstąpienia
od obciążania skarżącej kosztami postępowania.
Z uwagi na powyższe, na podstawie art. 39814
k.p.c. w zw. z art. 3941
§ 3
k.p.c. orzeczono jak w postanowieniu, o kosztach postępowania rozstrzygając na
podstawie art. 98 § 1 k.p.c. oraz art. 109 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. w zw.
z art. 39821
k.p.c. w zw. z § 12 ust. 2 pkt 2 w zw. z § 6 pkt 5 rozporządzenia
Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności
radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej
udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. Nr 163, poz.
1349 ze zm.).
jw

III CZ 63/11

Powołane przepisy:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia