III UK 86/11
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:14-05-2013
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:I PK 194/08 I UK 210/07 I UK 258/06 II UK 88/08 III UK 27/07 III UK 38/07 III UK 51/07 III UK 62/07 I UK 4/09 II CZ 178/99 III UK 66/07
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt III UK 86/11
POSTANOWIENIE
Dnia 2 marca 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jerzy Kwaśniewski
w sprawie z odwołania M. S.
od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w J.
o emeryturę,
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw
Publicznych w dniu 2 marca 2012 r.,
na skutek skargi kasacyjnej ubezpieczonej od wyroku Sądu Apelacyjnego w […] z
dnia 24 marca 2011 r.,
odmawia przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania.
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 24 marca 2011 r. Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385
k.p.c. oddalił apelację wnioskodawczyni M. S. od wyroku Sądu Okręgowego – Sądu
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 13 grudnia 2010 r. oddalającego
odwołanie wnioskodawczyni od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia
19 sierpnia 2009 r. odmawiającej wnioskodawczyni prawa do emerytury w
obniżonym wieku w związku z pracą w szczególnych warunkach.
Wyrok Sądu Apelacyjnego wnioskodawczyni zaskarżyła skargą kasacyjną
opierając skargę na obydwu podstawach określonych w art. 3983
§ 1 pkt 1 i 2 k.p.c.
We wniosku o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania wskazano, że w
sprawie występują istotne zagadnienia prawne:
2
„Czy oceniając opinię biegłego wydaną w danej sprawie (art. 278, 290 K.p.c.)
Sąd orzekający winien mieć na uwadze wyłącznie kontropinie wydane w tym
postępowaniu, czy też na podstawie art. 228 § 2 K.p.c. powinien także uwzględnić
opinie wydane w postępowaniach równolegle trwających przed tym samym
Sądem?”;
„Czy przy rozstrzyganiu kwestii zatrudnienia w szczególnych warunkach
bądź w szczególnym charakterze należy mieć na uwadze wyłącznie literalne
brzmienie wyliczeń oznaczonych wspólnie w § 1 ust. 1 rozporządzenia RM z
07.02.1983 r. (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.), czy konieczne jest uwzględnienie
rzeczywistych warunków pracy?”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Jeżeli chodzi o przedstawienie istotnego zagadnienia prawnego jako
przyczyny przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania określonej w art. 3989
§ 1 pkt
1 k.p.c. skarżący działający przez profesjonalnego pełnomocnika ma w tym
zakresie obowiązek wywiedzenia i uzasadnienia występującego w sprawie
problemu prawnego w sposób zbliżony do tego, jaki przyjęty jest przy
przedstawieniu zagadnienia prawnego przez sąd odwoławczy na podstawie art.
390 k.p.c. Sformułowane zagadnienie powinno zatem odwoływać się w sposób
generalny i abstrakcyjny do treści przepisu, który nie podlega jednoznacznej
wykładni, a którego wyjaśnienie przez Sąd Najwyższy przyczyni się do rozwoju
jurysprudencji i prawa pozytywnego. Rolą Sądu Najwyższego, jako najwyższego
organu sądowego w Rzeczypospolitej Polskiej, nie jest bowiem działanie w
interesie indywidualnym, lecz powszechnym, poprzez ochronę obowiązującego
porządku prawnego przed dowolnością orzekania i ujednolicanie praktyki
stosowania prawa (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 4 lutego 2000 r., II
CZ 178/99, OSNC 2000 nr 7-8, poz. 147).
Wniosek o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania nie przedstawia
zagadnień prawnych, istotnych w rozumieniu art. 3989
§ 1 pkt 1 k.p.c. Postawione
pytania mają postać specyficznie osobistych wątpliwości pytającego, który
poprzestaje na informacji, że jemu samemu nasunęła się wątpliwość. Ponadto
3
trudno dociec znaczenia tych wątpliwości, skoro w przepisie dotyczącym faktów
znanych sądowi urzędowo (art. 228 § 2 k.p.c.) autor skargi upatruje
nieprzedstawionego bliżej swoistego zaciekawienia, czy Sąd z urzędu powinien
uwzględniać dowód przeprowadzony w innej sprawie. Nie wiadomo dlaczego autor
skargi zaciera różnice między faktami znanymi urzędowo, a dowodami zebranymi w
innych sprawach. W drugim z postawionych pytań chodzi pytającemu czy należy
uwzględnić przepisy czy fakty, jak gdyby między ustaleniami faktycznymi a
zastosowaniem przepisów prawa materialnego (subsumcją) zachodziła
sprzeczność. Sąd Najwyższy wielokrotnie wskazywał, że prawo do emerytury w
wieku niższym od powszechnego z tytułu wykonywania pracy w szczególnych
warunkach lub w szczególnym charakterze jest ściśle związane z szybszą utratą
zdolności do zarobkowania z uwagi na szczególne warunki lub szczególny
charakter pracy. Praca taka, świadczona stale i w pełnym wymiarze czasu pracy
obowiązującym na danym stanowisku pracy, przyczynia się do szybszego
obniżenia wydolności organizmu, stąd też wykonująca ją osoba ma prawo do
emerytury wcześniej niż inni ubezpieczeni. Prawo to stanowi przywilej i odstępstwo
od zasady wyrażonej w art. 27 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, a zatem
regulujące je przepisy należy wykładać w sposób gwarantujący zachowanie celu
uzasadniającego to odstępstwo (por. między innymi wyroki z dnia 22 lutego 2007 r.,
I UK 258/06, OSNP 2008 Nr 5-6, poz. 81; z dnia 17 września 2007 r., III UK 51/07,
OSNP 2008 Nr 21-22, poz. 328; z dnia 6 grudnia 2007 r., III UK 62/07, Lex Nr
375653; z dnia 6 grudnia 2007 r., III UK 66/07, Lex Nr 483283; z dnia 13 listopada
2008 r., II UK 88/08, niepublikowany; z dnia 5 maja 2009 r., I UK 4/09, Lex Nr
509022). W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że dla oceny, czy
pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa
zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Praca w
szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym
wymiarze czasu pracy (jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w
warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych
w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7
lutego 1983 r. (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 14 września 2007 r., III UK
27/07, OSNP 2008 nr 21-22, poz. 325; z dnia 19 września 2007 r., III UK 38/07,
4
OSNP 2008 nr 21-22, poz. 329; z dnia 6 grudnia 2007 r., III UK 66/07, LEX nr
483283; z dnia 22 stycznia 2008 r., I UK 210/07, OSNP 2009 nr 5-6, poz. 75 i z
dnia 24 marca 2009 r., I PK 194/08, LEX nr 528152). Decydującą rolę w analizie
charakteru pracy ubezpieczonego z punktu widzenia uprawnień emerytalnych ma
zatem możliwość jej zakwalifikowania pod którąś z pozycji wymienionych w wykazie
A, stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983
r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych
warunkach lub w szczególnym charakterze. Sąd w zaskarżonym wyroku –
uwzględniając powołane wyżej stanowisko judykatury – opiera się na ustaleniu, że
pracy wykonywanej w spornych okresach przez wnioskodawczynię nie można
uznać za pracę na stanowisku wymienionym w wykazie A dziale XIV pod pozycją
24 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie
wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w
szczególnym charakterze (kontrola międzyoperacyjna, kontrola jakości produkcji i
usług oraz dozór inżynieryjno-techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako
podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie). Wnioskodawczyni nie
sprawowała kontroli bądź nadzoru na oddziałach na których jako podstawowe są
wykonywane prace wymienione w wykazie A stale i w pełnym wymiarze czasu
pracy. Czynności te wykonywała bowiem przez połowę swojego czasu pracy, w
pozostałym czasie pracowała w laboratorium.
Stwierdzając, że nie zachodzą przyczyny przyjęcia skargi, określone w art.
3989
§ 1 k.p.c., Sąd Najwyższy postanowił zgodnie z art. 3989
§ 2 k.p.c.
POSTANOWIENIE
Dnia 2 marca 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jerzy Kwaśniewski
w sprawie z odwołania M. S.
od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w J.
o emeryturę,
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw
Publicznych w dniu 2 marca 2012 r.,
na skutek skargi kasacyjnej ubezpieczonej od wyroku Sądu Apelacyjnego w […] z
dnia 24 marca 2011 r.,
odmawia przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania.
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 24 marca 2011 r. Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385
k.p.c. oddalił apelację wnioskodawczyni M. S. od wyroku Sądu Okręgowego – Sądu
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 13 grudnia 2010 r. oddalającego
odwołanie wnioskodawczyni od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia
19 sierpnia 2009 r. odmawiającej wnioskodawczyni prawa do emerytury w
obniżonym wieku w związku z pracą w szczególnych warunkach.
Wyrok Sądu Apelacyjnego wnioskodawczyni zaskarżyła skargą kasacyjną
opierając skargę na obydwu podstawach określonych w art. 3983
§ 1 pkt 1 i 2 k.p.c.
We wniosku o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania wskazano, że w
sprawie występują istotne zagadnienia prawne:
2
„Czy oceniając opinię biegłego wydaną w danej sprawie (art. 278, 290 K.p.c.)
Sąd orzekający winien mieć na uwadze wyłącznie kontropinie wydane w tym
postępowaniu, czy też na podstawie art. 228 § 2 K.p.c. powinien także uwzględnić
opinie wydane w postępowaniach równolegle trwających przed tym samym
Sądem?”;
„Czy przy rozstrzyganiu kwestii zatrudnienia w szczególnych warunkach
bądź w szczególnym charakterze należy mieć na uwadze wyłącznie literalne
brzmienie wyliczeń oznaczonych wspólnie w § 1 ust. 1 rozporządzenia RM z
07.02.1983 r. (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.), czy konieczne jest uwzględnienie
rzeczywistych warunków pracy?”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Jeżeli chodzi o przedstawienie istotnego zagadnienia prawnego jako
przyczyny przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania określonej w art. 3989
§ 1 pkt
1 k.p.c. skarżący działający przez profesjonalnego pełnomocnika ma w tym
zakresie obowiązek wywiedzenia i uzasadnienia występującego w sprawie
problemu prawnego w sposób zbliżony do tego, jaki przyjęty jest przy
przedstawieniu zagadnienia prawnego przez sąd odwoławczy na podstawie art.
390 k.p.c. Sformułowane zagadnienie powinno zatem odwoływać się w sposób
generalny i abstrakcyjny do treści przepisu, który nie podlega jednoznacznej
wykładni, a którego wyjaśnienie przez Sąd Najwyższy przyczyni się do rozwoju
jurysprudencji i prawa pozytywnego. Rolą Sądu Najwyższego, jako najwyższego
organu sądowego w Rzeczypospolitej Polskiej, nie jest bowiem działanie w
interesie indywidualnym, lecz powszechnym, poprzez ochronę obowiązującego
porządku prawnego przed dowolnością orzekania i ujednolicanie praktyki
stosowania prawa (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 4 lutego 2000 r., II
CZ 178/99, OSNC 2000 nr 7-8, poz. 147).
Wniosek o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania nie przedstawia
zagadnień prawnych, istotnych w rozumieniu art. 3989
§ 1 pkt 1 k.p.c. Postawione
pytania mają postać specyficznie osobistych wątpliwości pytającego, który
poprzestaje na informacji, że jemu samemu nasunęła się wątpliwość. Ponadto
3
trudno dociec znaczenia tych wątpliwości, skoro w przepisie dotyczącym faktów
znanych sądowi urzędowo (art. 228 § 2 k.p.c.) autor skargi upatruje
nieprzedstawionego bliżej swoistego zaciekawienia, czy Sąd z urzędu powinien
uwzględniać dowód przeprowadzony w innej sprawie. Nie wiadomo dlaczego autor
skargi zaciera różnice między faktami znanymi urzędowo, a dowodami zebranymi w
innych sprawach. W drugim z postawionych pytań chodzi pytającemu czy należy
uwzględnić przepisy czy fakty, jak gdyby między ustaleniami faktycznymi a
zastosowaniem przepisów prawa materialnego (subsumcją) zachodziła
sprzeczność. Sąd Najwyższy wielokrotnie wskazywał, że prawo do emerytury w
wieku niższym od powszechnego z tytułu wykonywania pracy w szczególnych
warunkach lub w szczególnym charakterze jest ściśle związane z szybszą utratą
zdolności do zarobkowania z uwagi na szczególne warunki lub szczególny
charakter pracy. Praca taka, świadczona stale i w pełnym wymiarze czasu pracy
obowiązującym na danym stanowisku pracy, przyczynia się do szybszego
obniżenia wydolności organizmu, stąd też wykonująca ją osoba ma prawo do
emerytury wcześniej niż inni ubezpieczeni. Prawo to stanowi przywilej i odstępstwo
od zasady wyrażonej w art. 27 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, a zatem
regulujące je przepisy należy wykładać w sposób gwarantujący zachowanie celu
uzasadniającego to odstępstwo (por. między innymi wyroki z dnia 22 lutego 2007 r.,
I UK 258/06, OSNP 2008 Nr 5-6, poz. 81; z dnia 17 września 2007 r., III UK 51/07,
OSNP 2008 Nr 21-22, poz. 328; z dnia 6 grudnia 2007 r., III UK 62/07, Lex Nr
375653; z dnia 6 grudnia 2007 r., III UK 66/07, Lex Nr 483283; z dnia 13 listopada
2008 r., II UK 88/08, niepublikowany; z dnia 5 maja 2009 r., I UK 4/09, Lex Nr
509022). W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że dla oceny, czy
pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa
zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Praca w
szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym
wymiarze czasu pracy (jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w
warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych
w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7
lutego 1983 r. (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 14 września 2007 r., III UK
27/07, OSNP 2008 nr 21-22, poz. 325; z dnia 19 września 2007 r., III UK 38/07,
4
OSNP 2008 nr 21-22, poz. 329; z dnia 6 grudnia 2007 r., III UK 66/07, LEX nr
483283; z dnia 22 stycznia 2008 r., I UK 210/07, OSNP 2009 nr 5-6, poz. 75 i z
dnia 24 marca 2009 r., I PK 194/08, LEX nr 528152). Decydującą rolę w analizie
charakteru pracy ubezpieczonego z punktu widzenia uprawnień emerytalnych ma
zatem możliwość jej zakwalifikowania pod którąś z pozycji wymienionych w wykazie
A, stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983
r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych
warunkach lub w szczególnym charakterze. Sąd w zaskarżonym wyroku –
uwzględniając powołane wyżej stanowisko judykatury – opiera się na ustaleniu, że
pracy wykonywanej w spornych okresach przez wnioskodawczynię nie można
uznać za pracę na stanowisku wymienionym w wykazie A dziale XIV pod pozycją
24 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie
wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w
szczególnym charakterze (kontrola międzyoperacyjna, kontrola jakości produkcji i
usług oraz dozór inżynieryjno-techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako
podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie). Wnioskodawczyni nie
sprawowała kontroli bądź nadzoru na oddziałach na których jako podstawowe są
wykonywane prace wymienione w wykazie A stale i w pełnym wymiarze czasu
pracy. Czynności te wykonywała bowiem przez połowę swojego czasu pracy, w
pozostałym czasie pracowała w laboratorium.
Stwierdzając, że nie zachodzą przyczyny przyjęcia skargi, określone w art.
3989
§ 1 k.p.c., Sąd Najwyższy postanowił zgodnie z art. 3989
§ 2 k.p.c.